POZIOM REALIZACJI EDUKACJI ZDROWOTNEJ NA PODSTAWIE PILOTAŻOWYCH BADAŃ SONDAŻOWYCH W WYBRANYCH SZKOŁACH WOJ. PODKARPACKIEGO

Edukacja zdrowotna podstawowym prawem każdego człowieka Edukacja zdrowotna w szkole proces dydaktyczno wychowawczy, w którym dzieci i młodzież uczą się jak żyć aby: zachować i doskonalić zdrowie własne i innych ludzi, a w przypadku choroby (urazu) aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu, radzić sobie z nią i zmniejszać negatywne skutki Woynarowska B.

Istota edukacji zdrowotnej możliwość teraz i w przyszłości Edukacja zdrowotna podstawowym prawem każdego człowieka Przekazanie wiedzy Dokonywanie wyborów sprzyjających zdrowiu; Kształtowanie właściwych postaw wobec zdrowia Podejmowanie działań na rzecz zdrowia; Kształtowanie umiejętności życiowych Tworzenia zdrowego środowiska.

Edukacja zdrowotna podstawowym prawem każdego człowieka Kształtowanie umiejętności życiowych różni się tym od innych sposobów uczenia o zdrowiu, że nie koncentruje się wyłącznie na przekazywaniu wiedzy, lecz główny nacisk kładzie się na rozwijanie postaw i umiejętności.

Edukacja zdrowotna podstawowym prawem każdego człowieka Umiejętności życiowe to zdolności do przystosowania i pozytywnego zachowania, które umożliwiają jednostce skutecznie radzenie sobie z wyzwaniami codziennego życia WHO

Edukacja zdrowotna podstawowym prawem każdego człowieka Podstawowe grupy umiejętności życiowych interpersonalne skuteczne komunikowanie się twórcze myślenie krytyczne myślenie rozwiązywanie problemów podejmowanie decyzji empatia samoświadomość radzenia sobie z emocjami radzenia sobie ze stresem

Umiejętności życiowe uwzględnione w podstawie programowej WF: pozytywne myślenie, budowanie poczucia własnej wartości, wiary w siebie podejmowanie decyzji utrzymywanie dobrych relacji z innymi, dawanie i przyjmowanie wsparcia rozwiązywanie problemów gospodarowanie czasem radzenie sobie z presją, krytyką, negatywnymi emocjami, stresem zachowania asertywne

Poziom realizacji edukacji zdrowotnej na podstawie pilotażowych badań sondażowych w wybranych szkołach woj. podkarpackiego Cele badania: poznanie opinii nauczycieli W-F na temat włączenia bloku edukacja zdrowotna do podstawy programowej wychowania fizycznego, uzyskanie informacji na temat form i sposobów realizacji edukacji zdrowotnej w praktyce szkolnej, oszacowanie potrzeb w zakresie doskonalenia zawodowego nauczycieli W-F, będących cenną wskazówką przy opracowywaniu ofert kursów czy studiów podyplomowych m.in. przez WWF UR.

Materiał i metody

LICZEBNOŚĆ Charakterystyka respondentów 96 0 90 80 70 60 50 40 30 0 58 38 0% 60% 40% KOBIETY MĘŻCZYŹNI OGÓŁEM PŁEĆ

LICZEBNOŚĆ BADANYCH Charakterystyka respondentów 25 18 21 15 13 5 2 2 0 do 30 31 do 35 36 do 40 41 do 45 46 do 50 51 do 55 56 do 60 WIEK BADANYCH (W LATACH)

LICZEBNOŚĆ BADANYCH Charakterystyka respondentów 45 40 35 30 25 15 5 0 44 46% 39 40% 13 14% AWF UNIWERSYTET INNA SZKOŁA WYŻSZA RODZAJ UKOŃCZONEJ UCZELNI

LICZEBNOŚĆ BADANYCH Charakterystyka respondentów 80 70 60 50 40 30 0 NAUCZYCIEL STAŻYSTA 1 2 NAUCZYCIEL KONTRAKTOWY NAUCZYCIEL MIANOWANY TYTUŁ ZAWODOWY 17 18% 79% 76 NAUCZYCIEL DYPLOMOWANY

LICZEBNOŚĆ BADANYCH Charakterystyka respondentów 25 25 21 21 15 14 12 5 2 1 0 0-3 lat 4-7 lat 8-12 lat 13-18 lat 19-25 lat 26-30 lat powyżej 30 lat STAŻ PRACY W SZKOLE

Charakterystyka badanej grupy nauczycieli Nauczyciele gimnazjum N=71 (74%) Nauczyciele szkół ponadgimnazjalnych N=25(26%) Organ prowadzący szkołę: Gmina N=38 Powiat N=15 Miasto N=43 94% (N=90) ankietowanych nauczycieli W-F twierdzi, że istnieje potrzeba edukowania uczniów w zakresie edukacji zdrowotnej.

LICZEBNOŚĆ BADANYCH Czy słusznie włączono blok edukacja zdrowotna do podstawy programowej wychowania fizycznego? 60 50 59 40 30 61% 24 25% 13 14% 0 TAK NIE NIE MAM ZDANIA OPINIA NAUCZYCIELI

NAZWA PRZEMIOTU Przedmiot, w ramach którego zdaniem nauczycieli WF powinna być realizowana tematyka edukacji zdrowotnej nie mam zdania 2 na każdym przedmiocie 11 wychowanie do życia w rodzinie 17 godzina wychowawcza nowo utworzony np."zdrowie" 22 23 biologia 35 wychowanie fizyczne 43 0 30 40 50 LICZEBNOŚĆ

LICZEBNOŚĆ Realizacja treści edukacji zdrowotnej w wymiarze 30 godz. w I lub II semestrze 60 52 50 41 40 30 54% 43% 0 TAK NIE BRAK ODP. STOSOWANIE SIĘ NAUCZYCIELI WF DO ZALECEŃ ZESPOŁU W ZAKRESIE REALIZACJI GODZINOWEJ EDUKACJI ZDROWOTNEJ 3 3% Wyniki badań własnych, 14

LICZEBNOŚĆ LICZEBNOŚĆ Czas przeznaczany na realizację treści z edukacji zdrowotnej 70 66 60 35 31 29 30 50 25 40 29 69% 30 15 47% 44% 6 30% 1 5 9% 0 CAŁE LEKCJE CZEŚCI LEKCJI BRAK ODP. Wyniki badań własnych, 14 0 WSTĘPNA GŁÓWNA KOŃCOWA CZĘŚCI TOKU LEKCJI

Miejsca, gdzie najczęściej nauczyciele WF realizują edukacje zdrowotną SALA KOMPUTEROWA STADION BASEN "CO JEST WOLNE" W NATURALNYCH WARUNKACH CZYTELNIA SZATNIA 1 1 1 2 2 2 3 SIŁOWNIA 5 SALA LEKCYJNA 32 SALA GIMNASTYCZNA 54 0 30 40 50 60 LICZEBNOŚĆ Wyniki badań własnych, 14

LICZEBNOŚĆ Realizacja w pełni treści z edukacji zdrowotnej Bloki tematyczne wymagań w zakresie edukacji zdrowotnej Gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalne Aktywność fizyczna, praca i 50 wypoczynek, żywienie 40 Rozwój fizyczny w okresie dojrzewania i młodzieńczym 30 Dbałość o ciało, bezpieczeństwo, choroby Zdrowie i dbałość o zdrowie Zdrowie psychospołeczne, umiejętności życiowe 0 80 70 60 TAK 77 80% % NIE 19 Wyniki badań własnych, 14

TREŚCI PROGRAMOWE Treści, które sprawiają najwięcej trudności nauczycielom WF inne zachowanie zasad bezpieczeństwa aktywność ruchowa 3 4 higiena osobista praca i odpoczynek 4 4 szkodliwość nałogów zasady zdrowego żywienia pierwsza pomoc 8 8 9 zdrowie psychospołeczne 70 0 30 40 50 60 70 LICZEBNOŚĆ Wyniki badań własnych, 14

TREŚCI PROGRAMOWE Treści, które sprawiają najmniej problemów nauczycielom WF inne 5 praca i odpoczynek zdrowie psychospołeczne 11 12 zachowanie zasad bezpieczeństwa szkodliwość nałogów 24 25 pierwsza pomoc zasady zdrowego żywienia higiena osobista 33 33 34 aktywność ruchowa 44 0 30 40 50 LICZEBNOŚĆ Wyniki badań własnych, 14

LICZEBNOŚĆ Zainteresowanie uczniów tematyką edukacji zdrowotnej 40 35 36 33 30 25 25 15 5 38% 1 26% 34% 1 0 TAK NIE TRUDNO POWIEDZIEĆ ZAINTERESOWANIE UCZNIÓW TYLKO NIELICZNI POJEDYNCZE OSOBY

TEMATYKA EDUKACJI ZDROWOTNEJ Treści edukacji zdrowotnej najbardziej interesujące uczniów wg nauczycieli WF praca i odpoczynek 2 (stres, samoocena, mocne i słabe strony) 2 higiena 5 zdrowie (w tym seksualne)/ choroby 8 pierwsza pomoc nałogi 16 17 aktywność ruchowa/diagnozowanie odżywianie 41 0 40 60 LICZEBNOŚĆ Wyniki badań własnych, 14

LICZEBNOŚĆ LICZEBNOŚĆ Diagnozowanie potrzeb uczniów i ewaluacja zajęć 60 60 57 60 50 39 50 36 40 40 30 59% 30 62% 41% 38% 0 TAK NIE 0 TAK NIE DIAGNOZOWANIE EWALUACJA Wyniki badań własnych, 14

Powiedz mi, zapomnę. Pokaż mi, może zapamiętam. Zaangażuj mnie w to, a zrozumiem. Przysłowie chińskie

Zalecane metody i techniki aktywizujące w zajęciach z edukacji zdrowotnej Metoda Przykłady technik Dyskusja Wchodzenie w rolę Analizowanie I rozwiązywanie problemów Uczenie się w małych grupach Projekt Stacje zadaniowe Portfolio (teczka) Wizualizacja Debata za i przeciw ; Metaplan; Debata panelowa; Sześć kapeluszy Odgrywanie scenek; Symulacja; Drama Burza mózgów; Drzewo decyzyjne; Analiza przypadku Puzzle; Kula śnieżna Łączy wiele technik Łączy wiele technik Portfolio tematyczne lub służące obserwacji rozwoju osób uczących się (praca indywidualna i grupowa) Mapy myśli, skojarzeń; Rysowanie ilustracji i komiksów; sporządzanie plakatów; układanie rebusów

Preferowane przez nauczycieli WF metody pracy z edukacji zdrowotnej INNE PRACA Z KSIĄŻKĄ 3 4 METODY PROBLEMOWE 14 WYKŁAD 19 POKAZ 22 PRACA W GRUPACH 27 PREZENTACJA MULTIMEDIALNA 33 DYSKUSJA 41 Wyniki badań własnych, 14 POGADANKA 0 30 40 50 60 70 LICZEBNOŚĆ 67

LICZEBOŚĆ Korzystanie z nowych pomocy dydaktycznych (np. podręczniki, filmy edukacyjne) do zajęć z edukacji zdrowotnej 70 65 60 50 40 30 68% 17 18% 13% 13 1 0 Wyniki badań własnych, 14 TAK NIE NIE ZNAM TAKICH KORZYSTANIE Z POMOCY BRAK ODPOWIEDZI

LICZEBNOŚĆ Samoocena nauczycieli WF w zakresie poziomu wiedzy o zdrowiu 47 50 45 39 40 35 30 25 49% 41% 15 8 5 8% 2 0 BARDZO WYSOKI WYSOKI ŚREDNI NISKI POZIOM WIEDZY Wyniki badań własnych, 14

LICZEBNOŚĆ LICZEBNOŚĆ Samoocena nauczycieli WF w zakresie przygotowania do realizowania treści z edukacji zdrowotnej i stosowania metod aktywizujących 50 50 50 50 45 45 40 35 30 27 40 35 30 34 25 15 5 0 13 6 25 15 5 0 6 BARDZO WYSOKI WYSOKI ŚREDNI NISKI 6 PRZYGOTOWANIE DO REALIZACJI TREŚCI Z EDUKACJI ZDROWOTNEJ POZIOM UMIEJĘTNOŚCI STOSOWANIA METOD AKTYWIZUJĄCYCH W REALIZACJ TREŚCI Z EZ

FORMA DOSKONALENIA Deklarowana forma doskonalenia zawodowego w zakresie edukacji zdrowotnej BRAK ODPOWIEDZI 1 KURS KILKUGODZINNY W SZKOLE 30 KURS POWYŻEJ 0 GODZIN 6 KURS 30-0 GODZINNY 47 STUDIA PODYPLOMOWE 2-LETNIE 3 STUDIA PODYPLOMOWE 1-ROCZNE 14 0 5 15 25 30 35 40 45 50 LICZEBNOŚĆ

LICZEBNOŚĆ LICZEBNOŚĆ Szkolne rady pedagogiczne i hospitacja zajęć 80 70 76 80 75 70 60 60 50 50 40 30 79% 40 30 21 78% 11 11% 5 4 22% 0 WIELE RAZY W ROKU 1-2 RAZY W ROKU 3-4 RAZY W ROKU BRAK ODPOWIEDZI EDUKACJA ZDROWOTNA NA POSIEDZENIACH RADY PEDAGOGICZNEJ W ROKU SZKOLNYM 0 TAK NIE HOSPITACJA ZAJĘĆ Z EDUKACJI ZDROWOTNEJ

ŹRÓDŁA WSPARCIA Podmioty, od których nauczyciele W-F oczekują wsparcia KTOŚ INNY INNY NAUCZYCIEL WF DYREKTOR SZKOŁY 24 NAUCZYCIELE INNYCH PRZEDMIOTÓW 35 DORADCA METODYCZNY 44 PRACOWNICY SŁUŻBY ZDROWIA 56 Wyniki badań własnych, 14 0 30 40 50 60 LICZEBNOŚĆ

LICZEBNOŚĆ Opinia nauczycieli W-F na temat potrzeby powołania zespołu koordynującego działania w zakresie edukacji zdrowotnej w szkole 47 50 45 40 35 30 25 21 27 15 49% 5 22% 28% 1 0 TAK NIE TRUDNO POWIEDZIEĆ BRAK ODPOWIEDZI Wyniki badań własnych, 14 POTRZEBA POWOŁANIA ZESPOŁU

Wnioski: Nie wszyscy nauczyciele wychowania fizycznego zaakceptowali zmiany w podstawie programowej wychowania fizycznego. Nauczyciele nie w pełni stosują się do zaleceń Zespołu, zapisanych w komentarzu do Nowej Podstawy Programowej, dotyczących form, metod i sposobu realizacji edukacji zdrowotnej. Najwięcej trudności nauczycielom W-F sprawiają treści dotyczące zdrowia psychospołecznego i umiejętności życiowych. Dyrekcja szkoły powinna rozważyć powołanie szkolnych zespołów nauczycieli W-F, higienistek, pedagogów, nauczycieli biologii, wychowania do życia w rodzinie, koordynujących działania w zakresie edukacji zdrowotnej.

Wnioski: Pomimo, że edukacja zdrowotna jest tematem posiedzeń szkolnych rad pedagogicznych, to dyrektorzy szkół w większości nie hospitują, a tym samym nie nadzorują jej realizacji w ramach lekcji wychowania fizycznego. Zdecydowana większość nauczycieli dostrzega potrzebę edukowania dzieci i młodzieży w zakresie zdrowia, jednak edukacja zdrowotna jest pomijana i ma nadal niską pozycję w hierarchii zadań szkoły. Szkoły wyższe oraz instytucje oferujące nauczycielom różnorodne formy doskonalenia zawodowego, powinny przygotować ofertę kursów doskonalących z edukacji zdrowotnej, najlepiej w wymiarze 30-0 godzin, gdyż z takiej formy nauczyciele W-F byliby skłonni skorzystać.

Gdzie szukać pomocy?

Dziękuję za uwagę mzadarko@ur.edu.pl