ROLA SZKOŁY WYŻSZEJ W KSZTAŁTOWANIU KOMPETENCJI NAUCZYCIELI DO PRACY Z MŁODSZYMI DZIEĆMI (na przykładzie kompetencji autokreacyjnych) dr Ewa Kochanowska Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej
[ ] O przemianach w edukacji decydują przede wszystkim światli, kompetentni i twórczy nauczyciele. K. Denek, Kształcenie i doskonalenie nauczycieli w czasie przemian, Kultura i Edukacja 1997, nr 16/17.
KOMPETENCJE zdolność i gotowość do wykonywania zadań na określonym poziomie (wg O. H. Jenkinsa); wyuczalna umiejętność robienia rzeczy dobrze, sprawności niezbędne do radzenia sobie z problemami (wg D. Fontany); szczególna właściwość wyrażająca się w demonstrowaniu na wyznaczonym przez społeczne standardy poziomie, umiejętności adekwatnego zachowania się (zob. Czerepaniak-Walczak, 1997, s. 87-88).
Model kompetencji Doświad czenie KOMPETENCJE Postawy
kontrolne, ewaluacyjne diagnostyczne planistyczne, projektowe merytoryczne Kompetencje nauczyciela psychologiczno - pedagogiczne moralne komunikacyjne dydaktycznowychowawcze medialne
[ ]Mądrość nauczyciela bardziej określa siła wątpienia i zapytań poznawczo- filozoficznych niż siła upewnień H. Kwiatkowska, Czy nauczyciel może nie być twórczy?, Edukacja i Dialog 1997, nr 1, s. 7.
podmiotowość samoświadomość samodoskonalenie autokreacja samokształtowanie samookreślenie się współformowanie się
Istota kompetencji autokreacyjnych [ ] współformowanie się jednostki poprzez swe względnie autonomiczne wybory i działania. Z. Pietrasiński, Eksplozja pięknych umysłów. Nowy renesans i ożywcza autokreacja, Warszawa 2008, s. 71.
Autokreacja to proces twórczy, w którym podmiotem działań twórczych, jak i ich autentycznym tworzywem oraz produktem jest człowiek. R. Schulz, Nauczyciel jako innowator, Warszawa 1989, s. 78.
[ ] to inicjowanie i realizowanie przez jednostkę zadań w celu osiągnięcia we własnej osobowości i zachowaniach zmian zgodnie z pożądanymi przez tę jednostkę standardami. M. Dudzikowa, Kompetencje autokreacyjne czy i jak są możliwe do nabycia w toku studiów pedagogicznych?, [w:] Ewolucja tożsamości pedagogiki, H. Kwiatkowska (red.), Warszawa 1994, s. 200.
KOMPETENCJA AUTOKREACYJNA NAUCZYCIELA struktura poznawcza złożona z określonych zdolności, zasilana wiedzą i doświadczeniami, zbudowana na zespole przekonań (dyrektywnych i normatywnych), iż za pomocą tych zdolności warto i można w danym kontekście sytuacji własnej inicjować i realizować skutecznie zadania w celu osiągania we własnej osobowości i zachowaniach zmian zgodnych z pożądanymi przez siebie standardami. M. Dudzikowa, Kompetencje autokreacyjne - czy i jak są możliwe do nabycia w toku studiów pedagogicznych?, [w:] Ewolucja tożsamości pedagogiki, H. Kwiatkowska (red.), Warszawa 1994, s. 206.
Kompetencje autokreacyjne nauczyciela kompetencje konieczne kompetencje osobiste czyli takie, bez których nauczyciel nie mógłby pracować konstruktywnie które stanowią swoistą podstawę dla kształtowania się i rozwoju kompetencji profesjonalnych, bez nich człowiek będzie mało elastyczny w swych działaniach Dylak S., Wizualizacja w kształceniu nauczycieli, Poznań 1995, s. 38-39. Brzezińska, A., Wiliński, P., Psychologiczne uwarunkowania wspomagania rozwoju człowieka dorosłego, Nowiny Psychologiczne 1995, nr 1, 81-104.
Uwarunkowania autokreacji nauczyciela sprzyjające blokujące wysoki poziom samoświadomości; umiejętność obserwowania własnych zachowań i wyciągania z tego wniosków; umiejętność wykorzystywania informacji dotyczących własnej osoby; posiadanie celu stanowiącego czynnik motywujący; przyszłościowa perspektywa ; autodeterminacja; wiara w sens trudu własnego rozwoju. niemożność znalezienia odpowiedniego systemu wartości; lęk przed podejmowaniem decyzji i ich konsekwencjami; niezdolność do prawdziwego zaangażowania; niechęć do zmiany utrwalonych nawyków postępowania; rutyna życia codziennego; propagowane społecznie nieodpowiednie wzorce zachowań i stylu życia.
Problemy badawcze: Jaka jest samoocena studentów w zakresie podejmowania działań autokreacyjnych? Jakie są motywy podejmowania działalności autokreacyjnej przez studentów pedagogiki? Jak studenci oceniają pomoc kadry pedagogicznej w wyznaczaniu celów autokreacyjnych? Jakiej pomocy udziela im kadra pedagogiczna w wyznaczaniu i realizowaniu celów autokreacyjnych? Za pomocą jakich metod studenci realizują deklarowane cele autokreacyjne?
Wybrane wyniki badań
Motywy podejmowania aktywności autokreacyjnej przez studentów Kategorie odpowiedzi % N= 164 ranga potrzebę wykonywania swojej przyszłej pracy zawodowej w sposób nowatorski, pozbawiony rutyny i schematyzmu zmieniającą się rzeczywistość tj. zmiany cywilizacyjne, szybki rozwój naukowo-techniczny i potrzebę nadążania za nimi chęć zdobycia lub pogłębienia wiedzy o sobie jako przyszłym nauczycielu pragnienie osiągania powodzeń i unikania niepowodzeń w przyszłej pracy zawodowej 67,7 1 64,3 2 61,9 3 35,7 4 satysfakcję osobistą 32,5 5 chęć dorównania innym ludziom osiągającym sukcesy zawodowe 14,8 6 dążenie do wyróżnienia się wśród innych ludzi 7,7, 7
Deklarowane rodzaje pomocy udzielanej przez kadrę pedagogiczną Kategorie odpowiedzi % N= 164 ranga rozbudzanie zainteresowań pedagogicznych 90,9 1 prezentowanie literatury na temat autokreacji i podejmowania działań samowychowawczych i samokształcących budzenie wiary we własne siły i możliwości, zachęcanie do pracy nad sobą zachęcanie do autorefleksji nad podejmowanymi przez siebie zadaniami intelektualnymi oraz rozwiązaniami praktycznymi zachęcanie i wdrażanie do samooceny, samokontroli i autokorekty własnych działań, autorefleksji 72,7 2 64,2 3 53,6 4 39,1 5
Metody realizowania celów autokreacyjnych deklarowane przez studentów recepcyjne korzystanie z baz informacji w Internecie (79,4% ); korzystanie ze słowa mówionego (wykłady, konsultacje z wykładowcami, wymiana informacji z innymi studentami- 71,4%); czytelnictwo książek oraz czytelnictwo czasopism pedagogicznych (44,4%) studentów); obserwacje w trakcie praktyk pedagogicznych (27,7%). aktywne samodzielne uczenie się wykraczające poza tematykę omawianą na zajęciach poprzez studiowane książek i artykułów z czasopism pedagogicznych (26,1); samodzielne pogłębianie wiedzy na temat metod uczenia się i systematyczne doskonalenie metod uczenia się w trakcie przygotowywania się do zajęć np. ćwiczeń lub egzaminów (22,2,%).
systematyczne i intencjonalne uświadamianie studentom znaczenia autokreacji w przyszłej pracy nauczyciela; wskazywanie studentom aktywnych metod autokreacji; Wdrażanie studentów pedagogiki do autokreacji pobudzanie ich do autorefleksji i refleksji pedagogicznej poprzez odpowiednio i starannie dobraną literaturę pedagogiczną, psychologiczną, przykłady działań autokreacyjnych itd.; dokładne rozpoznanie motywacji do zawodu, indywidualnych uzdolnień i predyspozycji studentów do zawodu, pomoc w ich rozwoju.
Dziękuję za uwagę