Program profilaktyczny UWAGI WSTĘPNE Tworzeniu Programu profilaktyki szkolnej towarzyszyło przekonanie, że: 1. Profilaktyka jest ochroną człowieka przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Obejmuje eliminację lub redukcję czynników ryzyka oraz wzmacnianie czynników chroniących. 2. Szkoła jest miejscem realizacji profilaktyki pierwszorzędowej, skierowanej do grupy niskiego ryzyka. 3. Profilaktyka pierwszorzędowa polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wymogami życia. Jej celem jest opóźnienie inicjacji lub zachęcenie do abstynencji. 4. Program profilaktyki szkolnej to ogół działań chroniących młodzież przed zakłóceniami w rozwoju i interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagrożeń. 5. Program profilaktyki szkolnej obejmuje działania podejmowane w trakcie realizacji programów nauczania i Programu wychowawczego szkoły, gdy realizowane są ogólne zadania szkoły, a także działania specyficzne dla profilaktyki. ZASADY ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH Poniższe zasady sformułowano na podstawie projektu Standardów jakości pierwszorzędowych programów profilaktycznych realizowanych w szkole i placówce oświatowej, autorstwa Krzysztofa A. Wojcieszka i Joanny Szymańskiej. Bezpieczeństwo uczestników 1. Respektowanie podmiotowości uczestników 2. Poszanowanie ich godności i indywidualności 3. Ochrona prywatności i zapewnienie dyskrecji 4. Uwzględnienie wieku i poziomu rozwoju uczestników 5. Uwzględnienie systemu wartości i stopnia wrażliwości uczestników 6. Niestosowanie technik, które naruszają mechanizmy obronne osobowości (terapeutycznych, psychomanipulacyjnych) 7. Realizatorzy działań profilaktycznych powinni posiadać przygotowanie pedagogiczne Adekwatność oddziaływań 1. Działania profilaktyczne powinny być maksymalnie dostosowane do potrzeb i problemów odbiorców oraz mieć wyraźnie określonego adresata.
Skuteczność 1. Działania powinny być zgodnie z aktualnym stanem wiedzy z dziedziny, której dotyczą. 2. Działania powinny wykorzystywać wiedzę dotyczącą sprawdzonych strategii, form i metod oddziaływania. 3. Działania powinny uwzględniać wiedzę z zakresu psychologii rozwojowej Rzetelność 1. Informacje powinny być rzetelne. 2. Informacje powinny być dostosowane do poziomu rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego adresata, do jego możliwości percepcyjnych. 3. Informacje powinny uwzględniać poziom już posiadanej wiedzy (zbyt wczesne wkraczanie z informacjami na temat zagrożeń może podsuwać pomysły na niepożądane zachowania) 4. Informacje powinny być rzeczowe (odwoływanie się do emocji, np. straszenie, może powodować obronne odrzucanie zagrażających informacji lub też pobudzać ciekawość) 5. Informacje dotyczące zagrożeń nie powinny być zbyt szczegółowe (aby nie stanowiły instruktażu nieprawidłowych zachowań). Głębokość i czas trwania 1. We współczesnej profilaktyce proponuje się, jako bardziej skuteczny, model głębszego oddziaływania oparty o koncepcję czynników ryzyka i czynników chroniących. 2. Najbardziej skuteczne są działania zintegrowane z programem szkolnym (dydaktycznym i wychowawczym) 3. Czas trwania oddziaływań i ich intensywność zależą od zdiagnozowanego wcześniej stopnia zagrożenia ROZPOZNANE CZYNNIKI RYZYKA Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające ryzyko wystąpienia zachowań ryzykownych i związanych z nimi szkód. Do zbadanych czynników ryzyka należą: 1. Środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, promujące dane wzorce zachowań. 2. Zachowania w domu i w szkole 3. Grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne 4. Słabe wyniki w nauce, absencja na lekcjach 5. Dostęp do środków i substancji psychoaktywnych ZACHOWANIA RYZYKOWNE I ICH PRZYCZYNY Zachowania ryzykowne, to działania zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji psychologicznych, społecznych i zdrowotnych.
rodzaj zachowania ryzykownego palenie papierosów, picie alkoholu, zażywanie innych środków psychoaktywnych wagary brak zainteresowania nauką zachowania agresywne wulgaryzmy, brak kultury osobistej wczesna inicjacja seksualna przyczyny ciekawość wpływ reklamy w mediach wzorowanie się na dorosłych sposób na odreagowanie moda, szpan nuda, przekora, bunt sytuacja domowa negatywny wpływ grupy rówieśniczej trudności w nauce uległość wobec kolegów strach przed sprawdzianem brak zainteresowania niemożność sprostania ambicjom rodziców i wymaganiom nauczycieli nuda na lekcjach brak dyscypliny chęć zaimponowania niedostosowanie wymagań do poziomu uczniów niejasne kryteria oceniania jakość programów nauczania lenistwo osoba nauczyciela nudne lekcje negatywny wpływ grupy rówieśniczej brak zainteresowania ze strony rodziców negatywne wzorce, także w mediach sposób na odreagowanie stresu i załatwienie sprawy chęć dominowania, zaistnienia w grupie moda na agresję w grupie rówieśniczej nieumiejętność radzenia sobie z problemami odpowiedź na prowokację obyczaj środowiskowy wzorce wyniesione z domu chęć zaimponowania wyraz buntu, manifestowanie dorosłości wzorce w mediach złe relacje nauczyciel-uczeń brak reakcji nauczyciela i innych dorosłych ubóstwo językowe niski poziom wiedzy i uświadomienia ciekawość wpływ grupy rówieśniczej moda na dorosłość uległość, nie znajomość zachowań asertywnych sytuacja domowa
CZYNNIKI CHRONIĄCE Czynniki chroniące, to wszystkie elementy osłabiające oddziaływanie czynników ryzyka. Wymienia się w tym kontekście: 1. Silne więzi rodzinne 2. Zainteresowanie nauką i własnym rozwojem, aktywność, ciekawość poznawczą 3. Praktyki religijne 4. Zakorzenienie w tradycji społeczności i szacunek dla jej norm 5. Konstruktywną grupę rówieśniczą, autorytety 6. Konstruktywne budowanie własnej tożsamości CELE PROFILAKTYKI SZKOLNEJ 1. Ochrona uczniów przed zagrożeniami rozwoju. 2. Reagowanie na pojawiające się zagrożenia. ZADANIA PROFILAKTYKI SZKOLNEJ 1. Dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie racjonalnego wyboru. 2. Pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych. 3. Rozwijanie umiejętności podejmowania wyborów 4. Reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy. IDENTYFIKACJA NIEPOKOJĄCYCH ZACHOWAŃ UCZNIÓW Identyfikację niepokojących zachowań przeprowadzono poprzez analizę dokumentów szkolnych, konsultacje z wychowawcami klas i pracownikami pomocniczymi szkoły oraz wyniki ankiet przeprowadzonych wśród uczniów i nauczycieli oraz rodziców. Analiza dokumentów szkolnych Dokumenty szkolne poddane analizie to dzienniki lekcyjne, zeszyty obserwacji zachowania klasy, Księga Protokołów Posiedzeń Zespołu Wychowawczego. Uczniowie na wszystkich poziomach nauczania przejawiają zachowania agresywne słowne i czynne. Zachowania agresywne słowne to dokumentowane przez nauczycieli, używane przez uczniów w czasie godzin lekcyjnych i przerw inwektywy, wulgaryzmy, przezwiska, obraźliwe epitety, groźby. Zachowania agresywne czynne to dokumentowane przez nauczycieli i Zespół Wychowawczy incydenty na terenie szkoły w czasie godzin lekcyjnych i przerw: pobicia, potrącenia, przepychanki, zadawanie ciosów, wymuszenia, niszczenie mienia. Ujawniono również grupę uczniów pierwszego poziomu nauczania wykazujących niepowodzenia szkolne. Konsultacje z wychowawcami klas i pracownikami pomocniczymi szkoły Nauczyciele podkreślali nieprzestrzeganie przez uczniów norm i reguł zachowania obowiązujących w szkole podczas przerw i na lekcjach raz posługiwanie się agresją słowną i przemocą fizyczną. Pracownicy wymieniali niszczenie mienia szkoły i śmiecenie.
Zarówno nauczyciele jak i pracownicy administracyjni (sprzątaczki, szatniarz) wymieniali przypadki palenia papierosów w toaletach i na boisku szkolnym. Wyniki ankiet Przeprowadzono ponad 220 ankiet wśród młodzieży, nauczycieli oraz rodziców. Ankiety zawierały pytania o bezpieczeństwo na terenie szkoły, sytuacje i miejsca, w których uczniowie spotykają się z przemocą, używkami. Stosunek uczniów do szkoły. Zauważanych przez nich zachowań związanych z łamaniem prawa, systemu nagradzania i karania. Należy zaznaczyć, że 86% uczniów czuje się bezpiecznie w szkole, tylko 2% wskazało, że na jej terenie zdarzają się kradzieże. Natomiast jako największy problem wskazywano akty wandalizmu, oraz używanie wulgaryzmów przez innych uczniów.
Zadania Sposoby realizacji Termin realizacji Uwagi Klasa I Kształtowanie pożądanych postaw i zachowań ucznia. Zapoznanie uczniów i rodziców z treścią Statutu Gimnazjum nr 17. Zapoznanie uczniów i rodziców z procedurami nagradzania i karania stanowiącymi załącznik Statutu Szkoły. Integracja uczniów w zespole klasowym i szkolnym: wrzesień /październik Wychowawcy położenie szczególnego nacisku na kulturę i higienę osobistą, poznanie siebie nawzajem, poszanowanie własności wspólnej i cudzej, szacunek dla tradycji i obyczajów. Poinformowanie o typach zachowań agresywnych, sposobach rozwiązywania konfliktów (mediacja), sposobach reagowania w sytuacjach trudnych i kryzysowych, osobach, do których można zwrócić się o pomoc. Wypracowanie standardów zachowania ucznia Gimnazjum nr 17 (schematy wartości, zachowań). Zasady współżycia z uczniami liceum, propozycje współpracy i pomocy koleżeńskiej. listopad/grudzień Scenariusze dostępne w zasobach szkolnych Np. kontrakt z wychowawcą, nauczycielem
Uczenie przestrzegania prawa i obowiązujących norm społecznych Higiena pracy umysłowej Bezpieczeństwo w czasie wypoczynku Propagowanie zdrowego stylu życia Poinformowanie uczniów o konsekwencjach prawnych wynikających z łamania norm społecznych Spotkanie z przedstawicielami Straży Miejskiej i Policji (sekcja do spraw nieletnich). Korygowanie negatywnych zachowań. Współpraca z rodzicami, pedagogiem, psychologiem oraz innymi podmiotami wspomagającymi szkołę. Analiza nieobecności, zaniedbania w nauce, zachowania uczniów. Zapoznanie z zasadami uczenia się, objawami zmęczenia psychicznego, umiejętnościami tworzenia warunków do skutecznego uczenia się Zapoznanie z zasadami obowiązującymi: na wycieczkach szkolnych, w czasie wolnym od zajęć szkolnych Wskazywanie możliwości unikania zagrożeń związanych z używaniem środków zmieniających świadomość oraz sposobów radzenia sobie z presją grupy i otoczenia. Informacja o zagrożeniach dla zdrowia wynikających z używania alkoholu, palenia papierosów oraz zażywania leków i narkotyków, jak również tzw. dopalaczy. Pomoc osobom uzależnionym i współuzależnionym. styczeń/luty listopad-czerwiec Wychowawca, dyrektor. Środowiskowy program wychowania zdrowotnego w szkole (psycholog, nauczyciele biologii) Scenariusze w zasobach szkolnych
Zadania Sposoby realizacji Termin realizacji Uwagi Klasa II Uczenie przestrzegania prawa Korygowanie negatywnych zachowań. Współpraca z rodzicami, pedagogiem, psychologiem oraz innymi podmiotami wspomagającymi szkołę. Współpraca w ramach działających Zespołów Wychowawczych. i obowiązujących norm społecznych Analiza nieobecności, zaniedbania w nauce, zachowania uczniów. Określanie potrzeb Pomoc w budowaniu tożsamości poprzez określanie: Kim chcę być? Zagrożenia demoralizacją subkultury młodzieżowe Internet globalna wioska Sposoby radzenia sobie ze stresem i porażką Co wiem o sobie (samoocena)? Wartości i autorytetów, odniesienie się do konsumpcyjnego modelu życia; Przedstawianie skutków przynależenia do subkultur młodzieżowych o charakterze przestępczym i zagrożonych demoralizacją: pseudokibice Przedstawienie zagrożeń występujących w klubach młodzieżowych, dyskotekach: narkotyki, alkohol, tabletki gwałtu. Zagrożenia w sieci internetowe znajomości: Anonimowość użytkowników sieci wykorzystywana przez przestępców pedofilów. Wychowawca, nauczyciel WDŻR Nauczyciel informatyki, pedagog szkolny Korzystanie z filmoteki Filmy i książki pochodzące z zasobów szkolnych
Zadania Sposoby realizacji Termin realizacji Uwagi Klasa III Sposoby radzenia sobie ze stresem i porażką, rozwiązywanie konfliktów w rodzinie Korzystanie z filmoteki Filmy i książki pochodzące z zasobów szkolnych Propagowanie zdrowego stylu życia Określanie celów edukacyjnych ucznia Komunikowanie się i autoprezentacja Wskazywanie dojrzałych zachowań Rozwój emocjonalny i fizyczny poprzez sztukę i sport Wskazywanie możliwości unikania zagrożeń związanych z używaniem środków zmieniających świadomość oraz sposobów radzenia sobie z presją grupy i otoczenia. Informacja o zagrożeniach dla zdrowia wynikających z używania alkoholu, palenia papierosów oraz zażywania leków i narkotyków. Pomoc osobom uzależnionym i współuzależnionym. Pomoc w odkrywaniu: uzdolnień i talentów ucznia, drogi edukacyjnej (wybór szkoły) Scenariusze w zasobach szkolnych, nauczyciele biologii. Uczestnictwo w targach edukacyjnych Kształtowanie umiejętności publicznych wystąpień Nauczyciel preorientacji zawodowej Wspieranie ucznia w przygotowaniu do egzaminu po Nauczyciele przedmiotów gimnazjum. Korygowanie negatywnych zachowań. egzaminacyjnych, Współpraca z rodzicami, pedagogiem, psychologiem oraz wychowawcy innymi podmiotami wspomagającymi szkołę. Analiza nieobecności, zaniedbania w nauce, zachowania uczniów. Przedstawianie uczniom najważniejszych i najciekawszych dokonań ludzkości w dziedzinie kultury sztuki. Rozwój fizyczny człowieka. Program zatwierdzony przez Radę Rodziców G-17 w dniu 15.09.2015 r. Nauczyciel muzyki i plastyki, nauczyciel wychowania fizycznego