KARTA PRZEDMIOTU CECHA PRZEDMIOTU OPIS INFORMACJE OGÓLNE O PRZEDMIOCIE Jednostka realizująca Instytut Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil kształcenia Praktyczny Poziom realizacji przedmiotu Studia pierwszego stopnia Forma kształcenia Studia stacjonarne Tytuł zawodowy uzyskiwany Licencjat pielęgniarstwa przez studenta Nazwa przedmiotu PIELĘGNIARSTWO W ZAGROŻENIU ŻYCIA Kod przedmiotu OS-AiPZŻ Punkty ECTS 5 Rodzaj przedmiotu Obowiązkowy Przyporządkowanie Nauki w zakresie opieki specjalistycznej do grupy przedmiotów Język wykładowy Polski Okres (rok akademicki /semestr/semestry) OGÓŁEM LICZBA 15 godz ROK II SEMESTR III 85 godz. ROK III SEMESTR VI 40 godz. Typ zajęć/liczba godzin Forma zajęć Rok/ semestr Liczba godzin Limit miejsc w grupach Wykład 19 Dla całego roku Ćwiczenia 10 40 osób Zajęcia bez R II / S III udziału 16 indywidualnie nauczyciela Zajęcia Praktyczne R II / S III 40 4 osoby Praktyki Zawodowe R III / S VI 40 4 osoby Miejsce odbywania zajęć Forma zajęć Miejsce realizacji Termin realizacji Wykłady Wojewódzki Szpital Zespolony w Płocku s. 13 Ul. Medyczna 19 09-400 Płock Według planu studiów Ćwiczenia Zajęcia bez udziału nauczyciela Zajęcia Praktyczne Praktyki Zawodowe Wojewódzki Szpital Zespolony w Płocku s. 13 Ul. Medyczna 19 09-400 Płock Według indywidualnej decyzji studenta Wojewódzki Szpital Zespolony w Płocku Ul. Medyczna 19 09-400 Płock Wojewódzki Szpital Zespolony w Płocku Ul. Medyczna 19 09-400 Płock Dopuszcza się odbywanie Według planu studiów indywidualnie Według ustalonego harmonogramu zajęć praktycznych Według ustalonego harmonogramu praktyk zawodowych
praktyk zawodowych w innych zakładach opieki zdrowotnej z którymi uczelnia podpisała umowę. Koordynator dr mgr Elżbieta Janiszewska Prowadzący Forma Nazwisko i imię prowadzącego Wykłady Ćwiczenia mgr Elżbieta Janiszewska Zajęcia bez udziału indywidualnie nauczyciela Zajęcia Pielęgniarka (mentor) praktyczne zatrudniona w zakładzie opieki Praktyki Zawodowe zdrowotnej Pielęgniarka (mentor) zatrudniona w zakładzie opieki zdrowotnej Telefon e-mail inz@pwszplock.pl Określenie czy przedmiot może być wielokrotnie zaliczany Skrócony opis kursu/ Cel ogólny przedmiotu Pełny opis kursu/ Cele dydaktyczne wynikające z realizacji przedmiotu Wymagania wstępne prac pisemnych efekty uczenia się - WIEDZA Student ma prawo do dwukrotnego zdawania egzaminu CELE PRZEDMIOTU będzie przygotowany do obserwacji, pielęgnacji chorych w stanach zagrożenia życia oraz udzielania pierwszej pomocy przy uwzględnieniu aparatury, środków farmakologicznych i sprzętu medycznego. Student : C1. omówi podstawowe objawy kliniczne stanów zagrożenia życia oraz zasady postępowania terapeutycznego, C. scharakteryzuje procedury i standardy postępowania w opiece przedszpitalnej i szpitalnej w odniesieniu do stanów zagrożenia życia, C3. wykona podstawowe czynności resuscytacyjne. WYMAGANIA WSTĘPNE Podstawy anatomii, fizjologii, farmakologii na poziomie studiów licencjackich Podstawy badania fizykalnego. PRZEDMIOT W1. zna zasady diagnozowania w pielęgniarstwie anestezjologicznym, W. zna zasady planowania opieki nad chorym w zależności od wieku i stanu zdrowia, W3. charakteryzuje techniki i procedury pielęgniarskie stosowane u chorych w stanach zagrożenia życia, W4. zna metody i techniki oraz narzędzia oceny stanu świadomości i przytomności, W5. zna standardy i procedury postępowania w stanach zagrożenia życia, W6. zna przebieg procesu znieczulania oraz zasady i metody opieki nad pacjentem po znieczuleniu, W7. charakteryzuje metody znieczulenia regionalnego i zadania pielęgniarki anestezjologicznej w trakcie i po znieczuleniu
regionalnym, W8. rozpoznaje stany zagrożenia życia i opisuje monitorowanie pacjentów metodami przyrządowymi i bezprzyrządowymi, W9. objaśnia algorytmy postępowania resuscytacyjnego w zakresie BLS/ ALS, W10. zna zasady profilaktyki zakażeń w oddziałach intensywnej terapii, efekty uczenia się - UMIEJĘTNOŚCI efekty uczenia się KOMPETENCJE SPOŁECZNE efekty uczenia się - WIEDZA efekty uczenia się - UMIEJĘTNOŚCI U1. rozpoznaje stany nagłego zagrożenia życia, U. wykonuje defibrylację automatyczną i bezprzyrządowe udrażnianie dróg oddechowych, U3. doraźnie podaje tlen, U4. prowadzi żywienie enteralne i parenteralne dorosłych i dzieci z wykorzystaniem różnych technik, w tym pompy obrotowoperystaltycznej, U5. pielęgnuje pacjenta z przetoką, rurką intubacyjną i tracheotomijną, U6. prowadzi, dokumentuje i ocenia bilans płynów, U7. przekazuje informacje o stanie zdrowia chorego znajdującego się w stanie zagrożenia życia członkom zespołu terapeutycznego, U8. prowadzi dokumentację pacjenta opieki nad chorym,, U9. asystuje lekarzowi w trakcie badań diagnostyczno-leczniczych. K1. systematycznie wzbogaca wiedzę zawodową i doskonali umiejętności zawodowe, K. przestrzega prawa pacjenta K3. rzetelnie i odpowiedzialnie wykonuje czynności pielęgnacyjno - obserwacyjne wobec pacjenta nieprzytomnego. WYKŁADY W1. przedstawia zasady organizacji i funkcjonowania oddziału intensywnej terapii, W. omawia standardy i procedury terapeutyczne w opiece przedszpitalnej i szpitalnej w odniesieniu do stanu zagrożenia życia, W3. charakteryzuje postępowanie obserwacyjno pielęgnacyjne wobec chorego nieprzytomnego, W4. omawia postępowanie pielęgniarki w przypadku wystąpienia wstrząsu, W5. omawia udział pielęgniarki w zakresie tlenoterapii i sztucznej wentylacji, W6. charakteryzuje zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej i wpływ tych zaburzeń na funkcjonowanie organizmu, W7. wyjaśnia standardy i zasady stosowane w transplantologii, W8. wymienia rodzaje i sposoby odżywiania pacjentów w oddziale intensywnej terapii. U1. monitoruje parametry życiowe pacjenta, U. ocenia stan świadomości pacjenta, U3. obserwuje i pielęgnuje chorego w śpiączce, U4. podejmuje czynności ratujące życie według przyjętych standardów, U5. podejmuje działania ratownicze wobec pacjenta we wstrząsie,
efekty uczenia się KOMPETENCJE SPOLECZNE U6. uczestniczy w tlenoterapii i sztucznej wentylacji pacjenta, U7. uczestniczy aktywnie uczestniczy w żywieniu enteralnym i parenteralnym pacjenta. K1. systematycznie wzbogaca wiedzę z zakresu opieki nad pacjentem leczonym w oddziale intensywnej terapii, K. reprezentuje aktywną postawę w procesie zdobywania wiedzy i umiejętności. TREŚCI PROGRAMOWE FORMA ZAJĘĆ TEMAT LICZBA WYKŁADY efekty uczenia się WIEDZA efekty uczenia się UMIEJĘTNOŚCI 1. Zadania i kompetencje pielęgniarki anestezjologicznej w zespole terapeutycznym oddziału intensywnej terapii.. Intensywny nadzór bezprzyrządowy i przyrządowy pacjentów leczonych w oddziale intensywnej terapii 3. Pielęgnowanie chorego nieprzytomnego. 3 4. Pielęgnowanie chorego zaintubowanego i z tracheostomią. 5. Opieka nad pacjentem po resuscytacji krążeniowo-oddechowej. 6. Zadania diagnostyczne, lecznicze i opiekuńcze wobec chorego we wstrząsie. 7. Zadania pielęgniarki w postępowaniu z chorym w obrzęku płuc. 8. Żywienie enteralne i parenteralne chorego w oddziale intensywnej terapii. ĆWICZENIA SUMA 19 W1. omawia zadania i kompetencje pielęgniarki anestezjologicznej w zespole terapeutycznym oddziału intensywnej terapii, W. charakteryzuje standardy i procedury postępowania w bezprzyrządowym i przyrządowym intensywnym nadzorze i monitorowaniu pacjenta, W3. omawia zasady pielęgnowania pacjenta nieprzytomnego, zaintubowanego i z tracheostomią, W4. wyjaśnia zasady pielęgnacji dojścia do naczyń krwionośnych, W5. omawia problemy pielęgnacyjne pacjentów po urazach czaszkowo-mózgowych, W6. omawia problemy pielęgnacyjne pacjentów z niewydolnością nerek, W7. przedstawia podstawy elektrokardiografii, techniki wykonywania EKG i charakteryzuje cechy fizjologicznego elektrokardiogramu. U1. prowadzi intensywny nadzór bezprzyrządowy i przyrządowy w oddziale intensywnej terapii, wylania stany zagrożenia życia U. prowadzi pielęgnację pacjenta zaintubowanego i 3 3
efekty uczenia się KOMPETENCJE SPOŁECZNE FORMA ZAJĘĆ efekty uczenia się WIEDZA z tracheostomią, U3. wykonuje badania diagnostyczne, lecznicze i pielęgnacyjne wobec chorego we wstrząsie, U4. obserwuje i pielęgnuje pacjenta w obrzęku płuc, U5. obserwuje i pielęgnuje pacjenta po urazie czaszkowomózgowym, U6. obserwuje i pielęgnuje pacjenta z niewydolnością nerek, U7. pielęgnuje dojścia do naczyń krwionośnych, U8. interpretuje cechy fizjologicznego elektrokardiogramu. K1. wykazuje aktywność podczas ćwiczeń, K. jest systematyczny, zdyscyplinowany i rzetelny w przygotowaniu do zajęć, K3. rzetelnie i sumiennie wykonuje czynności pielęgnacyjne K4. wykazuje postawę gotowości do ratowania życia ludzkiego, K5. jest odpowiedzialny za podejmowane działania, K6. przestrzega praw pacjenta. TEMAT LICZBA SUMA 10 1. Rozpoznawanie stanów zagrożenia życia i planowanie opieki nad pacjentem.. Zasady pielęgnacji dojścia do naczyń krwionośnych. 3. Pielęgnowanie pacjentów po urazach czaszkowomózgowych. 4. Zasady opieki nad chorym z niewydolnością nerek. 5. Podstawy elektrokardiografii, technika wykonywania EKG, cechy fizjologicznego elektrokardiogramu udział pielęgniarki w elektroterapii. efekty uczenia się - UMIEJĘTNOŚCI efekty uczenia się - KOMPETENCJE SPOŁECZNE ZAJĘCIA BEZ UDZIAŁU NAUCZYCIELA W1. pogłębia i uzupełnia wiedzę z zakresu przedmiotu - wykorzystując najnowsze publikacje U1. wyłania specyfikę leczenia i pielęgnacji dzieci w stanie zagrożenia życia, U. przestrzega zasad postępowania w zakresie ochrony przed zakażeniami przenoszonymi drogą krwi, U3. przedstawia zasady diagnostyki i leczenia bólu. K1. wykazuje postawę twórczą, poszukującą. K. wykazuje postawę aktywności i zaangażowania w samodzielnym poszerzaniu wiedzy i doskonaleniu umiejętności, K3. reprezentuje twórczą postawę i dzieli się zdobytymi kompetencjami. FORMA ZAJEĆ TEMAT LICZBA Zajęcia bez udziału nauczyciela 1. Podstawowe zabiegi diagnostyczne i terapeutyczne wykonywane w oddziale intensywnej terapii. SUMA 16
efekty uczenia się WIEDZA efekty uczenia się - UMIEJĘTNOŚCI. Zatrucia zadania pielęgniarki w opiece nad 3 pacjentem: a. zatrucie barbituranami i środkami nasennymi b. zatrucie alkoholem c. zatrucie związkami fosforoorganicznymi (pescytydami) d. zatrucie grzybami e. zatrucie tlenkiem węgla (czadem) 3. Wpływ wysokich i niskich temperatur na 1 organizm. 4. Neurologiczne i neurochirurgiczne stany zagrożenia życia. 6. Specyfika leczenia i pielęgnacji dzieci w stanie zagrożenia życia. 7. Ochrona przed zakażeniami przenoszonymi 1 drogą krwi. 8. Ogólne zasady ochrony przed zakażeniami w 1 oddziale intensywnej terapii. 9. Następstwa pracy w warunkach stałego zagrożenia: a. stres i obciążenie pracą b. obrona przed stresem i wypadkiem zawodowym 10. Problemy diagnostyki i leczenia bólu. ZAJĘCIA PRAKTYCZNE W1. omawia zabiegi wykonywane w czasie resuscytacji krążeniowo-oddechowej: defibrylacji, kardiowersji, stymulacji, W. omawia zasady pielęgnowania i monitorowania pacjentów po nagłym zatrzymaniu krążenia, W3. charakteryzuje sposoby usuwania niedrożności dróg oddechowych, pielęgnowania rurki intubacyjnej i tracheotomijnej, W4. omawia udział pielęgniarki w zakresie oceny wentylacji płuc, W5. uzasadnia znaczenie zapewnienia prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, W6. charakteryzuje zasady obowiązujące podczas żywienia dojelitowego i pozajelitowego, W7. omawia metody diagnozowania i rozpoznawania urazów czaszkowo-mózgowych, W8. charakteryzuje badania diagnostyczne i działania terapeutyczno - opiekuńcze wobec chorego z ostrą niewydolnością nerek. U1. planuje opiekę pielęgnacyjna nad pacjentem po zatrzymaniu krążenia, U. monitoruje i ocenia podstawowe funkcje życiowe, wykonuje badania gazometryczne, U3. uczestniczy w tlenoterapii kontrolowanej, U4. podaje płyny i leki wyrównujące gospodarkę wodno elektrolitową i kwasowo zasadową, U5. podaje preparaty żywieniowe w leczeniu dojelitowym i płyny w leczeniu pozajelitowym,
efekty uczenia się - KOMPETENCJE SPOŁECZNE U6. obserwuje i pielęgnuje pacjentów leczonych w oddziale intensywnej terapii. K1. jest systematyczny i zdyscyplinowany w przygotowaniu do zajęć, K. wykazuje aktywność podczas zajęć praktycznych, K3. dąży do perfekcyjnego wykonania czynności obserwacyjno pielęgnacyjnych, K4. wykazuje postawę odpowiedzialności za podjęte działania, K5. przestrzega zasad etyki zawodowej, K6. respektuje prawa pacjenta. FORMA ZAJĘĆ TEMAT LICZBA Zajęcia praktyczne efekty uczenia się WIEDZA efekty uczenia się - UMIEJĘTNOŚCI efekty uczenia się - KOMPETENCJE SPOŁECZNE 1. Zabiegi wykonywane w czasie resuscytacji krążeniowo-oddechowej defiblyracja, kardiowersja, stymulacja. Planowanie opieki nad pacjentem po nagłym zatrzymaniu krążenia- monitorowanie podstawowych programów funkcji życiowych.. Niedrożność dróg oddechowych i sposoby jej usuwania. Pielęgnowanie pacjenta z rurką intubacyjną i tracheostomijną. 3. Ocena wentylacji oddechowej w leczeniu respiratorem badanie gazometryczne. Zasady obowiązujące przy podawaniu tlenu tlenoterapia kontrolowana. 4. Udział pielęgniarki w zapewnieniu prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowozasadowej. Zasady obowiązujące podczas żywienia dojelitowego i pozajelitowego. 5. Udział pielęgniarki w diagnozowaniu i rozpoznawaniu urazów czaszkowomózgowych.badania diagnostyczne i działania terapeutyczno - opiekuńcze wobec chorego z ostrą niewydolnością nerek. SUMA 8 40 PRAKTYKI ZAWODOWE W1. wykorzystuje i doskonali wiedzę i umiejętności w opiece nad pacjentem w warunkach szpitala. U1. uczestniczy w zadaniach realizowanych przez pielęgniarki w zespole terapeutycznym, U. wyłania problemy pielęgnacyjne pacjenta, planuje oraz realizuje plan opieki pielęgniarskiej, U3. utrwala i doskonali umiejętności kształtowane podczas realizacji treści programowych oraz podczas opieki realizowanej nad pacjentem w okresie odbywania zajęć praktycznych w warunkach szpitala. K1. przestrzega zasad etyki zawodowej, K. respektuje prawa pacjenta, K3. wykazuje aktywność podczas praktyk zawodowych, 8 8 8 8
K4. dąży do perfekcyjnego wykonania czynności obserwacyjno pielęgnacyjnych i ratujących życie pacjenta, K5. wykazuje postawę odpowiedzialności za podjęte działania. FORMA ZAJĘĆ TEMAT LICZBA SUMA Praktyki zawodowe 1. Realizacja kompleksowej opieki nad pacjentami 16 40 w oddziale intensywnej terapii.. Działania pielęgniarki w stanach bezpośredniego 16 zagrożenia życia. 3. Obsługa aparatury diagnostycznej, nadzorującej oraz wspomagającej lub zastępującej czynności życiowe pacjentów hospitalizowanych w oddziale intensywnej terapii. 8 Rodzaj narzędzi dydaktycznych/metoda Rodzaj narzędzi dydaktycznych/środki dydaktyczne NARZĘDZIA DYDAKTYCZNE Wykłady: - wykład informacyjny, - wykład problemowy, - dyskusja dydaktyczna - metoda programowana z użyciem komputera. Ćwiczenia: - metoda programowana z użyciem komputera, - studium przypadku, - pokaz na fantomie i modelu, - film, - dyskusja dydaktyczna, - pogadanka. Zajęcia bez udziału nauczyciela: - studiowanie literatury, - prezentacja multimedialna, - dyskusja dydaktyczna. Zajęcia praktyczne: - zajęcia praktyczne w oddziałach szpitalnych, - instruktaż wstępny, bieżący, końcowy. - dyskusja dydaktyczna. - seminarium. Praktyki zawodowe: - praktyki zawodowe w oddziałach szpitalnych, - instruktaż wstępny, bieżący, końcowy. - dyskusja dydaktyczna. - seminarium. komputer, prezentacja multimedialna, sprzęt multimedialny (telewizor, kasety DVD), tablica papierowa fliphart, mazaki, grafoskop, foliogramy, ryciny, plansze, standardy tematyczne, procedury tematyczne, fantomy: dorosłego człowieka, noworodka, dziecka, fantomy resuscytacyjne (czterogłowy, pojedyncze),
P- podsumowująca F- formułująca Wykłady rurki ustno gardłowe. SPOSOBY OCENY P1 - egzamin po III semestrze. Ćwiczenia F1 -zaliczanie umiejętności bieżących zdobywanych podczas realizacji ćwiczeń. F - obecność na zajęciach i aktywny udział w ćwiczeniach. P - jedno kolokwium semestralne po zakończeniu realizacji treści programowych dokonane przez prowadzącego, nie później niż na ostatnich ćwiczeniach (zajęciach) w danym semestrze *. *za ocenę pozytywną uważa się zaliczenie umiejętności zgodnie z obowiązującymi procedurami i zasadami określonymi przed Zajęcia bez udziału nauczyciela Zajęcia Praktyczne Praktyki Zawodowe Godziny pracy studenta w uczelni przewidziane planem zajęć dla przedmiotu rozpoczęciem zajęć - przez prowadzącego zajęcia. Częściowa poprawność wykonanego zadania nie kwalifikuje do zaliczenia umiejętności. F - zaliczenie prac zleconych przez nauczyciela prowadzącego ćwiczenia P3- ocena podsumowująca po zakończeniu wykonanej pracy przez studenta F3 - zaliczenie czynności bieżących P4 - ocena podsumowująca wiedzę i umiejętności zdobyte w trakcie odbywania zajęć praktycznych z wpisaniem do Dziennika zajęć praktycznych i praktyk zawodowych F4 - zaliczenie czynności bieżących P4 - ocena podsumowująca wiedzę i umiejętności zdobyte w trakcie odbywania praktyk zawodowych z wpisaniem do Dziennika zajęć praktycznych i praktyk zawodowych. OBCIĄŻENIE PRACĄ STUDENTA Forma aktywności Średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności Wykłady 19 Ćwiczenia 10 Zajęcia bez udziału nauczyciela 16 Zajęcia praktyczne 40 Praktyka zawodowa 40 Przygotowanie do zajęć 0 Razem 145 Sumaryczna liczba punktów ECTS dla przedmiotu 5 LITERATURA Literatura podstawowa 1. Brongel L., Duda K. (red.), Mnogie i wielonarządowe obrażenia ciała, PZWL, Warszawa 001.. Cline David M.(red. wyd. Juliusz Jakubaszko): Medycyna ratunkowa, Wyd. Urban & Partner, Wrocław 003. 3. Colguhoun M.C., Handley A.J., Evans T.R. (red. wyd. Juliusz Jakubaszko): ABC resuscytacji, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 006. 4. Dobrogowski J., Wordliczek J. (red.), Medycyna bólu, PZWL, Warszawa 005. 5. Hirt R., Bubser M., Podręcznik anestezjologii dla pielęgniarek. PZWL, Warszawa 1994.
Literatura uzupełniająca 6. Jakubaszko J. (red.), ABC intensywnej terapii, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 004. 7. Jurczyk W., Rondio Z. (red.), Intensywna Terapia. PZWL Warszawa 1984. 8. Kamiński B., Dziak A., Postępowanie w stanach zagrożenia życia, PZWL, Warszawa 1999. 9. Kamiński B., Kubler A. (red.), Anestezjologia i intensywna terapia, PZWL, Warszawa 00. 10. Kamiński B., Anestezja i intensywna opieka medyczna dla pielęgniarek. PZWL, Warszawa 1998. 11. Krajewska-Kułak E., Rolka H., Jankowiak B (red.), Standardy i procedury pielęgnowania chorych w stanach zagrożenia życia, PZWL, Warszawa 009. 1. Kruszyński Z., Anestezjologia położnicza. Położnicze stany naglące, PZWL, Warszawa 007. 13. Kruszyński Z., Wstrząs septyczny. Znieczulenie z użyciem małych przepływów, PZWL, Warszawa 007. 14. Kruszyński Z., Zespół ostrych zaburzeń oddechowych (ARDS). Postępowanie w trudnej intubacji, PZWL, Warszawa 007. 15. Kruszyński Z., Znieczulenie ogólne. Zatorowość płucna, PZWL, Warszawa 16. Krzemińska-Pakuła M. (red.), Ostre stany zagrożenia życia w chorobach wewnętrznych. PZWL. Warszawa 199. 17. Kózka M., Stany zagrożenia życia. Wybrane standardy i procedury postępowania pielęgniarskiego. Wyd. UJ 001. 18. Sefrin P., Schua R., Postępowanie w nagłych przypadkach, Wyd. Urban & Partner, Wrocław 005. 19. Smreka J. (red.), ABC oparzeń, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 007. 0. Strużyna J. (red.), Oparzenia w katastrofach i masowych zdarzeniach, PZWL, Warszawa 004. 1. Strużyna J. (red.), Wczesne leczenie oparzeń, PZWL, Warszawa 006.. Szuster H, Pop T., Weilmann L., Kompendium intensywnej opieki medycznej łącznie z zatruciami. PZWL, Warszawa 1994. 3. Watt J.P., Podręcznik doraźnej pomocy medycznej, PZWL, Warszawa 001r. 4. Widomska - Czekajska T., Internistyczna intensywna terapia i opieka pielęgniarska. PZWL, Warszawa 1991. 5. Wołowicka L., Dyk D. (red.), Anestezjologia i intensywna opieka: klinika i pielęgniarstwo, PZWL, Warszawa 007. 1. Briggs S.M., Brinsfield K.H.,Wczesne postępowanie medyczne w katastrofach, PZWL, Warszawa 007.. Klukowski K. (red.), Medycyna wypadków w transporcie, PZWL, Warszawa 005. 3. Kokot F. (red.), Ostre stany zagrożenia życia w chorobach wewnętrznych, PZWL, Warszawa 006. 4. Panasiuk L. i inni, Ostre zatrucia, PZWL, Warszawa 010. 5. Robinson N., Hall G., Anestezja praktyczna, PZWL, Warszawa 006.