Zarządzanie strategiczne Prowadzące zajęcia: Prof. US dr hab. inż. Alberto Lozano Platonoff Dr Aleksandra Rudawska Mgr Hubert Pachciarek alberto@lozano.net.pl Wykład 1: 7 marca 2011 r. Zasady zaliczenia przedmiotu Egzamin ustne na podstawie: Materiały i treści wykładów Materiały i treści ćwiczeń Wskazane artykuły Literatura Gierszewska G., Romanowska M.: Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2009 Obłój K.: Strategia organizacji, PWE, Warszawa 2007. Gołebiowski T.: Zarządzanie strategiczne. Planowanie i kontrola, Diffin, Warszawa 2006. Porter M., Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001 Porter M., Strategia konkurencji, Wyd. MT Biznes, Warszawa 2010. 1
Artykuły z Harvard Business Review Polska 1. M. E. Porter: Czym jest strategia? HBRP, nr 29-30 lipiec-sierpień 2005. (drugi wykład) 2. M. E. Porter: Pięć sił konkurencyjnych kształtujących strategię, HBRP nr 65/66 lipiec-sierpień 2008. (trzecie ćwiczenia) 3. K.P. Coyne, J. Horn: Jak przewidzieć reakcję konkurencji, HBRP, nr 84 luty 2010. (trzeci wykład) 4. D. J. Collis, M. G. Rukstad: Czy potrafisz opisać swoją strategię?, HBRP, nr 81 listopad 2009. 5. S. Tilles: Jak ocenić strategię firmy, HBRP, nr 84 luty 2010. Krótka powtórka podstawowych pojęć Niektóre charakterystyki otoczenia organizacji Globalizacja Rosnące wymagania klientów Szybkie tempo zmian Przyspieszenie tempa zmian technologicznych skracanie się tempa życia produktów technologii Wzrost wpływu otoczenia Rosnąca współzależność między podmiotami Wzrost koncentracji podmiotów, dywersyfikacja działalności i rozszerzanie się rynków w znaczeniu geograficznym Gwałtowny wzrost informacji i łatwość dostępu 2
Pojęcie zarządzania Zarządzania jest zespołem działań (planowanie i pojmowanie decyzji, organizowanie, kontrolowanie, przewodzenie i motywowanie) skierowanych na zasoby organizacji i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny 1. Źródło: 1 R.W.Griffim: Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa 1998. Cechy zarządzania (P. Drucker): 1. Zarządzanie dotyczy przede wszystkim ludzi 2. Zarządzanie jest głęboko osadzone w kulturze 3. Zarządzanie wymaga prostych i zrozumiałych wartości, celów działania i zadań jednoczących wszystkich ludzi 4. Zarządzanie powinno doprowadzić do tego, aby organizacja była zdolna do uczenia się 5. Zarządzanie wymaga komunikowania się zarówno wewnątrz organizacji, jak i z otoczeniem 6. Zarządzanie wymaga rozbudowanego systemu wskaźników, pozwalających stale i wszechstronnie monitować, oceniać i poprawiać efektywność działań 7. Zarządzanie musi być zorientowane na podstawowy najważniejszy rezultat, jakim jest zadowolony klient Podstawy skutecznego zarządzania Delegowanie odpowiedzialności Zarządzanie wyjątkami Problemy Istotne odchylenia Brak systematyczności Podejście przyczynowo-skutkowe przy każdej analizie i decyzji Podejście od ogółu do szczegółu przy każdej analizie i decyzji, mając na uwadze ich wpływ na całą firmę oraz hierarchię priorytetów firmy (20-80) Odpowiedni dostęp do właściwej informacji 3
Zarządzanie strategiczne Wprowadzenie Rozwój zarządzania strategicznego Złożoność problemów finansach Budżet Koncentracja na: Planowanie długookresowe nabywcach procesach Pozycjonowanie ludziach, wiedzy Przewaga konkurencyjna Strategiczne i organizacyjne innowacje Lata 50. Kontrola finansowa 1960-1975 1976-1985 Prognozowanie Określenie sektora i rynku 1986-1999 Myślenie strategiczne 2000- Kreowanie przyszłości NURTY ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO Szkoła planistyczna Budowanie strategii to zdyscyplinowany, formalny proces, który polega na formalnej analizie otoczenia, analizie sił i słabości firmy i budowie planów strategicznych a jego efektem są terminowe plany o dużym stopniu szczegółowości Szkoła ewolucyjna Strategia powstaje w wyniku pewnego ciągu szczegółowych decyzji operacyjnych Działania decydentów ograniczają się do elastycznego sterowania naturalnym rozwojem firmy 4
Szkoła pozycyjna NURTY ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO Powrót do sformalizowanego procesu budowy strategii, ale duży nacisk kładzie się na analizę otoczenia. Efektem są strategie produktoworynkowe na poziomie SBU Szkoła kluczowych kompetencji i zasobów Strategia przedsiębiorstwa to sztuka, dotycząca głównie aktywów niematerialnych, wartości nietypowych, trudnych do określenia. Budowanie strategii wymaga jasnych wyborów oraz jasnej, tworzonej przez kadrę, wizji przyszłości. Realizacja zaś nie ma charakteru wyłącznie planowego, ale odbywa się krok po kroku Zarządzanie strategiczne należy rozpatrywać jako proces definiowania i redefiniowania strategii w reakcji na zmiany otoczenia lub wyprzedzający te zmiany, a nawet jej wywołujący oraz sprzężony z nim proces implementacji, w którym zasoby i umiejętności organizacji są tak dysponowane, by realizować przyjęte długofalowe cele rozwoju, a także by zabezpieczyć istnienie organizacji w potencjalnych sytuacjach nieciągłości. (wg. prof. F. Krupskiego) Charakterystyki zarządzania strategicznego Odnosi się do realizacji celów całej organizacji Orientuje przedsiębiorstwo na przyszłość Integruje procesy zarządzania poszczególnymi funkcjami lub dziedzinami działania przedsiębiorstwa (SBU) Kładzie się nacisk na zapewnienie dynamicznej równowagi, dopasowanie zasobów do celów strategicznych Uwzględniane są zarówno uwarunkowania zewnętrzne jak i wewnętrzne Uwzględniane są interesy różnorakich grup interesów interesariuszy (stakeholders) Uwzględnia się różne horyzonty czasowe Wykorzystuje myślenie alternatywne oraz przyczynowoskutkowe 5
ELEMENTY SKUTECZNEJ STRATEGII SKUTECZNA STRATEGIA EFEKTYWNA IMPLEMENTACJA Długoterminowe, proste i zgodne cele Gruntowne zrozumienie konkurencyjności otoczenia Obiektywna ocena zasobów STRATEGIA JAKO ŁĄCZNIK POMIĘDZY FIRMĄ A JEJ OTOCZENIEM FIRMA cele i wartości zasoby i możliwości struktura i systemy STRATEGIA OTOCZENIE FIRMY konkurenci klienci dostawcy ŹRÓDŁA WIĘKSZEJ RENTOWNOŚCI STOPA ZWROTU POWYŻEJ KOSZTU KAPITAŁU W jaki sposób zarabiać pieniądze? ATRAKCYJNOŚĆ PRZEMYSOWA W jakiej branży powinniśmy być? PRZEWAGA KONKURENCYJNA Jak powinniśmy konkurować? STRATEGIA FIRMY STRATEGIA BIZNESOWA 6
Powstanie strategii Analitycznie Doświadczalnie Role strategii: wspieranie decyzji, koordynowanie działania, określenie kierunku. FAZY ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO Faza formułowania strategii związana z analizą otoczenia i organizacji (analiza strategiczna), definiowaniem misji, wizji, celów strategicznych i wyborem strategii osiągania tychże celów (planowanie strategiczne) Faza wdrażania i realizacji strategii STRATEGIA - DEFINICJE stworzenie wyjątkowej i cennej pozycji, wiążącej się z odmiennym zbiorem czynności (M.E. Porter) na strategię składa się pięć zasadniczych elementów: misja firmy, domena działania, przewaga strategiczna, cele strategiczne oraz funkcjonalne programy działania (K. Obłój) 7
Analiza otoczenia przedsiębiorstwa Analiza wewnętrzna przedsiębiorstwa Wizja strategiczna, misja Prognozy rozwoju sytuacji w otoczeniu i warunków wewnętrznych przedsiębiorstwa Szanse i zagrożenia rozwoju - ocena Atuty i słabości konkurencyjne - ocena Ustalenie celów strategicznych Identyfikacja problemów strategicznych określenie luki strategicznej, ustalenie potencjalnych sfer przewagi konkurencyjnej, określenie możliwych przyszłych efektów synergicznych Formułowanie alternatywnych wariantów strategii i programów operacyjnych w przekroju dziedzin działania, rynków, funkcji uwzględniając również tzw. warianty awaryjne Ocena i wybór strategii i programów operacyjnych System organizacyjny jego dostosowania System motywacyjny System kontroli Kultura przedsiębiorstwa Alokacja zasobów niezbędnych do realizacji strategii Realizacja strategii i programów operacyjnych, bieżąca kontrola, koordynacja i korekta działań Kontrola wyników (skuteczności i efektywności strategii) Analiza strategiczna Ćwiczenia Analiza branży i konkurencji Analiza firmy Analiza branży Analiza konkurencji Cele, wartości, sprawność Analiza zasobów i kompetencji Organizacja, struktury i systemy zarządzania Strategie tworzenia przewagi konkurencyjnej Wykład II Strategie konkurowania Wykład III Przywództwo kosztowe Zróżnicowanie Pozycja firmy na rynku Łańcuch wartości Lider Rzucający wyzwania Imitacja Eksploratora niszy rynkowej Strategie korporacyjne Rozwój wewnętrzny zewnętrzny Integracja pionowa-pozioma Rozwój produktu rynku Koncentracja dywersyfikacja Struktura organizacji Bariery wejścia i wyjścia Istotne elementy strategii Wykład VI Misja Wizja Cele (+ plany) Deklaracja wartości Wykład V ZARZĄDZANIE STRATEGICZNIE FIRMĄ - definicja Zarządzanie strategicznie firmą to zbiór procesów poprzez które decydenci generują, aktualizują i przetwarzają wiedzę o firmie i jej otoczeniu, i na tej podstawie ukierunkowują sposób funkcjonowania przedsiębiorstwa na spełnianie oczekiwań interesariuszy. (A. Lozano) 8
Przyswajanie Procesy zarządzania strategicznego Proces rejestracji Dokumentowanie Analiza Proces adaptacji Rozwiązywanie Zasoby Wiedzy Firmy Myślenie Proces innowacji Tworzenie Rozumienie Proces realizacji Zachowanie Tworzenie strategii ma w sobie zarówno elementy SZTUKI, czyli kreatywnego myślenia, jak i NAUKI, czyli zdyscyplinowanego podejścia, które zakłada określoną spójność i logikę działania Dziękuję za uwagę 9