WSTĘP. Podjęto decyzję o dyskwalifikacji statystycznej jednego doświadczenia z odmianami grochu siewnego o mniejszych wymaganiach glebowych.

WSTĘP Prezentowane opracowanie wyników Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych z roślinami strączkowymi obejmuje pięć gatunków groch siewny, bobik, łubin wąskolistny, łubin żółty i soję. W doświadczeniach porejestrowych w roku 2008 badano większość odmian bobiku (89%) i grochu siewnego odmian przydatnych do uprawy na glebach żyznych (83%) spośród wpisanych do krajowego rejestru (KR) i wszystkie zarejestrowane odmiany grochu siewnego przeznaczone do uprawy na glebach lekkich oraz łubinu wąskolistnego i łubinu żółtego. Ponadto przebadano część spośród zarejestrowanych odmian soi (38%). Sposób przedstawienia wyników zorientowany jest na odbiorców znających problematykę odmianową. Publikacja ta, obok Listy Opisowej Odmian (LOO), stanowi główne źródło informacji o wartości gospodarczej zarejestrowanych odmian, badanych w danym roku w ramach programu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego. Celem badań jest sprawdzanie wartości gospodarczej odmian nowo zarejestrowanych na tle większości odmian wpisanych do KR wcześniej, w doświadczeniach lokalizowanych w różnych rejonach Polski. Oprócz doświadczeń z doborami odmian ustalonymi w COBORU, których wyniki zamieszczono w opracowaniu, prowadzone są też doświadczenia (nieliczne) z zestawami odmian ustalanymi przez Zespoły Wojewódzkie PDO. Wyniki tych doświadczeń publikowane są w wydawnictwach regionalnych, a z pełnymi zestawami odmian również w tym opracowaniu. W roku 2008 założono i zrealizowano łącznie 75 doświadczeń. W 67 doświadczeniach dobory odmian opracowano w Pracowni WGO Roślin Motylkowatych i Traw COBORU. W ośmiu pozostałych badano zestawy odmian ustalone regionalnie. Realizowano sześć takich doświadczeń z grochem siewnym (pięć z odmianami o większych wymaganiach glebowych i jedno z formami o mniejszych wymaganiach glebowych) oraz dwa z bobikiem. Podjęto decyzję o dyskwalifikacji statystycznej jednego doświadczenia z odmianami grochu siewnego o mniejszych wymaganiach glebowych. W sezonie wegetacyjnym 2008 po raz pierwszy założono łączone doświadczenia dla odmian łubinu wąskolistnego, w których obok odmian zarejestrowanych badano także kandydujące do KR. W przypadku bobiku, grochu siewnego (odmian przeznaczonych do uprawy na glebach lekkich) i łubinu żółtego taki sposób prowadzenia doświadczeń jest realizowany począwszy od roku 2007. Dla wszystkich badanych gatunków wykonano analizy cech jakościowych nasion. Zawartość białka i włókna określano dla odmian wszystkich pięciu gatunków. Po raz pierwszy przebadano nasiona odmian soi pod kątem zawartości włókna. Zawartość tłuszczu oznaczono w nasionach odmian łubinów i soi. Substancje swoiste badano w nasionach bobiku taniny i łubinów alkaloidy. Podobnie jak w sezonie wcześniejszym oznaczono intensywność pobierania wody przez nasiona odmian grochu przydatnych do uprawy na glebach żyznych. Lokalizację doświadczeń w poszczególnych gatunkach ilustrują mapki. W roku 2008 warunki atmosferyczne tylko w nielicznych przypadkach sprzyjały wczesnym siewom. Pojedyncze doświadczenia z odmianami grochu i bobiku zostały założone w trzeciej dekadzie marca. Zdecydowaną większość doświadczeń założono w pierwszej dekadzie kwietnia. Pozostałe doświadczenia, z wyjątkiem soi, założono w drugiej dekadzie kwietnia. Doświadczenia z soją były zakładane w trzeciej dekadzie kwietnia i pierwszej dekadzie maja. W trakcie wegetacji w wielu rejonach kraju, zwłaszcza Polski centralnej, długo utrzymujący się czas bez opadów, któremu towarzyszyły bardzo wysokie temperatury, niekorzystnie wpłynęły na wzrost i rozwój roślin strączkowych. W wielu przypadkach warunki te towarzyszyły fazom krytycznym dla roślin strączkowych kwitnieniu i wiązaniu strąków. W prezentowanym opracowaniu wyniki w postaci odchyleń odniesiono w obu latach (2008, 2007) do innej wartości wzorca niż było to poprzednio, poza plonem nasion. Wzorcem, zamiast średniej ogólnej są wybrane odmiany, podane pod każdą tabelą. Dotyczy to również niektórych cech podanych w tabelach wstępnych zawierających dane z poszczególnych stacji. Kolejną zmianą jaką wprowadzono względem średnich odmianowych dla cech bonitowanych jest wyłączenie ocen, które nie różnicowały odmian. Wyjątek stanowi ocena wschodów i stanu ogólnego. Zmiana ta dotyczy również danych z 2007 roku. Najistotniejsze informacje dotyczące przebiegu wegetacji opracowano dla poszczególnych gatunków. GROCH SIEWNY Doświadczenia z odmianami o większych wymaganiach glebowych Warunki do zakładania doświadczeń w kwietniu były zróżnicowane. W większości miejscowości generalnie dobre, choć w pojedynczych przypad-

- 4 - kach bezpośrednio po siewie nasion notowano okres chłodów, występowały intensywne opady deszczu, a nawet śniegu. W Krzyżewie i Białogardzie ulewy i silne wiatry były przyczyną zaskorupienia gleby. Warunki te bądź znacząco utrudniły wschody, bądź pogorszyły stan roślin tam, gdzie wzeszły one wcześniej. W Krzyżewie niekorzystna aura miała wpływ na wyraźne braki w obsadzie roślin. Po jej obliczeniu stwierdzono, że niedobór roślin wynosił 10-25%. W Rarwinie krótko po siewie spadł śnieg, a jego pokrywa o grubości 10-12 cm zalegała na polu kilka dni. Po jej ustąpieniu i późniejszych opadach deszczu na polu obserwowano zastoiska wody. W stacji tej wschody roślin były opóźnione i słabe. W stacjach na północy kraju (Karżniczka, Białogard) i na południu (Słupia, Cicibór Duży) po siewie i w trakcie wschodów występowały przygruntowe przymrozki. W Karżniczce notowano spadki temperatur nawet do 12,7 o C. W wyniku tych niekorzystnych warunków wzrost roślin został przyhamowany, a na końcach liści obserwowano uszkodzenia. W niektórych rejonach kraju przymrozki utrzymywały się jeszcze w maju. Na przebieg rozwoju wegetatywnego roślin wpływ miały różnorodne czynniki sprzyjające bądź niekorzystne. Prawidłowy przebieg tej fazy był sporadyczny. Do głównych czynników hamujących wzrost zaliczono: suszę wiosenną, której towarzyszyły wysokie lub zbyt niskie temperatury, a niekiedy także nocne przymrozki. W związku z tą niekorzystną aurą w niektórych stacjach rośliny były znacznie niższe niż w latach wcześniejszych (Krzyżewo, Kościelna Wieś, Głębokie). W trakcie wegetacji bardziej, bądź mniej dotkliwe efekty suszy i upałów stwierdzono w przeważającej liczbie stacji. Szczególnie wyraźne były one tam, gdzie trwała ona bardzo długo. W stacjach, gdzie wystąpiła dotkliwa susza faza kwitnienia trwała krótko, a na roślinach obserwowano małą liczbę kwiatów. W skrajnych przypadkach (Kościelna Wieś) zasychały kwiatki, a nawet całe rośliny. W Karżniczce pojawiło się wtórne kwitnienie części odmian. Z kolei w niektórych stacjach południowej Polski, gdzie rozkład opadów był znacznie lepszy, a okresy suszy krótkotrwałe kwitnienie przebiegało prawidłowo. W trakcie fazy wiązania i wypełniania strąków warunki pogodowe uległy poprawie. W większości przypadków niedobór wody w glebie został choćby częściowo uzupełniony. Proces tworzenia strąków i ich wypełniania był intensywny. Tylko w nielicznych przypadkach na roślinach zawiązanych było niewiele strąków bądź były one słabo wypełnione (Karżniczka, Kościelna Wieś). W Słupi i Ciciborze Dużym po gwałtownej burzy z silnym wiatrem rośliny wyległy. Dojrzałość techniczną i do zbioru rośliny osiągały zazwyczaj w optymalnym terminie, zdarzało się jednak, że w niektórych stacjach proces ten był przyspieszony. Tylko w Rarwinie i Karżniczce faza ta przedłużała się. W ostatniej ze wspomnianych stacji z tego powodu przeprowadzono desykację. Warunki do zbioru były dobre (słonecznie i ciepło) i pozwalały na jego przeprowadzenie bez większych strat. W większości stacji zastosowano technikę jednofazową, tylko w Kawęczynie dwufazową. W związku z suszą, która wystąpiła w wielu rejonach nasilenie chorób było znikome. Plonowanie na obszarze kraju było zróżnicowane. Między skrajnymi wartościami plonów średnich różnica wynosiła 45 dt z ha. Doświadczenia z odmianami o mniejszych wymaganiach glebowych Siewy przeprowadzono w sprzyjających warunkach pogodowych i przy dobrym uwilgotnieniu gleby. Wschody roślin w większości doświadczeń były dobre i wyrównane, choć w Świebodzinie i Prusimiu bezpośrednio po siewie wystąpiły obfite opady deszczu powodujące nadmierne wilgotnienie gleby i jej zaskorupienie, które było przyczyną niewyrównanych wschodów. W Białogardzie, Marianowie i Bobrownikach notowano wiosenne przymrozki. W Białogardzie zaskorupienie gleby wystąpiło po wschodach roślin z powodu silnych wiatrów wysuszających w wyniku czego stan roślin uległ pogorszeniu. Dalszy przebieg fazy wegetatywnego wzrostu w wielu stacjach został przyhamowany w wyniku niekorzystnego przebiegu pogody. Wiosenny deficyt opadów i wysokie temperatury powietrza często utrzymywały się bardzo długo w miesiącu maju i czerwcu. W skrajnych przypadkach obserwowano objawy suszy glebowej (Świebodzin). Jedynie w stacjach Polski południowej przebieg wegetacji roślin był prawidłowy. Susza wywarła również swój niekorzystny wpływ na kwitnienie roślin. W fazę tę wchodziły rośliny stosunkowo niskie, trwała ona krótko i była mało intensywna. W Wyczechach, Kościelcu i Prusimiu w wyniku suszy wystąpiło opadanie kwiatków i podsychanie liści na roślinach. Po długim okresie bezdeszczowym pojawiające się opady powodowały dalsze zaburzenia wegetacji. W Wyczechach i Marianowie stwierdzono przedłużenie kwitnienia odmian późnych. Z kolei w Głodowie, Tomaszowie Bolesławieckim, Prusimiu zaobserwowano wtórne odrastanie roślin i ich kwitnienie. To zjawisko miało swoje przełożenie na gorszą równomierność dojrzewania. Dojrzewanie przebiegało w różnych warunkach. Prócz tych miejscowości, w których przebiegało prawidłowo, w kilku było przyspieszone, w innych z kolei przedłużało się. W Ruskiej Wsi i Ciciborze Dużym lipcowe gwałtowne opady przyczyniły się do silnego wylegnięcia roślin. Sześć

- 5 - doświadczeń zebrano dwufazowo. W Wyczechach nasiona dosuszano. Względem doświadczenia w Świebodzinie podjęto decyzję o jego dyskwalifikacji z powodu wysokiej wartości błędu statystycznego. Z racji skrajnie odmiennego przebiegu pogody w poszczególnych rejonach kraju różnice w poziomie plonowania w stacjach były bardzo duże. W omawianej grupie odmian między skrajnymi wartościami plonów średnich różnica ta wynosiła aż 61 dt z ha. BOBIK Większość doświadczeń zakładano w pierwszych dniach kwietnia w sprzyjających warunkach. Jednak w wielu stacjach po siewie wystąpił okres znacznych spadków temperatur i nadmiaru opadów bądź wprost przeciwnie ich niedobór. W połowie doświadczeń wschody roślin były opóźnione, nierównomierne i długotrwałe. W Radostowie notowano przymrozki, a w Głubczycach i Rarwinie po siewie wystąpiły opady śniegu. W ostatniej ze wspomnianych stacji pokrywa śnieżna zalegała przez kilka dni. W pozostałych miejscowościach nawet, jeżeli warunki były średnio korzystne, wschody były dobre i równomierne. W dalszym okresie początkowego wzrostu i rozwoju w większości stacji w maju i czerwcu wystąpiła susza wiosenna. Niedostatek opadów w różnym stopniu wpłynął na wegetację. W kilku stacjach obserwowano przyhamowanie wzrostu wegetatywnego, w niektórych rośliny były niższe niż w ubiegłych latach badań (Kościelna Wieś, Jelenia Góra, Węgrzce). Tylko w Krzyżewie, Kochcicach i Głubczycach warunki w fazie wzrostu wegetatywnego i generalnie w całym okresie wegetacji były sprzyjające. W wielu stacjach susza przedłużała się wpływając niekorzystnie na przebieg fazy kwitnienia. Krótkotrwały niedobór opadów miał mniejsze znaczenie, ale w stacjach zwłaszcza Polski centralnej, wraz z pogłębieniem deficytu wody w glebie, obserwowano niekorzystne zjawiska na roślinach. W tych doświadczeniach kwitnienie było krótkie i skąpe. W Kościelnej Wsi i Jeleniej Górze obserwowano zasychanie i zrzucanie kwiatów, opadanie zawiązków strąków oraz podsychanie dolnych liści. Dodatkowo w Jeleniej Górze wystąpiło ponowne kwitnienie u odmian niesamokończących. Po okresie suszy pojawienie się opadów sprzyjało poprawie stanu roślin. W części stacji rośliny wiązały dużo dobrze wypełnionych strąków. Niekiedy jednak trwałym skutkiem zbyt dużego deficytu wody w glebie było skąpe wiązanie strąków, wypełnionych małą liczbą nasion. We Wrócikowie, Krzyżewie i Głubczycach po lipcowych, intensywnych opadach deszczu, którym towarzyszył silny wiatr rośliny wyległy. Choroby bobiku występowały w natężeniu małym do średniego. Większe ich nasilenie pojawiało się tam, gdzie było wilgotno, znikome natomiast w warunkach posuchy. Dojrzewanie przebiegało w zróżnicowanych warunkach. W Radostowie i Rarwinie oraz Jeleniej Górze przedłużało się. W ostatniej z wymienionych stacji było ono szczególnie nierównomierne, dlatego część poletek zdesykowano. Różnice w terminie zbioru poszczególnych powtórzeń były bardzo duże. Warunki do przeprowadzenia zbioru były raczej korzystne, a opóźnienia odnotowywano tylko wyjątkowo. Wszystkie doświadczenia poza stacją Węgrzce zebrano jednofazowo. Średnio poziom plonowania bobiku był o 19% wyższy niż w 2007 roku. Różnica średnich plonów między poszczególnymi stacjami wynosiła 55 dt z ha. ŁUBIN WĄSKOLISTNY Warunki do założenia doświadczeń w większości stacji były korzystne. Jedynie w Rarwinie i Wyczechach utrudnione, gdyż bezpośrednio po siewie wystąpiły opady deszczu lub śniegu. W niespełna połowie stacji notowano wiosenne przymrozki, które miały wpływ na opóźnienie wschodów. W czterech miejscowościach północnej części kraju rośliny wschodziły wolno i nierównomiernie. W Rarwinie po opadach deszczu na poletkach utrzymywały się zastoiska wody. Początkowy rozwój roślin generalnie przebiegał w niekorzystnych warunkach pogodowych. W tym okresie pojawiały się jeszcze przymrozki (Białogard, Wyczechy, Bobrowniki). Warunki niekorzystne pogłębiały się, gdyż notowano tam duże amplitudy temperatur w ciągu dnia było już bardzo ciepło, a nocą zimno. Jednak znacznie częstszym zjawiskiem była susza wiosenna, która wpływała niekorzystnie na wzrost wegetatywny roślin łubinu. Wzrost i rozwój roślin był słaby. W Białogardzie i Wyczechach pojawiły się silne wiatry wysuszające glebę. W efekcie notowano zaskorupienie gleby. Korzystne warunki do rozwoju wegetatywnego roślin panowały w Kościelcu i Ruskiej Wsi. W stacjach, które realizowały to doświadczenie faza kwitnienia przypadała na okres posuchy. Obserwowano niekorzystne zasychanie i opadanie kwiatów. Szczególnie intensywnie zjawisko to występowało we Wrócikowie i Wyczechach. Zmiana aury w dalszym okresie wegetacji (częstsze opady) spowodowała rozwój pędów bocznych i powtórne kwitnienie (Wyczechy, Wrócikowo i Marianowo). Zjawisko to zazwyczaj prowadziło do nierównomiernego dojrzewania łanu. Dojrzewaniu towarzyszyły zróżnicowane warunki, zależnie od rejonu kraju. W wielu stacjach bezdeszczowa pogoda sprzyjała równomiernemu

- 6 - dojrzewaniu, choć w niektórych było ono wydłużone. W Ruskiej Wsi i Ciciborze Dużym na stosunkowo zielonych jeszcze roślinach były już dojrzałe strąki. W Kawęczynie odmiany wyraźnie różniły się w przebiegu tej fazy. Odmiany samokończące dojrzewały bardziej równomiernie, a odmiany niesamokończące mniej. Na przeprowadzenie desykacji zdecydowano się w Marianowie i w Wyczechach ze względu na nierównomierne dojrzewanie roślin. Stosunkowo często na roślinach pojawiały się objawy chorób fuzaryjnych, pozostałe choroby wystąpiły sporadycznie. W Wyczechach miało miejsce większe nasilenie pękania strąków i osypywania nasion. W pozostałych miejscowościach było ono niewielkie lub nie wystąpiło wcale. Zbiory przebiegały w sprzyjających warunkach. W przypadku wszystkich doświadczeń zdecydowano się na zbiór jednofazowy. Większość z nich zebrano w trzeciej dekadzie lipca i na początku sierpnia. Jedynie w Rarwinie i Marianowie później, odpowiednio w drugiej i trzeciej dekadzie sierpnia. Niekiedy termin zbioru poszczególnych odmian różnicowano w zależności od stanu ich dojrzałości. Poziom plonowania w poszczególnych stacjach był bardzo zróżnicowany, a różnica między wartościami skrajnymi wynosiła 33 dt z ha. Rozproszenie wyników wynosiło 106%. ŁUBIN ŻÓŁTY W większości stacji warunki do siewu były dobre lub bardzo dobre. Tylko w Uhninie i Nowej Wsi Ujskiej siew opóźniły intensywne opady deszczu. Wschody w niespełna połowie doświadczeń wydłużyły się, a główną tego przyczyną były przymrozki. W Świebodzinie, w wyniku ulewnych deszczy, wierzchnia warstwa gleby uległa zaskorupieniu, dlatego wschody roślin były niewyrównane. Początkowy rozwój roślin tylko sporadycznie przebiegał prawidłowo. Szybki wzrost, dzięki sprzyjającym warunkom, obserwowano w Sulejowie. W zdecydowanej większości miejscowości niekorzystna aura wyraźnie utrudniała prawidłowy rozwój. Najczęstszą tego przyczyną była przedłużająca się susza wiosenna, a w innych częściach kraju chłodna i deszczowa pogoda (Nowy Lubliniec, Uhnin). Sporadycznie zdarzały się jeszcze przymrozki (Białogard), które choć nie wyrządziły większych szkód, to ograniczyły wzrost roślin. W efekcie różnych niekorzystnych zjawisk meteorologicznych rośliny były słabo ulistnione i wytwarzały niewiele pędów bocznych (Nowa Wieś Ujska, Głodowo, Sulejów). W Tomaszowie Bolesławieckim z powodu szczególnie dotkliwej suszy ujawniła się zmienność glebowa. Rośliny traciły turgor i były przywiędnięte. W Pokoju obserwowano przedwczesne żółkniecie roślin i opadanie liści. W niektórych miejscowościach warunki pogodowe w fazie kwitnienia poprawiły się. W innych natomiast nadal były niesprzyjające (niedobór opadów i wysokie temperatury). Z tego powodu, zwłaszcza w stacjach Polski centralnej i częściowo południowej, łubin żółty kwitł krótko. Faza dojrzewania w przypadku części doświadczeń przebiegała w korzystnych warunkach. Proces wiązania strąków i nalewania nasion przebiegał prawidłowo. Jednak w większości przypadków niekorzystny wpływ na ten proces miały trwałe skutki suszy wiosennej często przedłużającej się w czasie. Zasychanie roślin (Świebodzin, Głodowo), mała liczba strąków i strąki słabo wypełnione były najczęstszymi objawami nieodwracalnych skutków suszy. W Nowej Wsi Ujskiej i Świebodzinie efektem niedostatku opadów w sezonie wegetacyjnym była zauważalnie mniejsza masa 1000 nasion. Wyleganie roślin obserwowano sporadycznie po obfitych opadach połączonych z silnym wiatrem (Uhnin, Nowy Lubliniec). W Sulejowie nasilenie zjawiska było niewielkie. W stacji Pokój pod koniec wegetacji wystąpiły opady utrudniające zasychanie roślin, dlatego zdecydowano się na przeprowadzenie desykacji. Objawy chorób pojawiały się rzadko ze względu na długi okres posuchy. W kilku stacjach notowano objawy chorób fuzaryjnych (Nowy Lubliniec, Sulejów, Bobrowniki, Pokój) W ostatniej ze wspomnianych miejscowości objawy pojawiły się już w maju. Antraknoza wystąpiła w niewielkim nasileniu tylko w Nowym Lublińcu (w końcowej fazie wegetacji) i w stacji Pokój (już w fazie kwitnienia). W przewadze przeprowadzano zbiór jednofazowy, tylko w dwóch stacjach wykonano go techniką dwufazową (Marianowo i Uhnin). W Świebodzinie najpóźniejszą odmianę Parys zebrano dwuetapowo. Zbioru poszczególnych odmian dokonywano w miarę ich dojrzewania. W niektórych stacjach były to nawet trzy terminy (Marianowo, Nowy Lubliniec). Średnie plony z poszczególnych stacjach były odmienne, a ich różnica wynosiła 31dt z ha. Rozproszenie wyników w tym gatunku w porównaniu do pozostałych strączkowych było największe i wynosiło 177%. SOJA Korzystna wiosenna aura pozwoliła na terminowe założenie doświadczeń. Warunki do siewu były bardzo dobre, gdyż odpowiednie uwilgotnienie gleby umożliwiło jej prawidłowe doprawienie. W Naroczycach odnotowano przymrozek w maju, który jednak nie miał negatywnego wpływu na zasiewy. Wschody roślin generalnie były dobre i wyrównane. Głównymi przyczynami gorszego przebiegu tej fazy było wystąpienie

- 7 - długotrwałych chłodów (Bezek) lub zaskorupienie gleby po obfitych opadach deszczu (Przecław). W stacjach, gdzie wysokim temperaturom towarzyszył optymalny rozkład opadów początkowy rozwój był bardzo dobry. Naroczycach, Przecławiu i Sulejowie pogorszenie stanu roślin było powodowane brakiem opadów i wysokimi temperaturami. W Bezku po wschodach przez dłuższy czas utrzymywały się chłody. W zdecydowanej większości stacji doświadczalnych wysokie temperatury i dostatek wody sprzyjał wzrostowi wegetatywnemu oraz kwitnieniu soi. Wyraźnie gorsze warunki w fazie kwitnienia miała soja w Sulejowie i Naroczycach, a czynnikiem ograniczającym był brak wody. W obu stacjach kwitnienie było przyspieszone. W Naroczycach rośliny słabo się rozgałęziały i krótko kwitły. Ujawniła się zmienność glebowa w związku z czym wystąpiło zróżnicowanie wysokości roślin na poletkach. W Sulejowie obserwowano wtórne zakwitanie kwiatostanów w górnej części pędów. W Zadąbrowiu i Bezku częste opady sprzyjały rozwojowi bakteryjnej plamistości soi. Intensywne opady deszczu w lipcu, niekiedy o charakterze burzowym, spowodowały znaczne wylegnięcie roślin w Przecławiu i Zadąbrowiu. W pozostałych stacjach zjawisko to również wystąpiło, lecz w mniejszym natężeniu. W trakcie dojrzewania było ciepło i przekropnie. Korzystny przebieg pogody przyczynił się do równomiernego i dość szybkiego dojrzewania roślin. W większości stacji przeprowadzono zbiór dwufazowy, a rośliny po skoszeniu dosuszano. Technikę jednofazową zastosowano jedynie w Pawłowicach i Tarnowie. Średni plon nasion był zbliżony do poziomu plonowania z 2007 roku, a różnica względem poszczególnych stacji wynosiła 21 dt z ha.

- 8 - Tabela 1 ROŚLINY STRĄCZKOWE. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń na nasiona. Rok zbioru 2008 Groch siewny odmiany Wyszczególnienie jadalne i ogólnoużytkowe oraz pastewne pastewne Bobik Łubin wąskolistny Łubin żółty Soja 1 2 3 4 5 6 Średnia rolnicza wartość gleb 80 63 79 66 62 82 w 100 o skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń - 1 21 21 43-2 50 50 8 29-3 7 14-4 29 67 14 75 50 14-5 33 25 34-7 8-11 7 Odczyn gleby (ph w KCl): - powyżej 7,2 7 14-6,6 7,2 29 23 36 25 8 14-5,6 6,5 71 77 57 75 92 72 Przedplon: - zboża 100 85 86 100 92 71 - rzepak 8 14 8 29 - ziemniak 8 Wapnowanie: - po przedplonie 21 23 14 8 8 - pod przedplon 36 23 43 42 34 29 - pod przed przedplon 7 8 8 14 - wcześniej 7 39 14 33 25 29 - nie stosowano 36 15 21 8 25 29 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 średnio 59 35 63 31 26 51 - K 2 O średnio 116 90 119 72 60 95 - N zakres 12-40 0-30 20-40 0-15 28-60 % doświadczeń Zaprawianie nasion 100 100 100 100 100 100 Zastosowanie nitraginy 100 100 100 100 100 100 Termin siewu: - 3 dek. III 7 7-1 dek. IV 71 85 79 92 75-2 dek. IV 21 15 14 8 25-3 dek. IV 29-1 dek. V 71 Kol. 2-6: dokładność niektórych danych przybliżona

- 10 - Tabela 1 GROCH SIEWNY. Odmiany jadalne i ogólnoużytkowe oraz pastewne i doświadczenia. Rok zbioru 2008 Lp. Odmiana Rok zarejestrowania Hodowca Materiał siewny zdolność kiełkowania masa 1000 nasion Planowana obsada roślin do obliczenia ilości wysiewu Ilość wysiewu % g szt./m 2 kg/ha 1 2 3 4 5 6 1 Bohun* 2005 PHR Tulce 97 208 110 236 2 Boruta* 2007 HR Szelejewo 96 320 110 367 3 Brylant* 2002 HR Szelejewo 94 335 110 392 4 Cysterski* 2008 PHR Tulce 98 238 110 267 5 Dymek* / 2008 HR Szelejewo 95 223 120 282 6 Ezop* 2004 HR Szelejewo 96 298 120 373 7 Goplik* 2007 HR Szelejewo 95 294 120 371 8 Kavalir* 2007 Selgen a. s. CZ 91 255 110 308 9 Kuroch* / ** 2005 HR Szelejewo 96 230 110 264 10 Lasso* 2008 Clovis Matton NV BE 91 276 110 334 11 Medal* 2007 HR Smolice 89 328 110 405 12 Merlin* 2001 HR Smolice 90 279 110 341 13 Ramrod* 1995 HR Szelejewo 96 255 120 360 14 Santana* 2005 Lochow-Petkus GmbH DE 93 333 110 320 15 Set 2000 PHR Tulce 97 248 100 256 16 Tarchalska* 2004 HR Szelejewo 99 278 120 337 17 Terno* 2006 Selgen a. s. CZ 90 276 110 337 18 Turkus* 2001 HR Szelejewo 91 244 110 295 19 Wenus* 2003 HR Szelejewo 99 262 110 291 20 Zekon* 2005 Selgen a. s. CZ 90 238 110 291 Bilans doświadczeń: założone i przyjęte do syntezy 14 Kol. 1: * typ afila, odmiana pastewna, ** odmiana skreślona z KR w 2009 roku Kol. 3: PHR Poznańska Hodowla Roślin, HR Hodowla Roślin Kol. 1, 3: nazwy odmian i ich hodowców podano zgodnie ze stanem aktualnym w momencie przekazania publikacji do druku (dotyczy wszystkich gatunków)

- 11 - Tabela 2 GROCH SIEWNY. Odmiany jadalne i ogólnoużytkowe oraz pastewne. Daty siewu i omłotu oraz średnie długości okresów. Rok zbioru 2008 Lp. Miejscowość Data siewu dz./m-c wschodów Długość okresu od siewu do początku kwitnienia początku dojrzewania liczba dni dojrzałości technicznej Długość okresu od początku do końca kwitnienia 1 2 3 4 5 Data omłotu dz./m-c 1 Czesławice 10.04 16 64 101 106 15 31.07 i 1.08 2 Pawłowice 31.03 22 66 86 93 11 29.07 3 Kochcice 1.04 26 67 104 109 17 1.08 4 Słupia 1.04 20 70 97 101 11 30.07 5 Cicibór Duży 17.04 14 59 98 102 15 1.08 i 5.08 6 Zybiszów 4.04 17 64 94 98 11 23.07 7 Karżniczka 4.04 27 64 95 103 10 31.07 8 Kawęczyn 2.04 20 65 94 99 10 23.07 9 Rychliki 15.04 20 56 91 95 12 30.07 10 Krzyżewo 16.04 22 51 93 99 19 26.07 i 30.07 11 Głębokie 8.04 20 59 86 93 12 25.07 12 Rarwino 6.04 21 61 98 105 16 2.08 13 Białogard 6.04 24 60 95 101 13 26.07 14 Kościelna Wieś 2.04 23 65 95 97 9 16.07 Kol. 3, 4: wyniki dla wzorca (Ezop, Santana, Tarchalska, Terno, Turkus) Tabela 3 GROCH SIEWNY. Odmiany jadalne i ogólnoużytkowe oraz pastewne. Ważniejsze cechy użytkowe wyniki średnie z poszczególnych doświadczeń. Rok zbioru 2008 Plon nasion odmian Różnica w plonie Masa Wysokość liściastej wąsolistnej Lp. Miejscowość wszystkich nasion 1000 roślin Set Ramrod kol.3 - kol. 4 nasion dt z ha g cm 1 2 3 4 5 6 7 1 Czesławice 71,6 70,2 70,4-0,2 321 107 2 Pawłowice 68,1 64,6 64,0 0,6 284 89 3 Kochcice 67,7 67,8 66,3 1,5 300 101 4 Słupia 64,8 58,9 57,8 1,1 300 79 5 Cicibór Duży 63,6 51,3 61,3-10,0 299 109 6 Zybiszów 55,5 57,2 51,7 5,5 276 73 7 Karżniczka 50,2 51,5 50,6 0,9 308 63 8 Kawęczyn 46,8 50,4 49,9 0,5 280 71 9 Rychliki 38,4 39,5 38,2 1,3 280 75 10 Krzyżewo 37,3 37,0 35,3 1,7 319 67 11 Głębokie 37,0 39,0 37,6 1,4 269 62 12 Rarwino 36,6 28,4 35,7-7,3 287 50 13 Białogard 27,1 29,0 27,4 1,6 275 41 14 Kościelna Wieś 26,2 27,6 18,8 8,8 268 75 Średnia 2008 49,4 48,0 47,5 0,5 290 76 2007 44,2 42,8 42,2 0,6 296 86 Kol. 6, 7: wyniki dla wzorca (Ezop, Santana, Tarchalska, Terno, Turkus)

- 12 - cd. tabeli 3 Wyleganie NRI przy w fazie początku w fazie końca α = 0,05 Lp. Miejscowość kwitnienia odmiany kwitnienia odmiany przed dla plonu najwcześ- najpóźniej- najwcześ- najpóźniej- zbiorem nasion niejszej szej niejszej szej skala 9 o w % średniej 1 8 9 1 Czesławice 9,0 9,0 9,0 8,7 5,6 4,29 2 Pawłowice 9,0 8,9 8,8 8,2 1,6 4,47 3 Kochcice 9,0 9,0 9,0 8,3 4,1 7,97 4 Słupia 9,0 9,0 8,2 7,4 3,5 7,78 5 Cicibór Duży 9,0 8,9 8,6 6,9 4,7 8,83 6 Zybiszów 9,0 9,0 9,0 8,9 6,5 7,73 7 Karżniczka 9,0 9,0 9,0 7,7 7,7 9,92 8 Kawęczyn 9,0 9,0 9,0 9,0 8,4 7,15 9 Rychliki 9,0 9,0 9,0 9,0 8,7 11,00 10 Krzyżewo 9,0 9,0 9,0 9,0 6,9 14,23 11 Głębokie 9,0 8,9 8,8 8,6 7,2 3,40 12 Rarwino 9,0 9,0 9,0 9,0 5,0 8,19 13 Białogard 9,0 9,0 9,0 9,0 3,0 9,14 14 Kościelna Wieś 9,0 9,0 9,0 9,0 8,8 13,52 Średnia 2008 9,0 9,0 8,9 8,5 5,8 2007 9,0 9,0 8,8 8,4 4,2 Kol. 8: wyniki dla wzorca (Ezop, Santana, Tarchalska, Terno, Turkus)

- 13 - Tabela 4 GROCH SIEWNY. Odmiany jadalne i ogólnoużytkowe oraz pastewne. Cechy rolniczo-użytkowe. Lata zbioru 2008, 2007 Plon Cechy jakościowe - zawartość nasion białka ogólnego białka Udział doświadczeń, w których odmiana plonowała co najmniej 5% lepiej od średniej ogólnej włókna Masa Wysokość ogólnego surowego 1000 roślin Lp. Odmiana procent dt z ha procent kg z ha nasion wzorca wzorca % suchej masy g cm odchylenia odchylenia odchylenia od wzorca od wzorca od wzorca % 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 2 3 4 5 6 7 8 Wzorzec 49,5 45,5 937 849 22,3 22,0 5,9 5,9 290 293 76 86 1 Bohun* 99-0,6-0,5 96-42 -42 21 31-0,7-0,9 0,5 0,7-48 -48-6 -9 2 Boruta* 98-1,1-1,1 95-46 -46 14 23-0,6-0,7 0,2 0,1 13 20 2 2 3 Brylant* 99-0,6-4,2 97-26 -69 29 8-0,4 0,3 0,1 0,1 17 24-2 -4 4 Cysterski* 99-0,3 95-43 29-0,9 0,2-43 -8 5 Dymek* / 103 1,5 105 44 57 0,4 0,4-52 -5 6 Ezop* 101 0,6 0,0 103 26-9 36 31 0,3-0,3-0,1-0,2 0-4 -5-4 7 Goplik* 106 2,9-1,4 102 15-58 50 31-0,9-0,9 0,2-0,2-15 -8 7 8 8 Kavalir* 104 1,8-0,5 104 42 6 43 31 0,2 0,4-0,1 0,0-3 -3-3 -1 9 Kuroch* / ** 98-1,0 0,8 97-26 -9 21 62-0,2-0,6-0,3-0,3-8 4 0-2 10 Lasso* 105 2,3 102 21 64-0,5 0,2-37 2 11 Medal* 98-0,9-3,7 95-48 -90 7 8-0,8-0,6 0,2 0,4-5 -6-3 -5 12 Merlin* 94-3,0-3,6 95-44 -60 14 8 0,3 0,2 0,2 0,5-27 -27-8 -7 13 Ramrod* 95-2,4-3,2 92-72 -64 7 0-0,7-0,1-0,1 0,1 19 16-5 -7 14 Santana* 100 0,2-0,9 102 18-3 21 31 0,3 0,3 0,2 0,1-2 0-8 -6 15 Set 97-1,4-2,7 95-49 -52 29 8-0,5 0,0 0,0 0,0-11 -6-6 -9 16 Tarchalska* 101 0,3 2,0 95-49 6 43 77-1,3-0,8 0,1 0,1-19 -17 0-1 17 Terno* 105 2,6 1,3 107 62 33 36 54 0,3 0,2 0,0-0,2 14 18 7 5 18 Turkus* 93-3,6-2,4 94-57 -29 7 15 0,3 0,5-0,1 0,1 7 3-4 -1 19 Wenus* 101 0,7-1,8 96-39 -40 36 15-1,2-0,2 0,0 0,2-26 -29-1 -4 20 Zekon* 98-0,9-2,1 98-18 -52 7 15 0,0-0,4 0,2 0,2-27 -22-2 -2 Liczba doświadczeń 14 13 14 13 14 13 11 10 5 5 14 12 14 13 Wzorzec: kol. 2, 3, 5-8 Ezop, Santana, Tarchalska, Terno, Turkus; Kol. 2: wartość NRI przy α = 0,05 wynosiła: w roku 2008 2,69 dt z ha, w roku 2007 2,11 dt z ha Kol. 1: * - typ afila, odmiana pastewna, ** odmiana skreślona z KR w 2009 roku

- 14 - cd. tabeli 4 Lp. Odmiana Ocena wschodów 2008 Ocena stanu ogólnego w fazie początku kwitnienia Pękanie strąków Osypywanie nasion początku kwitnienia Długość okresu od siewu do początku dojrzałości dojrzewania technicznej skala 9 o liczba dni odchylenia od wzorca początku do końca kwitnienia 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 9 10 11 12 13 14 Wzorzec 8,1 8,4 7,9 8,5 8,7 8,8 8,4 8,5 62 62 95 94 100 101 13 13 1 Bohun* -0,2-0,2 0,0-0,1-0,1 0,2-0,3-0,1 1 1 1 1 1 0 0 0 2 Boruta* 0,1 0,2 0,1 0,0-1,0-0,6-0,5-0,2 1 1 1 1 1 1 0-1 3 Brylant* 0,1-0,1 0,1-0,1-0,6 0,0 0,0-0,1-2 -3-1 -2 0-1 2 1 4 Cysterski* -0,1 0,0-0,3-0,3-2 -2-2 1 5 Dymek* / -0,1 0,0-0,1 0,1 0 1 1 1 6 Ezop* 0,1 0,1 0,0 0,0 0,2 0,0 0,3 0,1 1 2 1 2 1 1 0 0 7 Goplik* 0,2 0,0 0,3-0,1-0,3-0,1-0,5-0,1-1 -1 1 2 1 2 3 3 8 Kavalir* 0,2 0,1 0,2 0,0-0,6-0,3-0,1-0,1 0 0 0 0 0 0-2 -1 9 Kuroch* / ** 0,0 0,1-0,2-0,2-0,1 0,0-0,4-0,2 3 3 3 2 2 2 0-2 10 Lasso* 0,1 0,1-0,2 0,3 0 1 1 1 11 Medal* 0,2 0,1 0,2 0,0-0,2 0,2-0,5 0,2-2 1-1 -1-1 -1 0-1 12 Merlin* 0,1-0,1-0,2-0,3-0,1-0,1 0,0 0,0-3 -3 2 1 1 1-1 -2 13 Ramrod* 0,1 0,1-0,1 0,0-0,2 0,0 0,3 0,3 0-1 0 0 0-1 0 0 14 Santana* 0,0 0,0 0,0 0,0-0,1 0,1-0,8-0,1-2 -2-2 -1-2 -1 0 1 15 Set -0,1 0,0 0,0-0,1 0,2-0,1 0,5 0,0 0 1 0-1 0 0 0-1 16 Tarchalska* 0,3 0,1 0,1 0,2-0,1 0,0 0,0 0,1 0 0 0 0 0 0 0 0 17 Terno* -0,1-0,2 0,1-0,1-0,3-0,1 0,0-0,2 2 1 1 1 1 1-1 -1 18 Turkus* -0,3-0,1-0,2-0,1 0,3 0,1 0,5 0,2-1 -1 0-1 0-1 1 0 19 Wenus* 0,1 0,1 0,1-0,1-0,2 0,0 0,3 0,2-1 -2-1 -2-1 -2 0 0 20 Zekon* 0,2-0,1 0,1-0,3 0,2 0,3-0,1 0,0 1 2-1 0-1 0-2 -2 Liczba doświadczeń 14 13 14 13 2 2 2 4 14 13 14 13 14 13 14 13 Wzorzec: Ezop, Santana, Tarchalska, Terno, Turkus; kol. 1: * typ afila, odmiana pastewna, ** odmiana skreślona z KR w 2009 roku

- 15 - cd. tabeli 4 Lp. Odmiana Wyleganie w fazie początku w fazie końca kwitnienia odmiany kwitnienia odmiany przed najwcześ- najpóźniej- najwcześ- najpóźniej- zbiorem niejszej szej niejszej szej fuzaryjnego więdnięcia grochu skala 9 o odchylenia od wzorca zgorzelowej plamistości grochu Występowanie chorób mączniaka prawdziwego grochu rdzy grochu mączniaka rzekomego 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 15 16 Wzorzec 9,0 8,7 8,9 8,6 8,7 8,4 8,1 8,2 5,8 4,5 8,1 7,8 8,0 7,9 8,3 8,4 8,7 8,1 6,6 8,2 1 Bohun* 0,0 0,3-0,1 0,4-0,1 0,1 0,3 0,0 0,3-0,2 0,1-0,1-0,2-0,3-0,5-0,6-0,4-0,6 0,0-0,2 2 Boruta* 0,0 0,3 0,1 0,4 0,0 0,1-0,2 0,2 0,2 0,4 0,1 0,1-0,2 0,0 0,2-0,1-0,4-0,1 0,3 0,8 3 Brylant* 0,0 0,3 0,1 0,4 0,0 0,0-0,1-0,3 0,1-0,4-0,2-0,4 0,1 0,1-0,3-0,2-0,9-0,3-0,3-0,2 4 Cysterski* 0,0-0,1 0,0-0,1-0,7 0,3-0,1-0,3 0,1 0,2 5 Dymek* / 0,0 0,1 0,1 0,1-0,2 0,4 0,0-0,1-0,2 0,2 6 Ezop* 0,0 0,3 0,0 0,4 0,1 0,1 0,1 0,0 0,4 0,1 0,5 0,3 0,1 0,2-0,2 0,0-0,4-0,3 0,5-0,2 7 Goplik* -0,4 0,3-0,1 0,4-0,6-0,4-0,7-0,4 0,1 0,1 0,3 0,6 0,5 0,3 0,2-0,2-0,7-0,3 0,2-0,2 8 Kavalir* 0,0 0,3-0,1 0,4-0,1 0,0 0,1 0,0 0,0 0,1 0,2 0,0-0,1 0,1 0,1-0,4 0,1 0,2 0,5-1,2 9 Kuroch* / ** 0,0-0,7-0,1-0,6 0,0-0,1 0,2 0,0 0,3 0,5 0,1 0,2-0,1-0,1-0,3-0,1-0,2 0,2-0,1 0,1 10 Lasso* 0,0-0,1-0,1-0,2-0,4 0,3-0,2 0,2-0,9 0,7 11 Medal* 0,0 0,3 0,0 0,4 0,0 0,0 0,1 0,2 0,1-0,1 0,0-0,4-0,3-0,4-0,5-0,3 0,3 0,2 0,1-1,2 12 Merlin* 0,0-0,4 0,0-0,3-0,2-0,2-0,6-0,3-1,4-1,4-0,3-0,6 0,0-0,3-0,2-0,8 0,1 0,2 0,1-0,2 13 Ramrod* 0,0 0,3 0,0 0,4 0,0 0,1 0,0-0,1-0,2-0,2-0,1-0,3-0,2-0,2-0,1-0,1 0,3 0,4 0,0-0,9 14 Santana* 0,0 0,3 0,0 0,2 0,0 0,1 0,1 0,5 0,2 1,0-0,2-0,3-0,2-0,2 0,4 0,4 0,3 0,2-0,3-0,4 15 Set 0,0-0,4 0,0-0,6-0,4-1,2-1,2-1,7-0,9-1,8 0,1-0,6-0,3-0,3 0,0 0,1-0,2-0,3 0,1-0,2 16 Tarchalska* 0,0 0,3 0,0 0,4 0,1 0,1 0,1 0,0 0,3 0,0-0,1 0,2-0,1 0,1 0,0-0,2 0,1 0,2 0,0 0,3 17 Terno* 0,0-0,4-0,1-0,3-0,1-0,2-0,2-0,2-0,6-0,4 0,2 0,0 0,3 0,2-0,4-0,3-0,4-0,3 0,3-0,2 18 Turkus* 0,0-0,4 0,0-0,6 0,0-0,1 0,0-0,3-0,3-0,8-0,3-0,2 0,0-0,2 0,2 0,2 0,3 0,4-0,5 0,3 19 Wenus* 0,0 0,3 0,1 0,4 0,1 0,0 0,0 0,2 0,3-0,1-0,1-0,3 0,1 0,0 0,4 0,5 0,1 0,7-0,4-0,2 20 Zekon* 0,0 0,3 0,1 0,4 0,0 0,0-0,5 0,0-0,5-0,8 0,3 0,2-0,2-0,6 0,1-0,1 0,3 0,4 0,4 0,6 Liczba doświadczeń 3 1 3 1 6 5 8 9 14 12 5 4 8 5 4 3 1 1 3 1 Wzorzec: Ezop, Santana, Tarchalska, Terno, Turkus Kol. 1: * typ afila, odmiana pastewna, ** odmiana skreślona z KR w 2009 roku

- 16 - cd. tabeli 4 Udział roślin Uszkodzenia nasion przez Równomierność zielonych przed Liczba pachówkę dojrzewania zbiorem roślin strąkóweczkę strąkowca Lp. Odmiana jednofazowym skala 9 o % szt./m 2 % odchylenia od wzorca 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 17 18 19 20 21 Wzorzec 8,4 8,5 0,5 1,1 xx xx 0,8 0,9 0,6 1,6 1 Bohun* -0,2 0,2-0,1-0,5-5 -4-0,2 0,3 0,0 0,4 2 Boruta* -0,5-0,5 0,0 0,6-6 -3-0,3 0,0 0,1 0,1 3 Brylant* 0,1 0,1-0,4-0,8-5 -3-0,5-0,3 0,1 1,7 4 Cysterski* 0,4-0,5-5 0,2-0,1 5 Dymek* / -0,4 0,7-6 -0,5-0,2 6 Ezop* -0,1-0,3 0,2 1,3-6 -8-0,3 0,4 0,1 0,1 7 Goplik* -0,5-0,4 0,1 2,9-6 -5-0,4 0,2-0,1 0,2 8 Kavalir* 0,1-0,1-0,5 0,1-3 0 1,3-0,2-0,2-0,3 9 Kuroch* / ** -0,7-0,4 0,9 3,5-6 -2 0,2 0,2-0,2 0,2 10 Lasso* 0,0-0,2-4 -0,4-0,5 11 Medal* 0,4 0,2-0,3-0,7-5 3 0,2-0,2-0,1 0,1 12 Merlin* -0,4-0,5 0,0 0,8-4 -5-0,2-0,1-0,2-0,3 13 Ramrod* -0,1 0,1-0,3-0,8-9 -6 0,1 0,0-0,2-0,5 14 Santana* 0,5 0,2-0,3-0,6-6 -2 0,5-0,2 0,0 0,3 15 Set -0,1 0,0-0,4-0,7-3 2-0,2 0,1 0,0-0,3 16 Tarchalska* -0,2-0,1-0,1-0,2-5 -5-0,2-0,3-0,1-0,2 17 Terno* -0,3 0,0 0,5 0,2-8 -2 0,2 0,1 0,1-0,2 18 Turkus* 0,1 0,2-0,3-0,6-8 -2-0,3-0,1-0,1-0,1 19 Wenus* 0,3 0,2-0,1-0,9-6 0-0,2 0,1-0,1 0,7 20 Zekon* 0,5 0,3-0,4-0,7-4 -3-0,2-0,1-0,3-1,0 Liczba doświadczeń 12 11 6 7 14 13 8 3 6 3 Wzorzec: Ezop, Santana, Tarchalska, Terno, Turkus Kol. 1: * typ afila, odmiana pastewna, ** odmiana skreślona z KR w 2009 roku Kol. 19: xx wielkości zalecane dla odmian podane w tabeli 1

- 17 - Tabela 5 GROCH SIEWNY. Odmiany jadalne i ogólnoużytkowe oraz pastewne. Frakcje nasion w procentach (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2008, 2007 Lp. Pozostałość nasion na sicie o średnicy oczek Udział nasion o średnicy mniejszej Odmiana 7 mm 6 mm 5 mm od 5 mm 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 2 3 4 5 Wzorzec 20,6 23,0 66,2 67,0 11,6 8,2 1,6 1,8 1 Bohun* -15,0-16,0-10,4-3,8 24,0 18,8 1,4 1,0 2 Boruta* 12,1 20,9-7,5-16,5-3,9-3,8-0,7-0,6 3 Brylant* 9,6 8,0-6,4-6,2-2,8-2,4-0,4 0,6 4 Cysterski* -13,2-11,1 23,7 0,6 5 Dymek* / -14,9-4,1 18,9 0,1 6 Ezop* 0,9 0,7 1,6 2,4-2,3-2,3-0,2-0,8 7 Goplik* -10,0-9,8 9,5 8,1 1,3 1,9-0,8-0,2 8 Kavalir* -5,6-5,9 5,6 4,1-0,7 1,1 0,7 0,7 9 Kuroch* / ** -1,9 0,4-3,2-3,3 4,9 2,8 0,2 0,1 10 Lasso* -12,5-2,7 13,9 1,3 11 Medal* 8,7 9,8-3,1-8,7-5,3-1,4-0,3 0,3 12 Merlin* -7,9-2,4 5,9-0,7 1,6 2,3 0,4 0,8 13 Ramrod* 9,2 13,0-5,0-10,0-3,8-3,0-0,4 0,0 14 Santana* -9,9-9,6 5,3 5,1 4,5 4,6 0,1-0,1 15 Set -7,9-5,0 6,9 5,3 1,4-0,5-0,4 0,2 16 Tarchalska* -5,2-4,8 3,2 2,8 2,1 1,8-0,1 0,2 17 Terno* 8,0 10,0-7,5-8,9-0,5-1,6 0,0 0,5 18 Turkus* 6,2 3,7-2,8-1,5-3,7-2,4 0,3 0,2 19 Wenus* -7,1-11,1 1,8 4,0 4,7 6,2 0,6 0,9 20 Zekon* -11,0-9,9 5,5 5,5 6,1 4,4-0,6 0,0 Liczba doświadczeń 11 10 11 10 11 10 11 10 Wzorzec: Ezop, Santana, Tarchalska, Terno, Turkus Kol. 1: * typ afila, odmiana pastewna, ** odmiana skreślona z KR w 2009 roku

- 18 - Tabela 6 GROCH SIEWNY. Odmiany jadalne i ogólnoużytkowe oraz pastewne. Intensywność pobierania wody (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2008, 2007 Lp. Odmiana Intensywność pobierania wody przyrost wagi nasion po określonym czasie moczenia (w godzinach) 1 3 5 7 24 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 % suchej masy 1 2 3 4 5 6 Wzorzec Turkus 31,2 33,7 62,0 63,7 78,0 78,3 87,5 87,4 108,2 107,7 1 Bohun* -17,0-12,6-16,0-9,8-10,5-11,5-7,1-5,7-0,4-0,7 2 Boruta* -19,0-16,9-17,0-14,6-9,7-9,2-5,6-7,6-2,4-3,8 3 Brylant* 0,8 8,7-0,6 5,6-1,0 3,4-0,8 2,8-1,4 0,3 4 Cysterski* -13,8-5,5-3,4-1,8 0,6 5 Dymek* / -21,3-20,9-16,4-12,5-3,3 6 Ezop* -13,4-17,1-7,3-13,3-3,8-14,4-3,0-8,5-2,9-5,7 7 Goplik* -20,0-19,0-19,0-21,6-11,1-15,4-6,1-11,5 1,7-2,1 8 Kavalir* -16,2-15,6-9,1-9,2-2,6-3,2-0,1-0,5 0,6 0,3 9 Kuroch* / ** -19,0-16,5-23,1-17,0-17,7-18,7-13,4-11,7-7,3-5,9 10 Lasso* -11,6-5,6-2,8 1,1 3,0 11 Medal* -18,7-12,0-20,0-12,8-15,1-10,0-11,5-8,3-6,5-5,4 12 Merlin* -16,8-15,9-17,9-16,2-13,1-11,9-10,4-9,8-5,8-5,9 13 Ramrod* -19,3-11,5-20,7-10,1-13,0-6,9-9,2-6,5-6,3-5,9 14 Santana* -18,9-17,7-15,4-15,2-7,6-9,2-4,4-6,3 1,2-0,4 15 Set -20,3-10,5-20,5-5,3-14,0-2,4-10,1-1,6 0,2 1,4 16 Tarchalska* -16,3-15,5-17,9-13,4-12,9-14,3-9,8-8,8-5,6-5,7 17 Terno* -19,7-17,8-16,9-14,0-10,3-7,0-5,8-2,4 1,0 1,0 18 Wenus* -14,4-11,6-13,0-8,7-10,3-10,7-9,0-4,7-7,2-2,8 19 Zekon* -16,3-11,9-14,7-10,2-9,0-7,7-5,5-6,6-1,0-1,6 Liczba doświadczeń 5 4 5 4 5 4 5 4 5 4 Kol. 1: * typ afila, odmiana pastewna, ** odmiana skreślona z KR w 2009 roku

- 19 - Tabela 7 GROCH SIEWNY. Odmiany pastewne i doświadczenia. Rok zbioru 2008 Rok Lp. Odmiany zarejestrowania Hodowca Materiał siewny zdolność kiełkowania masa 1000 nasion Planowana obsada roślin do obliczenia ilości wysiewu Ilość wysiewu % g szt./m 2 kg/ha 1 2 3 4 5 6 wysokie 1 Fidelia NZ 1980 PHR Tulce 96 136 80 113 2 Marych* N 2003 HR Smolice 95 223 100 235 3 Roch NZ 2000 PHR Tulce 92 196 80 170 średniowysokie 4 Eureka N 2003 PHR Tulce 92 286 100 311 5 Gwarek N 2004 PHR Tulce 92 263 100 286 6 Hubal N 2005 HR Szelejewo 94 303 100 323 7 Klif N 2008 PHR Tulce 98 253 100 258 8 Milwa* N 2005 HR Smolice 88 235 110 294 9 Pomorska* N 2000 PHR Tulce 88 252 110 315 10 Sokolik* N 2001 PHR Tulce 98 225 110 253 11 Wiato N 1998 PHR Tulce 98 191 100 195 Bilans doświadczeń: założone 13 zdyskwalifikowane statystycznie 1 przyjęte do syntezy 12 Kol. 1: * typ afila; N odmiana nasienna, NZ odmiana nasienno - zielonkowa Kol. 3: PHR Poznańska Hodowla Roślin, HR Hodowla Roślin

- 20 - Tabela 8 GROCH SIEWNY. Odmiany pastewne. Daty siewu i omłotu oraz średnie długości okresów. Rok zbioru 2008 Długość okresu od siewu do Długość Data okresu od Data początku początku dojrzałości Lp. Miejscowość siewu wschodów początku omłotu kwitnie- dojrzewa- techniczdo końca nia nia nej dz./m-c kwitnienia dz./m-c liczba dni 1 2 3 4 5 1 Ruska Wieś 3.04 19 69 116 120 20 5.08 2 Pawłowice 1.04 23 70 95 100 13 29.07 3 Cicibór Duży 16.04 14 62 96 101 11 31.07 i 4.08 4 Marianowo 10.04 18 68 94 112 13 8.08 i 13.08 5 Głodowo 3.04 21 67 99 107 16 24.07 6 Białogard 6.04 24 64 102 110 13 3.08 7 Prusim 4.04 22 65 106 111 23.08 8 Przecław 2.04 16 67 99 102 8 19.07 9 Wyczechy 7.04 23 64 98 106 8 28.07 i 1.08 10 Tomaszów 10.04 19 61 91 93 7 1.08 Bolesławiecki 11 Bobrowniki 4.04 21 65 91 95 5 12.07 i 23.07 12 Kościelec 8.04 19 61 88 94 13 19.07 13 Świebodzin 16.04 15 54 81 85 9 25.07 Kol. 3, 4: wyniki dla wzorca (Hubal, Sokolik, Wiato), brak danych

- 21 - Tabela 9 GROCH SIEWNY. Odmiany pastewne. Ważniejsze cechy użytkowe wyniki średnie z poszczególnych doświadczeń. Rok zbioru 2008 Plon nasion odmian Różnica w plonie Masa Wysokość średnio- Lp. Miejscowość wszystkich wysokich nasion 1000 roślin wysokich kol.3 - kol.4 nasion dt z ha g cm 1 2 3 4 5 6 7 1 Ruska Wieś 74,2 69,7 75,9-6,2 220 114 2 Pawłowice 67,5 57,6 71,2-13,6 211 106 3 Cicibór Duży 54,1 44,1 57,8-13,7 266 87 4 Marianowo 47,6 40,6 50,2-9,6 246 69 5 Głodowo 43,7 36,2 46,5-10,3 246 76 6 Białogard 38,6 34,6 40,1-5,5 252 55 7 Prusim 37,3 34,6 38,3-3,7 146 49 8 Przecław 35,4 30,3 37,4-7,1 203 77 9 Wyczechy 21,3 20,4 21,6-1,2 259 56 10 Tomaszów 19,7 21,3 19,1 2,2 240 46 Bolesławiecki 11 Bobrowniki 17,6 16,8 17,9-1,1 236 51 12 Kościelec 16,1 16,2 16,1 0,1 190 72 13 Świebodzin 13,2 14,3 12,5 1,8 190 50 Średnia 2008 39,4 35,2 41,0-5,8 226 72 2007 36,5 30,1 38,9-8,8 235 80 Wyniki średnie z roku 2008 lp. 1-12 Kol. 6, 7: wyniki dla wzorca (Hubal, Sokolik, Wiato)

- 22 - cd. tabeli 9 Wyleganie NRI przy w fazie początku w fazie końca α = 0,05 Lp. Miejscowość kwitnienia odmiany kwitnienia odmiany przed dla plonu najwcześ- najpóźniej- najwcześ- najpóźniej- zbiorem nasion niejszej szej niejszej szej skala 9 o w % średniej 1 8 9 1 Ruska Wieś 9,0 9,0 8,8 4,9 4,9 6,0 2 Pawłowice 8,6 8,5 8,0 7,7 1,2 4,5 3 Cicibór Duży 8,9 8,7 7,5 4,9 2,6 8,4 4 Marianowo 9,0 9,0 9,0 6,7 5,3 9,4 5 Głodowo 9,0 9,0 9,0 8,4 4,8 14,4 6 Białogard 9,0 9,0 9,0 8,6 2,4 8,0 7 Prusim 8,7 8,7 6,0 4,7 4,7 5,3 8 Przecław 8,5 7,8 7,5 7,5 4,8 5,3 9 Wyczechy 9,0 9,0 8,9 8,4 6,9 5,4 10 Tomaszów 9,0 7,1 6,9 6,8 5,1 8,5 Bolesławiecki 11 Bobrowniki 9,0 9,0 9,0 9,0 4,5 8,8 12 Kościelec 9,0 9,0 8,8 6,8 5,6 14,7 13 Świebodzin 9,0 9,0 8,9 8,7 3,1 24,6 Średnia 2008 8,9 8,7 8,2 7,0 4,4 2007 8,8 8,6 7,6 6,0 2,1 Wyniki średnie z roku 2008 lp. 1-12 Kol. 8: wyniki dla wzorca (Hubal, Sokolik, Wiato)

- 23 - Tabela 10 GROCH SIEWNY. Odmiany pastewne. Cechy rolniczo-użytkowe. Lata zbioru 2008, 2007 Plon Udział doświad- Cechy jakościowe - zawartość nasion białka ogólnego czeń, w których Masa Wysokość procent procent odmiana plono- białka włókna 1000 roślin Lp. Odmiana wzorca dt z ha wzorca kg z ha wała co najmniej ogólnego surowego nasion 5% lepiej od % suchej masy g cm odchylenia odchylenia średniej ogólnej odchylenia od wzorca od wzorca od wzorca % 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 2 3 4 5 6 7 8 Wzorzec 42,6 39,8 855 770 23,6 22,8 6,0 6,1 231 235 68 80 1 Fidelia 79-9,0-12,4 80-175 -253 25 8 0,2-0,5 0,7 0,3-48 -50 26 28 2 Marych* 80-8,7-8,7 86-120 -129 0 0 1,9 1,4 0,1 0,0-33 -28 27 37 3 Roch 89-4,5-7,9 92-68 -160 33 15 0,7-0,3 0,4 0,1-46 -44 24 35 4 Eureka 90-4,2-2,5 87-107 -48 25 46-0,7 0,0-0,3-0,1 39 41-1 1 5 Gwarek 100 0,2 0,0 101 7 5 58 69 0,1 0,1-0,2-0,2 42 23 7 10 6 Hubal 104 1,5 0,5 105 41 35 83 77 0,3 0,8-0,2-0,1 23 28 2 0 7 Klif 93-3,0 95-42 17 0,5-0,4 3-4 8 Milwa* 93-2,8-1,4 90-88 -38 42 46-0,9-0,3 0,5 0,0 9 11-13 -10 9 Pomorska* 92-3,2-1,9 91-78 -56 33 38-0,4-0,6 0,5 0,4 0 8-3 0 10 Sokolik* 97-1,2 0,3 93-63 -39 50 77-1,1-1,3 0,3 0,2 6 7-5 -2 11 Wiato 99-0,3-0,8 102 21 4 83 69 0,8 0,6-0,1-0,1-29 -35 3 2 Liczba doświadczeń 12 13 12 13 12 13 11 12 5 5 10 13 11 13 Wzorzec: kol. 2, 3; 5-8 Hubal, Sokolik, Wiato Kol. 1: * typ afila Kol. 2: wartość NRI przy α = 0,05 wynosiła: w roku 2008 3,43 dt z ha, w roku 2007 3,23 dt z ha

- 24 - cd. tabeli 10 Ocena stanu 1 9 10 11 12 13 14 Długość okresu od Ocena ogólnego w Pękanie Osypywanie siewu do początku wschodów fazie początku strąków nasion początku początku dojrzałości do końca Lp. Odmiana kwitnienia kwitnienia dojrzewania technicznej kwitnienia skala 9 o liczba dni odchylenia od wzorca 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 Wzorzec 8,7 8,7 8,0 8,6 8,7 8,2 8,6 8,1 65 65 98 100 104 106 12 10 1 Fidelia -0,4-0,5-0,3-0,7-0,2-0,7-1,0-0,2-3 -3-2 -2-2 -2 6 5 2 Marych* -0,2 0,0-0,3-0,1 0,1-0,5-0,7 0,0 0-2 -1-1 0 0 3 4 3 Roch -0,2-0,2-0,3-0,5 0,3 0,0 0,1 0,6-2 -1-1 1-1 1 4 4 4 Eureka 0,1 0,0 0,2 0,1-0,5-0,4-0,4-0,1 0 0 0-2 0-2 -1-1 5 Gwarek 0,1-0,2 0,1-0,2-0,5 0,3-0,1 0,2 1 2 2 2 2 1 1 0 6 Hubal 0,2 0,0 0,2 0,1 0,1 0,0 0,1 0,0 0 0-1 -1-1 -1-1 0 7 Klif -0,2-0,3 0,3 0,0 1 0 1-1 8 Milwa* 0,2 0,0 0,3 0,1 0,3-0,4 0,2 0,2-2 -2-1 -2-2 -2 0 1 9 Pomorska* 0,0-0,2 0,0 0,0-0,7 0,0-0,1 0,2 2 2 1 0 1 0 1-1 10 Sokolik* 0,1 0,1 0,1 0,2-0,5 0,3-0,1 0,2 1 2 0 1 1 0-1 -2 11 Wiato -0,3-0,2-0,3-0,3 0,3-0,3 0,0-0,2-1 -2 1 0 1 1 2 2 Liczba doświadczeń 12 13 12 13 1 2 4 7 12 13 12 13 12 13 11 13 Wzorzec: Hubal, Sokolik, Wiato Kol. 1: * typ afila

- 25 - cd. tabeli 10 Wyleganie Występowanie chorób w fazie początku w fazie końca kwitnienia odmiany kwitnienia odmiany przed Lp. Odmiana najwcześ- najpóźniej- najwcześ- najpóźniej- zbiorem niejszej szej niejszej szej 2008 skala 9 o odchylenia od wzorca fuzaryjnego więdnięcia grochu zgorzelowej plamistości grochu mączniaka rzekomego grochu mączniaka prawdziwego grochu 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 15 16 Wzorzec 8,8 8,8 8,5 8,6 8,0 7,6 6,9 6,5 4,4 2,3 8,4 8,2 7,6 7,3 6,8 7,5 7,5 6,4 1 Fidelia -1,2-0,8-1,2-1,4-2,2-1,2-2,6-1,5-2,4-0,2-0,2-0,7-0,3-0,1-0,2-0,7-0,6-0,9 2 Marych* -0,9-0,4-0,8-0,4-1,0-0,5-1,3-0,8-1,7 0,1-0,4-1,1 0,1 0,1 0,4-0,3 0,5 0,1 3 Roch -1,1-0,8-1,2-1,2-1,7-1,5-2,5-1,4-2,0 0,2-0,4-0,3 0,1 0,2 1,4 0,1 0,0 0,1 4 Eureka 0,1-0,1 0,1 0,0 0,2 0,2 0,1 0,5 0,5 0,2-0,6 0,1-0,1-0,2-1,3-0,4-0,2-0,3 5 Gwarek -0,5-0,2-0,5-0,3-0,4-0,2-0,5-0,1-0,2 0,3-0,3-0,1-0,2 0,0 0,2-0,1 0,6 0,3 6 Hubal -0,2 0,0-0,1 0,0 0,0 0,0 0,2 0,4 0,9-0,1-0,1 0,1 0,1 0,1-0,3-0,1 0,1-0,2 7 Klif -0,3-0,1-0,1-0,8-0,9-0,1 0,1-0,3 0,6 8 Milwa* 0,2 0,2 0,5 0,3 0,7 0,6 1,5 1,7 1,9 1,1-0,1-0,1 0,2 0,0 0,2 0,0 0,6 0,5 9 Pomorska* 0,1 0,2 0,4 0,4 0,8 0,7 1,2 1,7 0,5 0,3 0,0 0,1 0,2 0,2 0,8 0,2 0,5 0,5 10 Sokolik* 0,2 0,1 0,0 0,2 0,2 0,5 0,9 1,1 0,4 0,3 0,0 0,2 0,1 0,0 0,7 0,6 0,0 0,6 11 Wiato 0,0-0,1 0,0-0,3-0,2-0,5-1,0-1,5-1,4-0,2 0,1-0,4-0,1-0,3-0,3-0,5-0,1-0,4 Liczba doświadczeń 6 12 8 13 10 13 11 12 12 11 6 6 8 8 2 2 4 3 Wzorzec: Hubal, Sokolik, Wiato Kol. 1: * typ afila

- 26 - cd. tabeli 10 Lp. Odmiana Równomierność dojrzewania Udział roślin zielonych przed zbiorem jednofazowym Liczba roślin Uszkodzenia nasion przez strąkowca skala 9 o % szt./m 2 % odchylenia od wzorca 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 1 17 18 19 20 Wzorzec 7,7 8,1 2,8 1,9 xx xx 0,4 0,3 1 Fidelia 0,5 0,1-2,1 0,0 1 9-0,1 0,0 2 Marych* -0,2 0,0 0,5-0,2-3 2 0,4 0,8 3 Roch -0,3-0,1-0,3 1,7 6 6 0,2 0,5 4 Eureka -0,5-0,1-0,2 0,4 0 0 0,0 0,6 5 Gwarek -0,7-0,2 1,8 1,0 3 0 1,2 0,1 6 Hubal 0,4 0,2-1,5-0,6 3 1 0,1-0,1 7 Klif -0,6 6,2-5 0,5 8 Milwa* 0,7 0,4-1,8-1,8 3 2 0,7 0,1 9 Pomorska* 0,0 0,0-1,3-0,2 0-3 0,2 0,1 10 Sokolik* 0,0 0,0-1,7-0,2 2 2 0,1 0,1 11 Wiato -0,3-0,2 3,2 0,8-8 0-0,2 0,0 Liczba doświadczeń 10 10 5 6 12 13 3 4 Wzorzec: kol. 17, 18 i 20 Hubal, Sokolik, Wiato Kol. 1: * typ afila Kol. 19: xx wielkości zalecane dla odmian podane w tabeli 7

- 28 - Tabela 1 BOBIK. Odmiany i doświadczenia. Rok zbioru 2008 Lp. Odmiany Rok zarejestrowania Hodowca Materiał siewny zdolność kiełkowania masa 1000 nasion Planowana obsada roślin do obliczenia ilości wysiewu Ilość wysiewu % g szt./m 2 kg/ha 1 2 3 4 5 6 niesamokończące wysokotaninowe 1 Bobas 2002 HR Szelejewo 93 528 50 284 2 Kodam** 1998 DANKO HR 85 540 50 318 3 Nadwiślański** 1955 DANKO HR 90 590 50 328 4 Neptun 1995 PHR Tulce 98 543 50 277 5 Sonet 1995 IHAR Radzików 85 449 50 264 niesamokończące niskotaninowe 6 Albus 2002 HR Strzelce 95 598 50 315 7 Amulet 2008 HR Strzelce 94 563 50 299 8 Kasztelan 2006 HR Strzelce 96 525 50 273 9 Leo 2004 HR Strzelce 97 412 50 212 10 Merlin 2006 Selgen a.s. CZ 85 477 60 337 11 Mistral 2006 Selgen a.s. CZ 90 520 60 347 12 Olga 2003 HR Strzelce 90 531 50 295 samokończące wysokotaninowe 13 Martin 1994 HR Szelejewo 97 506 70 365 14 Titus 1998 HR Strzelce 92 468 70 356 Bilans doświadczeń: - założone i przyjęte do syntezy 14 Kol. 1: ** odmiana skreślona z KR w 2008 roku Kol. 3: HR Hodowla Roślin, IHAR Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin; PHR Poznańska Hodowla Roślin

- 29 - Tabela 2 BOBIK. Daty siewu i omłotu oraz średnie długości okresów. Rok zbioru 2008 Lp. Miejscowość Data siewu dz./m-c Długość okresu od siewu do wschodów początku kwitnienia początku dojrzewania liczba dni dojrzałości technicznej Data omłotu 1 2 3 4 5 dz./m-c 1 Wrócikowo 2.04 30 63 127 135 29 22.08 2 Krzyżewo 1.04 28 66 125 133 21 14.08 i 19.08 3 Radostowo 7.04 23 58 121 131 22 11.09 4 Przecław 2.04 21 63 125 133 18 14.08 i 19.08 5 Głubczyce 19.03 30 74 131 137 23 12.08 6 Kochcice 1.04 29 62 117 130 27 21.08 7 Karżniczka 4.04 29 62 127 133 26 22.08 i 26.08 8 Węgrzce 10.04 20 57 111 114 20 29.08 9 Bezek 15.04 18 55 115 121 27 17.08 i 21.08 10 Pawłowice 31.03 25 65 100 103 21 3.08 11 Rarwino 5.04 22 61 122 134 22 30.08 12 Jelenia Góra 1.04 26 64 124 131 28 29.08, 10.09 i 29.09 13 Kawęczyn 1.04 23 63 122 129 16 13.08 14 Kościelna Wieś 1.04 25 61 107 115 19 31.07 Kol. 3, 4 : wyniki dla wzorca (Albus, Kasztelan) Tabela 3 BOBIK. Ważniejsze cechy użytkowe wyniki średnie z poszczególnych doświadczeń. Rok zbioru 2008 Lp. Miejscowość wszystkich Plon nasion odmian dt z ha Długość okresu od początku do końca kwitnienia niesamokończących, wysokotaninowych niesamokończących, niskotaninowych samokończących Masa 1000 nasion g Wysokość roślin 1 2 3 4 5 6 7 1 Wrócikowo 72,9 76,9 70,7 70,6 555 118 2 Krzyżewo 66,1 69,9 65,8 57,5 612 144 3 Radostowo 64,7 64,9 65,0 62,8 676 100 4 Przecław 64,1 65,5 64,1 60,7 591 138 5 Głubczyce 61,7 63,2 61,7 58,1 480 151 6 Kochcice 59,1 59,7 60,7 52,2 598 113 7 Karżniczka 57,0 59,1 56,2 54,2 540 72 8 Węgrzce 56,2 58,3 56,8 48,8 579 118 9 Bezek 46,4 46,0 46,0 49,0 545 102 10 Pawłowice 45,4 46,9 45,2 42,4 489 108 11 Rarwino 44,7 45,0 45,2 41,8 578 102 12 Jelenia Góra 40,3 41,7 37,3 47,2 582 124 13 Kawęczyn 34,7 36,6 34,6 30,3 531 101 14 Kościelna Wieś 17,5 17,7 18,4 14,0 485 89 Średnia 2008 52,2 53,7 52,0 49,3 560 113 2007 43,7 46,1 44,0 40,9 524 108 Kol. 6,7: wyniki dla wzorca (Albus, Kasztelan) cm

- 30 - cd. tabeli 3 Lp. Miejscowość w fazie początku kwitnienia odmiany najwcześniejszej najpóźniejszej Wyleganie w fazie końca kwitnienia odmiany najwcześniejszeszej najpóźniej- skala 9 o przed zbiorem NRI przy α = 0,05 dla plonu nasion w % średniej 1 8 9 1 Wrócikowo 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 2,21 2 Krzyżewo 9,0 9,0 9,0 9,0 6,4 6,54 3 Radostowo 9,0 9,0 9,0 9,0 7,8 6,42 4 Przecław 9,0 9,0 9,0 9,0 6,7 2,63 5 Głubczyce 9,0 9,0 9,0 9,0 4,4 7,74 6 Kochcice 9,0 9,0 9,0 9,0 8,6 4,69 7 Karżniczka 9,0 9,0 9,0 9,0 8,7 13,13 8 Węgrzce 9,0 9,0 9,0 9,0 8,3 9,96 9 Bezek 9,0 9,0 9,0 9,0 8,9 4,87 10 Pawłowice 9,0 9,0 9,0 9,0 7,9 8,31 11 Rarwino 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 8,17 12 Jelenia Góra 9,0 9,0 9,0 9,0 8,9 21,43 13 Kawęczyn 9,0 9,0 9,0 9,0 6,7 4,53 14 Kościelna Wieś 9,0 9,0 9,0 9,0 7,4 13,48 Średnia 2008 9,0 9,0 9,0 9,0 7,8 2007 9,0 9,0 9,0 8,8 6,9 Kol. 8: wyniki dla wzorca (Albus, Kasztelan)