58 ZAWODY Z PRZYSZŁOŚCIĄ (NA PRZYKŁADZIE SIEDLECKIEGO RYNKU PRACY) stją ze szkoleń prcowników w zkresie wykorzystni ICT, dltego jednostki finnsujące i przeprowdzjące szkoleni powinny docierć do potencjlnych nbywców i uświdmić im znczenie podnoszeni kwlifikcji prcowników. Summry In her rticle, the uthor crried out n nlysis of the use of IT t enterprises of the tourist trde. Bsed on results of the survey crried out by the CSO, she stted tht the informtion technologies re more often used by enterprises from the tourist trde thn enterprises s whole. It seems tht entrepreneurs operting in tourism do not see the dvntges of use of up-to-dte IT systems nd utomtic exchnge of dt. Entrepreneurs re not either interested in trining their personnel in use of modern ICT. Резюме В статье автор проводит анализ использования информационных технологий на предприятиях туристской отрасли. На основе результатов проведенного ЦСУ исследования сделан вывод, что информационные технологии чаще используют предприятия из туристской отрасли нежели предприятия в целом. Представляется, что предприниматели, осуществляющие свою деятельность в туризме, не замечают достоинств применения современных информатических систем и автоматического обмена данными. Предприниматели тоже не заинтересованы в обучении персонала использованию современных информационных и коммуникационных технологий. MAŁGORZATA RADZIUKIEWICZ IBRKK Wrszw Zwody z przyszłością (n przykłdzie siedleckiego rynku prcy) Uwgi wstępne N niedostosownie podży i popytu siły roboczej n krjowych rynkch prcy zwrc się uwgę w wielu oprcownich sporządznych n potrzeby urzędów prcy. Z wielu bdń wynik 1, iż zrówno kierunki, jk i jkość ksztłceni, zwłszcz ksztłceni zwodowego, nie są dostosowne do potrzeb loklnych rynków prcy. Jest to jeden z njpowżniejszych problemów w podejmowniu dziłń zpobiegjących bezrobociu. 1 Potwierdzją to rezultty bdń ilościowych i jkościowych przeprowdzonych w osttnim czsie przez IBRKK w Wrszwie, m.in. relizownych projektów bdwczych pt. Rozwój szkolnictw zwodowego w Siedlcch w dostosowniu do potrzeb rynku prcy, Rozwój szkolnictw zwodowego w Wrszwie potrzeby rynku prcy dignoz i prognoz (ibrkk.projekty.pl), jk również bdni przeprowdzone przez Mzowieckie Obserwtorium Rynku Prcy (zob. J. Godlewsk, Kierunki i jkość ksztłceni w woj. mzowieckim, czyli o tym, jk edukcj m się do potrzeb rynku prcy, Biuletyn Mzowieckiego Rynku Prcy 2011, nr 4).
MAŁGORZATA RADZIUKIEWICZ 59 Prcę znjdują tylko nieliczni bsolwenci rozpoczynjący strt zwodowy brk doświdczeni, niewielkie przyuczenie zwodowe, zbyt ogóln wiedz to powody, dl których niewielu prcodwców decyduje się n ztrudnienie bsolwentów szkół zwodowych. Gwrncji ztrudnieni nie dje nwet zdobycie zwodu deficytowego rnking zwodów deficytowych 2 zmieni się z roku n rok, trudno więc wskzć, n jki zwód n rynku prcy będzie popyt z rok lub kilk lt i w której brnży znjdzie prcę młodzież kończąc szkoły zwodowe. Przykłdowo, niektóre zwody n wrszwskim rynku prcy, m.in. mechnik utobusów, technik elektroniki medycznej, technik rchiwist, jeszcze w 2009 r. nleżły do zwodów ndwyżkowych, obecnie są deficytowe. Niektóre zwody obecnie ndwyżkowe były deficytowe w roku poprzednim (np. opiekun w domu pomocy społecznej czy rzeźnik-wędlinirz ) lub w ltch poprzednich (zwłszcz zwody budowlne: murrz, pozostli elektrycy budowlni i pokrewni, kmienirz czy cieśl ). N powitowym siedleckim rynku prcy w czołówce zwodów, w których w 2010 r. brkowło prcowników, były: stolrz, elektromechnik orz rzeźnik-wędlinirz. Zwody kmienirz, monter instlcji i elektryk jeszcze do niedwn miły dość duże powodzenie n powitowym rynku prcy, le już w 2009 r. stły się ndwyżkowymi. PUP w Siedlcch jeszcze przed 2010 r. poszukiwł prcowników w zwodzie elektryk, przed dwom lty do zwodów deficytowych nleżły zwody elektromechnik czy też lkiernik smochodowego. Od roku ndwyżk ofert prcy występuje jedynie w zwodch technik logistyk i sprzedwcy. Biorąc pod uwgę zmienność i szybką dezktulizcję zwodów deficytowych, konieczn wydje się nie tylko kompleksow nliz 3 zwodów ktulnie poszukiwnych n rynku prcy, lecz również prognoz zwodów, n które zpotrzebownie wystąpi z kilk lt. Tk informcj byłby niezwykle istotn dl wszystkich uczestników rynku, głównie zś dl bsolwentów gimnzjów stojących przed wyborem kierunku włsnego ksztłceni i zwodu, który dłby sznsę ztrudnieni po ukończeniu szkoły, jk również dl dyrekcji szkół i włdz oświtowych decydujących o korekcie poziomu i kierunkch ksztłceni zwodowego. Niniejszy rtykuł porusz spekty metodologiczne konstrukcji tkiej prognozy i prezentuje listę zwodów n siedleckim rynku prcy, n które w njbliższych ltch może wystąpić zrówno zwiększony, jk i zmniejszony popyt. Podstwą sporządzeni prognozy były dne pochodzące z dostępnych źródeł dnych: sprwozdwczości PUP w Siedlcch n temt ktulnej liczby osób poszukujących prcy w dnym zwodzie orz o ofertch prcy będących w dyspozycji PUP (wolnych stnowiskch prcy) 4. Pondto, pomocne były informcje dotyczące szkolnictw zwodowego, oprcowne n potrzeby relizownego projektu bdwczego pt. Rozwój szkolnictw zwodowego w Siedlcch w dostosowniu do potrzeb rynku prcy orz z bdni nkietowego stworzonego n potrzeby projektu dotyczącego zmin w szkolnictwie zwodowym w kontekście potrzeb siedleckiego rynku prcy 5. 2 List zwodów deficytowych i ndwyżkowych jest sporządzn przede wszystkim n podstwie dnych urzędów prcy. 3 Anliz zwodów deficytowych (ndwyżkowych), wykorzystując informcje innych instytucji rynku prcy, zwłszcz prywtnych gencji dordztw zwodowego. 4 Oprcownie sporządzono n podstwie dnych Powitowego Urzędu Prcy w Siedlcch, zwrtych w sprwozdniu MPiPS-01, złącznik 2: Bezrobotni według rodzju dziłlności osttniego miejsc prcy i oferty prcy orz złącznik 3: Bezrobotni orz oferty prcy według zwodów i specjlności. 5 Szczegółowe wyniki bdni nkietowego zob. Potrzeby prcodwców rozwój szkolnictw zwodowego w Siedlcch. Rport z bdni prcodwców i nliz rynku prcy, red. nukowy U. Kłosiewicz-Góreck, IBRKK, Wrszw 2011.
60 ZAWODY Z PRZYSZŁOŚCIĄ (NA PRZYKŁADZIE SIEDLECKIEGO RYNKU PRACY) Szkolnictwo zwodowe w Siedlcch Młodzież w Siedlcch m do dyspozycji 12 szkół zwodowych 6 szkół pondgimnzjlnych, 1 technikum orz 5 zsdniczych szkół zwodowych. W 2010 r. liczb uczniów opuszczjących szkoły zwodowe wynosił 794 i był njwyższ od lt, wyższ niż w 2009 r. o pond 24%, w stosunku zś do 2006 r. wyższ o pond 18%. Zminy preferencji młodzieży dotyczą również kierunków ksztłceni od roku szkolnego 2007/2008 utrzymuje się przewg bsolwentów techników i szkół pondgimnzjlnych nd bsolwentmi zsdniczych szkół zwodowych. W roku szkolnym 2009/2010 roku liczb tych osttnich (374 uczniów) wzrosł w porównniu do roku 2005/2006 jedynie o 1/10, liczb bsolwentów pozostłych szkół zwodowych (420 uczniów) powiększył się o blisko 1/3. Większość bsolwentów szkół zwodowych, kończąc szkołę, zdobyw utomtycznie kwlifikcje w dnej dziedzinie 6. Szkoły zwodowe w Siedlcch ksztłcą młodzież w 38 zwodch 20 z nich reprezentuje wielką grupę zwodową robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, 13 zwodów nleży do grupy technicy i średni personel, zwody kuchrz młej gstronomii, fryzjer i sprzedwcy przynleżą do grupy prcownicy usług osobistych i sprzedwcy, zwód ogrodnik do grupy rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybcy, zwód opertor mszyn do obróbki skrwniem do grupy opertorzy i monterzy mszyn i urządzeń. W 2010 r. zsdnicze szkoły zwodowe ndl njliczniej opuszczli mechnicy pojzdów smochodowych (43 osoby), kuchrze młej gstronomii (45 osób), sprzedwcy (34 osoby), cukiernicy (32 osoby) i mechnicy mszyn i urządzeń (31 osób). W technikch i szkołch policelnych ndl ogromnym powodzeniem w 2010 r. cieszył się zwód technik mechnik (67 bsolwentów) orz zwód technik żywieni i gospodrstw domowego (48 osób). W rnkingu njczęściej wybiernych zwodów znlzły się zwody: technik elektronik (45 osób), technik ekonomisty (38 osób), technik mechtronik (30 osób), technik rchitektury krjobrzu (29 osób), technik elektryk (27 osób), technik hotelrstw (25 osób) orz technik hndlowc (21 osób). Zwody z przyszłością n siedleckim rynku prcy Zwód z przyszłością to tki: n który istnieje niezspokojony popyt (prcodwcy poszukują prcowników w tych zwodch), którego bsolwenci szkół zwodowych bez trudu znjdują prcę, w którego przypdku dokonne (i plnowne) zminy w ztrudnieniu wiążą się (lub będą się wiązły) z przewgą przyjęć do prcy nd zwolnienimi, w którym przewżją opinie prcodwców o wzroście ztrudnieni nd opinimi o spdku ztrudnieni w perspektywie krótko- i długookresowej. W celu oprcowni listy zwodów przyszłości w Siedlcch i w powiecie siedleckim zstosowno metodę wskźnikową. Wykorzystno nstępujące wskźniki 7 : M1 liczb ofert prcy n 1 bezrobotnego bsolwent, M2 liczb bezrobotnych bsolwentów pozostjących bez prcy rok lub dłużej do liczby bezrobotnych bsolwentów ogółem, 6 Wyjątkiem może być np. elektryk, który, mimo że jest bsolwentem szkoły zwodowej, nie może prcowć smodzielnie do czsu zdobyci uprwnień, które trzeb regulrnie odnwić. 7 Wszystkie wskźniki dotyczą 2009 r.
MAŁGORZATA RADZIUKIEWICZ 61 M3, M4 udził opinii o spdku (wzroście) ztrudnieni w dnym zwodzie w njbliższych 2 ltch, M5, M6 udził opinii o spdku (wzroście) ztrudnieni w dnym zwodzie w perspektywie do 2015 r., M7, M8 udził opinii n temt wysokiej (niskiej) jkości ztrudnieni, M9, M10 udził opinii o niewystrczjącym (wystrczjącym) zpotrzebowniu n prcowników w dnym zwodzie, M11 udził opinii o odpływie bsolwentów siedleckich szkół zwodowych n inne rynki prcy w perspektywie do 2015 r. M1 liczb ofert prcy n 1 bezrobotnego bsolwent. Porównnie liczby zgłoszonych do PUP ofert ztrudnieni z liczbą bsolwentów wskzuje, iż miejsc prcy w Siedlcch wystrczyłoby jedynie dl 85,1% bsolwentów 8. Zwody, w których w 2009 r. poszukiwno njwięcej prcowników, to lbo profesje wykonywne w brnżch o sezonowym ztrudnieniu (zwody związne z budownictwem i wykończeniem budynków, zwłszcz murrze i stolrze), lbo o dużej rotcji siły roboczej (przede wszystkim sprzedwcy i przedstwiciele hndlowi). Ogółem do bsolwentów w zwodch budowlnych orz ekonomicznych skierowno odpowiednio blisko 12% orz pond 50% ofert prcy. Do bsolwentów kończących kierunek związny z turystyką i hotelrstwem nie skierowno żdnych ofert prcy. N rynku prcy w Siedlcch względn równowg dotyczy jedynie (sytucj tk utrzymuje się od roku) zwodu technik logistyk, gdzie n 3 oferty prcy przypdło w 2009 r. 3 bsolwentów. Ndwyżk ofert prcy (1,3 oferty n 1 bezrobotnego bsolwent) występuje w zwodzie sprzedwcy (tblic 1). Ztem w wymienionych 2 zwodch, mimo pogrszjącej się sytucji n rynku prcy, bsolwenci mogli bez przeszkód znleźć ztrudnienie. Njliczniejszą grupę stnowią zwody, w których liczb ofert prcy jest zncznie mniejsz niż liczb bsolwentów poszukujących prcy. Wśród zwodów ndwyżkowych njniższe wskźniki ofert prcy n 1 bezrobotnego bsolwent przypdły technikom budownictw orz technikom ekonomistom (0,01). Aż 220 bsolwentów w 2009 r. n ogólną liczbę 638, tj. blisko 35%, wybrło 10 zwodów (n 38), n które w 2009 r. żden z prcodwców nie zgłosił ni jednej oferty prcy w Siedlcch. M2 liczb bezrobotnych bsolwentów pozostjących bez prcy rok lub dłużej do liczby bezrobotnych bsolwentów ogółem. W 2009 r. zrejestrowno w Siedlcch 1829 bezrobotnych (w tym 1660 bezrobotnych bsolwentów). Wśród bezrobotnych bsolwentów njwięcej, bo ż 369 bezrobotnych, miło zwody budowlne. Drug njliczniejsz zbiorowość bezrobotnych, licząc 287 osób, mił zwody hndlowe. Zwody mechniczne i smochodowe ukończyło 195 bezrobotnych, 156 zwody ekonomiczne. Zdecydownie njwięcej osób bez prcy (powyżej 100 osób) w Siedlcch uzyskło wyksztłcenie w grupch zwodowych: sprzedwcy, technicy ekonomiści, technicy mechnicy orz ślusrze. W przypdku zwodów mechnik smochodowego, murrz, technik budownictw orz technik elektryk było pond 50 bezrobotnych bsolwentów. Spośród wyróżnionych w tblicy 1 zwodów są tkie, w których zrejestrowni bsolwenci pozostją bez prcy pond rok i dłużej (m.in. technik ogrodnik, elektromechnik, rzeźnik-wędlinirz, tpicer, technolog robót wykończeniowych w budownictwie, lkiernik smochodowy, monter instlcji i urządzeń snitrnych orz elektromonter). W Siedlcch pond 90% bezrobotnych bsolwentów nie mogło przez długi czs znleźć ztrudnieni 8 Nleży podkreślić, iż oferty prcy pochodzą jedynie z PUP, ze względu n brk informcji o liczbie bsolwentów podejmujących dlszą nukę uwzględniono wszystkich bsolwentów kończących w 2009 r. zwodową edukcję.
62 ZAWODY Z PRZYSZŁOŚCIĄ (NA PRZYKŁADZIE SIEDLECKIEGO RYNKU PRACY) Tblic 1. Wybrne informcje n temt bsolwentów szkół zwodowych w Siedlcch w 2009 r. wg grup zwodów i specjlizcji Kod zwodu Nzw grupy zwodów Absolwenci szkół zwodowych ogółem Bezrobotni bsolwenci Liczb ofert n 1 bezrobotnego ogółem powyżej 12 miesięcy bsolwent 311204 Technik budownictw 14 86 77 0,01 311207 Technik dróg i mostów kolejowych - 7 6-311302 Technik elektryk 27 64 56 0,05 311401 Technik elektronik 45 36 23 0,17 311403 Technik mechtronik 30 4 - - 311502 Technik mechnik 67 169 147-321202 Technik rchitektury krjobrzu 29 - - 321206 Technik ogrodnik - 21 21-321402 Technik żywieni i gosp. domowego 48 62 42-341404 Technik hotelrstw 25 8 6-341501 Technik hndlowiec 21 57 49 0,60 341902 Technik ekonomist 38 164 156 0,01 342205 Technik logistyk - 3 1 1,00 512202 Kuchrz młej gstronomii 45 67 43 0,07 514102 Fryzjer 10 42 30 0,62 522107 Sprzedwc 34 255 237 1,30 6211 Ogrodnik 12 - - 711301 Kmienirz - - - 712102 Murrz 9 88 86 0,39 713203 Posdzkrz - 26 22 0,04 713901 Technolog robót wykończ. w budownictwie - 5 5-714103 Mlrz-tpecirz - - - 714201 Lkiernik smochodowy 4 5 5 0,60 721303 Blchrz smochodowy 4 29 28 0,14 7222 Ślusrz - 160 159 0,07 7231 Mechnik pojzdów smochodowych 43 102 95 0,34 7233 Mechnik mszyn i urządzeń 31 34 28 0,18 7241 Elektromechnik 2 14 14 0,57 724201 Elektromonter (elektryk) zkłdowy 20 3 3 0,33 7251 Monter elektronik 13 16 11 0,19 7252 Monter instlcji i urządzeń snitrnych 10 5 5-7345 Introligtor - - - 741104 Rzeźnik-wędlinirz - 6 6-741201 Cukiernik 32 49 40 0,02 741203 Piekrz 7 33 32 0,12 7422 Stolrz 7 27 23 0,56 743702 Tpicer - 6 6 0,17 8211 Opertor mszyn do obróbki skrwniem 11 7 6 - Ogółem 638 1 660 1 468 0,33 Zgłoszono oferty prcy w dnym zwodzie, le żden z bezrobotnych nie szukł w tym zwodzie prcy. U w g. W tblicy podno tylko te grupy zwodów, które zwier ofert edukcyjn szkół zwodowych w Siedlcch. Pogrubionym drukiem wyróżniono 4-cyfrowy kod zwodów, kiedy w przypdku zbyt ogólnego nzewnictw zwodów szkolnych dne dotyczą ich zbiorczej gregcji. I tk, np. ktegori introligtor zwier kilk elementrnych zwodów (specjlności): introligtor, introligtor glnteryjny, introligtor poligrficzny, opertor mszyn introligtorskich. Ź r ó d ł o: Oprcownie włsne n podstwie dnych PUP w Siedlcch.
MAŁGORZATA RADZIUKIEWICZ 63 w zwodch: ślusrz, murrz, piekrz, blchrz smochodowego, technik ekonomisty, mechnik pojzdów smochodowych i sprzedwcy. Pondto, n długookresowe bezrobocie nrżeni byli bsolwenci mjący zwody (bsolwenci pozostjący bez prcy pond 12 miesięcy stnowili pond 80% ogółu bezrobotnych bsolwentów): technik budownictw, technik elektryk, technik mechnik, technik hndlowc, technik dróg i mostów, opertor mszyn do obróbki skrwniem, stolrz, posdzkrz, mechnik mszyn i urządzeń orz cukiernik. Przyglądjąc się profesji długookresowych bezrobotnych bsolwentów, może dziwić fkt niemożności znlezieni przez nich ztrudnieni w tkich zwodch, jk elektromechnik, technolog robót wykończeniowych w budownictwie, lkiernik smochodowy czy też monter instlcji i urządzeń snitrnych. Z dużym prwdopodobieństwem możn wnioskowć, iż bezrobotni bsolwenci mjący któryś z tych zwodów fktycznie prcują, le w szrej sferze, rejestrcj w urzędch prcy jest im potrzebn jedynie w celu uzyskni przysługującego ubezpieczeni. M3, M4 udził opinii o spdku (wzroście) ztrudnieni w dnym zwodzie w njbliższych 2 ltch. Siedleccy prcodwcy w plnch n njbliższe 2 lt przewidują rczej wzrost ztrudnieni niż jego spdek (tblic 2). Dotyczy to zwodów związnych z turystyką i hotelrstwem, rolnictwem bądź ogrodnictwem orz budownictwem. Njczęściej plnuje się zmniejszenie ztrudnieni w zwodch ekonomicznych (tkie przewidywni m 37,5% prcodwców) orz w zwodch hndlowych (pond 33% prcodwców). Tblic 2. Opinie prcodwców n temty dotyczące ztrudnieni (I kwrtł 2010 r., w %) Nzw grupy zwodów spdku ztrudnieni w ciągu njbliższych 2 lt wzroście ztrudnieni do 2015 r. Opinie o wysokiej jkości ztrudnieni niewystrczjącym zpotrzebowniu n prcowników odpływie bsolwentów n inne rynki prcy do 2015 r. Ekonomiczne 37,5 39,8 89,5 7,7 31,9 Hndlowe 33,3 58,8 82,9 12,8 24,5 Gstronomiczne 28,6 65,4 42,9 36,4 15,2 Elektrotechniczne 25,0 69,8 65,5 29,0 31,4 Budowlne - 69,4 77,8 24,1 30,6 Mechniczne i smochodowe 10,0 55,4 75,0 18,6 18,5 Związne z turystyką i hotelrstwem - 50,0 50,0-23,8 Prcownicy usług osobistych 25,0 29,4 57,1 21,4 11,5 Rolnicze/ogrodnicze - 14,3 66,7 13,3 4,5 Ź r ó d ł o: Potrzeby prcodwców rozwój szkolnictw zwodowego w Siedlcch. Rport z bdni prcodwców i nliz rynku prcy, red. nukowy U. Kłosiewicz-Góreck, IBRKK, Wrszw 2011. M5, M6 udził opinii o spdku (wzroście) ztrudnieni w dnym zwodzie w perspektywie do 2015 r. Do 2015 r. prcodwcy przewidują, iż zpotrzebownie n prcowników wzrośnie w 5 z nlizownych grup zwodów. Większość z nich prognozuje wzrost
64 ZAWODY Z PRZYSZŁOŚCIĄ (NA PRZYKŁADZIE SIEDLECKIEGO RYNKU PRACY) ztrudnieni zwłszcz w zwodch elektrotechnicznych orz budowlnych (pond 69%). Równie wysoki odsetek odpowiedzi dotyczy wzrostu ztrudnieni w perspektywie 15 lt w zwodch gstronomicznych, hndlowych i mechniczno-smochodowych. Zdniem prcodwców, spdek zpotrzebowni dotknie prcowników usług osobistych, osoby o zwodch ekonomicznych, rolniczych i ogrodniczych. Jednkowy odsetek prcodwców (po 50%) prognozuje zrówno spdek, jk i wzrost zpotrzebowni n zwody związne z turystyką i hotelrstwem. M7, M8 udził opinii n temt wysokiej (niskiej) jkości ztrudnieni. Przy ocenie jkości ztrudnieni prcodwcy brli pod uwgę poziom kwlifikcji prcowników, umiejętności zwodowe i predyspozycje orz stosunek do prcy i w kżdej z nlizownych grup zwodów ich oczekiwni odbiegły zncznie od potrzeb. Njbrdziej byli ustysfkcjonowni prcownikmi w zwodch ekonomicznych (blisko 90% prcodwców oceniło jkość prcowników jko w pełni zdowljącą) i hndlowych (blisko 83%). Njgorzej oceniono prcowników zwodów gstronomicznych wymgni prcodwców spełniło jedynie 42,9% prcowników (zob. tblic 2). M9, M10 udził opinii o niewystrczjącym (wystrczjącym) zpotrzebowniu n prcowników w dnym zwodzie. Poziom ztrudnieni jest niewystrczjący w zwodch gstronomicznych. Pond 36% prcodwców uwż, iż istniejące ztrudnienie nie pokryw ich potrzeb. Znczne niedobory ztrudnieni występują również w zwodch elektrotechnicznych (29% prcodwców deklruje niewystrczjące zpotrzebownie) orz w zwodch budowlnych (pond 24%). W pozostłych zwodch istniejące ztrudnienie jest wystrczjące, zwłszcz w zwodch związnych z turystyką i hotelrstwem (100%) orz w zwodch ekonomicznych (92,3%). M11 udził opinii o odpływie bsolwentów siedleckich szkół zwodowych n inne rynki prcy w perspektywie do 2015 r. W perspektywie njbliższych 15 lt pond 30% prcodwców prognozuje, iż znczny odpływ bsolwentów n inne rynki prcy nstąpi zwłszcz w zwodch ekonomicznych, elektrotechnicznych orz budowlnych. Przewg odpowiedzi negujących odpływ bsolwentów dotyczy wszystkich pozostłych zwodów. Możn sądzić, iż siedleccy prcodwcy nie widzą żdnych zgrożeń w związku z ewentulną migrcją bsolwentów. Zwody z przyszłością n siedleckim rynku prcy to te, dl których uzyskno wysokie wrtości wskźników M1, M4, M6, M7, M9, M11 orz niskie wrtości wskźników M2, M3, M5, M8 i M10. Nstępnym etpem konstrukcji listy zwodów przyszłości w Siedlcch było zgregownie wskźników cząstkowych do jednego wskźnik zbiorczego. W tym celu nieporównywlne (wyrżone w innych jednostkch i opisujące różne zjwisk) wskźniki doprowdzono do postci pozwljącej n ich zsumownie. Wszystkie wskźniki zostły wystndryzowne 9. Po stndryzcji wskźników utworzono jeden wskźnik zbiorczy (WZ) wg wzoru: WZ = M1 M2 M3 + M6 + M7 + M9 + M11. Osttecznie, wszystkie zwody, do których przygotowuje szkolnictwo zwodowe w Siedlcch 10, uszeregowno wg mlejącej wrtości wskźnik zbiorczego (WZ). Zwody njbrdziej przyszłościowe to te, którym przyporządkowno njwyższe wrtości wskźnik WZ. Listy zwodów przyszłości w Siedlcch utworzone n podstwie wskźnik WZ ilustruje rysunek. 9 Kżdą ze zmiennych sprowdzono do postci, w której m on średnią równą zeru i odchylenie stndrdowe równe jeden. 10 Z wyjątkiem tych, w których brk było ofert i osób bezrobotnych.
MAŁGORZATA RADZIUKIEWICZ 65 Rysunek. Zwody z przyszłością w Siedlcch (wg zbiorczego wskźnik WZ) Ź r ó d ł o: Oprcownie włsne n podstwie dnych PUP w Siedlcch orz bdni nkietowego przeprowdzonego przez IBRKK w 2010 r. Pierwsze miejsce wśród zwodów z przyszłością zjmuje zwód mechtronik, łączący zwody mechnik, elektronik i informtyk. Zwód mechtronik jest związny nie tylko z nowoczesnymi technologimi, lecz również z budownictwem. Osob mjąc tki zwód jest odpowiedziln z eksplotcję, nprwę i przegląd sprzętów zwnsownej technologii, z których corz częściej korzyst się w przedsiębiorstwch. Zwód ten, wymgjący wysokich umiejętności związnych z progrmowniem, obsługą komputerów i urządzeń sterownych komputerowo, m njwiększe perspektywy n rynku prcy w Siedlcch. Ogromny postęp technologiczny, jki już się dokonł i który wciąż będzie kontynuowny, sprwi, iż wszelkie zwody w dziedzinie informtyki i technologii informtycznej mją przed sobą ogromne możliwości. W rnkingu zwodów z przyszłością kolejne wysokie miejsc zjmują zwody budowlne. Duże perspektywy n rynku prcy mją zwody wymgjące prc reltywnie prostych w budownictwie, jk stolrze, mlrze, posdzkrze, technolodzy prc wykończeniowych. Do zwodów z njwiększymi perspektywmi w Siedlcch nleżą również zwody z pokrewnych brnż budownictw, tzn. technicy dróg i mostów kolejowych (12 miejsce). Te profesje w związku z szerokimi plnmi budowy sieci dróg i utostrd stną się w njbliższym czsie brdzo pożądne i potrzebne n rynku prcy. Wrto odnotowć, iż wysoko w rnkingu znlzły się zwody elektrotechniczne monter elektronik, technik elektronik, elektromechnik orz elektryk. Wśród zwodów hndlowych njwiększe perspektywy m zwód technik logistyk. Do njpopulrniejszych brnż, które poszukują logistyków, nleżą przede wszystkim prze-
66 ZAWODY Z PRZYSZŁOŚCIĄ (NA PRZYKŁADZIE SIEDLECKIEGO RYNKU PRACY) mysł, budownictwo, hndel i usługi orz informtyk i telekomunikcj. Przyszłość tego zwodu wiąże się z istnieniem firm specjlizujących się w spedycji krjowej i międzynrodowej. Zwód ten wymg podobnie jk większość nowoczesnych zwodów znjomości systemów informtycznych. Do grup zwodów o zdecydownie njgorszych perspektywch n rynku prcy w Siedlcch nleżą zwody związne ze świdczeniem usług i opieki osobistej fryzjer, tpicer, technik żywieni i gospodrstw domowego orz rzeźnik-wędlinirz. Perspektywy rozwojowe tych zwodów w njbliższej przyszłości są niewielkie. Podobn sytucj brk perspektyw n ztrudnienie w niedlekiej przyszłości dotyczy zwodów gstronomicznych (piekrz, cukiernik) orz ogrodniczych (technik ogrodnik). Niskie wrtości zbiorczego indeksu WZ osiągją zwody ekonomiczne orz zwody związne z turystyką i hotelrstwem. Niskie notowni zwodów technik ekonomisty i technik hotelrstw, mimo wysokiej jkości tych zwodów w ocenie prcodwców, niewątpliwie wiążą się z wystrczjącą w tych zwodch podżą siły roboczej. Podsumownie Zproponown wg metody wskźnikowej list zwodów z przyszłością, które w njbliższym czsie będą się cieszyć zinteresowniem prcodwców, niezwykle silnie zleży od doboru wskźników cząstkowych. Inny dobór wskźników cząstkowych może dimetrlnie zmienić kolejność rnkingu. Wrto rozwżyć inne wskźniki cząstkowe dotyczące rynku prcy, np. wskźnik wzrostu (spdku) liczby bsolwentów, jcy co roku znjdują ztrudnienie (trcą prcę) w dnym zwodzie, wskźnik wzrostu płc w zwodch deficytowych (ndwyżkowych). Wskźnik zbiorczy oprto głównie n opinich przedsiębiorców n temt perspektyw rozwojowych poszczególnych zwodów i to one zdecydowły o otrzymnych wynikch. Opinie prcodwców o perspektywch różnych zwodów wiążą się głównie z ich zchownimi, doświdczenimi i sytucją w ich firmch w okresie kryzysu. Niestbilność rynku wymusz n przedsiębiorcch nieustnną elstyczność w podejściu do swoich dziłń. W rezultcie niektóre z opinii zwłszcz te dotyczące plnownych zmin ztrudnieni w zwodch w perspektywie długookresowej do 2015 r. 11 mogą być mło wirygodne, ztem mogą wżyć n uzyskiwnych rezulttch. Wyniki dotyczące zwodów z przyszłością mogą być pondto obrczone błędem wynikjącym nie tylko z uwrunkowń kryzysowych, lecz również z młej liczby obserwcji. Stąd uwg, by prezentowną listę zwodów z przyszłością trktowć rczej jko kolejną (oprócz innych) wskzówkę dl osób prowdzących politykę edukcyjną i n rynku prcy. Sporządzon list wydje się być w dużym stopniu zgodn z opinimi ekspertów co do perspektyw rozwojowych poszczególnych zwodów. List zwodów z przyszłością może być jedną z form pomocy w fchowym wsprciu i rcjonlnym ksztłtowniu przyszłości zwodowej młodzieży. Summry The rticle presents list of professions with the future, which should rouse interest of Siedlce employers in the yers to come. Informtion on the deficit professions my be 11 Przykłdowo, wskźniki M5, M6 i M11 wydją się być mniej wirygodne od pozostłych.
MAŁGORZATA RADZIUKIEWICZ 67 useful, in prticulr, for secondry schools grdutes who hve to choose the direction of their own eduction nd profession s well s for the eduction uthorities in designting lines of eduction. The uthor s intent ws not, however, exclusively to generte such list (in short time period, the list of deficit professions becomes outdted) but to present the indictor method s simple tool tht my be used for systemtic surveying demnd nd supply not only in the Siedlce lbour mrket. Резюме Статья представляет перечень профессий с будущим, которые должны вызывать интерес трудодателей в Седльце в ближайшие годы. Информация о дефицитных профессиях может быть полезной особенно для выпускников гимназий, которые стоят перед выбором направления собственного обучения и профессии, а также просветительных властей в определении направлений образования. Однако замысел автора не исключительно составление такого списка (перечень дефицитных профессий быстро теряет актуальность), но представление показательного метода как простого инструменты, который может использоваться для систематического исследования спроса и предложения не только на рынке труда в Седльце.