Marek Maciejczak Pojęcie modelu świata. Studia Philosophiae Christianae 44/2, 51-54

Podobne dokumenty
Główne problemy kognitywistyki: Reprezentacja

Główne problemy kognitywistyki: Reprezentacja

Główne problemy kognitywistyki: Reprezentacja

SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE - FILOZOFIA JAKO TYP POZNANIA. 1. Człowiek poznający Poznanie naukowe... 16

1. KONCEPCJA ŚWIADOMOŚCI W FILOZOFII BERGSONA

Efekty kształcenia dla kierunku studiów ENGLISH STUDIES (STUDIA ANGLISTYCZNE) studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki

Filozofia I stopień. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia dla kierunku Filozofia dla I stopnia studiów

ORIENTACJE, METODY, PROCEDURY i TECHNIKI BADAWCZE

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ. Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki

DIETRICH VON HILDEBRAND CZYM JEST FILOZOFIA? Tłumaczenie. Paweł Mazanka Janusz Sidorek. Wydawnictwo WAM

Filozofia przyrody - Filozofia Eleatów i Demokryta

Wprowadzenie. Karolina Karmaza

FENOMENOLOGIA POLSKA Roman Ingarden ij jego uczniowie. Artur Andrzejuk

Plan. Struktura czynności myślenia (materiał, operacje reguły)

STUDIA PODYPLOMOWE FILOZOFII I ETYKI

Percepcja, język, myślenie

Spór o poznawalność świata

Poznawcze znaczenie dźwięku

Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych

Półtawski EFP Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 1

EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA

Główne problemy kognitywistyki: Reprezentacja

Filozofia II stopień

Kierunek: Historia Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia

Spis treści. Wstęp... 9

Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Kieleckie Towarzystwo Naukowe

Andrzej L. Zachariasz. ISTNIENIE Jego momenty i absolut czyli w poszukiwaniu przedmiotu einanologii

XVI Konferencja Polskiego Towarzystwa Fenomenologicznego

Sylabus LICZBA GODZIN. Treści merytoryczne przedmiotu

GWSP GIGI. Filozofia z aksjologią. dr Mieczysław Juda

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU FILOLOGIA POLSKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI. Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia:

KIERUNEK: KOGNITYWISTYKA

Harmonogram zajęć Wprowadzenie do psychologii i historii myśli psychologicznej (konwersatorium) Rok akademicki 2018/19 Prowadzący: mgr Konrad Kośnik

Filozofia, Germanistyka, Wykład I - Wprowadzenie.

O REDUKCJI U-INFORMACJI

INFORMATYKA a FILOZOFIA

RODZAJE ARGUMENTÓW W DYSKURSIE PRAWNICZYM

Roman Schulz WYKŁADY Z PEDAGOGIKI OGÓLNEJ. Tom III Logos edukacji

Prezentacja, którą czytacie jest jedynie zbiorem sugestii. Nie zawiera odpowiedzi na pytania wprost. Jeżeli nie wiedzielibyście jak odpowiedzieć na

MIND-BODY PROBLEM. i nowe nadzieje dla chrześcijańskiej antropologii

ZAŁOŻENIA FILOZOFICZNE

Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant

Epistemologia. #00 Abstrakty prac. Paweł Łupkowski. Instytut Psychologii UAM

FILOZOFOWIE UMYSŁU. Angielskie oświecenie

dr Anna Mazur Wyższa Szkoła Promocji Intuicja a systemy przekonań

Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI

INTUICJE. Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998)

Poznawcze i innowacyjne aspekty zarządzania wiedzą w organizacji. Halina Tomalska

Edward Nęcka Głos w dyskusji. Diametros nr 6,

11. Zagadnienia granic poznania II

prof. dr hab. Jadwiga Woźniak-Kasperek Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytet Warszawski

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08

Filozofia, ISE, Wykład V - Filozofia Eleatów.

Elementy kognitywistyki III: Modele i architektury poznawcze

KARTA KURSU. Odnowa Biologiczna

Inny Obcy Potwór. Kulturowo-społeczne aspekty odmienności przez wieki

Filozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa

Filozofia umysłu i neurofilozofia SYLABUS A. Informacje ogólne

Umysł-język-świat 2012

EGZAMIN MATURALNY 2012 FILOZOFIA

WPROWADZENIE DO FILOZOFII UMYSŁU

Rola logiki w strukturze kondycji ludzkiego bytowania

6. Zagadnienia źródła poznania I Psychologiczne zagadnienie źródła poznania

Język myśli. ang. Language of Thought, Mentalese. Dr hab. Maciej Witek Zakład Filozofii Nauki, Wydział Humanistyczny Uniwersytet Szczeciński

Wartość jest przedmiotem złożonym z materii i formy. Jej formą jest wartościowość, materią jest konkretna treść danej wartości.

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU FILOLOGIA POLSKA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI. Magister

Filozofia człowieka. Fakt ludzki i jego filozoficzne interpretacje

ANDRZEJ L. ZACHARIASZ TEORIA POZNANIA JAKO RELATYSTYCZNA KONCEPCJA PRAWDY TEORETYCZNEJ

Ontologie, czyli o inteligentnych danych

KLASYCZNA KONCEPCJA RELIGII

Etapy modelowania ekonometrycznego

A r t u r A n d r z e j u k. Czym jest tomizm?

I.2 Matryca efektów kształcenia: filolo drugiego stopnia WIEDZA. MODUŁ 21 Nau społeczne - przedmiot doo wyboru. MODUŁ 20 Seminarium magisterskie

REGUŁY ANALIZY TEKSTU NAUKOWEGO

Uchwała Nr 69 /2012. Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. z dnia 31 maja 2012 roku

WYOBRAŹNIA ORGANIZACYJNA. Monika Kostera

EGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA

Obraz nauki i rzeczywistości z perspektywy strukturalizmu Michała Hellera

Godność osoby z niepełnosprawnością

Ucieleśnione poznanie

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE ETYKA ZAWODOWA. Logistyka. niestacjonarne. I stopnia. ISiPZ. dr Łukasz Skiba. ogólnoakademicki.

Martyna Król Psychologia Kognitywistyka Uniwersytet im. A. Mickiewicza. Style poznawcze w jaki sposób myślimy?

I Interdyscyplinarna Konferencja Studencko-Doktorancka

Elementy kognitywistyki:

3 NEWSLETTER WARSZTATY UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH/RODZICIELSKICH. Bukareszt Maja 2017 Rumunia

Przewodnik. Do egzaminu z Filozofii Człowieka. Kierunek Filozofia semestr III. opracował Artur Andrzejuk (na prawach maszynopisu)

Filozofia, Pedagogika, Wykład I - Miejsce filozofii wśród innych nauk

Fenomenologia Husserla

Księgarnia PWN: Ewa Marynowicz-Hetka - Pedagogika społeczna. T. 1. Spis treści

Wstęp do kognitywistyki. Wykład 7: Psychologia poznawcza: nietrwałe reprezentacje mentalne

Między światami. Karl Popper o problemie psychofizycznym

Między przedmiotowością a podmiotowością: Intencjonalność w fenomenologii francuskiej

David Hume ( )

Główne problemy kognitywistyki: Reprezentacja

Wykład 1. zagadnienia ogólne. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii

PRZESTRZEŃ MIĘDZY POEZJI KONKRETNEJ

Gatunkowe zróżnicowanie wypowiedzi

Nazwa. Wstęp do filozofii. Typ przedmiotu. Jednostka prowadząca Jednostka dla której przedmiot jest oferowany

Elementy kognitywistyki II: Sztuczna inteligencja

Reprezentacje poznawcze

Transkrypt:

Marek Maciejczak Pojęcie modelu świata Studia Philosophiae Christianae 44/2, 51-54 2008

UMYSŁ JAKO MODEL Ś WIATA Studia Philosophiae Christianae UKSW 44(2008)2 MAREK MACIEJCZAK Instytut Filozofi i UKSW, Warszawa POJĘCIE MODELU ŚWIATA* Pojęcie modelu świata użył wybitny psychiatra i filozof francuski Henry Ey w swojej pracy La conscience 1. Zdefiniował tam bycie świadomym jako dysponowanie osobistym modelem świata. Model ów tworzy się wraz z osobistą historią podmiotu. U zwierząt stanowią go wrodzone struktury, gwarantujące przetrwanie osobnika i zachowanie gatunku. W przypadku ludzi, w ogromnej części, jego funkcjonowanie nie wymaga udziału świadomości; natomiast w części dostępnej refleksji, model jest konstruowany i kształtowany świadomie przez włączenie obiektywnych mediów, czyli języka, pojęć, wartości i celów. Pojęcie modelu świata obejmuje szereg aspektów składających się na fenomen bycia świadomym. Ich uwzględnienie wymaga połączenia wielu perspektyw badawczych: neurofizjologii, psychologii poznawczej, kognitywistyki oraz filozofii analitycznej i fenomenologii. Aktualny stan badań pozwala sformułować sugestię, że wymienione aspekty stanowią pewną systemową i zhierarchizowaną całość. Pojęcie modelu świata może przyczynić się do przezwyciężenia pewnej jednostronności naturalistycznych i komputacyjnych teorii umysłu. Taką potrzebę widać zwłaszcza w pracach dotyczących zagadnień związku percepcji z językiem, znaczenia wyrażeń językowych, schematu pojęciowego, reprezentacji mentalnej, inten- * Niniejszy artykuł jest wprowadzeniem w tematykę konferencji Umysł jako model świata, która odbyła się 7.12.2007 r. na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej UKSW. W niniejszym dziale zostały zamieszczone teksty referatów wygłoszonych na tej konferencji. 1 Henry Ey, La conscience, Paris 1956 (wyd. 2. 1968).

52 MAREK MACIEJCZAK [2] cjonalności i racjonalności. Jest więc nie tylko szansą, ale i aktualną potrzebą. Wygląda, że dopiero wyjście od całości, oznaczonej nazwą model świata, pozwoli pokazać, jak powstaje doświadczenie i wiedza, prezentacja tego, co bezpośrednio doświadczamy, i reprezentacja semantyczna (pojęciowa) doświadczenia. Wyjaśnić także, jak tworzy się swoista autonomia bytu świadomego i jego osobowy charakter w trakcie osobistego doświadczenia i w społecznym kontekście komunikacji. Dzisiaj, mimo ogromnego postępu wiedzy, wciąż jesteśmy daleko od wyjaśnienia racjonalności bytu ludzkiego. W Polsce pojęcie modelu świata przybliża w swoich pracach profesor Andrzej Półtawski. W analizach epistemologicznych Półtawski akcentuje rolę spostrzeżenia spostrzeżenie umożliwia nastawienie na fakty, przekształca więź ze światem, jaką umożliwia odczuwanie zmysłowe, wnosząc czas obiektywny i obiektywną przestrzeń. W spostrzeganiu i poznawaniu bierze udział język, obiektywizujące medium, w którym formułowane są rezultaty poznania i tworzony jest indywidualny model świata: Żaden przedmiot, dany nam w tradycyjnym znaczeniu tego słowa, nie doszedłby do prezentacji bez funkcjonowania tego modelu w tle naszego życia świadomego i bezustannie musimy się do niego odwoływać dla rozpoznania przedmiotów, z którymi mamy do czynienia; inaczej nie moglibyśmy odróżnić jakichkolwiek elementów czy momentów naszego pola świadomości, pole to pozostawałoby całkowicie puste 2. Półtawski, łącząc wyniki analiz empirycznych i fenomenologicznych, zmierza do szerszej teorii osoby ludzkiej. Podkreśla rolę wartości moralnych i duchowych w indywidualnym modelu świata. Dobrym przykładem całościowego ujęcia jest praca Roberta Piłata Umysł jako model świata 3. Piłat, rozszerzając fenomenologiczne analizy świadomości o eksperymentalne i modelowe podejście nauk o poznaniu (cognitive science), określa świadomość jako osobisty model świata, narzędzie 2 A. Półtawski, Problematyka doświadczenia zewnętrznego w fi lozofi i Romana Ingardena, Część II, Kwartalnik Filozoficzny 24(1966)4, 110; Tenże, Wartości moralne a metafi zyka i ontologie, Kwartalnik Filozoficzny 24(1966)1, 5 17; Tenże, Problematyka doświadczenia zewnętrznego w fi lozofi i Romana Ingardena, Część I, Kwartalnik Filozoficzny 24(1966)3, 7 31. 3 R. Piłat, Umysł jako model świata, Warszawa 1999.

[3] POJĘCIE MODELU ŚWIATA 53 kształtowania doświadczenia. Model ów jest geometrią przestrzeni umysłowej, wyznaczającą schematy tworzenia reprezentacji rzeczywistości i reguł zachowania. Piłat pokazuje rolę modelowania i symulacji w czynnościach umysłowych jako pochodne tego modelu. Na szerszy kontekst wskazuje też wniosek z pracy Jana Bobryka Przyczynowość i intencjonalność. Bobryk utrzymuje, że nie można zredukować intencjonalności do przyczynowego determinowania 4. Podobnie stwierdza Stanisław Judycki w rozprawie Umysł i synteza, w której przeciwstawia naturalistyczne i komputacyjne teorie umysłu teorii umysłu jako syntezy 5. Wymienieni autorzy podkreślają nieredukowalność intencjonalności jako nieodłączny aspekt autonomii świadomości. W ten nurt wpisuje się również interpretacja systemu świadomości jako systemu intencjonalnych funkcji, przedstawiona w pracy Marka Maciejczaka Brentano i Husserl 6. Maciejczak argumentuje, że pojęciowy model jest strukturalnym odpowiednikiem systemu świadomości resp. doświadczenia. Podkreśla, że w jego hierarchicznej strukturze doświadczenie zmysłowe pełni rolę podstawy dla orientacji podmiotu w świecie i formowania pojęć i znaczeń, jakie dla nas mają obiekty doświadczenia, w tym też kwalifikacji prawdziwy lub fałszywy. Dopiero owa całość, system świadomości jako historyczna i osobowa identyczność, zapewnia trwałe i pewne odróżnienie od świata otoczenia. 4 J. Bobryk, Przyczynowość i intencjonalność, Warszawa 1992. Bobryk określa intencjonalność jako ukierunkowanie i zdeterminowanie przyczynami celowymi lub wewnętrznymi, lub jednymi i drugimi, zjawisk takich jak wyobrażanie, myślenie itd. 5 Akty syntezy sprzęgają się w warunkowanie przyczynowo fizyczne, jednakże nie mogą być opisane ścisłymi prawami. Autonomię umysłu Judycki tłumaczy wolnym od całkowitej zależności od fizycznych związków przyczynowych sposobem warunkowania i wytwarzanej przez owe warunkowanie determinacji. Umysł jest spontanicznym rodzajem warunkowania, którego obserwowalnymi skutkami są świadomość, samoświadomość, reprezentacje mentalne itd. S. Judycki. Umysł i synteza, Lublin 1995. 6 M. Maciejczak, Brentano i Husserl. Pytanie epistemologiczne, Warszawa 2001.

54 MAREK MACIEJCZAK [4] THE CONCEPT OF A MODEL OF THE WORLD Summary The concept of a model of the world was first introduced by a French psychiatrist and philosopher Henry Ey in his work La Conscience (1956). He defined being conscious as making use of a personal model of the world. To analyze this concept different faculties should be taken into account: neurophysiology, cognitive psychology, linguistics, phenomenology etc. The concept may prove helpful to overcome one sidedness of current investigations of the nature of mind. It is seen especially in works on relation of perception to language, conceptual scheme, mental representation, intentionality and rationality.