Pojęcie kosztu, klasyfikacja kosztów według różnych kryteriów N I N I E J S Z A P R E Z E N T A C J A Z A W I E R A T R E Ś C I P O C H O D Z Ą C E Z N A S T Ę P U J Ą C Y C H Ź R Ó D E Ł 1) I. S O B A Ń S K A ( R E D. ), R A C H U N E K K O S Z T Ó W. P O D E J Ś C I E O P E R A C Y J N E I S T R A T E G I C Z N E, C. H. B E C K, W A R S Z A W A 2 0 0 9 2) J. M A T U S Z E W I C Z, R A C H U N E K K O S Z T Ó W, F I N A N S - S E R V I S, W A R S Z A W A 2 0 0 9 3) D. M A C I E J O W S K A, K O S Z T Y I I C H R A C H U N E K. K O M P E D I U M W I E D Z Y, W Y D A W N I C T W O N A U K O W E WZ UW, W A R S Z A W A 2 0 0 7 4) G. Ś W I D E R S K A ( R E D. ), R A C H U N K O W O Ś Ć Z A R Z Ą D C Z A I R A C H U N E K K O S Z T Ó W, D I F I N, W A R S Z A W A 2 0 0 3 5) W. D U C Z M A L, E W I D E N C J A K O S Z T Ó W D L A P O T R Z E B R A C H U N K O W O Ś C I Z A R Z Ą D C Z E J, H T T P : / / W W W. P K O. W S Z I A. O P O L E. P L / M A T E R I A L Y _ Z _ P U B L I K A C J I / D U C Z M A L _ W O J C I E C H _ R A C H U N K O W O S C _ Z A R Z A D C Z A. P D F
Koszty monetarnie wyrażone zużycie dóbr oraz środki finansowe zaangażowane w wytwarzanie nowych dóbr i realizację celu rzeczowego przedsiębiorstwa I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 98
Koszty według ustawy o rachunkowości uprawdopodobnione zmniejszenie korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości w formie: a) zmniejszenia wartości aktywów b) zwiększenie wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego
Wydatki zmiana struktury aktywów w korespondencji z pasywami zmniejszenie stanu środków pieniężnych bez względu na cel poniesienia Koszty mogą pojawiać się: przed wydatkiem, po poniesionym wydatku, równocześnie z wydatkiem.
Koszty a wydatki wydatki niebędące kosztami: - spłata kredytu - VAT podlegający rozliczeniu z budżetem - większość strat nadzwyczajnych - podatek dochodowy Każdy koszt zawsze jest związany z wydatkiem!
Klasyfikacja kosztów Po co klasyfikować koszty? - znajomość poszczególnych składników kosztów (struktury) - zbadanie wpływu różnych przyczyn na poziom kosztów - znajomość powiązań i proporcji w rachunku kosztów
Kryteria klasyfikacji według: zasobów (układ rodzajowy) produktów finalnych miejsc powstawania kosztów (układ funkcjonalny) stopnia reagowania na rozmiary produkcji faz cyklu życia produktu procesów łańcucha wartości stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009
Układ rodzajowy koszty całkowite klasyfikowane według rodzajów zasobów koszty proste wykazuje rodzaje kosztów bez względu na cel ich poniesienia obejmuje wszystkie koszty poniesione w danym okresie (bez względu na okres, którego dotyczą) amortyzacja zużycie materiałów i energii usługi obce podatki i opłaty wynagrodzenia ubezpieczenie społeczne i inne świadczenia pozostałe koszty
Podaj rodzaj kosztu ubezpieczenie majątku organizacji prowizja za czynności bankowe materiały do produkcji podatek akcyzowy od sprzedaży wyrobów akcyzowych transport zakupionych materiałów koszt delegacji kierownika działu produkcji koszt spotów reklamowych usługi księgowe (outsourcing)
Układ rodzajowy ograniczona przydatność dla potrzeb zarządzania jednostką szczególnie przy jej zróżnicowanej działalności przydatność w sprawozdawczości finansowej sumowanie wielkości uzyskiwanych na podstawie jednorodnych i obiektywnych kryteriów, porównywalność danych dla różnych przedsiębiorstw znajomość kosztów według rodzajów wymagana ustawą o rachunkowości
Rachunek kosztów rodzajowych umożliwia porównania strumieni kosztów i przychodów w danym okresie oraz sporządzenie rachunku wyników (na podstawie kosztów całkowitych okresu) w wariancie porównawczym I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 120
Układ funkcjonalny konta zespołu 5 ewidencja i rozliczanie kosztów według poszczególnych rodzajów działalności - podstawowa - pomocnicza - bytowa - ogólnego zarządu w ich ramach według MPK oraz kosztów nośników
Układ funkcjonalny kosztów koszty na 5 uwzględnia koszty poniesione i dotyczące danego okresu ujmuje koszty złożone koszty produkcji podstawowej koszty produkcji pomocniczej koszty wydziałowe koszty zarządu koszty zakupu koszty sprzedaży w ich ramach wyróżnia się MPK W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej, http://www.pko.wszia.opole.pl/materialy_z_publikacji/duczmal_wojciech_ra chunkowosc_zarzadcza.pdf
Podaj rodzaj kosztu (bezpośrednio produkcyjne, pośrednio produkcyjne i zarządu) wynagrodzenie kierownika zmiany pośrednio produkcyjne wynagrodzenie księgowej zarządu rachunek za telefon zarządu oświetlenie hali produkcyjnej pośrednio produkcyjne drożdże do produkcji chleba w piekarni bezpośrednio produkcyjne
Podaj rodzaj kosztu (bezpośrednio produkcyjne, pośrednio produkcyjne i zarządu) energia urządzeń produkcyjnych pośrednio produkcyjne naprawa wózka widłowego pośrednio produkcyjne
Po co nam układ funkcjonalny? w jednostkach gospodarczych wykonujących zróżnicowaną działalność potrzebna znajomość kosztów ponoszonych na jej różne typy i rodzaje potrzeba znajomości kosztów odmian wyrobów/usług każda z działalności może być prowadzona w różnych miejscach ośrodkach odpowiedzialności (MPK) - potrzebna znajomość kosztów MPK wyodrębnienie kosztów różnych rodzajów działalności umożliwia policzenie ich rentowności W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej, http://www.pko.wszia.opole.pl/materialy_z_publikacji/duczmal_wojciech_ra chunkowosc_zarzadcza.pdf
Koszty według miejsc powstawania (centrów, stanowisk) cel: zwiększenie odpowiedzialności za wysokość kosztów, usprawnienie kontroli i planowania kosztów
Kryteria wydzielania miejsc powstawania kosztów orientacja na obiekty ze względu na obiekt, na którym będą skupione działania (jednostka organizacyjna, stanowisko itp.) orientacja funkcjonalna ze względu na określoną funkcję przedsiębiorstwa (produkcja, zaopatrzenie, sprzedaż), o której decyduje zbiór działań i określony majątek
MPK ośrodki odpowiedzialności zróżnicowane ze względu na: - rodzaj przedsiębiorstwa: produkcyjne, handlowe, usługowe - wielkość przedsiębiorstwa - stopień decentralizacji - potrzeby informacyjne
Układ kalkulacyjny kosztów koszty klasyfikowane według celu poniesienia a) układ według nośników koszty bezpośrednie odnosi się wprost na zlecenie, asortyment lub fazę kont: produkcja podstawowa i produkcja pomocnicza b) układ według MPK koszty pośrednie ewidencjuje się z uwzględnieniem struktury organizacyjnej - koszty zakupu - koszty wydziałowe - koszty ogólnozakładowe - koszty sprzedaży W. Duczmal, Ewidencja kosztów dla potrzeb rachunkowości zarządczej, http://www.pko.wszia.opole.pl/materialy_z_publikacji/duczmal_wojciech_r achunkowosc_zarzadcza.pdf
Układ kalkulacyjny: Koszty pośrednie i bezpośrednie koszty bezpośrednie poniesione w wyniku zużycia zasobów związanego z wytwarzaniem konkretnych wyrobów, udokumentowane dowodami źródłowymi i dające się unormować koszty pośrednie nie mogą być na podstawie dokumentów źródłowych odniesione na poszczególne przedmioty kalkulacji, nie łączą się bezpośrednio z wytwarzaniem konkretnego produktu/usługi ale z wieloma lub wynikają z funkcjonowania organizacji jako całości
Koszty w układzie kalkulacyjnym koszty bezpośrednie koszty wydziałowe (pośrednio produkcyjne) koszty zarządu Techniczny Koszt Wytworzenia Fabryczny Koszt Wytworzenia Pełen Koszt Własny koszty sprzedaży
Koszty według reagowania na rozmiary produkcji cel: odzwierciedlenie w poziomie kosztów zmian w produkcji w krótkim okresie związki między poziomem kosztów okresu a rozmiarami produkcji podstawa efektywnego zarządzania szczególnie w przy niepełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych koszty całkowite i koszty jednostkowe koszty stałe i koszty zmienne I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 103-109
Koszty stałe nie zależą od rozmiarów produkcji koszt jednostkowy wraz ze wzrostem produkcji maleje koszty skokowo-stałe koszty relatywnie stałe I. Sobańska, Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 103-109
Koszty zmienne zmieniają się wraz ze zmianą produkcji koszty progresywne rosną szybciej niż proporcjonalnie względem wzrostu produkcji (np. płace w nadgodzinach) koszty degresywne wzrastają mniej niż proporcjonalnie względem rozmiarów produkcji koszty regresywne obniżają się wraz ze wzrostem produkcji I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 103-109
Koszty stałe vs koszty zmienne koszty zmienne są wynikiem podejmowania decyzji krótkookresowych koszty stałe są wynikiem podejmowania decyzji długookresowych, inwestycyjnych struktura kosztów w której wyodrębnia się koszty stałe i zmienne jest charakterystyczna dla systemu rachunku kosztów zmiennych zadanie I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 103-109
Koszty według faz cyklu życia produktu cel: kompleksowe ujęcie kosztów produktu w czasie podział kosztów na ponoszone u producenta produktu i u klienta przydatne dla firm ceniących sobie zadowolenie klienta z produktu wzrost wartości dla klienta istotne w koncepcjach zarządzania jakością I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 113
Koszty faz projektowania - ponoszone na prace badawcze, projektowe, laboratoryjne, przygotowanie prototypu, przeprowadzenie serii próbnych, testy itd. wytwarzania koszty stałe i zmienne wytworzenia identyfikowane z produktem, koszty marketingu i sprzedaży, koszty utrzymania funkcji użytkowych sprzedanych produktów (części zamiennych i serwisu) posprzedażowej koszty przeglądów gwarancyjnych, koszty likwidacji, koszty użytkowania produktu przez klienta I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 113
Koszty według procesów łańcucha wartości stosowane w przedsiębiorstwach nastawionych na zarządzanie procesami cel: efektywne wykorzystanie zasobów i zarządzanie procesami firmy z punktu widzenia zwiększenia wartości dla klienta w długim okresie struktura kosztów procesów jest indywidualnie ustalana w każdej firmie i może się zmieniać w czasie koszty procesów są rozliczane na procesy i produkty według ABC I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 114
Koszty procesów infrastruktury zasobów ludzkich rozwoju technologii zaopatrzenia logistyki wytwarzania marketingu i sprzedaży usług posprzedażnych I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 114
Koszty według stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych dotyczy tylko kosztów stałych koszty użyteczne dotyczą mocy produkcyjnych uruchomionych do zrealizowania produkcji w danym okresie; jeśli moce produkcyjne wykorzystywane są w pełni, to wszystkie koszty stałe są kosztami użytecznymi koszty puste (nieużyteczne) koszty stałe związane z utrzymaniem w gotowości niewykorzystanych mocy produkcyjnych nie zwiększają wartości dla klientów I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 111-112
Zasada przyczynowo-skutkowa przy identyfikowaniu kosztów z obiektami musi być zachowana zasada przyczynowo-skutkowa aby różne struktury mogły dostarczyć poprawnych informacji niezbędnych do efektywnego zarządzania kosztami działań w krótkim i długim okresie I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 101