WSTĘP

Transkrypt

1

2

3 WSTĘP Prezentowane opracowanie wyników porejestrowych doświadczeń odmianowych (PDO) z roślinami bobowatymi grubonasiennymi obejmuje sześć gatunków bobik, groch siewny, łubin wąskolistny, łubin żółty, soję i wykę siewną. W takiej też kolejności publikowane są wyniki doświadczeń. Od kilku już lat odmiany ogólnoużytkowe i pastewne grochu siewnego badane są wspólnie w tych samych warunkach przyrodniczych. Kontynuowano także doświadczenia dla zarejestrowanych odmian wyki siewnej, zapoczątkowane w 4 roku. Sposób przedstawienia wyników zorientowany jest na odbiorców znających problematykę odmianową. Publikacja ta, obok Listy opisowej odmian (LOO), stanowi główne źródło informacji o wartości gospodarczej zarejestrowanych odmian, badanych w danym roku w ramach programu PDO. Celem badań jest systematyczne sprawdzanie wartości gospodarczej większości odmian z Krajowego rejestru (KR), w doświadczeniach lokalizowanych w różnych rejonach Polski, w zróżnicowanych warunkach siedliskowych. Oprócz wyników doświadczeń z doborami odmian ustalonymi przez specjalistów w centrali COBORU, do opracowania włączono wyniki doświadczeń z zestawami odmian ustalanymi przez Wojewódzkie Zespoły PDO. W przeszłości zainteresowanie realizacją doświadczeń regionalnych z gatunkami roślin bobowatych grubonasiennych było małe. Począwszy od roku odnotowuje się wyraźny wzrost liczby tych doświadczeń, świadczący o rosnącym zainteresowaniu uprawą omawianych gatunków. W sezonie wegetacyjnym przeprowadzono łącznie 8 doświadczeń finansowanych ze środków wojewódzkich (z odmianami soi, grochu siewnego 9, bobiku 7, łubinu wąskolistnego i łubinu żółtego po i z wyką siewną ). Wyniki tych doświadczeń są publikowane również w wydawnictwach regionalnych ) Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO) roślin uprawnych.. Rośliny rolnicze... Strączkowe, COBORU, Słupia Wielka 998 oraz Uzupełnienia do obowiązujących wskazówek.., Słupia Wielka. W roku założono łącznie doświadczeń. Do pełnej syntezy przyjęto wyniki 9 doświadczeń. Doświadczenia polowe, których wyniki zamieszczono w niniejszym opracowaniu prowadzono według ramowej metodyki ). Doświadczenia z grochem siewnym założono w trzech układach: -rozkładalnym, z grupami odmian lub losowanych bloków kompletnych, zależnie od liczby i typów badanych odmian. Natomiast doświadczenia z bobikiem, łubinem wąskolistnym, łubinem żółtym, soją i wyką siewną realizowano w układzie z grupowaniem odmian. W zależności od gatunku, powierzchnia pojedynczego poletka wynosiła,86 m (groch siewny, wyka siewna) lub 6, m (bobik, łubin wąskolistny, łubin żółty, soja). Ilość wysiewu poszczególnych odmian obliczono w oparciu o zalecaną dla odmiany obsadę nasion, masę nasion i ich zdolność kiełkowania nasion. Plon nasion i masę nasion podano przy wilgotności %. Dla odmian badanych gatunków, wykonano analizy cech jakościowych nasion. Zawartość białka określono dla odmian wszystkich sześciu gatunków. Zawartość włókna określono dla wszystkich badanych odmian bobiku, grochu siewnego i soi oraz większości odmian łubinu wąskolistnego i żółtego. Zawartość tłuszczu oznaczono w nasionach większości odmian łubinów i wszystkich odmian soi. Substancje swoiste badano w nasionach: bobiku (taniny), łubinów (alkaloidy) i wyki siewnej (glukozydy cyjanogenne). Oznaczono także intensywność pobierania wody przez nasiona części odmian ogólnoużytkowych grochu siewnego. Szczegółowe informacje dotyczące warunków meteorologicznych w stacjach i zakładach doświadczalnych są corocznie publikowane w opracowaniu COBORU Przegląd warunków meteorologicznych. Natomiast w niniejszym opracowaniu wskazano na szczególne zjawiska pogodowe, mające wpływ na wzrost i rozwój roślin w roku. Lokalizację doświadczeń w obrębie poszczególnych gatunków ilustrują rysunki -6. Objaśnienia: skala 9-stopniowa: 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy), oznacza stan rolniczo najgorszy (najmniej korzystny).

4 BOBIK Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych Doświadczenia w roku założono w 4 miejscowościach (rys. ). Do opracowania włączono wyniki doświadczeń. Jedno doświadczenie (w Modzurowie) zdyskwalifikowano ze względu na dużą wartość błędu. Testowano siedem odmian, wśród których były odmiany niesamokończące niskotaninowe () oraz po jednej niesamokończącej wysokotaninowej i samokończącej wysokotaninowej. Rys.. Rozmieszczenie doświadczeń PDO z bobikiem w roku Większość doświadczeń () założono w ostatniej dekadzie marca, natomiast 4 w pierwszej dekadzie kwietnia. Pełne wschody roślin odnotowano najwcześniej po dwóch tygodniach (Kochcice, Głubczyce), a najpóźniej po -7 dniach na północy kraju (Karżniczka, Wrócikowo) oraz w Jeleniej Górze. Prawie we wszystkich miejscowościach początek kwitnienia roślin następował z początkiem czerwca. Tylko w Tarnowie początek kwitnienia zaobserwowano w trzeciej dekadzie maja. Faza kwitnienia roślin trwała od trzech tygodni (Karżniczka, Radostowo, Zybiszów) do miesiąca (Jelenia Góra, Kochcice, Białogard). Łamliwość łodyg wystąpiła sporadycznie (Tarnów, Pawłowice) i w niewielkim nasileniu (7-8 o ). Wysokość roślin była w dużym stopniu zależna od rozkładu opadów. Najniższe rośliny odnotowano w Krościnie Małej. W tej miejscowości już od trzeciej dekady czerwca i w lipcu było sucho, a rozkład opadów był niekorzystny. Najniższa była odmiana Albus (64 cm), a najwyższa Olga (7 cm). Najwyżej wyrosły rośliny w Szczecinie Dąbiu (średnio dla odmian niesamokończących powyżej cm. Odmiana samokończąca Granit uzyskała łan wysokości 4 cm. Podobnie w Głubczycach odmiany samokończące były wysokie (powyżej cm), a rośliny odmiany Granit osiągnęły wysokość ponad cm. Wyleganie roślin przed zbiorem wystąpiło w większości miejscowości. Najsilniejsze wyleganie odnotowano w Kochcicach i Białogardzie (6,-7 o zależnie od odmiany). Rośliny wcale nie wylegały w Szczecinie Dąbiu, Jeleniej Górze i Krościnie Małej. W większości doświadczeń rośliny rozpoczynały dojrzewanie w drugiej połowie lipca. Pełną dojrzałość techniczną najszybciej rośliny osiągnęły w końcu lipca w trzech miejscowościach (Kochcice, Krościna Mała, Przecław). W pozostałych doświadczeniach rośliny dojrzałość techniczną osiągnęły dopiero w sierpniu, a najpóźniej fazę tę odnotowano w trzeciej dekadzie sierpnia w Białogardzie. Prawie we wszystkich miejscowościach pojawiła się czekoladowa plamistość. Najbardziej porażone rośliny obserwowano w Jeleniej Górze i Przecławiu (-, o ). Z kolei silniejsze porażenie zgorzelową plamistością odnotowano w Pawłowicach i Jeleniej Górze. Termin zbioru nasion był zróżnicowany regionalnie. Najwcześniej, w końcu lipca zebrano nasiona na południu kraju (Przecław, Krościna Mała). Kilka dni później skoszono bobik w Kochcicach, Zybiszowie i Pawłowicach. Dopiero na końcu miesiąca zbiór przeprowadzono w Szczecinie Dąbiu i Wrócikowie. Średni plon nasion uzyskany w roku wynosił 9,8 dt z ha i był niższy w porównaniu do roku o 9%. Średnio w miejscowościach największe plony odmian zebrano we Wrócikowie (74,7 dt z ha) i Radostowie (6, dt z ha), a najmniejsze w Jeleniej Górze (8, dt z ha) i Przecławiu (8, dt z ha).

5 - - Tabela BOBIK. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru, Lp. Odmiany Rok zarejestrowania Zachowujący zdolność kiełkowania Materiał siewny masa nasion Planowana obsada nasion Ilość wysiewu % g szt./m kg/ha, niesamokończące niskotaninowe i wysokotaninowe Albus HR Strzelce PL Amigo HR Strzelce PL 86 8 Amulet 8 HR Strzelce PL Fernando HR Strzelce PL Olga HR Strzelce PL Bobas* DANKO HR Choryń PL samokończące wysokotaninowe 7 Granit 6 HR Strzelce PL Bilans doświadczeń: - założone wcześniej zakończone - - zdyskwalifikowane po zbiorze - przyjęte do syntezy Kol. : * odmiana wysokotaninowa Kol. : DANKO HR Choryń DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, HR Strzelce Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, PL Polska

6 - 6 - Tabela BOBIK. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru, Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w º skali IUNG 78 Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - powyżej 7, 7-6,6 7, 6 -,6 6, 64 7 Przedplon: - zboża rzepak ozimy - - buraki gryka kukurydza - - Wapnowanie: - po przedplonie pod przedplon 7 - pod przedprzedplon - wcześniej lub brak danych 4 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na ha - P O - średnio K O - średnio N - średnio N - zakres % doświadczeń Zastosowanie nitraginy 9 data Siew średnio najwcześniejszy najpóźniejszy.4 7. Wschody.4.4 Początek kwitnienia.6.6 Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna.8.7 Zbiór średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 4 4

7 Wzorzec 9,8 4, 46 8,9 9, 9,6 9, niesamokończące niskotaninowe i wysokotaninowe Albus, -7,6 6 7 Amigo -, Amulet - - -, -, Fernando 4, - 6 Olga -, -, - -, Bobas *,7 -,8 7,9,8 -, -,,9,84 samokończące wysokotaninowe 7 Granit,, -49 -,7 -, - -,79,884 Liczba doświadczeń Tabela BOBIK. Plon oraz cechy jakościowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Lp. Odmiany Liczba doświadczeń (dla plonu nasion) Plon Zawartość w nasionach nasion białka ogólnego białka ogólnego włókna surowego tanin dt z ha kg z ha % suchej masy mg/g s.m Kol. : wzorzec:, średnia z wszystkich odmian badanych w danym roku; * odmiana wysokotaninowa Kol. 7: wartości rzeczywiste

8 Tabela 4 BOBIK. Porażenie przez ważniejsze choroby i uszkodzenia przez szkodniki oraz zjawiska niekorzystne (odchylenia od wzorca) Lata zbioru, Wzorzec 7, 7,4 7, 7, 6,4 7,6 7,9 7, 8, 7,4 7, 4, Albus , -,7 Amigo - - -, Amulet - -,9-4 Fernando - - Olga ,9 6 Bobas *, ,9 -, 7 Granit -, , Liczba doświadczeń Choroby bobiku Uszkodzenia nasion zgorzelowa czekoladowa Osypywanie rdza Łamliwość łodyg przez strąkowce plamistość plamistość nasion Lp. Odmiany (Uromyces fabae) (Bruhus rufimanus) (Ascochyta ssp.) (Botrytis fabae) skala 9º % niesamokończące niskotaninowe i wysokotaninowe samokończące wysokotaninowe Kol. : wzorzec:, średnia z wszystkich odmian badanych w danym roku; * odmiana wysokotaninowa

9 Wzorzec 8,4 8, 4 8, 7, niesamokończące niskotaninowe i wysokotaninowe Albus Amigo - Amulet Fernando - - Olga Bobas * - -, Tabela BOBIK. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Lp. Odmiany Ocena wschodów Liczba roślin po wschodach Ocena stanu ogólnego w fazie początku kwitnienia Okres od siewu do: Długość fazy kwitnienia Wysokość roślin początku kwitnienia początku dojrzewania dojrzałości technicznej skala 9º szt./m skala 9º liczba dni cm samokończące wysokotaninowe 7 Granit, 6 7, Liczba doświadczeń

10 Wzorzec ,4 8,8 8, 8, 7, 8, 7,7 7,4 8, 7,6, 8,6 8, Albus -, -,9 -, Amigo - - Amulet , - -, 4,, - 4 Fernando - - -,9 Olga ,6-6 Bobas * , ,7,9 7 Granit 7 7 -,4 - - Liczba doświadczeń cd. tabeli Lp. Odmiany Masa nasion Wyleganie w fazie początku końca kwitnienia odmiany najpóźniejszej najwcześniejszej najpóźniejszej przed zbiorem Równomierność dojrzewania Udział roślin zielonych przed zbiorem Pękanie strąków g skala 9º % skala 9º niesamokończące niskotaninowe i wysokotaninowe samokończące wysokotaninowe Kol. : wzorzec:, średnia z wszystkich odmian badanych w danym roku; * odmiana wysokotaninowa

11 GROCH SIEWNY Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych W roku doświadczenia z odmianami ogólnoużytkowymi oraz pastewnymi założono w 8 punktach doświadczalnych (rys. ). Odmiany ogólnoużytkowe i pastewne badano łącznie w tych samych doświadczeniach. Dzięki temu możliwe było porównanie ich wartości gospodarczej, uwzględniające specyfikę poszczególnych grup użytkowych. Większość doświadczeń prowadzono w stacjach i zakładach oceny odmian, jedynie nieliczne poza siecią doświadczalną COBORU. Do opracowania przyjęto wyniki doświadczeń. Wyniki trzech doświadczeń wyłączono z obliczeń. W Czesławicach nawałnica, połączona z gradobiciem, w lipcu spowodowała prawie całkowite (9%) wybicie nasion ze strąków. Doświadczenie wcześniej zakończono. W dwóch miejscowościach (Ruska Wieś, Modzurów) doświadczenia zdyskwalifikowano z uwagi na dużą wartość błędu statystycznego. Badano odmian ogólnoużytkowych i pięć odmian pastewnych grochu siewnego. Rys.. Rozmieszczenie doświadczeń PDO z odmianami grochu siewnego w roku Większość doświadczeń założono w pierwszej dekadzie kwietnia, a pozostałe w trzeciej dekadzie marca. Wschody roślin w większości miejscowości stwierdzono po dwóch tygodniach, a tylko sporadycznie po około trzech tygodniach. Najwcześniejsze wschody odnotowano w Głębokim i Pawłowicach (koniec pierwszej dekady kwietnia), a najpóźniejsze w Krzyżewie (8.4). Oceniono je jako bardzo dobre i dobre. W kilku miejscowościach pojawiły się wiosenne przy- mrozki, sporadycznie kilkudniowe. Nie spowodowały one jednak trwałych uszkodzeń na wschodzących siewkach. Wzrost wegetatywny roślin był zależny od przebiegu pogody. W maju wystąpiła okresowa susza, która miała negatywny, choć jedynie przejściowy wpływ na stan roślin. W późniejszych miesiącach rozkład opadów był raczej sprzyjający, choć niejednokrotnie notowano bardzo wysokie temperatury powietrza. Początek kwitnienia najwcześniej obserwowano w Głębokiem, Chrząstowie i Kawęczynie (w końcu maja). W pozostałych doświadczeniach fazę tę odnotowano nieznacznie później, w pierwszej dekadzie czerwca. W większości miejscowości odmiany grochu kwitły około dwóch tygodni, jedynie w Ciciborze Dużym i Radostowie ponad tydzień, a w Krzyżewie trzy tygodnie. Koniec fazy następował w drugiej dekadzie czerwca, jedynie w Krzyżewie i Bezku nieco później (.6). Wyleganie roślin przed zbiorem obserwowano we wszystkich punktach doświadczalnych w różnym nasileniu. W Pawłowicach, Śremie Wójtostwie, Białogardzie i Świebodzinie było ono znaczne. W niektórych rejonach Polski, w połowie lipca przeszły nawałnice (Sulejów, Śrem Wójtostwo, Słupia), których skutkiem było znaczne wylegnięcie roślin i osypywanie nasion. Porównując poszczególne lokalizacje pod względem wysokości roślin zaobserwowano wyraźną zależność tej odmiany od warunków środowiska. Najwyższe rośliny odnotowano w Słupi i Krzyżewie (około cm), a najniższe w Ciciborze Dużym i Głębokim (około cm). Okres wiązania i dojrzewania strąków rozpoczynał się w pierwszej połowie lipca, a dojrzałość techniczną odnotowano już po kilku dniach. Presja chorób powodowanych przez grzyby była zbliżona do tej z roku. Największe nasilenie objawów fuzaryjnego więdnięcia stwierdzono w Głębokim i Wyczechach. Zgorzelowa plamistość najintensywniej ujawniła się w Krzyżewie, a nieco słabiej w Pawłowicach i Słupi. W większości miejscowości nasiona zbierano w ostatniej dekadzie lipca. W Śremie Wójtostwie i Kawęczynie stan roślin i warunki pogodowe pozwoliły na przeprowadzenie wcześniejszego zbioru. Najpóźniej doświadczenie zakończono w Radostowie (w pierwszej dekadzie sierpnia). Średni plon nasion był o 6% niższy w porównaniu do plonu w roku. Największy plon nasion uzyskano w Słupi (8 dt z ha), a najniższy w Bobrownikach (średnio 6 dt z ha).

12 - - Tabela GROCH SIEWNY. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru, Lp. Odmiana Rok zarejestrowania Zachowujący Materiał siewny zdolność kiełkowania masa nasion Planowana obsada nasion Ilość wysiewu % g szt./m kg/ha, Akord PHR Tulce PL Arwena DANKO HR PL Audit 4 Limagrain Nederland B.V. NL Batuta 9 DANKO HR PL Ezop 4 DANKO HR PL Hubal P DANKO HR PL Lasso 8 Limagrain Belgium N.V. BE Mecenas HR Smolice PL Mentor HR Smolice PL Milwa P HR Smolice PL Model P HR Smolice PL Muza P/W 9 HR Smolice PL Starski PHR Tulce PL Tarchalska 4 DANKO HR PL Turnia P PHR Tulce PL Bilans doświadczeń: - założone 8 - wcześniej zakończone - - wyłączone z opracowania - przyjęte do syntezy 4 Kol. : P odmiana pastewna, W odmiana wysoka Kol. : DANKO HR DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń, PHR Tulce Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce, HR Smolice Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR ; BE Belgia, NL Holandia, PL Polska

13 - - Tabela GROCH SIEWNY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru, Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w º skali IUNG 74 7 Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - powyżej 7, 7-6,6 7, -,6 6, ,6, 7 Przedplon: - zboża ziemniak 4 - burak gryka - - rzepak 4 - kukurydza - 4 Wapnowanie: - po przedplonie - pod przedplon 4 - pod przed przedplon 4 - wcześniej lub brak danych 6 4 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na ha - P O - średnio K O - średnio N - średnio 6 - N - zakres % doświadczeń Zaprawianie nasion 9 Zastosowanie nitraginy data Siew średnio.4. najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody.4.4 Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 8

14 Wzorzec 4 4,6,6 8 96,4,4 6, 6, Akord 4 -,, - - -,7 - Arwena 4,,7 -,8 -, - Audit 4,6 -,8 6,8, -,6 -, 4 Batuta 4 4,, 8 -, - Ezop 4,6 -,9 -, Hubal P 4 -, -, 8 6,, - 7 Lasso 4 -, - 6 -,8 -,6-8 Mecenas 4 -,, ,7 9 Mentor 4 -,, ,6 Milwa P 4 -,4 -, -6 4,9,7 Model P 4 -, -, -7 7,4, Muza P/W 4-6,7-9, Starski,8 4 Tarchalska 4,6, ,9 -,9 - Turnia P 4, -,7-6 -, -,6 Liczba doświadczeń 4 Kol. : wzorzec: średnia z wszystkich odmian, z wyjątkiem Muzy, średnia z większości badanych odmian, P odmiana pastewna, W odmiana wysoka Kol. 4-6: - brak danych Tabela GROCH SIEWNY. Plon oraz cechy jakościowe nasion (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Lp. Odmiana Liczba doświadczeń (dla plonu nasion) Plon Zawartość nasion białka ogólnego białka ogólnego włókna surowego dt z ha kg z ha % suchej masy 4 6

15 Wzorzec 7,8 7,8 8, 7,9 8,4 8, 7,9 8, 8,9 8,7 Akord - -, Arwena - - Audit Batuta, -, - Ezop Hubal P - - -, Lasso Mecenas -, Mentor - Milwa P Model P Muza P/W, - -,6 -,6 - Starski Tarchalska Turnia P , Liczba doświadczeń Kol. : wzorzec: średnia z wszystkich odmian, z wyjątkiem Muzy, średnia z większości badanych odmian, P odmiana pastewna, W odmiana wysoka - - Tabela 4 GROCH SIEWNY. Porażenie roślin przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca, skala 9º). Lata zbioru, Lp. Odmiana Fuzaryjne więdnięcie grochu (Fusarium spp.) Zgorzelowa plamistość grochu (Ascochyta pisi) Mączniak prawdziwy grochu (Eryspihe pisi) Mączniak rzekomy grochu (Peronospora pisi) Rdza grochu (Uromyces pisi) 4 6

16 Kol. : wzorzec: średnia z wszystkich odmian, z wyjątkiem Muzy, średnia z większości badanych odmian, P odmiana pastewna, W odmiana wysoka Tabela GROCH SIEWNY. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Lp. Odmiana Liczba Ocena stanu Długość okresu od siewu do: Ocena Długość fazy roślin po ogólnego w fazie początku początku dojrzałości wschodów kwitnienia wschodach początku kwitnienia kwitnienia dojrzewania technicznej skala 9º szt./m skala 9º liczba dni Wzorzec 8,6 8,6 8, 8, Akord Arwena Audit -, Batuta - Ezop -, , Hubal P Lasso Mecenas Mentor - - Milwa P Model P - Muza P/W Starski 4 Tarchalska Turnia P Liczba doświadczeń

17 Wzorzec 8,6 8,9 7, 8, 4,6, , 8,,4, 8,4 8, 8, 8, Akord ,8 -, Arwena Audit 7 - -, - 4 Batuta ,7 Ezop ,,9, - 6 Hubal P - - -, -, -, -, Lasso , Mecenas -,8,8, -,7 -, Mentor ,6, Milwa P , -, Model P,6,, ,8 Muza P/W -,,7 -, , -, Kol. : wzorzec: średnia z wszystkich odmian, z wyjątkiem Muzy, średnia z większości badanych odmian, P odmiana pastewna, W odmiana wysoka cd. tabeli Lp. Odmiana w fazie początku kwitnienia Wyleganie w fazie końca kwitnienia przed zbiorem Wysokość roślin Równomierność dojrzewania Udział roślin zielonych przed zbiorem jednofazowym Pękanie strąków skala 9º cm skala 9º % skala 9º Osypywanie nasion Starski Tarchalska, Turnia P , -,8 -, , Liczba doświadczeń

18 Kol. : wzorzec: średnia z wszystkich odmian, z wyjątkiem Muzy, średnia z większości badanych odmian, P odmiana pastewna, W odmiana wysoka cd. tabeli Lp. Odmiana Masa nasion Frakcje nasion pachówkę strąkowca strąkóweczkę (Bruchus pisorum L.) (Laspeyresia nigricana) Uszkodzenia nasion przez: pozostałość nasion na sicie o średnicy oczek udział nasion 7 mm 6 mm mm o średnicy mniejszej od mm g % Wzorzec 9 7 7,, 8, 6, 7,9,7,4,,,9, Akord 7, 4, 8,, -9, -7,6 -,9 -, - Arwena ,4 -, -,4 -, 6, 8,, - - -,7 Audit, 9,4 4,6 - -6,7 -,,6 - -, 4 Batuta,9,6, 8,4 -,8-8, -, -,7, - Ezop 7,, 4,4 8,7 - -7,7 -,8 -,,6,7, 6 Hubal P 7 -,4-4,7 -,4 -,4 8,4,9 -, - -,9-7 Lasso , -,4 -,9,7,,7 -,8-8 Mecenas , -,7 6,7,6 -, - -, -, -,6 9 Mentor , -, -,9,,8,9, - - Milwa P ,4 -, -, -,7,9 8, -, - -, Model P ,8 -,4 -,8 -, 4, 8,9,6,9 -, Muza P/W ,8 -, -8,7 -,,4 6,9 6, -,6,,8,, Starski -,8, - -, 4 Tarchalska,,6 8,6-9, -,8 -, -,8,7 - Turnia P , -6,9 -, -, 6,8,,8,8 - -, Liczba doświadczeń 4 7 7

19 ŁUBIN WĄSKOLISTNY Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych W roku doświadczenia realizowano w 6 miejscowościach rys.. Testowano 9 odmian zarejestrowanych niskoalkaloidowych, 6 niesamokończących i trzy samokończące. Nie badano odmian wysokoalkaloidowych, gdyż w tej grupie ruch odmianowy jest niewielki. Rys.. Rozmieszczenie doświadczeń PDO z łubinem wąskolistnym w roku Niezbyt korzystny przebieg pogody miał wpływ na nieco późniejsze założenie doświadczeń w porównaniu do roku. W większości punktów doświadczalnych odmiany wysiano na początku kwietnia (9), a w pozostałych w ostatnich dniach marca (7). W większości doświadczeń rośliny wschodziły w drugiej połowie kwietnia. Długość trwania tej fazy była zróżnicowana w Nowym Lublińcu zaledwie tydzień, a w Ciciborze Dużym aż cztery tygodnie. W niektórych miejscowościach notowano wiosenne przymrozki, ale nie miały one wyraźnego wpływu na kondycję roślin. Rozwój wegetatywny roślin był determinowany przez warunki pogodowe, które generalnie oceniano jako niekorzystne, głównie ze względu na wystąpienie okresowej suszy. Rośliny łubinu zakwitały w pierwszych dniach czerwca. Długość fazy kwitnienia w dużej mierze była zależna od zróżnicowanych warunków pogodowych. Czynnikiem mającym decydujący wpływ na intensywność kwitnienia i długość trwania fazy było zaopatrzenie gleby w wodę. Jeżeli susza wiosenna przedłużała się i trwała jeszcze na początku czerwca, rośliny kwitły mało intensywnie lub zbyt krótko i zrzucały kwiatki, a następnie zawiązki strąków. Rośliny kwitły najdłużej we Wrócikowie i Wiatrowie (trzy tygodnie), a najkrócej w Wyczechach (zaledwie tydzień). Średnia wysokość roślin była mniejsza w porównaniu do roku. Najwyższe rośliny odnotowano w Pawłowicach (średnio 67 cm), gdzie przebieg pogody był korzystny, a susza wiosenna krótkotrwała. Tam, gdzie okres posuchy wydłużył się, rośliny były wyjątkowo niskie: w Wyczechach miały zaledwie cm, a w Głodowie, Marianowie i Ruskiej Wsi 4 cm. W większości miejscowości wyleganie roślin nie wystąpiło, a w pozostałych generalnie było małe. Jedynie w Białogardzie i Pawłowicach nasilenie zjawiska było większe, a w Kochcicach, na skutek przejścia lipcowych nawałnic, rośliny wyległy najmocniej. Objawy chorób wywoływanych przez grzyby pojawiały się rzadko. Fuzaryjne więdniecie łubinu odnotowano tylko w czterech miejscowościach. Antraknoza w roku praktycznie nie pojawiła się. Dojrzewanie rozpoczęło się średnio o tydzień wcześniej niż w roku, najwcześniej w Marianowie i Głodowie. Osiągnięcie dojrzałości technicznej zależało od warunków pogody. Opóźnienie obserwowano w tych punktach doświadczalnych, w których często padało. Dojrzałość techniczną najpóźniej stwierdzono w Białogardzie i Rarwinie (pod koniec pierwszej dekady sierpnia). Tam też najpóźniej dokonano zbioru. Najwcześniejszych zbiorów dokonano w Głodowie (9.7), a w porównaniu do najpóźniejszego zbioru różnica wynosiła pięć tygodni. Pękanie i opadanie strąków w warunkach prowokacyjnych było generalnie małe, natomiast nieco większe, lokalnie dotyczyło tylko niektórych odmian. Średni plon nasion uzyskany w roku był o 8% niższy niż ten z roku. Bardzo duże plony uzyskano w Karzniczce (aż 4 dt z ha), a w Pawłowicach, Nowej Wsi Ujskiej i Wiatrowie blisko 4 dt z ha. Wyraźnie mniejsze plony zebrano w Wyczechach, Głodowie i Ruskiej Wsi zaledwie - dt z ha.

20 - - Tabela ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru, Lp. Odmiany Zachowujący zdolność kiełkowania Materiał siewny Rok zarejestrowania Planowana obsada nasion Ilość wysiewu masa nasion % g szt./m kg/ha, niesamokończące niskoalkaloidowe Bolero PHR Tulce PL Dalbor HR Smolice PL Graf 4 HR Smolice PL Heros HR Smolice PL Jowisz HR Smolice PL Kalif 6 HR Smolice PL Koral HR Smolice PL Kurant 4 PHR Tulce PL Lazur HR Smolice PL Neptun 9 HR Smolice PL Rumba PHR Tulce PL Salsa PHR Tulce PL Tango PHR Tulce PL Tytan HR Smolice PL 9 6 Wars 4 HR Smolice PL Zeus HR Smolice PL samokończące niskoalkaloidowe 7 Boruta Saatzucht Steinach DE Regent 9 HR Smolice PL Sonet 999 PHR Tulce PL Bilans - założone 6 4 doświadczeń: - wyłączone z opracowania - przyjęte do syntezy 6 Kol. : HR Smolice "Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR", PHR Tulce Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce, Saatzucht Steinach Saatzucht Steinach GmbH & Co KG; DE Niemcy, PL Polska

21 - - Tabela ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru, Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w º skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - 6,6 7, 4 -,6 6, ,6, 4 Przedplon: - zboża facelia 6 - rzepak 6 - ziemniaki 6 7 Wapnowanie: - po przedplonie 9 - pod przedplon 44 - pod przedprzedplon - wcześniej lub brak danych 4 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na ha - P O - średnio K O - średnio N - średnio - N - zakres % doświadczeń Zaprawianie nasion 8 9 Zastosowanie nitraginy 94 data Siew - średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór - średnio najwcześniejszy najpóźniejszy.8.8 Liczba doświadczeń 6 4

22 Boruta Regent Sonet ,7 - -4,,6,8,6,,4 -,6 -,8 -,9,9 -,,,, -, 6, -,, -,,7 -, -,6,,9,9 -, -,6-8, 79 8,9 białka ogólnego 6 niesamokończące niskoalkaloidowe -, -64,,8 64,8, , 49 -, ,6 -, -7,8,6 8 7, -9 6,8 6 68,,8 4 -, ,7 -,6-6 -, - samokończące niskoalkaloidowe -8 -, , , -, 68 4 kg z ha dt z ha białka ogólnego nasion Plon Kol. : wzorzec: średnia z wszystkich badanych odmian, średnia z większości badanych odmian Liczba doświadczeń Bolero Dalbor Graf Heros Jowisz Kalif Koral Kurant Lazur Neptun Rumba Salsa Tango Tytan Wars Zeus Wzorzec Odmiany Lp. Liczba doświadczeń (dla plonu nasion) -, ,8-6, , -,8 -,7, ,, -, 6, ,7, ,7 7,4 Zawartość włókna tłuszczu surowego surowego % suchej masy ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Plon oraz cechy jakościowe nasion odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Tabela alkaloidów (suma) - -

23 Boruta Regent Sonet , -, -,, -,8 -,, -,,, - 8,,8 -, ,8 - -,8, - 7, - - -, , 4 skala 9º (Stemphylium botroysum) Szara plamistość liści (opadzina) 4 8, 8, 8,7 niesamokończące niskoalkaloidowe -,, - -, -,6 -,7 -, -, -, -,6,,6 - - samokończące niskoalkaloidowe -, -,6 -, (Pleiochaeta setosa) Brunatna plamistość liści Kol. : wzorzec: średnia z wszystkich badanych odmian, średnia z większości badanych odmian Liczba doświadczeń Bolero Dalbor Graf Heros Jowisz Kalif Koral Kurant Lazur Neptun Rumba Salsa Tango Tytan Wars Zeus Wzorzec Odmiany Lp. (Fusarium oxysporum) Fuzaryjne więdnięcie drugi - -, , ,6 (Colletotrichum lupini) Antraknoza termin oceny ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Porażenie roślin przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Tabela 4 6 trzeci - -, ,8 - -

24 6 Liczba doświadczeń , - - 8, szt./m Liczba roślin po wschodach 7,6 cm Wysokość roślin niesamokończące niskoalkaloidowe - -, , samokończące niskoalkaloidowe , 4 Ocena stanu ogólnego w fazie początku kwitnienia skala 9º Kol. : wzorzec: średnia z wszystkich badanych odmian, średnia z większości badanych odmian Boruta Regent Sonet ,4 skala 9º Bolero Dalbor Graf Heros Jowisz Kalif Koral Kurant Lazur Neptun Rumba Salsa Tango Tytan Wars Zeus Wzorzec Odmiany Lp. Ocena wschodów -, - -, , 6 8,, ,6 -, , skala 9º Równomierność dojrzewania 9 -, -,6 -,, -, - -,,,,, - -,, -,, -,,8 -, 7 6 -, -, -, - -, - -,,6, -,8 -, Udział roślin zielonych przed zbiorem jednofazowym % ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Tabela g Masa nasion - 4 -

25 Wzorzec ,9 7, 8,8 7, 8,4 niesamokończące niskoalkaloidowe Bolero - - Dalbor Graf Heros , Jowisz Kalif 7 Koral, 8 Kurant Lazur ,6 - - Neptun ,7 -, , Rumba Salsa Tango -, 4 Tytan -, Wars - 6 Zeus samokończące niskoalkaloidowe 7 Boruta, 8 Regent , 9 Sonet , Liczba doświadczeń cd. tabeli Lp. Odmiany początku kwitnienia Długość okresu od siewu do: początku dojrzewania dojrzałości technicznej Długość okresu od początku do końca kwitnienia: pędu głównego Wyleganie w fazie końca kwitnienia odmiany: łanu najwcześniejszej najpóźniejszej przed zbiorem liczba dni skala 9º Kol. : wzorzec: średnia z wszystkich badanych odmian, średnia z większości badanych odmian

26 ŁUBIN ŻÓŁTY Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych W roku założono 6 doświadczeń z zarejestrowanymi odmianami łubinu żółtego. W syntezie plonu nasion wykorzystano wyniki zrealizowanych doświadczeń (rys. ). Badano w nich sześć odmian, cztery niesamokończące i dwie samokończące. Rys.. Rozmieszczenie doświadczeń PDO z łubinem żółtym w roku Doświadczenia zakładano w ostatnich dniach marca i na początku kwietnia. Wschody roślin odnotowano w drugiej połowie kwietnia, jedynie w Ciciborze Dużym dopiero w pierwszych dniach maja. Tempo wschodów było różne. W Nowym Lublińcu trwały one 4 dni, a w Ciciborze Dużym i Ruskiej Wsi prawie miesiąc. W Krościnie Małej częste opady deszczu utrudniały siewy. Po ich wykonaniu kolejne deszcze spowodowały zaskorupienie gleby. Mimo, że w niektórych lokalizacjach wystąpiły kwietniowe przymrozki, powschodowa obsada roślin na poletkach była generalnie dobra. Spadki temperatur były dość znaczne (do -7 o C w Bobrownikach), ale nie spowodowały poważniejszych uszkodzeń roślin. Faza początkowego rozwoju, w wielu rejonach Polski przypadała w okresie majowej suszy. Z powodu niezbyt korzystnych warunków wegetacji, na niektórych doświadczeniach obserwowano spowolnienie wzrostu. Rośliny łubinu zakwitały w podobnym terminie (między.6 a.6) niezależnie od lokalizacji doświadczenia. Kwitnienie trwało najkrócej w Śremie Wójtostwie i Bobrownikach (9 i dni). Główną przyczyną skrócenia okresu kwitnienia była przedłużająca się susza wiosenna oraz lokalnie występujące bardzo wysokie temperatury powietrza. Łubin kwitł najdłużej w Rarwinie (trzy tygodnie). Kwitnienie najczęściej kończyło się w ostatniej dekadzie czerwca, a sporadycznie już w połowie tego miesiąca (Śrem Wójtostwo, Bobrowniki). Początek dojrzewania roślin najczęściej notowano w połowie lipca, a w Śremie Wójtostwie i Rarwinie nieco wcześniej. Dojrzałość techniczną rośliny osiągały generalnie w dość krótkim czasie już po kilku dniach, mimo że w tym okresie często padał deszcz. Wyraźnie najpóźniej fazę zaobserwowano w Rarwinie. W niektórych miejscowościach (Sulejów, Tomaszów Bolesławiecki) pod koniec czerwca i w połowie lipca wystąpiły nawałnice lub burze bądź intensywne opady deszczu. W Białogardzie w końcu maja wystąpił grad, który jednak nie spowodował znaczących uszkodzeń. Wyleganie roślin notowano w większości doświadczeń, choć nasilenie zjawiska było różne. Rośliny najbardziej wyległy w Nowym Lublińcu i Uhninie. Średnia wysokość roślin była zbliżona do tej uzyskanej w sezonie, mimo że pod względem rozkładu opadów sezon był korzystniejszy. Wyraźnie wyższymi roślinami cechowały się odmiany w Nowym Lublińcu. Presja chorób wywoływanych przez grzyby była raczej mała, choć częściej niż w roku notowano objawy antraknozy. W fazie zawiązanych strąków na pędzie głównym porażenie nie było znaczące, ale w fazie dojrzewania strąków na pędzie głównym pogłębiło się. Największe porażenie przed zbiorem obserwowano w Nowej Wsi Ujskiej, Sulejowie i Białogardzie, nieco mniejsze, ale też wyraźne w Śremie Wójtostwie i Nowym Lublińcu oraz Uhninie. Terminy zbioru plonu nasion były bardzo rozciągnięte w czasie (około miesiąca). Głównym tego powodem była przekropna aura. W trzeciej dekadzie lipca łubin zebrano w Śremie Wójtostwie, Głodowie i Krościnie Małej, a najpóźniej w Nowej Wsi Ujskiej (w ostatnich dniach sierpnia). W trzech miejscowościach przeprowadzono desykację roślin, celem ułatwienia zbioru. Średni plon nasion z wszystkich doświadczeń był nieco wyższy (o %) w porównaniu do plonu zebranego w roku. Największe plony uzyskano w Rarwinie i Nowej Wsi Ujskiej, Tomaszowie Bolesławieckim i Bobrownikach (powyżej dt z ha), a najniższe w Wyczechach (4, dt z ha).

27 - 7 - Tabela ŁUBIN ŻÓŁTY. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru, Lp. Odmiany Rok zarejestrowania Zachowujący Materiał siewny zdolność kiełkowania masa nasion Planowana obsada nasion Ilość wysiewu % g szt./m kg/ha, niesamokończące Baryt PHR Tulce PL Bursztyn 4 PHR Tulce PL Lord 6 HR Smolice PL Mister PHR Tulce PL samokończące Perkoz 8 HR Smolice PL Taper PHR Tulce PL Bilans doświadczeń: - założone wcześniej zakończone - wyłączone z obliczeń - przyjęte do syntezy Lp. -6: odmiany niskoalkaloidowe Kol. : HR Smolice Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, PHR Tulce Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. Tulce; PL Polska

28 - 8 - Tabela ŁUBIN ŻÓŁTY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru, Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w º skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - 6,6 7, -,6 6, ,6, Przedplon: - zboża ziemniak rzepak 6 Wapnowanie: - po przedplonie pod przedplon 46 - pod przedprzedplon - wcześniej lub nie stosowano 8 4 Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na ha - P O - średnio 7 - K O - średnio N - średnio - N - zakres -8-7 % doświadczeń Zaprawianie nasion Zastosowanie nitraginy 7 94 data Siew średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody.4.4 Początek kwitnienia Koniec kwitnienia Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór - średnio najwcześniejszy najpóźniejszy.8.8 Liczba doświadczeń 6 7

29 -, -,8,,7,6 9,7 -,,9, -, 8, , , włókna surowego 4,9 4, 6, niesamokończące, -,,8,6,6 -,, samokończące -, -,,6 -,8 -, białka ogólnego 7, -,6 -,6 6, 7, ,6 -,9 Zawartość tłuszczu surowego % suchej masy - - -, Perkoz 6 Taper Liczba doświadczeń -,7 -,7 6,7 -,9 8,6 (Pleichaeta setosa) Brunatna plamistość liści Kol. : wzorzec średnia z wszystkich badanych odmian 4 Baryt Bursztyn Lord Mister f.sp. lupini) 8, Odmiany Wzorzec Lp. (Fusarium oxysporum Fuzaryjne więdnięcie 4-8,8 4 skala 9º drugi 8,6 8,9 niesamokończące - - samokończące -, - 6 pierwszy - 9,6 -, 6, ,8 trzeci 4 - -, 7 pierwszy (Colletotrichum lupini) Antraknoza termin oceny ŁUBIN ŻÓŁTY. Porażenie roślin przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Tabela kg z ha dt z ha białka ogólnego Plon nasion Kol. : wzorzec średnia z wszystkich badanych odmian Perkoz 6 Taper Liczba doświadczeń Wzorzec Odmiany Baryt Bursztyn Lord Mister 4 Lp. Liczba doświadczeń (dla plonu nasion) , %,, , trzeci gramina alkaloidów drugi - 8 suma ŁUBIN ŻÓŁTY. Plon oraz cechy jakościowe nasion odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Tabela - 9 -

30 6 Perkoz 6 Taper Liczba doświadczeń Kol. : wzorzec średnia z wszystkich badanych odmian - 6 Perkoz 6 Taper Liczba doświadczeń 6 Wzorzec Odmiany Baryt Bursztyn Lord Mister 4 Lp. cd. tabeli, , szt./m Liczba roślin po wschodach , cm Wysokość roślin, ,6-8, łanu 4 8 niesamokończące samokończące pędu głównego,, , - 8, skala 9º Równomierność dojrzewania Długość okresu od początku do końca kwitnienia 7, 6 64 niesamokończące -, , - samokończące,9, skala 9º Ocena stanu ogólnego w fazie początku kwitnienia Długość okresu od siewu do: początku początku dojrzałości kwitnienia dojrzewania technicznej liczba dni -,6 - Baryt Bursztyn Lord Mister 4 skala 9º 8, Odmiany Wzorzec Lp. Ocena wschodów -,7-8,7 -,6-4,4 6,4,8,6, 4,4 -,6 -,6-7,6 początku kwitnienia -, -, 7,6,9, -,8 8, 7 -, ,7 8 -,6 -,6,9 6,6 skala 9º Opadanie strąków -, 7,8 6 -,7 8, Wyleganie w fazie końca kwitnienia skala 9º Udział roślin zielonych przed zbiorem jednofazowym % ŁUBIN ŻÓŁTY. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Tabela 9 g , 9 7,4 7 -, - 7,7 przed zbiorem Masa nasion - -

31 SOJA Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych W roku doświadczenia prowadzono w stacjach i zakładach doświadczalnych oceny odmian (SDOO, ZDOO) oraz w pięciu punktach doświadczalnych poza siecią COBORU (rys. ). Testowano sześć odmian soi z KR i dwie odmiany z katalogu wspólnotowego CCA. Dodatkowo w czterech miejscowościach badano trzy inne odmiany z CCA, w ramach doświadczeń rozpoznawczych, a ich wyniki zamieszczono w tabeli. Wspomniane trzy odmiany testowano drugi sezon wegetacyjny. Do obliczeń przyjęto wyniki plonowania wszystkich doświadczeń. Rys.. Rozmieszczenie doświadczeń PDO z soją w roku Warunki pogodowe pozwoliły na wysiew soi w ostatnich dniach kwietnia lub w pierwszych dniach maja. Najpóźniej założono doświadczenie w Krościnie Małej pod koniec pierwszej dekady maja. Fazę wschodów roślin generalnie obserwowano w drugiej połowie maja, około trzech tygodni po zasiewach. Najszybsze wschody notowano w Szepietowie, Dłoni i Czesławicach (po - dniach od siewu), a w Tarnowie dopiero po prawie czterech tygodniach. Zazwyczaj wschody roślin oceniano jako dobre i bardzo dobre mimo, że był to okres niskich temperatur. W Białogardzie i Nowej Wsi Ujskiej odnotowano w tym okresie wystąpienie przymrozków, których negatywny wpływ na rośliny był przejściowy. Wschody tylko w Tarnowie scharakteryzowano jako mało wyrównane, a w Skołoszowie jako wydłużone. W fazie początkowego rozwoju kondycja roślin była zazwyczaj dobra. Jedynie w Sulejowie i Bezku przez krótki okres ich stan pogorszył się. Początek kwitnienia roślin soi obserwowano najczęściej w drugiej połowie czerwca, w większości doświadczeń, a w kilku miejscowościach dopiero na przełomie czerwca i lipca. Rośliny soi kwitły długo (około miesiąca), jedynie w Pawłowicach i Bąkowie nieco krócej (trzy tygodnie). Zakończenie kwitnienia najszybciej nastąpiło w Pawłowicach, Dłoni i Sulejowie (w początku drugiej dekady lipca), a później w Krzyżewie, Krościnie Małej i Czesławicach (w końcu lipca). Najpóźniej koniec kwitnienia odnotowano w Szepietowie. W dalszych etapach rozwoju przebieg pogody sprzyjał soi. Dostatek wody w glebie stymulował, zarówno długie kwitnienie, jak i obfite wiązanie strąków, choć szczególnie preferowane były odmiany o dłuższym okresie wegetacji. Badane odmiany wyraźnie różniły się długością okresu wegetacji. W fazę dojrzewania rośliny wchodziły później niż w roku. W przypadku większości doświadczeń początek dojrzewania następował w trzeciej dekadzie sierpnia, tylko w Kochcicach, Tarnowie i Dłoni rośliny dojrzewały już w połowie tego miesiąca. W Głubczycach i Nowej Wsi Ujskiej wyraźnie później notowano tę fazę (pierwsza dekada września). W większości lokalizacji dojrzałość techniczną rośliny osiągały w pierwszej dekadzie września, rzadziej w ostatnich dniach sierpnia. Sporadycznie w okresie pełni wegetacji notowano ekstremalne opady burzowe, w których wystąpił grad i intensywny wiatr (Sulejów, Przecław, Nowa Wieś Ujska). Efektem tego było wyleganie roślin. Generalnie zjawisko to wystąpiło w większości doświadczeń, choć jego nasilenie było różne. Najbardziej wyległy rośliny w Głubczycach, Śremie Wójtostwie, Dłoni i Pawłowicach. W porównaniu do roku rośliny były średnio o 7 cm wyższe. W Głubczycach, Krzyżewie, Śremie Wójtostwie, Nowym Lublińcu i Pawłowicach średnia wysokość roślin kształtowała się na poziomie około cm. Najniższe rośliny były w Łosiowie i Krościnie Małej (odpowiednio 7 i 9 cm). Choć średnio dojrzałość żniwną rośliny osiągnęły w drugiej dekadzie września, to jednak ze względu na duże zróżnicowanie odmian niemożliwe było dokonanie zbioru w jednym terminie. Różnice terminu zbioru w ramach pojedynczego doświadczenia były bardzo duże. Niejednokrotnie nasiona zbierano w czterech różnych terminach, a zbiór odmian o długim okresie wegetacji często był możliwy dopiero w końcu września, a nawet w październiku. W roku soja plonowała podobnie jak w roku 4. Średni plon był aż o 6% wyższy w porównaniu do roku, który był dla, soi pod względem warunków pogodowych, niekorzystny. Najwyższy plon nasion uzyskano w Głubczycach (około 47 dt z ha), a najmniejszy w kilku lokalizacjach, w których wyniósł około dt z ha.

32 - - Tabela SOJA. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru, Lp. Odmiana Rok zarejestrowania Zachowujący/ zgłaszający Materiał siewny Planowana Ilość zdolność masa obsada wysiewu kiełkowania nasion nasion % g szt./m kg/ha, Abelina Saatzucht Donau AT Aldana 99 HR Strzelce PL Aligator Euralis Semences FR Augusta UP Poznań PL Madlen HS AgroYoumis PL Mavka HS AgroYoumis PL Protina CCA RAGT Semences Sultana CCA RAGT Semences Bilans doświadczeń: - założone 6 - wyłączone z opracowania - przyjęte do syntezy 4 Kol. : zgłaszający dotyczy odmian z CCA; HR Strzelce Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, Saatzucht Donau Saatzucht Donau Ges.m.b.H. & CoKG UP Poznań Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, HS AgroYoumis Hodowla Soi AgroYoumis Polska, RAGT Semences RAGT Semences Polska sp. z o.o.; AT Austria, FR Francja, PL Polska, CCA Wspólnotowy katalog odmian roślin rolniczych

33 - - Tabela SOJA. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru, Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w o skali IUNG Kompleks przydatności rolniczej gleb: % doświadczeń Odczyn gleby (ph w KCl): - powyżej 7, 6-6,6 7, -,6 6, ,6, Przedplon: - zboża rzepak - burak cukrowy 9 - kukurydza - bobowate Wapnowanie: - po przedplonie - pod przedplon - pod przedprzedplon 6 - wcześniej - nie stosowano lub brak danych Nawożenie mineralne: kg czystego składnika na ha - P O - średnio K O - średnio N - średnio N - zakres % doświadczeń Zastosowanie nitraginy 8 88 data Siew - średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Wschody Początek kwitnienia Koniec kwitnienia.7.7 Początek dojrzewania Dojrzałość techniczna Zbiór - średnio najwcześniejszy najpóźniejszy Liczba doświadczeń 6

34 4 6 7 Wzorzec 4, 9, , 9,,7, 8, 9,4 Abelina 4, -,6,7, Aldana 4-6, -, -7 -,,7 Aligator 4,, ,8 -,6,, 4 Augusta 4-4,4 -, -6-8,6 -,7 -, -, - Madlen 4 -,8 -, -6 -,6,8 -, -,4 -,8 -, 6 Mavka 4 -,7,7-6 -, -,6,,8-7 Protina, 4 4,9 -,8 -, 8 Sultana,7, - Liczba doświadczeń Tabela SOJA. Plon i cechy jakościowe nasion odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Lp. Odmiana Liczba doświadczeń (dla plonu nasion) Plon Zawartość nasion białka ogólnego białka ogólnego tłuszczu surowego włókna surowego dt z ha kg z ha % suchej masy Kol. : wzorzec odmiany z KR badane w danym roku, z wyjątkiem Augusty

35 Tabela 4 SOJA. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian i porażenie roślin przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Wzorzec 7,9 8, , 7, Abelina - Aldana -, Aligator,6 6, Augusta Madlen Mavka 4 7 Protina Sultana Liczba doświadczeń Lp. Odmiana Ocena wschodów Liczba roślin po wschodach Ocena stanu ogólnego w fazie początku kwitnienia początku kwitnienia Długość okresu od siewu do: początku dojrzewania dojrzałości technicznej skala 9º szt./m skala 9º liczba dni dojrzałości żniwnej Długość fazy kwitnienia Kol. : wzorzec odmiany z KR badane w danym roku, z wyjątkiem Augusty

36 - 6 - cd. tabeli 4 Lp. Odmiana roślin Wysokość Wyleganie w fazie Choroby soi końca kwitnienia odmiany bakteryjna bakteryjna osadzenia przed ospowatość plamistość zgorzelowa najniższych najwcześ- najpóź- (Xanthomonas (Pseudomonas syringa (Ascochyta sp.) plamistość zbiorem strąków niejszej niejszej campestris pv. glycines) pv. glycinea) cm skala 9º Wzorzec 86 68,6 7,7 8,8 7,9 8,4 8, 8,4 8,6 8,6 7, 7, 7, Abelina - - Aldana , - - -,7 - - Aligator -,7,,, - -, 4 Augusta ,8 -,6 -, -,6 -,7 -, -, -,, Madlen ,8 - -,7 -, -,8 -,8, -, 6 Mavka Protina,9,, -,9,6 8 Sultana -8 -,6 Liczba doświadczeń Kol. : wzorzec odmiany z KR badane w danym roku, z wyjątkiem Augusty zgorzel siewek

37 9 4 Wzorzec 8, 7,4 7,4 9, ,8 8,7 8,6 8, Abelina Aldana Aligator Augusta , -, -,9 -, Madlen Mavka Protina Sultana Liczba doświadczeń cd. tabeli 4 Lp. Odmiana Liście pozostałe na roślinach Masa Równomierność Termin opadnięcia Pękanie Osypywanie w fazie początku dojrzewania przed zbiorem wszystkich liści strąków nasion dojrzewania nasion skala 9º % data; liczba dni skala 9º g Kol. : wzorzec odmiany z KR badane w danym roku, z wyjątkiem Augusty

38 Tabela SOJA badania rozpoznawcze. Plon i cechy rolniczo-użytkowe odmian badanych w doświadczeniach rozpoznawczych (odchylenia od wzorca). Lata zbioru, Lp. Odmiany Liczba doświadczeń (dla plonu nasion) Plon nasion bakteryjna plamistość (Pseudomonas syringa pv. glycinea) zgorzelowa plamistość (Ascochyta sp.) zgorzel siewek początku kwitnienia dojrzałości technicznej Choroby soi Długość okresu od siewu do: bakteryjna ospowatość (Xanthomonas campestris pv. glycines) dt z ha skala 9º liczba dni dojrzałości żniwnej Długość fazy kwitnienia Wzorzec 4,6 4,8 7, 7, 9, 6,6 6 4 odmiany z KR Abelina 4, Aldana 4-6, -,7 -,6 -, - -, Aligator 4 4,7,8,9,, Augusta 4-4,6 -, -,9, Madlen 4 -,6 -,4,8, -, Mavka 4, odmiany z CCA badania rozpoznawcze 7 Amarok 4,6,,,, RGT Shouna 4,8,,8 - -,8, Sirelia 4 6, 4,8,,, Liczba doświadczeń

39 Abelina -,, -7 Aldana,, -, ,8 -,4 Aligator,8,,9,6 - -6, 6 4 Augusta - -,9 -,9 -,9 -,6 -, -9 -,6 -, -7-7 Madlen -,7 -,7 -,9 -,9 -,9 -,6 -, - - -, Mavka 6 7,,8 9 - odmiany z CCA badania rozpoznawcze 7 Amarok - -,, -, - 6,7, RGT Shouna - -,8,8,9,6 - -, Sirelia,,,6, ,7 - - Liczba doświadczeń cd. tabeli Lp. Odmiany Równomierność dojrzewania Wyleganie Wysokość w fazie końca kwitnienia odmiany przed osadzenia roślin najwcześniejszej najpóźniejszej zbiorem najniższych strąków skala 9º cm g Masa nasion Wzorzec 8, 7, 6,7 6,7 7,9 7,6 8, 9 8,,9 8 6 odmiany z KR Kol. : wzorzec większość odmian zarejestrowanych; CCA Wspólnotowy Katalog Odmian Roślin Rolniczych

40 WYKA SIEWNA Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych W roku założono i prowadzono doświadczenia w sześciu punktach doświadczalnych (po raz pierwszy założono dwa doświadczenia finansowane ze środków pozabudżetowych) rys.. W doświadczeniach uczestniczyły wszystkie odmiany z KR trzy odmiany niesamokończące i dwie samokończące. Rys.. Rozmieszczenie doświadczeń PDO z odmianami wyki siewnej w roku Połowę doświadczeń z odmianami wyki założono w ostatniej dekadzie marca, a pozostałe w pierwszej dekadzie kwietnia. Rośliny najszybciej wzeszły w Chrząstowie (w początku drugiej dekady kwietnia), a najpóźniej we Wrócikowie (pod koniec kwietnia). Wschody generalnie były bardzo dobre oraz wyrównane. Warunki pogodowe sprzyjały wschodzącym roślinom, jedynie w Chrząstowie odnotowano wystąpienie przymrozków, ale nie spowodowały one uszkodzeń roślin. W przypadku połowy doświadczeń warunki pogodowe w fazie wzrostu i rozwoju wegeta- tywnego roślin były korzystne, a w pozostałych odnotowywano okresową suszę, która jednak nie pogorszyła znacząco stanu roślin. Początek kwitnienia roślin wyki najczęściej notowano około połowy czerwca, jedynie w Chrząstowie nieco wcześniej, gdzie faza ta trwała najdłużej (ponad tygodnie). Generalnie wyka kwitła krócej niż w roku. W końcu czerwca wystąpiły burze połączone z intensywnymi opadami deszczu (Słupia i Kochcice). Z racji specyfiki tego gatunku (rośliny z wiotką łodygą) wyleganie roślin było znaczne. W końcu kwitnienia najbardziej wylegały rośliny w Słupi i Kochcicach, a przyczyniły się do tego deszcze. Najmniejsze wyleganie w końcu kwitnienia obserwowano w Chrząstowie. Przed zbiorem wyleganie było już bardzo duże lub całkowite. Rośliny mocno różniły się wysokością bardzo wysokie były we Wrócikowie (średnio cm), podobnie jak rok wcześniej. W pozostałych miejscowościach rośliny miały około 9 cm. W fazę dojrzewania rośliny wchodziły najwcześniej w Pawłowicach w końcu pierwszej dekady lipca, a o dni później we Wrócikowie. Dojrzałość techniczną rośliny wyki siewnej osiągały w drugiej połowie lipca, nieco wcześniej jedynie w Pawłowicach. Większość doświadczeń zebrano jednofazowo. Jedynie we Wrócikowie dwufazowo, bo rośliny były wysokie, a zbiór utrudniały silne opady deszczu. Większość doświadczeń zebrano w pierwszej połowie sierpnia, a tylko w Chrząstowie nieznacznie później. W roku średni plon nasion wynosił dt z ha i był o % niższy niż w roku. Podobnie jak rok wcześniej, różnice między poszczególnymi doświadczeniami były duże. Najmniejsze plony uzyskano w Pawłowicach, a największe we Wrócikowie.