UNIWERSYTET ŁÓDZKI PRACE DOKTORSKIE Z ZAKRESU EKONOMII I ZARZĄDZANIA 1/ JAKUB BORATYNSKI Analiza tworzenia i podziału dochodów na podstawie modelu wielosektorowego B 372130 UU WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ 2009
Spis treści Wprowadzenie 9 Rozdział 1 Tworzenie i podział dochodów w Systemie Rachunków Narodowych 11 1.1. Wprowadzenie 11 1.2. Podstawowe elementy Systemu Rachunków Narodowych 12 1.2.1. Jednostki i sektory instytucjonalne 13 1.2.2. Jednostki rodzaju działalności i gałęzie 14 1.2.3. Transakcje 15\ 1.2.4. Wycena i czas rejestracji transakcji 16 1.3. Sekwencja rachunków jako obraz okrężnego obiegu dochodów.. 17 1.3.1. Rachunek produkcji 18 1.3.2. Rachunek tworzenia dochodów 20 1.3.3. Rachunek podziału pierwotnego dochodów 20 1.3.4. Rachunek podziału wtórnego dochodów 22 1.3.5. Rachunek wykorzystania dochodów do dyspozycji... 24 1.3.6. Rachunek kapitałowy 24 1.3.7. Okrężny obieg dochodów w gospodarce 26 1.4. Tablice przepływów międzygałęziowych 27 1.5. Rachunki narodowe w postaci macierzowej. Macierze SAM... 30 1.5.1. Struktura macierzy SAM 31 1.5.2. Alternatywne rozwiązania konstrukcji SAM 35 1.6. Konstrukcja bazy danych modelu 37 1.7. Tworzenie i podział dochodów - alternatywne interpretacje... 37 1.8. Podsumowanie 38
Rozdział 2 Tworzenie i podział dochodów w ujęciach teoretycznych 41 2.1. Wprowadzenie 41 2.2. Perspektywa historyczna 42 2.3. Współczesne nurty badań i ujęcia teoretyczne 43 2.3.1. Tworzenie dochodów - zasada krańcowej produkcyjności i jej modyfikacje 43 2.3.2. Elementy krytyki koncepcji krańcowej produkcyjności.. 46 2.3.3. Podział dochodów w perspektywie długookresowej... 47 2.3.4. Podział dochodów a tempo wzrostu gospodarczego... 48 2.3.5. Źródła nierówności płacowych 49 2.3.6. Podział dochodów jako konflikt 51 2.3.7. Ekonomia dobrobytu i problematyka redystrybucji dochodów 52 2.3.8. Keynesistowskie modele podziału 54 2.4. Wielosektorowe empiryczne modele gospodarki 55 2.5. Modele równowagi ogólnej 56 2.6. Modele keynesistowskie i modele input-output 58 2.6.1. Fundamenty modeli keynesistowskich 58 2.6.2. Postkeynesowska teoria podziału Kaldora-Pasinettiego..62 2.6.3. Model Miyazawy-Masegiego 65 2.6.4. Model mnożnikowy SAM 68 2.6.5. Kosztowe modele cen 73 2.6.6. Modele zintegrowane typu INFORUM 76 2.7. Podsumowanie 76 Rozdział 3 Wielosektorowy model tworzenia i podziału dochodów w gospodarce narodowej, 79 3.1. Wprowadzenie 79 3.2. Podstawowe założenia modelu 80 3.3. Modelowanie oparte na tożsamościach - założenia 81 3.4. Schemat modelu 82 3.5. System równań produkcji i importu 87 3.5.1. Produkcja globalna 87 3.5.2. Marże w równaniach produkcji 90 3.5.-3. Import 91 3.5.4. Uwagi dotyczące zapisu równań modelu 92
3.6. System równań cen 92 3.6.1. Podatki pośrednie i marże w modelu cen 94 3.6.2. VAT w modelu cen 95 3.7. Model produkcji i model cen a dane empiryczne 96 3.8. Deflatory dla kategorii zagregowanych 97 3.8.1. Deflatory odpowiadające rozwiązaniu bazowemu 98 3.8.2. Rozwiązanie bazowe a dane GUS 101 3.8.3. Deflatory w symulacjach 102 3.9. Równania wartości dodanej i podaży pozostałej" 107 3.9.1. Wartość dodana "." 108 3.9.2. Podaż pozostała" 108 3.10. System równań podziału dochodów 111 3.11. Zamknięcie modelu i wielkości rezydualne 114 3.11.1. Konsumpcja i oszczędności 114 3.11.2. Wierzytelności netto sektorów instytucjonalnych 116 3.12. Zmienne sfery finansowej w ujęciu realnym 117 3.13. Zastosowania i możliwe rozszerzenia modelu 118 3.13.1. Analizy mnożnikowe 118 3.13.2. Dekompozycja strukturalna 119 3.13.3. Możliwe rozszerzenia modelu 124' 3.14. Komputerowa implementacja modelu 125 3.15. Podsumowanie 126 Rozdział 4 Symulacje dochodowych efektów zmian popytu, podatków i cen 128 4.1. Wprowadzenie 128 4.2. Wpływ zmian popytu finalnego na podział dochodów 128 4.2.1. Efekty wzrostu eksportu 129 4.2.2. Efekty wzrostu inwestycji 131 4.2.3. Efekty wzrostu spożycia rządowego 134 4.2.4. Porównanie wyników dla kolejnych lat próby 136 4.3. Efekty wprowadzenia jednolitej stawki YAT na poziomie 15%.. 137 4.3.1. Zakres zmian stawek VAT 137 4.3.2. Efekty dochodowe 138 4.3.3. Zmiany YAT a wpływy podatkowe 141 4.4. Efekty wzrostu cen importu o 10% 143 4.5. Podsumowanie 146
Rozdział 5 Determinanty zmian dochodów sektorów instytucjonalnych w ujęciu retrospektywnym 149 5.1. Wprowadzenie 149 5.2. Zróżnicowanie dochodów gospodarstw domowych 150 5.2.1. Pomiar nierówności dochodowych 150 5.2.2. Definicja grup decylowych 151 5.2.3. Charakterystyka zróżnicowania dochodów w latach 1995-2002 ^.-.-;' 152 5.2.4. Skale ekwiwalentności 153 5.2.5. Nierówności dochodowe - tło międzynarodowe 154 5.3. Założenia dekompozycji strukturalnej 155 5.4. Czynniki zmian nierówności dochodowych w Polsce 156 5.4.1. Nierówności dochodowe: efekty zmian w sferze produkcji i tworzenia dochodów 157 5.4.2. Nierówności dochodowe: efekty zmian w sferze podziału pierwotnego 161 5.4.3. Nierówności dochodowe: efekty zmian w sferze redystrybucji 162 5.5. Determinanty zmian realnych dochodów gospodarstw domowych w 1. i 10. grupie decylowej 164 5.5.1. Dochody gospodarstw domowych: efekty zmian w sferze produkcji 164 5.5.2. Dochody gospodarstw domowych: efekty zmian w sferze tworzenia dochodów 168 5.5.3. Dochody gospodarstw domowych: efekty zmian w sferze podziału pierwotnego 170 5.5.4. Dochody gospodarstw domowych: efekty zmian w sferze redystrybucji 171 5.5.5. Dochody gospodarstw domowych: zagregowane wyniki dekompozycji strukturalnej 174 5.6. Źródła zmian dochodów podatkowych sektora rządowego 177 5.6.1. Wpływy podatkowe: efekty zmian w sferze produkcji... 177 5.6.2. Wpływy podatkowe: efekty zmian w sferze tworzenia dochodów 179 5.6.3. Wpływy podatkowe: efekty zmian w sferze podziału do- " chodów 181
5.6.4. Wpływy podatkowe: zagregowane wyniki dekompozycji strukturalnej 182 5.7. Determinanty zmian dochodów przedsiębiorstw 183 5.7.1. Dochody przedsiębiorstw: efekty zmian w sferze produkcji i tworzenia dochodów 184 5.7.2. Dochody przedsiębiorstw: efekty zmian w sferze podziału dochodów 186 5.7.3. Dochody przedsiębiorstw: zagregowane wyniki dekompozycji strukturalnej v. 187 5.8. Podsumowanie 188 Zakończenie 191 Bibliografia 192 Dodatek A Równania sfery finansowej modelu 204 A.l. Uwagi wstępne 204 A.2. Oznaczenia zmiennych 204 A.3. Deflatory 209' A.4. Zmienne egzogeniczne 209 A.5. Równania podziału dochodów 213 A.6. Równania zagregowanej konsumpcji, oszczędności i wierzytelności netto sektorów instytucjonalnych 221 A.7. Zmienne bloku finansowego w ujęciu realnym 222 Dodatek B Wyniki analiz mnożnikowych 224 B. 1. Wzrost zagregowanego eksportu o 10% sumy egzogenicznego popytu finalnego....: 224 B.2. Wzrost zagregowanych inwestycji o 10% sumy egzogenicznego popytu finalnego 227 B.3. Wzrost zagregowanego spożycia rządowego o 10% sumy egzogenicznego popytu finalnego 229 B.4. Ujednolicenie stawek VAT na poziomie 15% 231 B.5. Wzrost cen importu o 10% 235