Dolnośląski Konkurs Biologiczny zdolny Ślązak dla uczniów szkół podstawowych w roku szkolnym 2019 / 2020 ETAP SZKOLNY 18 października 2019 r. godz. 12.00 czas trwania 45 minut Kuratorium Oświaty we Wrocławiu Dolnośląski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli we Wrocławiu Uczestnik konkursu (wpisz czytelnie, drukowanymi literami) Nazwisko Imię Szkoła Klasa 1. Zakreśl znakiem X właściwą odpowiedź. W zadaniach zamkniętych od 1 do 12 jest tylko jedna poprawna odpowiedź. 2. W razie pomyłki, otocz błędnie zaznaczoną odpowiedź kółkiem i jeszcze raz zaznacz poprawną odpowiedź. 3. Odpowiedzi z zadań zamkniętych od 1 do 12 przenieś do tabelki. 4. W zadaniach otwartych od 13 do 17 należy uzupełnić odpowiedzi pod pytaniami zgodnie z instrukcją podaną w treści zadań. 5. Za każdą poprawną odpowiedź w zadaniach od 1 do 12 można otrzymać 1 punkt. Punktacja za zadania od 13 do 17 zapisana została przy treści zadań. Maksymalna liczba punktów wynosi 30. Powodzenia! 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 A A A A A A A A A A A A B B B B B B B B B B B B C C C C C C C C C C C C D D D D D D D D D D D D Suma punktów Podpis sprawdzającego 1
Korzystając z poniższej informacji, odpowiedz na pytania 1 6, wybierając poprawną odpowiedź. Piotrek dostał od mamy na drugie śniadanie do szkoły kanapkę z razowego pieczywa, masła, szynki i żółtego sera oraz jabłko i kefir. Zjadł wszystko z wyjątkiem kefiru. 1. Których składników odżywczych zabrakło w drugim śniadaniu Piotrka? A. Witamin i tłuszczów. B. Węglowodanów i białek. C. Soli mineralnych i węglowodanów. D. Żadnego, wszystkie składniki odżywcze są obecne. 2. Utrzymanie organizmu w stanie zdrowia wymaga stałego poziomu witamin oraz makro- i mikroelementów. Mama Piotra dodatkowo zażywa suplementy diety. Suplement diety to A. zioła, których rolą jest uzupełnienie diety w witaminy lub składniki mineralne lub inne substancje wykazujące efekt fizjologiczny. B. lek, który jest zażywany jako uzupełnienie diety. Jest źródłem witamin lub składników mineralnych wykazujących działanie lecznicze. C. środek spożywczy pobierany jako uzupełnienie diety. Jest źródłem witamin, składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy bądź fizjologiczny. D. panaceum, którego celem jest leczenie symptomów różnych dolegliwości. Współpracuje z antybiotykami. Jest źródłem witamin lub składników mineralnych wykazujących efekt odżywczy. 3. Produkty spożywcze, które zawierają głównie białko zwierzęce to A. szynka, ser biały, kefir, mleko, jogurt. B. masło, szynka, ser żółty, oliwa, mleko. C. masło, ser biały, razowe pieczywo, olej, jaja. D. chleb pszenny, szynka, ser, mleko, margaryna. 4. Wybierz prawidłową odpowiedź. Które z poniższych stwierdzeń dotyczące białek jest poprawne? 1. Białko pochodzenia zwierzęcego nazywane jest pełnowartościowym, gdyż stanowi materiał zapasowy organizmu. 2. Białko pochodzenia zwierzęcego nazywane jest pełnowartościowym, gdyż dostarcza niezbędną dla organizmu energię. 3. Białko pochodzenia zwierzęcego nazywane jest pełnowartościowym, gdyż zawiera wszystkie niezbędne makro i mikroelementy. A. 1 B. 2 C. 3 D. Wszystkie stwierdzenia są błędne. 5. Jabłko zawiera m.in. błonnik, który A. nie ulega trawieniu, pobudza i usprawnia pracę jelit. B. ulega trawieniu i dostarcza organizmowi dużo więcej energii niż skrobia. C. nie ulega trawieniu, jest balastem dla jelit, przez co utrudnia ruchy perystaltyczne. D. ulega trawieniu, należy go szybko wydalić z organizmu, ponieważ jest szkodliwy dla organizmu. 6. Razowe pieczywo jest zdrowsze od białego, ponieważ A. zawiera dużo więcej błonnika i witamin z grupy B. B. dzięki dużej ilości błonnika ma wyższy indeks glikemiczny. C. zawiera więcej tłuszczów nasyconych, a te są zdrowsze niż nienasycone. D. zawiera więcej glutenu, a ten jest niezbędny dla wielu procesów życiowych. 2
7. Mama Piotrka cierpi na dolegliwości pęcherzyka żółciowego. W tej sytuacji musi ograniczyć jedzenie czekolady, tłustych serów, wędlin i mięs, ponieważ A. w pęcherzyku są emulgowane, a potem trawione tłuszcze. B. pęcherzyk służy do produkcji żółci, a ta jest potrzebna do emulgacji tłuszczów. C. pęcherzyk służy do magazynowania i zagęszczania żółci, a ta jest potrzebna do emulgacji tłuszczów. D. pęcherzyk służy do magazynowania i zagęszczania żółci, a ta jest potrzebna do trawienia tłuszczów. Poniższy schemat dotyczy zadań 8, 9, 10, 11. 1 2 8. Schemat przedstawia obieg krwi A. ryb. B. płazów. C. gadów. D. ptaków i ssaków. 3 9. W miejscu oznaczonym numerem 2 przepływa krew A. bogata w CO 2. B. natlenowana. C. mieszana, ale z dominacją O 2. D. mieszana, ale z dominacją CO 2. 10. Naczynie krwionośne oznaczone na schemacie 1, 2, 3 to kolejno: A. 1 żyła, 2 tętnica, 3 żyła. B. 1 tętnica, 2 żyła, 3 żyła. C. 1 żyła, 2 tętnica, 3 tętnica. D. 1 tętnica, 2 tętnica, 3 żyła. 11. Zaznacz opis, który charakteryzuje przedstawione na ilustracji części maku polnego. A. Owoc jagoda. Gdy dojrzeje jest sucha, a nasiona wydobywają się dzięki mechanicznym uszkodzeniom. B. Nasienie - ziarniak. Gdy dojrzeje jest suchy, a nasiona wydobywają się dzięki oddzieleniu się szczytowej tarczy. C. Owoc torebka. Gdy dojrzeje jest sucha, a pod jej tarczą pojawiają się otworki, przez które wysypują się nasiona. D. Nasienie wieloorzeszkowec. Gdy dojrzeje jest suchy, a nasiona wydobywają się dzięki pęknięciu podłużnemu i wysypują się nasiona. 3
12. Zaznacz prawdziwy opis położenia i roli sznurów białkowych w jaju. A. Cztery sznury służą do umocowania komórki jajowej w stałym położeniu bez możliwości ruchu. B. Jeden sznur znajduje się po wydłużonej stronie jaja i służy do umocowania komórki jajowej w stałym położeniu z możliwością ruchów wzdłużnych. C. Dwa sznury znajdują się po obu stronach żółtka w poprzek jaja i służą do umocowania żółtka w stałym położeniu bez możliwości ruchów obrotowych i wzdłużnych. D. Dwa sznury znajdują się po obu stronach żółtka w osi jaja i służą do umocowania komórki jajowej w stałym położeniu z możliwością ruchów obrotowych. 13. Wpisz literę P, jeśli informacja dotycząca roli skrzeli jest pełna i prawdziwa, lub literę F, jeśli jest niepełna i fałszywa. (0-3) A. Narząd służący wymianie gazowej, występuje u większości zwierząt wodnych. Wydala szkodliwe substancje powstałe w procesach metabolicznych... B. Narząd służący do oddychania komórkowego, występuje u większości zwierząt wodnych i nielicznych lądowych. Wydala szkodliwe substancje powstałe w procesie oddychania beztlenowego.. C. Narząd służący wymianie gazowej, występuje u wszystkich zwierząt wodnych. Wydala szkodliwe substancje powstałe w procesie oddychania tlenowego. 14. Rozpoznaj poniższe gatunki i podpisz je, wybierając litery, którymi oznaczono odpowiednie nazwy. (0-3) A. myszoskoczek B. ryjówka aksamitna C. nornica czarna D. mysz domowa E. mysz polna F. badylarka pospolita G. nornica ruda....... 15. Rozpoznaj poniższe gatunki i podpisz je, wybierając litery, którymi oznaczono odpowiednie nazwy. (0-4) A. kopytnik zwyczajny B. sasanka pospolita C. szafirek szerokolistny D. dziewięćsił bezłodygowy E. podbiał pospolity F. zawilec gajowy G. przylaszczka pospolita H. mniszek lekarski Niebieskie kwiaty Białe kwiaty... 4
5 16. Dokonaj analizy poniższego schematu i wykonaj polecenia. (0-6) A. Podpisz schemat. B. Za pomocą strzałek wskaż i podpisz: jajo i wągier. C. Ustal, czy zdania są prawdziwe, czy fałszywe, wpisując w odpowiednie miejsca tabeli X. Nazwa schematu.. 1. Pasożyt jest obojnakiem. 2. Dorosła forma pasożyta żyje w mięśniach człowieka. 3. Źródłem zakażenia człowieka jest woda, warzywa i owoce. P F 17. Rysunki przedstawiają dwa zjawiska / procesy fizyczne przebiegające w organizmach żywych i środowisku ich życia. Podpisz je, wpisując nazwy tych zjawisk / procesów. (0-2)..