Anett SIWIK-ZIOMEK, Jonn LEMANOWICZ Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Ktedr Biochemii, Wydził Rolnictw i Biotechnologii ul. Bernrdyńsk 6, 85-129 Bydgoszcz tel. 52 374 95 55, e-mil: ziomek@utp.edu.pl PHOSPHORUS AND SULPHUR ACCUMULATION AND MOBILITY IN MAIZE CULTIVATED FOR SILAGE AS DEPENDENT ON FARMYARD MANURE AND NITROGEN RATE Summry The im of the reserch ws to ssess the content of totl phosphorus nd totl sulphur s well s to evlute the moility of these elements in the ove-ground nd underground prts of mize cultivted for silge nd fertilized with frmyrd mnure nd nitrogen. The smples of mize were collected from long-term, sttic field experiment founded t Agriculture Experiment Sttion t Growo on the Vistul. The first experimentl fctor ws frmyrd mnure fertiliztion pplied t following rtes:, 2, 4, 6 nd 8 t. h -1, while the second ws mmonium nitrte pplied t the rtes:,, 9 nd kg N. h -1. It ws found tht oth totl phosphorus nd totl sulphur contents significntly depended on pplied frmyrd mnure nd nitrogen fertiliztion. The highest totl phosphorus ccumultion ws noted oth in ove-ground nd underground prts of mize tken from ojects fertilized with FYM t the rte kg N. h -1. The highest totl sulphur uptke of mize ws oserved from ojects fertilized y mnure t the rte of 6 t h -1. AKUMULACJA ORAZ MOBILNOŚĆ FOSFORU I SIARKI W KUKURYDZY UPRAWIANEJ NA KISZONKĘ W ZALEŻNOŚCI OD DAWKI OBORNIKA I AZOTU Streszczenie Celem dń ył ocen zwrtości fosforu ogółem, orz sirki ogółem jk i moilności tych pierwistków w części ndziemnej i podziemnej kukurydzy (Ze mys L.) uprwinej n kiszonkę nwożonej oornikiem i zotem. Kukurydzę do nliz chemicznych porno z wieloletniego, sttycznego doświdczeni polowego złożonego n terenie Rolniczego Zkłdu Doświdczlnego w Growie nd Wisłą. Pierwszym czynnikiem doświdczlnym yło nwożenie oornikiem w dwkch:, 2, 4, 6 i 8 t h 1, ntomist drugim nwożenie sletrą monową w dwkch:,, 9 i kg N h 1. Stwierdzono, że zwrtość fosforu ogółem jk i sirki ogółem w istotny sposó zleżł od zstosownego w doświdczeniu nwożeni oornikiem i zotem. Njwiększą kumulcję fosforu ogółem w zrówno w części ndziemnej, jk i podziemnej stwierdzono w kukurydzy zernej z oiektów nwożonych oornikiem w dwce 6 t h -1 i zotem w dwce kg h -1. Pornie sirki przez kukurydzę yło njwiększe n oiektch nwożonych oornikiem w dwce 6 t h -1. 1. Wprowdzenie Stn zoptrzeni roślin w skłdniki pokrmowe zleży zrówno od ich zdolności do sorpcji pierwistków, jk i zdolności gley do zezpieczeni ich dopływu do korzeni roślin [13]. Kukurydz, z rcji ilości i jkości wytwrznej iomsy, jest gtunkiem mjącym wysokie potrzey pokrmowe [19], dltego wrunkiem powodzeni jej uprwy jest dostrczenie roślinom wystrczjących dl prwidłowego rozwoju ilości skłdników pokrmowych [24]. Wymgny z tych względów wysoki poziom nkłdów kwlifikuje ją do gtunków intensywnych. Duże wymgni pokrmowe kukurydzy zspkjne są głównie skłdnikmi minerlnymi pochodzącymi z nturlnych zsoów gley orz dostrcznymi w postci nwozów minerlnych [21]. Jednk w osttnich ltch w wrunkch intensywnej produkcji roślinnej pojwiły się tendencje do zwiększni poziomu nwożeni zotem, ez zchowni włściwych proporcji do pozostłych skłdników pokrmowych. Wymgni pokrmowe roślin w stosunku do sirki, któr silnie wpływ n wykorzystnie zotu z nwozów minerlnych i indukcję systemu odporności roślin n choroy grzyowe, zliżone są jk w stosunku do fosforu [22]. Podjęte dni miły n celu określenie efektów nwożeni kukurydzy uprwinej n kiszonkę wzrstjącymi dwkmi oornik i zotu n zwrtości orz moilności fosforu i sirki w części ndziemnej i podziemnej tego gtunku. 2. Mterił i metody Z podstwę dń przyjęto wieloletnie, sttyczne doświdczenie polowe, które złożono w 198 roku przez Zkłd Żywieni Roślin i Nwożeni Instytutu Uprwy i Nwożeni i Gleoznwstw w Pułwch. Doświdczenie prowdzono n terenie Rolniczego Zkłdu Doświdczlnego w Growie nd Wisłą, woj. mzowieckie, powit zwoleński, gmin Przyłęk (szerokość geogrficzn północn 51 21 8, długość geogrficzn wschodni 21 4 8, klimt nizinny umirkownych szerokości geogrficznych). Gley, n których przeprowdzono doświdczenie zkwlifikowno jko gley płowe typowe, zliczne do klsy IV użytków rolnych i kompleksu żytniego rdzo dorego. Anliz skłdu grnulometrycznego wykzł, że n dnych oiektch występują piski gliniste mocne. Gle chrkteryzowł się odczynem lekko kwśnym, ph w H 2 O mieściło się w zleżności o oiektu nwozowego w przedzile od 5,93 do 6,25, mierzone 1 mol. dm -3 w KCl od 5,63 do 5,85. Zwrtość związków węgl orgnicznego wynosił średnio dl wszystkich oiektów 1,9 g kg -1, A. Siwik-Ziomek, J. Lemnowicz Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 211, Vol. 56(1) 124
zotu ogółem,995 g kg -1. Zwrtość fosforu przyswjlnego w gleie wynosił średnio 9, mg kg -1, co według kryteriów zwrtych w PN-R-423 [1996] klsyfikuje do klsy I o wysokiej zwrtości fosforu przyswjlnego dl roślin. Ntomist zwrtość sirki sircznowej wynosił 14,41 mg kg -1. Doświdczenie prowdzono jko dwuczynnikowe, metodą split-plot. Pierwszym czynnikiem yło nwożenie oornikiem ydlęcym w dwkch:, 2, 4, 6 i 8 t h 1, drugim ntomist nwożenie zotem w dwkch: N, N 1, N 2 9 i N 3 kg N h 1.. Nwożenie fosforem (superfosft potrójny grnulowny 46% P 2 O 5 ) i potsem (6% sól potsow) n wszystkich oiektch doświdczlnych yło jednkowe i wynosiło 24 kg P h -1 orz 132 kg K h -1. Kukurydzę (odmin Nim FAO 26) uprwino w czteroletnim zminowniu: ziemnik, pszenic ozim, jęczmień jry, kukurydz. W trkcie zioru ył on w pełnej dojrzłości woskowej (BBCH 85 wrzesień). Kukurydz zerno w 24 roku, czyli w 24. roku trwni doświdczeni polowego. W roku dń przeieg pogody chrkteryzowł się zmiennymi wrunkmi hydrotermicznymi. N ogół ilns wody gley ukłdł się korzystnie dl rozwoju kukurydzy. Jedynie w mju wystąpiły chwilowe niedoory deszczu. Lipiec z wyższymi temperturmi i zncznymi opdmi deszczu umożliwił roślinom wzrost i rozwój. Wszystkie ziegi uprwowe i pielęgncyjne przeprowdzono zgodnie z ogólnie przyjętymi zsdmi prwidłowej grotechniki dl kukurydzy. Po ziorze kukurydzy oddzielono część ndziemną od części podziemnej i n próch z komincji wykonno nstępujące nlizy chemiczne: - zwrtość fosforu ogółem metodą Meht i in. [11], - zwrtość sirki ogółem [2]. N podstwie otrzymnych wrtości oliczono wrtość indeksu trnslokcji fosforu (IT P ) i sirki (IT S ) w kukurydzy [5]. Uzyskne wyniki poddno nlizie wrincji, istotność różnic między średnimi weryfikowno testem Tukey n poziomie ufności p=,5. Do oliczeń wykorzystno progrm FR-ANALWAR n zie Microsoft Excel. 3. Wyniki i dyskusj Zwrtość fosforu w cłej kukurydzy mieścił się w zkresie od 3,3 do 6,94 kgp h -1 (t. 1). Stosowne poziomy nwożeni oornikiem i zotem wywierły istotny wpływ n kumulcję fosforu ogółem w części ndziemnej i korzenich kukurydzy uprwinej n kiszonkę. Istotnie njwiększą zwrtość P og stwierdzono w kukurydzy nwożonej oornikiem w dwce 6 t h -1 (3,51 g kg -1 w części ndziemnej i 1,622 g kg -1 w korzenich średnio dl dwek zotu) (rys. 1 A i B). Sądej [13] stwierdził, że rośliny nwożone oornikiem chrkteryzowły się z reguły wyższą zwrtością fosforu, niż te, które nwożono tylko minerlnie. Ntomist Stępień i in. [2] uwżją, że oornik tylko w niewielki sposó wpływ n zwrtość fosforu w roślinch (ziemnik, pszenżyto jre, żyto) w porównniu do wieloletniego nwożeni superfosftem, n skutek tk zwnego efektu rozcieńczeni fosforu w roślinie przy wyższym plonowniu n poletkch nwożonych oornikiem. Zwrtość fosforu w części ndziemnej rośliny testowej pod wpływem nwożeni zotem mieścił się w zkresie od 2,474 g kg -1 do 3,488 g kg -1. Ntomist w części podziemnej zwrtość P og ył mniejsz i ksztłtowł się w zkresie od 1,169 g kg -1 do 1,737 g kg -1 (rys. 1 A i B). Zwiększnie dwki zotu z do kg N h -1 powodowło zwiększenie zwrtości fosforu w dnych częścich kukurydzy. Njwiększą istotną zwrtość P og (3,488 g kg -1 w części ndziemnej orz 1,737 g kg -1 w części podziemnej) stwierdzono przy dwce kg N h -1 zotu. Nwożenie zotem w dwkch 9 i kg N h -1 w istotny sposó zmniejszło zwrtość P og w części ndziemnej i podziemnej kukurydzy. W dnich Zimnego i Kuc [25] zwiększnie dwek zotu powyżej 1 kg N h -1 skutkowło zmniejszeniem zwrtości fosforu zrówno w korzenich, jk i liścich urk. Knpowski i in. [7] uwżją, że rk równowgi przy nwożeniu minerlnym, szczególnie poprzez stosownie wysokich dwek zotu, może przyczynić się do oniżeni zwrtości fosforu w roślinch i zkłócić równowgę między skłdnikmi minerlnymi. T. 1. Zwrtość fosforu i sirki orz pornie tych skłdników i indeks trnslokcji (IT) dl kukurydzy Tle 1. Phosphorus nd sulphur content nd uptke of the minerls nd their trnsloction index (TI) for mize Oornik /FYM [t h -1 ] 2 4 6 8 Azot /Nitrogen [kg h -1 ] 9 9 9 9 9 Plon / Yield t sm h -1 9,48 11,44 13,43 13,8 1,97 13,94 14,5 16,17 12,4 13,85 14,49 15,16 13,89 15,31 14,9 15,58 12,96 15,92 16, 16,12 Zwrtość / Content Pornie / Uptke IT / TI P S P S g kg -1 g kg -1 kg h -1 kg h -1 P S 3,3 1,7 28,7 16, 2,7 2,18 4,5 1,1 46,3 2, 1,73 1,57 3,77,92 5,6 36,3 1,66 3,51 3,6 1,2 47,1 33,1 1,79 3,5 3,4 4,52 3,94 3,76 3,54 4,97 4,2 3,83 4,6 6,94 5,27 4,3 3,99 5,65 4,9 4,2 1,5 1,,93 1,6,88,66 1,68,99 1,4 1,26 1,6 1,17 1,75 2,1 1,42 1,49 37,2 62,9 57,1 6,8 43,8 68,8 58,3 58, 59,1 16 78,5 62,7 51,7 9, 78,4 64,8 17,3 24,6 26,3 25,8 19,3 18,5 46,4 43,6 28,4 26,4 42,2 47,1 39,8 43,7 48,5 46,8 1,97 1,7 1,75 1,86 1,94 1,78 1,77 1,9 2,37 1,9 1,61 1,92 2,19 3,14 1,15 1,76 2,9 1,68 3,38 3,94 2,33 2,15 2,88 2,21 1,13,89 3,14 3,41 2,99 1,71 6,7 5,25 A. Siwik-Ziomek, J. Lemnowicz Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 211, Vol. 56(1) 125
B 6 5 g P kg -1 s.m. g P kg -1 d.m. 4 3 2 1 * c c 2 4 6 8 dwki oornik FYM rte t. h -1 * grupy jednorodne według testu Tuckey przy p<,5 / homogeneous groups ccording to the Tuckey s test, p<,5 Rys. 1. Zwrtość fosforu ogółem w kukurydzy w zleżności od nwożeni Fig. 1. Content of totl phosphorus in corn ccording to the fertiliztion Zwrtość sirki ogółem w kukurydzy mieścił się w przedzile od,828 g kg -1 do 2,812 g kg -1 w części ndziemnej i od,286 g kg -1 do 1,7.4 g kg -1 w korzenich (rys. 2 A i B). Zwrtość sirki w cłej roślinie kukurydzy zwierł się od 1,34 g kg -1 do 3,2 g kg -1. (t. 1). Jest to ilość mniejsz od tej, jką oznczyli Szulc i Rutkowsk [23], gdzie ilość S w kukurydzy odminy PR 39D23 wynosił od 2,36 g kg -1 do 3,58 g kg -1. Według Motowickiej- Terelk i Terlk [12] zwrtość sirki w kukurydzy zwier się w przedzile od 1, do 8, g S kg -1 s.m., z tym, że wrtością progową jest 5, g S kg -1, wrtości powyżej niej są wrtościmi ekstremlnymi, uzysknymi w rejonch uprzemysłowionych. Zwrtość sirki w kukurydzy w wrunkch prowdzonego doświdczeni zleżł od zstosownego nwożeni. Wysokie dwki zotu (9 i kg h -1 ) powodowły ngromdzenie się sirki w orgnch ndziemnych (grup jednorodn ) i mniejszą jej kumulcję w korzenich w porównniu do niższych dwek tego skłdnik (rys. 2 A i B). Nwożenie oornikiem tkże modyfikowło zwrtość tego pierwistk w uprwinym gtunku. Njmniejszą ilość sirki zrówno w części ndziemnej, jk i podziemnej, stwierdzono w kukurydzy nienwożonej (kontrol). Zwrtość sirki z tych oiektów ył odpowiednio o 35% mniejsz w części ndziemnej i o 55% części poziemnej w stosunku do oiektu z 6 kg h -1 dwką nwozu nturlnego, gdzie stwierdzono njwiększą kumulcję tego pierwistk w kukurydzy. Zwiększenie wielkości dwki oornik z 6 kg h -1 n 8 kg h -1 nie wpływło n zwrtość sirki w kukurydzy, często powodowło spdek tego pierwistk (rys. 2B). Podone tendencje, le odnośnie plonu uprwinych roślin w tym zminowniu, zoserwowli Mćkowik i Żerowski [1] tłumcząc te zminy innym niż w pozostłych oiektch kierunkiem przemin sustncji orgnicznej w gleie. Pornie fosforu przez kukurydzę ksztłtowło się w zkresie 28,7-16 kg P h -1 i yło uzleżnione zrówno od nwożeni oornikiem, jk i zotem. Pornie P wzrstło wrz ze wzrostem dwki oornik do 6 t h -1. Również Rikowsk i Piszcz [17] stwierdziły njwiększe pornie tego skłdnik pokrmowego z oiektów nwożonych oornikiem w dwce 6 t h -1 co 4 lt. Ntomist wzrstjące dwki zstosownego w doświdczeniu zotu (9 i kg N h -1 ) powodowły zmniejszenie porni tego mkroskłdnik. Njwiększy przyrost porni P otrzymno po zstosowniu nwożeni oornikiem w dwce 6 t h -1 i zotem w dwce kg h -1 (średnio 16 kg A. Siwik-Ziomek, J. Lemnowicz Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 211, Vol. 56(1) 126
P h -1 ) (t. 1). Przy rku nwożeni oornikiem, pornie fosforu yło njmniejsze (43,19 kg P h -1 średnio dl dwek zotu). Nwozy nturlne, do których nleży oornik, są łtwo dostępnym źródłem fosforu dl roślin, gdyż w zleżności od stopni minerlizcji 5 7% cłego fosforu zwrtego w tych nwozch występuje w związkch minerlnych, głównie jko fosforny wpni [16]. Średnie różnice porni fosforu między skrjnymi poziommi nwożeni zotem ( i kg N h -1 ) wyniosły od 3,6 do 26,6 kg P h -1, przy czym njwiększą średnią różnicę porni fosforu stwierdzono przy nwożeniu oornikiem w dwce 2 t h -1. Oddziływnie zotu n pornie fosforu przez rośliny może wynikć z dodtniego wpływu zotu n produkcję iomsy kukurydzy orz ujemną koncentrcję fosforu w tknkch roślinnych [17]. Njmniejsze pornie sirki przez kukurydzę stwierdzono n oiekcie ez nwożeni, gdzie wynosiło ono 16, kg S h -1. Njwiększe ntomist (od 39,8 kg S h -1 do 48,5 kg S h -1 ) odnotowno n oiektch nwożonych dwką nwozu nturlnego w ilości 4 t h -1 i zotem N 2, tkże dwką oornik 6 t h -1 i zotu N 2, N 3 orz njwiększą dwką oornik z wszystkimi dwkmi nwożeni zotem (t. 1). Fotym [3] w doświdczeniu ze zróżnicownymi dwkmi nwożeni zotowego uzyskł podony zkres przeciętnego porni sirki przez kukurydzę i wynosiło ono 2-4 kg S h -1. Według Lipińskiego i in [8] pornie sirki przez sttystyczny plon kukurydzy wynosił 35 kg S h -1, wyższy od przeciętnego nwet 55 kg S h -1. Według Grzeisz i Przygockiej-Cyny [4] dl wydni plonu o odpowiedniej jkości (pornie jednostkowe) kukurydz poier średnio 5, kg S n jedną tonę plonu. Oornik zwier od,9 do 1,2 kg S t -1. Zwrt w nim sirk występuje w postci różnych związków. Oceni się, że przeciętnie ok. 2% sirki cłkowitej występuje w postci sirczków, 4% stnowią orgniczne połączeni węgl i sirki, pozostłe 4%, to orgniczne i nieorgniczne sirczny. Z uwgi n przewżjącą ilość orgnicznych połączeń tego pierwistk, wykorzystnie sirki z nwozów nturlnych jest stosunkowo młe [6]. W wrunkch prowdzonego doświdczeni dwk oornik w ilości 8 t h -1 dostrcz do gley ok. 3-4 kg S h -1. Ilość wprowdzonej do gley z oornikiem sirki może yć czynnikiem limitującym plonownie kukurydzy. Gtunek ten, ze względu n dużą ilość iomsy, m większe od pozostłych zóż wymgni względem zpotrzeowni n sirkę [19]. Zwrtość sirki sircznowej (średnio dl wszystkich oiektów nwozowych ok. 14,41 mg S kg -1 ) klsyfikuje nlizowną gleę do średniej zsoności w ten pierwistek i dl uprwy kukurydzy wymg uzupełnieni zwrtości tego skłdnik w ilości średnio 55 kg S h -1 [8]. A g S kg -1 s.m. g S kg -1 d.m. g S kg -1 s.m. B g S kg -1 d.m. 3, 2,8 2,6 2,4 2,2 2, 1,8 1,6 1,4 1,2 1,,8,6,4,2, 3, 2,8 2,6 2,4 2,2 2, 1,8 1,6 1,4 1,2 1,,8,6,4,2, * * 9 dwki sletry monowej monium nitrte rte kg. h -1 c 2 4 6 8 dwki oornik FYM rte t. h -1 d część ndziemn prts ove ground część podziemn prts elow ground * grupy jednorodne według testu Tuckey przy p<,5 / homogeneous groups ccording to the Tuckey s test, p<,5 Rys. 2. Zwrtość sirki ogółem w kukurydzy w zleżności od nwożeni Fig. 2. Content of totl sulphur in corn ccording to the fertiliztion A. Siwik-Ziomek, J. Lemnowicz Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 211, Vol. 56(1) 127
Mirą ruchliwości skłdników pokrmowych dl roślin jest indeks trnslokcji, ocenijący kierunek przemieszczni się skłdników pokrmowych w dnych roślinch, który zleży od gtunku rośliny i włściwości gley [1]. N podstwie otrzymnych wrtości zwrtości fosforu ogółem w części ndziemnej i podziemnej kukurydzy oliczono indeks trnslokcji fosforu i sirki, określjący moilności tych pierwistków w dnej roślinie. Wrtość IT dl fosforu mieścił się w zkresie od 1,15 do 3,14 (średnio dl dwek oornik i zotu) (t. 1). Wysoki stopień przemieszczni się fosforu z części podziemnych kukurydzy do części ndziemnych świdczy o dużej moilności tego pierwistk, jego tempo yło uzleżnione od ilości wprowdzonego oornik. Wrz ze wzrostem poziomu nwożeni oornikiem do 6 t h -1 kukurydz w njwiększym stopniu gromdził fosfor w części ndziemnej (wrtość IT P ył njwiększy 2,16) (rys. 3A). A Wysokie dwki zotu (9 i kg h -1 ) spowodowły zmniejszenie moilności fosforu, n co wskzują mniejsze wrtości IT P. Ocenijąc stopień trnslokcji stwierdzono, że kukurydz łtwiej przemieszcz fosfor do części ndziemnej, który zostł porny z oiektów nwożonych oornikiem w dwce 8 t h -1 i zotem w dwce kg h -1 (njwiększe wrtości IT 3,14) (t. 1). Wrtość wskźnik trnslokcji sirki w kukurydzy mieścił się w przedzile od,89 do 6,7 dl wszystkich oiektów nwozowych. Njwiększ dwk nwozu nturlnego sletry monowej spowodowł njwyższą kumulcję sirki w części ndziemnej kukurydzy (rys. 3 B). W kukurydzy łtwiej ył przemieszczn z korzeni do części ndziemnej sirk niż fosfor, o czym świdczą większe wrtości współczynnik trnslokcji sirki niż fosforu (IT P 1,9, IT S 2,83 średnio dl wszystkich oiektów nwożeniowych). B Rys. 3. Wrtość indeksu trnslokcji fosforu (A) orz wrtość indeksu trnslokcji sirki dl kukurydzy (B) Fig. 3. Totl phosphorus trnsloction index (A) nd totl sulphur trnsloction index for mize (B) 4. Wnioski 1. Poziomy nwożeni oornikiem różnicowły pornie fosforu i sirki przez kukurydzę. Njwiększe pornie tych pierwistków stwierdzono n oiektch nwożonych oornikiem w dwce 6 t h -1. 2. Zstosowne poziomy nwożeni zotem wywierły istotny wpływ n kumulcję fosforu i sirki w kukurydzy. Zwiększnie dwki zotu stosownej przedsiewnie od do kg N h -1 powodowło istotne zwiększenie fosforu ogółem w części ndziemnej i podziemnej kukurydzy orz ngromdzenie sirki w części ndziemnej uprwinej rośliny. 3. Zwrtość sirki sircznowej klsyfikuje nlizowną gleę do średniej zsoności w ten pierwistek i dl uprwy kukurydzy, któr wytwrz dużą ilość iomsy, wymg uzupełnieni zwrtości tego skłdnik w postci nwozów minerlnych. 5. Litertur [1] Brn A., Jsiewicz Cz.: Toksyczn zwrtość cynku i kdmu w gleie dl różnych gtunków roślin. Ochr. Środ. Zso. Nt., 29, 4, s. 157-164. [2] Brdsley C.E., Lncster J.D.: Determintion of reserve sulfur nd solule sulftes in soil. Soil Soc. Am. Proc., 196, 24, s. 265-268. [3] Fotym E.: Wpływ nwożeni sirką n wykorzystnie zotu z nwozów minerlnych przez rośliny w uprwie polowej. Nwozy i nwozenie, 23, 4, s. 117-136. [4] Grzeisz W., Przygock-Cyn K.: Aktulne prolemy gospodrowni sirką w rolnictwie polskim. Nwozy i Nwożenie, 23, nr 4, s. 64-75. [5] Jsiewicz Cz., Antonkiewicz J.: Ekstrkcj metli ciężkich przez rośliny z gle znieczyszczonych metlmi ciężkimi. Cz. 2. Konopie siewne. Zesz. Prol. Post. Nuk Rol., 2, 472, s. 331-339. [6] Kczor A., Zuzńsk J.: Znczenie sirki w rolnictwie. Chemi, Dydktyk, ekologi, meteorologi, 29, 14, 1-2, s. 69-78. [7] Knpowski T., Murwsk B., Klupczyński Z., Rlcewicz M.: Uproszczony ilns fosforu w zleżności od zróżnicownego nwożeni zotem pszenicy ozimej. Prce Nuk. AE Wrocłw, Chemi, 21, 888, s. 238-2. [8] Lipiński W., Terlk H., Motowick-Terlk T.: Propozycj licz grnicznych zwrtości sirki sircznowej w glech minerlnych n potrzey dordztw nwozowego. Roczn. Gleozn., 23, 54, 3, s. 79-84. [9] Lityński T., Jurkowsk H., Gorlch E.: Anliz chemicznorolnicz. Wrszw: PWN, 1976, s. 149. [1] Mćkowik C, Żerowski J.: Wpływ nwożeni oornikiem i dooru roślin w zminowniu n zwrtość w gleie węgl orgnicznego i zotu ogólnego. Zesz. Prol. Post. Nuk Roln., 1999, 465, s. 341-351. [11] Meht N.C., Legg J.O., Goring C.A., Blck C.A.: Determintion of orgnic phosphorus in soils. Soil Sci Soc. Amer. Proc., 1954, 44, s. 443-449. [12] Motowick-Terlk T., Terelk H.: Sirk glech i Polski - stn i zgrożenie. 1998, Biliotek Monitoringu Środ., s. 44-52. [13] Piszcz U. Dziłnie nwozów fosforowych n glech o zróżnicownej zsoności w ten skłdnik. Nwozy i nwożenie, 22, 4, s. 198-29. [14] PN-R-423. 1996. Anliz chemiczno-rolnicz gley Ozncznie zwrtości przyswjlnego fosforu w glech minerlnych. Wrszw: PKN. [15] PN-R-433. 1998. Gley i utwory minerlne. Podził n frkcje i grupy grnulometryczne. Wrszw: PKN. A. Siwik-Ziomek, J. Lemnowicz Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 211, Vol. 56(1) 128
[16] Potrzycki J.: Przeminy związków fosforu w gleie w zleżności od systemu nwożeni w przeszłości. Zesz. Prol. Post. Nuk Roln., 26, 512: 465-473. [17] Rikowsk B., Piszcz U.: Bilns fosforu w wrunkch długoletniego zróżnicownego nwożeni oornikiem i zotem minerlnym. Nwozy i Nwożenie, 22, 4, s. 149-159. [18] Sądej W.: Bdni nd przeminmi fosforu w glech i jego wykorzystnie przez rośliny uprwne w wrunkch zróżnicownego nwożeni. Rozprwy i Monogrfie, ART Olsztyn, 2, 33, s. 1-78. [19] Sądej W., Mzur Z.: Ocen wpływu różnych systemów wieloletniego nwożeni n wysokość i jkość plonu kukurydzy. Zesz. Prol. Post. Nuk Roln., 23, 494, s. 391-398. [2] Stępień M., Mercik S., Stępień W.: Regenercj gle uogich w próchnicę orz rdzo kwśnych i wyczerpnych z fosforu przy pomocy oornik. Nwozy i Nwożenie, 22, 4, s. 211-219. [21] Sulewsk H., Kozir W, Pnsiewicz K., Jzic P.: Efekty stosowni nwozów nturlnych w uprwie kukurydzy n zirno i kiszonkę. J. Res. Appl. Agric. Engng., 27, Vol. 52(4), s. 75-79. [22] Scherer H.W.: Sulphur in crop production - invited pper. Europ. J. Agron., 21, 14, s. 81-111. [23] Szulc W, Rutkowsk B.: Nwozy minerlne jko źródło sirki w świetle trwłych doświdczeń nwozowych. Zesz.. Post. Nuk Rol., 29, 538, s. 271-282. [24] Wligór H., Szulc P., Skrzypczk W.: Plonownie kukurydzy cukrowej w wrunkch zróżnicownego nwożeni zotem. J. Res. Appl. Agric. Engng., 28, Vol. 53(4), s. 133-136. [25] Zimny L., Kuc P.: Zwrtość podstwowych skłdników pokrmowych w urku cukrowym w różnych systemch nwożeni w drugiej rotcji płodozminu. Ann. UMCS, 25, 6, s. 185-194. A. Siwik-Ziomek, J. Lemnowicz Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 211, Vol. 56(1) 129