PORADNIK DLA RODZICÓW DOTYCZĄCY: I. ODRABIANIA PRAC DOMOWYCH PRZEZ DZIECKO II. MOTYWACJI DZIECKA DO NAUKI III. TRUDNOŚCI DZIECKA Z KONCENTRACJĄ UWAGI I. NAUKA SZKOLNA PROBLEM DZIECKA CZY RODZICA? Mje dzieck nie chce się uczyć, c mam rbić?! T pytanie, z którym częst zwracają się rdzice, prsząc pmc. Ich dzieck nie chce drabiać prac dmwych i czytać lektur, zbiera jedynki, wagaruje. TYPOWE BŁĘDY, KTÓRE POPEŁNIAJĄ RODZICE
Nadmierna kntrla Muszę g cały czas pilnwać, gdy tylk dejdę d razu zajmuje się czymś innym, nigdy nie pamięta c jest zadane. Matka dzwni d nauczycieli i klegów, pytając prace dmwe. W ten spsób przejmuje całkwitą kntrlę, pzbawia syna dpwiedzialnści i mtywacji d nauki. Uczenie się za dzieck Rdzice niezadwleni z efektów nauki dziecka, sami birą się d pracy. Sprawdzają zeszyty, przepisują d nwa fragmenty lub całe prace dmwe, piszą za nieg wypracwania, czytają lektury. Nawet, gdy zdają sbie sprawę, że w ten spsób krzywdzą dzieck, nie ptrafią przestać. Obawiają się, że dzieck sam sbie nie pradzi. Zbyt wyskie wymagania Mje dzieck jest strasznie nerwwe. Gdy cś mu nie wychdzi, płacze, rzuca zeszytami. Matka sprawdza pracę córki i pdkreśla na czerwn ppełnine błędy. Nie chwali jej za włżny w pracę wysiłek, za ciekawą treść. Kncentrując się na błędach, dbiera dziecku satysfakcję z wyknanej pracy. Niewłaściwe mtywwanie Rdzice w pczuciu własnej bezradnści wbec szklnych niepwdzeń dzieci próbują wszystkieg, żeby je zachęcić d nauki: mralizują, straszą, zawstydzają, przekupują, wyznaczają kary. Z klei dzieci nie mając już nic d stracenia pdejmują walkę z rdzicami. Brak zaintereswania nauka dziecka
Rdzice zapracwani i zmęczeni nie mają czasu zajmwać się sprawami szklnymi dziecka. Uważają, że sam pwinn dać sbie radę. Nie rzumieją, że dzieck ptrzebuje pmcy. Dpier, gdy dzieck wpada w duże kłpty lub zaczyna wagarwać zaczynają szukać pmcy. W pracy z rdzicami trzeba zrealizwać trzy ważne cele: zrzumienie ptrzeb dziecka, które przeżywa trudnści szklne kreślenie rli rdzica w rzwiązywaniu tych prblemów: jeg zadań i zakresu dpwiedzialnści uczenie umiejętnści wspierania dziecka i mtywwania g d nauki. Pmcne ćwiczenia: Stwrzenie mżliwści przmawiania prblemach. Cfnięcie się d dzieciństwa, przypminając sbie własne trudnści szklne. Rzmwa w parach uczuciach, które im wtedy twarzyszyły. Zastanwienie się, czeg wtedy ptrzebwali d swich rdziców. Określenie, jaki prcent dpwiedzialnści za naukę przypada rdzicm, a jaki dziecku. Zastanwienie się, kt pakuje trnister, pamięta lekcjach i sprawdzianach, kt martwi się ceny i t, żeby na czas zdążyć d szkły. Rdzice ddają dziecku tyle dpwiedzialnści za naukę, ile n jest w stanie pdjąć. Każdy zastanawia się i planuje, jakie zadania pstawi przed swim dzieckiem. Dlaczeg dzieci się uczą? C mtywuje je d nauki? Pprzez t ćwiczenie, rdzice mgą zrzumieć, że dzieci pprzez naukę realizują swje własne cele, ptrzeby i zaintereswania. Mżna zachęcić je d nauki, dwłując się d teg, c dla nich jest ważne. Każdy rdzic zastanawia się jak mże trafić d własneg dziecka. Wniski dla rdziców i nauczycieli:
Dstrzegaj sukcesy i starania dziecka pdkreśl dbre strny wskaż nad czym mgłby jeszcze ppracwać zachęcaj d samceny ( na ile jesteś zadwlny z efektów swjej pracy? ) Okazuj życzliwe zaintereswanie zamiast wypytywać i kntrlwać, słuchaj uważnie i każ zrzumienie dla jeg uczuć Gdy dzieck ppadnie w kłpty pamiętaj, że przede wszystkim t n ma prblem zamiast krytykwać i ceniać, ddaj mu tuchy zachęć d wyciągnięcia własnych wnisków ( jak myślisz, dlaczeg ci nie pszł na tym sprawdzianie? Jeżeli widzisz, że sprawy dziecka idą źle, nie wahaj się pwiedzieć mu tym, c cię martwi i czeg d nieg czekujesz. Jeżeli dtychczas nadmiernie kntrlwałeś swje dzieck ddaj mu dpwiedzialnść za naukę. Gdy dzieck czymś zapmni, pzwól mu pnieść knsekwencje i zachęć d wyciągnięcia wnisków. Rzmawiaj z dzieckiem jeg zaintereswaniach, celach i planach. BEZSTRESOWE ODRABIANIE LEKCJI Odrabianie lekcji nie będzie cdzienną udręką, jeśli zstaną stwrzne dpwiednie warunki d pracy. Dzieck musi nauczyć się pracwać samdzielnie. Właściwe przygtwanie
Dla dziecka drabianie lekcji jest z reguły wielkim prblemem i częst prwadzi d znacznych knfliktów między nim a rdzicami. Praca dmwa uniemżliwia częst rbienie innych, bardziej atrakcyjnych rzeczy. Kledzy z pdwórka nawłują, dzwnią d drzwi; kmputer i telewizja kuszą. Jak w takich warunkach dzieck ma się skncentrwać? Inne dzieci siedzą przez pół dnia przy biurku, gapią się przed siebie alb wygłupiają, i nic z teg nie wychdzi. Inne znów regularnie zapminają c był zadane, gdyż uważają, że w góle nie był żadnej pracy dmwej. Również i w tym przypadku mżna dknać pewnych zmian strukturalnych. Zeszyt prac dmwych D dzieci częst nie dciera, c mają zadane. Dlateg pwinny prwadzić zeszyt prac dmwych i zapisywać w nim zadane lekcje. Jeżeli twje dzieck nie daje sbie z tym rady, pprś nauczyciela sprawdzenie, czy zapisał pracę dmwą. Warunki pracy Dzieck pwinn mieć stwrzne dpwiednie warunki d pracy. Dzieci nie pwinny drabiać lekcji w pkju stłwym, czy w kuchni, gdyż na tej przestrzeni wiele rzeczy zakłóca spkój, a wtedy naprawdę trudn się skncentrwać na pracy. Kiedy p pmieszczeniu, w którym dzieck ma drabiać lekcje, kręcą się inne sby, włączne jest radi czy telewizr nie spsób czekiwać, że zadanie zstanie wyknane właściwie. Spr dzieci drabia lekcje, siedząc przed włącznym telewizrem. Jeśli dzieck drabia pracę dmwą w becnści matki, istnieje niebezpieczeństw, że przy pjawieniu się najmniejszych trudnści będzie szukał u niej pmcy. Mama jest zawsze pd ręką i dlateg częst nadużywa się jej wsparcia. Dzieck pwinn się przede wszystkim nauczyć wytrwałści i przyzwyczaić się, że nie wszystk d razu się udaje. Musi nauczyć się dkładania wysiłku, żeby dtrzeć d celu. Nie chdzi tutaj dmawianie dziecku pmcy, tylk pmaganie mu taki spsób, żeby wzrastał jeg pczucie dpwiedzialnści i samdzielnść.
Zatem pstarajcie się dprwadzić d teg, żeby dzieck drabiał lekcje we własnym pkju alb w takim pmieszczeniu, gdzie mże być sam. Spkjne miejsce d pracy Miejsce pracy dziecka ma szczególne znaczenie. Jest isttnym warunkiem efektywnej nauki. Pwinn być tak dstswane d ptrzeb dziecka, żeby malec dbrze się w nim czuł. Muszą być przy tym spełnine pewne warunki: Miejsce pracy pwinn być jasne. Nie znacza t jednak, że biurk kniecznie musi być usytuwane przy samym knie. Biurk i miejsce d siedzenia muszą być dpaswane d wzrstu dziecka. Właściwe świetlenie miejsca pracy - najlepiej, jeśli światł pada z lewej strny stłu czy biurka. Miejsce pracy pwinn być uprządkwane. Jeśli przed rzpczęciem pracy trzeba dług szukać zeszytów, pwstaje u dziecka stres, jeszcze zanim wzięł się d lekcji. Zabawki czy pdręczniki, których dzieck nie ptrzebuje przy drabianiu lekcji, pwinny być sprzątnięte z biurka. Niezbędne przybry szklne (łówki, słwniki, kalkulatr) pwinny zawsze być pd ręką. Wskazane jest prwadzenie terminarza, w którym dzieck mże zapisać daty klasówek, ddawania prac, wycieczek klaswych, a także prywatnych sptkań. Reguły ułatwiające naukę i pracę: Dzieck drabia lekcje samdzielnie. Oglądanie telewizji czy słuchanie radia jest zabrnine pdczas drabiania lekcji. Kartki z pracą dmwą są natychmiast wkładane d segregatra czy teczki. P drbieniu lekcji wszystkie przybry wracają na swje miejsce. P drbieniu lekcji trzeba zapakwać trnister na następny dzień. Ustal z dzieckiem kreślny prządek materiałów d nauki pszczególnych przedmitów. Na zakńczenie: knsekwentnie przestrzegaj teg, żeby dzieck zaczynał zabawę dpier p drbieniu lekcji.
Dzieck nie będzie z własnej inicjatywy wprwadzał w życie i przestrzegał tych reguł. T ty musisz je d teg dpingwać i twarzyszyć mu przez jakiś czas w utrwalaniu tych zasad. Unikaj przy tym pretensji. Sfrmułuj kniecznść dknania zmian jak wspólne przedsięwzięcie ( musimy jeszcze... ). Główny ciężar wdrżenia tych zasad spczywa jednak zawsze na dziecku. W ten spsób pmagasz dziecku przyswić sbie pewną dyscyplinę. Nie denerwuj się, jeśli twje starania nie sptkają się z entuzjastyczną reakcją. Dla wdrżenia tych reguł ptrzebny jest czas (parę miesięcy, rk, a nawet dłużej). Nauka samdzielnej pracy Zanim dzieck zacznie drabiać lekcje, mów z nim, c ma d zrbienia. Niech przejrzy w twjej becnści zeszyty i ceni, czy sam da sbie z tym radę i czy będzie miał prblemy ze zrzumieniem. Pmóż mu zrzumieć zadania. Jeśli nie ma już żadnych prblemów, dzieck pwinn usiąść w swim pkju i wziąć się d lekcji. Jeśli pjawią się trudnści, dzieck pwinn dać sbie z nimi radę samdzielnie, nawet jeśli ppełni jakiś błąd. Ważne jest, żeby ten wysiłek pdjęł sam. Jeśli twje dzieck, mim ustaleń, ciągle prsi pmc, narzeka czy płacze, staraj się nie ulegać. Ddaj mu dwagi i przypmnij ustaleniach. Ani dla ciebie, ani dla dziecka knsekwentne trzymanie się tych zasad nie będzie łatwe. Wytrwanie przy swich wymaganiach jest knieczne. Nie czekuj, że wszystkie prblemy rzwiążą się z dnia na dzień. Praca dmwa służy przede wszystkim pgłębianiu i utrwalaniu przyswajaneg w szkle materiału: jeśli stwierdzisz, że dzieck częst lub stale ma prblemy ze zrzumieniem pleceń, pwinieneś przmawiać z nauczycielem lub zwrócić się d pedagga czy psychlga. Zanim przyspsbisz dzieck d samdzielneg drabiania prac dmwych, przmawiaj tym z wychwawcą. Pwinien być pinfrmwany twim zamiarze. Musi wiedzieć, dlaczeg praca dmwa dziecka czasami jest niepełna czy zawiera błędy. Taka samdzielna praca umacnia dpwiedzialnść dziecka, a tym samym rzwija jeg zdlnść kncentracji i wytrwałść. Z reguły nauczyciele akceptują taki spsób wychwania. W przypadku drabiania lekcji pczucie dpwiedzialnści t ważny śrdek wychwawczy. Jeśli sprawdzenie prac dmwych w szkle nie jest mżliwe alb dzieck rbi duż błędów, alb jeg samkntrla jest zbyt mała, wskazana jest kntrla przez rdziców. P przejrzeniu pracy dmwej dziecka, pinfrmuj je, ile zrbił błędów (nie mów
dkładnie, jakie t były błędy). Na pczątku mżesz dziecku niec ułatwić znalezienie błędów, zakreślając np. pewien bszar w zeszycie, czy infrmując, że błędy znajdują się w pierwszej części tekstu czy w pierwszych czterech linijkach. W zależnści d pstępów dziecka mżesz dwlnie pwiększać wskazywany bszar błędów. Dzięki takiemu pstępwaniu przyczyniasz się d wyrbienia pczucia dpwiedzialnści i samkntrli u dziecka. Uczy się n, że na skutek braku skupienia ma więcej d zrbienia i że wszystk musi być wyknane samdzielnie, a nie przez rdziców. WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI PROCESU ZAPAMIĘTYWANIA (MATERIAŁY DLA RODZICÓW) Pamięć jest prcesem dpwiedzialnym za rejestrwanie (a więc zapamiętywanie), przechwywanie raz dtwarzanie (czyli przypminanie sbie) różneg rdzaju infrmacji. Prces zapamiętywania przebiega zgdnie z pewnymi stałymi regułami: 1. We wstępnym kresie uczenia się przyrst wiedzy następuje szybk. Pczątkwe pwtarzanie materiału radykalnie wpływa na uzyskiwane efekty, znacznie zwiększa ilść zapamiętanych treści. Dalsze pwtórzenia przynszą zmiany craz mniejsze, aż wreszcie uzyskane efekty stabilizują się na kreślnym pzimie i nie ulegają pdwyższeniu, pmim dalszych pwtórzeń. Przyczyny teg zastju mgą być różne, m.in.: zmęczenie, chwilwe dwrócenie uwagi, słabienie zaintereswania lub mtywacji. Pierwsze pół gdziny t najefektywniejszy czas nauki Twjeg dziecka (czywiście d mmentu, kiedy rzeczywiście skupi się n na zadaniu). Zadbaj, by ten czas nauczył się przeznaczać na najważniejsze, najtrudniejsze zadania. 2. Dla prcesu zapminania niezwykle isttny jest czas. Stsunkw najwięcej zapminamy zaraz p wyuczeniu się, a później każdy następny tydzień i miesiąc przynsi craz bardziej znikme ubytki w pzstałej wiedzy. Przeciętnie w ciągu gdziny zapminamy aż 70% teg, czeg się nauczyliśmy, a w ciągu 48 gdzin 80%. Przechwywane przez nas infrmacje, jeśli nie zstaną dbrze utrwalne, mgą dść prędk stać się dla nas w dużej mierze niedstępne. W ciągu 24 gdzin najwięcej nweg materiału zstaje zapamiętane bądź zapmniane. P kilku dniach dzieck, jeśli nie pwtórzy wcześniej wiadmści z danej lekcji, musi się właściwie uczyć jej d
nwa. Opłaca się więc drabiać wszystkie lekcje teg sameg dnia, któreg były ne w szkle. Wtedy na drugi dzień mgą ne być pwtarzane i utrwalane, a nie przyswajane d nwa. Im wcześniej Twje dzieck przystąpi d pwtarzania lekcji p jej zakńczeniu, tym mniej będzie ptrzebwać czasu i wysiłku, by dświeżyć wyuczny materiał. 3. Pwtarzanie jest niezbędnym elementem skuteczneg zapamiętywania. Pwtórzenia pzwalają przyswić materiał, który przekracza swją bjętścią zakres pamięci bezpśredniej raz utrwalić te treści. O utrwalaniu materiału mżemy mówić jednak dpier wówczas, gdy zstanie n przyswjny, a więc gdy nastąpi jeg pierwsze bezbłędne dtwrzenie. Dalsze pwtórzenia służą wtedy rzeczywistemu utrwaleniu przyswjnych treści. Zjawisk t nazywamy przeuczeniem. Im wyższy stpień prze-uczenia, tym przechwywanie infrmacji kazuje się bardziej trwałe. Jeśli chcesz, by Twje dzieck dbrze zapamiętał np. treść wiersza, dpilnuj, by pwtórzył g jeszcze kilka razy p pierwszym bezbłędnym dtwrzeniu. Każda klejna recytacja będzie mcniej utrwalać w pamięci tekst utwru. 4. Nie każde pwtarzanie materiału jest równie efektywne. Pamiętanie materiału pprawia się wraz z wydłużaniem czasu pwtarzania tylk pd warunkiem, że pwtarzanie dprwadzi d głębszeg zakdwania materiału. Bierne pwtarzanie materiału nie pprawia jeg dtwarzania, natmiast głębsze przetwarzanie jest krzystne. Wyuczny materiał dbrze jest pwtarzać lgicznie uprządkwanymi całściami. Aby nauka Twjeg dziecka była efektywna, musi n unikać bezmyślneg pwtarzania materiału z lekcji. Aby mu w tym pmóc, zadawaj dziecku pytania dtyczące przeczytaneg tekstu, prś wyjaśnienie wybranych pjęć lub zjawisk, pdanie d nich przykładu. Z czasem dzieck sam mże zacząć uczyć się w ten spsób, pmc rdzica każe się mniej ptrzebna. Pilnuj również, by Twje dzieck dzielił materiał, któreg się uczy, pd względem jeg treści, a nie np. liczby strn.
Zachęcaj dzieck, by pwtarzając materiał z lekcji, wykrzystywał różne techniki nauki: słuchanie, czytanie, przeglądanie ntatek i pisanie. 5. Pmcne w prcesie zapamiętywania kazuje się również rzłżenie pwtórzeń w czasie. Rzłżenie uczenia się w czasie sprzyja na gół zarówn szybszemu panwaniu materiału, jak i jeg trwalszemu przechwywaniu. Niektóre badania prównawcze nad efektywnścią uczenia się skmaswaneg i rzłżneg w czasie przeprwadzn bezpśredni w szkle. Szukan dpwiedzi na pytanie, czy lepsze efekty daje rganizwanie pwtórzeń pszczególnych działów bilgii i fizyki w ciągu rku, czy też jedneg dłuższeg pwtórzenia p przerbieniu całści materiału. Badania przeprwadzn w równległych klasach; czas przeznaczny na pwtórzenia byt wyrównany Okazał się, że klasy, w których pwtórzenia rzłżn w czasie, uzyskały znacznie lepsze wyniki uczenia się. Zadbaj, by Twje dzieck uczył się systematycznie. Gdy uczy się czegś mechanicznie (np. tekstu na pamięć, rtgrafii), niech pwtarza materiał krócej, ale za t regularnie, np. przez pięć dni p 15 minut. Również przygtwania d klasówki lepiej rzpczynać tydzień wcześniej i pświęcać na nie p pół gdziny dziennie, zamiast kilku gdzin tuż przed sprawdzianem. 6. Klejne ważne zjawiska dtyczące prcesu zapamiętywania t efekt pierwszeństwa i efekt świeżści. Wyniki wielu badań wskazują, że istnieje pewna stała klejnść zapamiętywania elementów w zależnści d miejsca, jakie zajmują w szeregu. Tak więc w pierwszej klejnści zapamiętywane są z reguły pczątkwe elementy szeregu, później elementy kńcwe, a dpier w następstwie dalszych pwtórzeń elementy śrdkwe. Najłatwiej zapamiętujemy więc t, c jest na pczątku i na kńcu kreślnej jednstki czaswej. Dzieck pdczas nauki w dmu pwinn dzielić drabianie lekcji na wyraźne jednstki, tak by uzyskać jak najwięcej pczątków i kńców, kiedy t szansa na zapamiętanie materiału jest największa. Niezbędne będą tu dbrze rzplanwane przerwy Wart również, by dzieck wykrzystywał pczątek nauki na uczenie się nwych zagadnień, następnie wyknywał zadania łatwiejsze, utrwalające wcześniej zdbyte infrmacje, na kńcu zaś - chć na chwilę - pwracał d nwych wiadmści.
7) Wiele innych elementów, prócz miejsca w szeregu, mże decydwać efektach naszeg zapamiętywania. Łatwiej zapamiętujemy: t, c nas interesuje, c jest dla nas ważne, c kjarzy nam się z wiedzą już przyswjną i stanwi z nią zwartą całść, c jest lepiej rzumiane, infrmacje w kntekście emcjnalnym, przede wszystkim te związane jakś z naszą sbą, elementy wyróżniające się wyraźnie spśród innych. Zachęcaj dzieck, by ucząc się nweg materiału, starał się znaleźć w nim cś ciekaweg dla siebie. Niech dnsi nwe infrmacje d wcześniej zdbytej wiedzy, rbi własne ntatki, pdkreśla najważniejsze infrmacje na klrw, szuka śmiesznych skjarzeń - wszystkie te działania ułatwią mu szybsze i trwalsze zapamiętanie nwych wiadmści. 1. D czynników wpływających na stpień zapamiętania wyuczneg materiału należy pdbieństw przerabianych tematów. Jeżeli uczymy się klejn p sbie dść pdbnych rzeczy (np. słówek z dwóch języków bcych), ich pdbieństw będzie zakłócać nasz prces zapamiętywania. Zadbaj t, by dzieck pamiętał przerwach w nauce, raz by w miarę mżliwści przerabiał klejn p sbie przedmity jak najmniej pdbne d siebie. KILKA WSKAZÓWEK DLA WSZYSTKICH JAK SIĘ UCZYĆ? Każdy z nas ma sześć wiernych sług, którym zawdzięcza swją wiedzę. Nazywają się ni: KTO się będzie uczył? Ja! DLACZEGO? B t ważne dla mjej przyszłści. Kt, Kiedy, Dlaczeg, C, Jak, Gdzie.
KIEDY? Cdziennie p trszeczku. Jeżeli przez kilka dni nic nie rbimy, materiał się spiętrza, trzeba spr nadrabiać i t wszystk staje się nieprzyjemne. Trzeba sbie tak zrganizwać czas, aby zrbić wszystk związane ze szkłą i żeby zstał jeszcze czas na inne zajęcia. GDZIE? Gdzie chcesz, gdzie ci wygdnie, gdzie najlepiej się skupisz. CZEGO się uczyć? Lepiej kreślać sbie, c się chce siągnąć niż wyznaczać czas, jaki się pświęci danemu przedmitwi. Dbrze jest przeplatać mniej interesujące przedmity z tymi, które nas interesują. Nie wln zaniedbywać przedmitu, który uważamy za nudny i męczący! Zaniedbywanie pdstawwych przedmitów mże się dbić na innych, przy których wymagane są te umiejętnści. JAK się uczyć? Wyrabiać w sbie samdyscyplinę i rbić we właściwym czasie t, c się musi zrbić. Starać się pdchdzić d nauki z chtą, pświęcać nauce wystarczając duż czasu, ale nigdy tyle, by stała się nudnym bwiązkiem. Ucząc się dłużej rbić przerwy. 1. Właściwa pra Dekalg uczenia się: Między 13 a 15 gwałtwnie spada kncentracja, dlateg nie drabiaj lekcji zaraz p pwrcie ze szkły. C 30-45 minut rób przerwy (lepiej kilka krótkich niż jedną dłuższą) napij się czegś, psłuchaj muzyki. Skncentruj się na tym, czeg masz się nauczyć. Pwiedz sbie wyraźnie: Teraz będę się uczyć i wytrwaj w tym pstanwieniu. Wyznacz sbie nagrdę za punktualne rzpczęcie i zakńczenie pracy.
Bądź zaintereswany tym, czeg się uczysz. Lepiej pamiętamy t, c nas ciekawi. 1. Skjarzenia Najtrudniejszy materiał mżesz łatwiej przyswić dzięki kjarzeniu wiadmści z brazami np. z fizyki pjęcie ciepłe pwietrze jest lżejsze niż zimne należy pwiązać z balnem, który napmpwany takim pwietrzem leci w górę. Ucząc się, staraj się kjarzyć nwą wiedzę z wiadmściami już przyswjnymi. Szukaj śmiesznych skjarzeń. Ułatwia t zapamiętywanie. Pdczas nauki nie zapminaj twrzeniu wierszyków i rymwanek. Są pmcne w zapamiętywaniu wielu szklnych wiadmści. 1. Bardz ważne urzmaicenia Nie wln zbyt dług kncentrwać się na jednym temacie. Najlepiej skakać p przedmitach ( np. p matematyce histria, później przyrda). 2. Prządek W bałaganie zbyt wiele czasu traci się na szukanie ptrzebnych rzeczy. 3. Wszystkimi zmysłami Wykrzystuj wszystkie mżliwe kanały ( wzrk, słuch, dtyk ). Ucząc się używaj słuchu, wzrku i ręki uważnie czytaj, głśn pwtarzaj, pisz alb rysuj. Ucząc się, wybieraj ważne infrmacje, rób ntatki, pdkreślaj najważniejsze fragmenty na klrw. 1. Zawsze planw
Zapisuj w kalendarzu wszystkie terminy klasówek, referatów, egzaminów itp. Wart także zaznaczać terminy dysktek, urdzin, kncertów itp. Aby uniknąć zbitki: wieczrem impreza, a następneg dnia klasówka. Bardz ważne jest planwanie nauki: jakie mam jutr lekcje? C mam zadane z tych przedmitów? C jeszcze mam na jutr przygtwać? 1. Pwtórki Pwtórz materiał p klasówce. Nie ma lepszeg spsbu na ugruntwanie wiedzy. Ucz się ze zrzumieniem. Najlepiej pwtarzaj przeczytany materiał własnymi słwami. Najłatwiej zapamiętujemy pczątek i kniec jakiegś materiału, najtrudniej śrdek. 1. Zgrana paczka Jeśli w klasie psują się stsunki, pgarszają się także wyniki w nauce. W takich sytuacjach najlepiej byłby wydbyć na światł dzienne pwód knfliktu i szybk się z nim uprać. Wśród przyjaciół łatwiej się uczyć, a energię lepiej zużyć na pracę, niż na spry. UCZ SIĘ SYSTEMATYCZNIE, NIE ODKŁADAJ PRACY. CODZIENNE, SYSTEMATYCZNE POWTÓRKI SĄ SKUTECZNIEJSZE NIŻ KILKUGODZINNA NAUKA NA DZIEŃ PRZED KLASÓWKĄ.
Prace dmwe Na pczątek łatwe zadania, ptem trudniejsze ćwiczenia, na kniec zstawiamy najprstsze prace. Dbrze jest pwtarzać w dmu materiał z lekcji jak najszybciej p ich zakńczeniu wart drabiać wszystkie lekcje teg sameg dnia, któreg były ne w szkle (aż 80 % zapminamy pdczas pierwszych 24 gdzin). W miarę mżliwści należy przerabiać klejn p sbie przedmity jak najmniej pdbne d siebie, zadania pisemne zaś drabiać na przemian z ustnymi. JAK PRZEZWYCIĘŻAĆ TRUDNOŚCI W KSZTAŁTOWANIU MYŚLENIA MATEMATYCZNEGO U DZIECI? Kształtwanie pdstawwych pjęć matematycznych u dzieci rzpczyna się już w przedszklu, zaś w klasach I III następuje ich pgłębienie i utrwalenie raz stpniwe siąganie biegłści rachunkwej w brębie czterech pdstawwych 1. LICZENIE działań matematycznych. PRZYKŁADY ĆWICZEŃ, KTÓRE MOŻNA WYKONYWAĆ Z DZIEĆMI W WIEKU 5-9 LAT Kładziemy przed dzieckiem 7-9 klcków, kralików lub innych przedmitów. Dzieck ma je
pliczyć, dtykając każdeg pjedynczeg przedmitu palcem. Sprawdzamy za pmcą pytania: ile jest klcków?, czy dzieck ptrafi pdać wynik kńcwy. Rzkładamy przed dzieckiem cyferki d 0 d 9 w dwlnej klejnści, prsimy dzieck, aby je pukładał d najmniejszej d największej. Przygtwujemy długi pasek papieru, pdzielny kreskami na dwlną liczbę prstkącików. Ja zamalwuję pierwszy prstkącik, a teraz ty czerwnym klrem zamaluj prstkącik piąty, a zielnym prstkącik dwunasty. OKREŚLANIE CECH WIELKOŚCI Przygtwujemy plansze, na których przedstawine są przedmity różnej wielkści i prsimy dzieck, aby na każdej planszy wskazał największy i najmniejszy przedmit Pdbnie jak w zadaniu pprzednim przygtwujemy plansze, tym razem z przedmitami różnej długści ROZPOZNAWANIE WARTOŚCI ZBIORU W DOWOLNYM UKŁADZIE GRAFICZNYM Na przygtwanej szachwnicy naryswane są w różnych układach przestrzennych kółeczka ( d 3-6 w każdym kwadracie ). Przygtwanych mamy kilka kwadracików tej samej wielkści, jak te z szachwnicy. Bawiąc się z dzieckiem, mówimy d nieg: Przykryj wszystkie kwadraciki, na których jest naryswane tyle sam kółeczek, c tu ( i pkazujemy dwlny kwadracik ). Dzieck ma za zadanie wyszukać i zakryć wszystkie pla, na których jest taka sama liczba kółeczek, jaka jest naryswana w kwadracie wskazanym przez nas.
Gra w dmin PORZĄDKOWANIE WEDŁUG ROSNĄCYCH I MALEJĄCYCH WARTOŚCI Przygtwujemy paseczki z naklejnymi na nich jednakwymi przedmitami. Na każdym pasku jest inna liczba przedmitów d 1 d 9. Zadaniem dziecka jest ułżenie paseczków w klejnści pczynając d paska, na którym jest najmniej lub najwięcej przedmitów. PORZĄDKOWANIE ZBIORÓW WEDŁUG OKREŚLONEJ ZASADY Przygtwujemy p dwa różnej wielkści: trójkąty, kła i kwadraty w czterech różnych klrach. Teraz, bawiąc się z dzieckiem, prsimy je, aby: pdzielił wszystkie figury na dwie grupy raz kreślił, według jakiej zasady dknał pdziału ( duże i małe bez względu na klr ) pdzielił figury na trzy zbiry ( trójkąty, kła, kwadraty bez względu na klr ) pdzielił figury na cztery zbiry ( wg klrów bez względu na kształt i wielkść ) RÓWNOLICZEBNOŚĆ RÓŻNOLICZNOŚĆ Układamy w jednym szeregu kapsle i d każdeg wkładamy p jednym guziku. Pytamy: Pwiedz mi, czy kapsli jest tyle sam c guzików?. Gdy dzieck dpwie, że tyle sam, t niepstrzeżenie zabieramy dwa guziki i pytamy: A teraz czeg jest więcej?. CIĘŻAR I OBJĘTOŚĆ Bierzemy cztery jednakwe pudełeczka, wsypujemy d każdeg z nich różną ilść piasku czy kaszy: d jedneg drbinkę, d drugieg 1/3 pudełka, d trzecieg więcej niż pół pudełka, a w statnie sypiemy d pełna. Kładziemy je przed dzieckiem i mówimy: Zbacz. Te pudełeczka są niby takie same. Różnią się ne jednak między sbą tym, że jedn
jest cięższe, a drugie lżejsze. A teraz sprawdź, które jest jakie? Ułóż je teraz tak, aby tu leżał najcięższe, bk nieg trchę lżejsze, następnie jeszcze lżejsze, a na samym kńcu najlżejsze. ĆWICZENIA Z ZASTOSOWANIEM PODSTAWOWYCH DZIAŁAŃ ARYTMETYCZNYCH ( DLA 6-, 7- LATKÓW ) Miałaś 3 lalki i na urdziny dstałaś jeszcze 2 lalki. T ile lalek masz teraz? Masz 8 cukierków. A jeśli 2 cukierki dasz bratu, t ile cukierków ci zstanie? Na każdej gałązce rsną p 2 wisienki. Takich gałązek jest 3. T ile jest razem wisienek? Dla 3 chłpców mama kupiła 9 jabłek. Gdy pdzielą ni te jabłka równ między siebie, t p ile jabłek będzie miał każdy? Nie należy zapminać, że dzieci wymagają wielu ćwiczeń w liczeniu na knkretach, zanim panują umiejętnść liczenia w pamięci. Wprwadzając dzieck w abstrakcyjny jeszcze dla nieg świat liczb, wykrzystujmy pieniądze, kalendarz, zegar. ĆWICZENIA LOGICZNEGO MYŚLENIA D rzbudzenia zaintereswań matematycznych u dzieci mżna wykrzystać różneg rdzaju zagadki i łamigłówki np. : Zabawy typu Zgadnij, kim teraz myślę? Dzieck zadaje pytania, na które my dpwiadamy jedynie, tak lub nie np. Czy jest t ktś, kg znam? Tak Czy jest t ktś z rdziny? Tak Czy jest t mężczyzna? Nie Czy jest t drsła sba?
Nie itd. Zagadki Ile kńców ma jeden kij? ( dwa ). Ile kńców mają dwa kije? ( cztery ). A ile kńców ma półtra kija? ( cztery ) Na płcie siedział 6 wróbli. Myśliwy strzelił d jedneg z nich. Ile wróbli pzstał na płcie? ( żaden, b 5 dleciał ze strachu ) Nie będzie miał trudnści z matematyką w klasach starszych takie dzieck, które w wieku przedszklnym ukształtwał sbie pdstawwe pjęcia matematyczn-lgiczne, a na etapie nauczania pczątkweg: nie nabył znacznych braków w pdstawwych wiadmściach z pwdu długiej absencji swbdnie wyknuje cztery pdstawwe działania arytmetyczne zaakceptwał mnżenie jak płacalną dmianę ddawania widzi pza symblami matematycznymi knkretne sytuacje życiwe umie myśleć lgicznie przy rzwiązywaniu zadania i umie wyciągnąć dpwiednie dane z zadania nie był wyręczane przez rdziców ( w myśleniu i działaniu ) jest wdrżne d twórczeg wysiłku d najmłdszych lat i wie, że praca nad każdym zadaniem winna być pprzedzna analizą jeg treści, a nie kncentruje się na bliczeniach nie ma innych twarzyszących zaburzeń, takich jak na przykład: trudnści w czytaniu i pisaniu, bardz wlne temp pracy, zaburzenia wybraźni wzrkw-przestrzennej itp. 1. Rzbudzanie u dziecka zamiłwania d nauki. uczenie się ma wyższą jakść, gdy dzieck je lubi II. MOTYWACJA DO NAUKI
wyjaśnianie, w jaki spsób zajęcia szklne pmgą uczniwi w życiu (czeg nauczą się uczniwie dzięki temu zadaniu, pdanie spsbu wykrzystania wiedzy lub umiejętnści pza szkłą) czyli tchnij niec życia w nauczanie w szkle, dnsząc je d sytuacji w prawdziwym świecie pwiąż wiedzę naukwą z naturalnymi zjawiskami przyrdniczymi dnieś wiedzę spłeczną i histryczną d współczesnych wydarzeń wskaż na pdbieństw literatury d życiwych dświadczeń i prblemów pdkreślaj zastswania matematyki w cdziennym życiu dwłuj się d rzeczy, które mają dla dziecka znaczenie pszerzaj (rdzicu) wiedzę zdbywaną w szkle rzbudzaj pzaszklne zaintereswania i pasje dziecka 2. Nauka pprzez zabawę. zabawy edukacyjne zabawy kształcące pdstawwe umiejętnści (np. liczenie pdczas gry planszwej, prównywanie brazków pdczas gry w dmin brazkwe lub Czarneg Pitrusia ) nie bciążaj nadmiernie planu zajęć swjeg dziecka aby miał n czas na zabawę. Im więcej nauczy się pprzez zabawę, tym silniej rzkwitnie jeg naturalny zapał d nauki i tym mcniej plubi naukę w późniejszym życiu 3. Trzy główne elementy decydujące zamiłwaniu d nauki: Kmpetencje Wszyscy lubią rbić t, c sprawia, że czujemy się kmpetentni dzieci również! Im dzieci czują się bardziej kmpetentne, tym bardziej interesują się pracą w szkle i intensywniej się uczą.
Badania wykazują, że dzieci najczęściej dświadczają satysfakcji pdczas pracy szklnej, kiedy mają jasn kreślne cele, trzymują natychmiastwą, precyzyjną infrmację zwrtną d piekuna i pracują ciężk na pzimie swich umiejętnści lub drbinę pwyżej teg pzimu. Wnisek: zadania nie mgą być zbyt łatwe, ani zbyt trudne. Dzieck uczy się w szkle ale duże znaczenie ma niefrmalna nauka w dmu i w ich śrdwisku. Dbrze jest wprwadzać d cdzienneg życia rdzinneg zajęcia sprzyjające rzwjwi pczucia kmpetencji /już u trzyletnieg dziecka/: Otcz dzieck językiem aby dzieck słyszał słwa i pprawny spsób ich wymwy raz aby mgł ćwiczyć zdlnści językwe (zadawaj pytania i prwkuj dpwiedzi dziecka, w naturalny spsób pszerzając ich słwnictw, czytaj książki, pwiadaj histryjki, ucz pisenek, wierszyków, rymwanek). Wspmagaj rzwój umiejętnści czytania czytaj mu książki, przerywaj lekturę w śrdku pwieści i pprś dzieck, żeby przewidział, c się wydarzy dalej, dwiedzaj z nim księgarnie, bibliteki, pmóż mu znaleźć książki na interesujące g tematy. Zwiększaj kmpetencje dziecka w dziedzinie matematyki angażuj je w cdzienne czynnści, które wymagają matematyczneg rzumwania (rzpznawanie kształtów, srtwanie, mierzenie, bliczanie, prównywanie, używanie kalendarza, dczytywanie gdzin na zegarze) Aby być pilnymi uczniami, dzieci nie tylk muszą wiedzieć, że są kmpetentne, ale i wierzyć, że staną się bardziej kmpetentne, gdy spróbują czegś nweg. Jak pmóc dziecku uwierzyć, że mże dnieść sukces w szkle: zapewnij mu pzytywne infrmacje zwrtne czyli pchwal je za siągnięcia wyraźnie kmunikuj dziecku, że w nie wierzysz ( wiem, że t ptrafisz ) przyznaj, że praca jest trudna (unikaj stwierdzeń typu: nie umiesz teg zrbić? Przecież t takie prste! )
pkazuj pzytywne przykłady ( ja też miałam trudnści z matematyki, ale mja wytrwałść i upór w nauce się płacił zrzumiałam działania na ułamkach) łącz krytykę z pchwałami ( nie masz prblemów z rtgrafią, ale czasem źle stawiasz przecinki ) wystrzegaj się pdawania za przykład rdzeństwa lub klegów dpaswuj swje czekiwania d każdeg dziecka z sbna Samdzielnść swbda wybru i dpwiedzialnść Samdzielnść pzwala dziecku dczuć dumę z własnych siągnięć. Jeśli kntrlujesz swje dzieck lub za bardz mu pmagasz, mże być ci wdzięczne lub czuć ulgę, że nie pnisł prażki, ale też nie mże przypisać sukcesu wyłącznie sbie. Przekazanie kntrli dziecku pbudza mtywację d nauki. Samdzielnść dziecka nie znacza jednak zgadzania się na wszystkie jeg zachcianki. Dzieci pwinny znać jasne, dbrze zdefiniwane zasady i wiedzieć, jakie są knsekwencje ich łamania (tzw. wybór w pewnych granicach ) Kiedy wprwadzamy nwe graniczenia, wyjaśniamy, dlaczeg t rbimy. Zasady należy przedyskutwać z dzieckiem. Mżna je spisać w frmie umwy, którą bje pdpiszecie. W umwie zawrzyj także własne bwiązki. Knsekwencje pwinny wypływać ze złamanej zasady. Jeśli twje dzieck nie nadąża z drabianiem lekcji, zażądaj d nieg, by następneg dnia zasiadł d nich wcześniej, ale nie zabieraj mu deseru ani nie każ mu siedzieć dłużej wieczrem. Pzwól dziecku wybrać styl pracy np. czytanie na pdłdze. Gdy dzieck pracuje już na własną rękę, zachwaj pewien dystans. Nie wywieraj presji, zerkając mu przez ramię, gdy pracuje lub stale pytając, jak mu idzie. Nie wykrzystuj pczucia winy lub bwiązku c miesiąc dkładamy pieniądze na twje krepetycje, a ty nie wkładasz najmniejszeg wysiłku w naukę.
Więź piekuńcza Rdzicielskie wsparcie przyczynia się d wewnętrzneg pczucia bezpieczeństwa dziecka c z klei krzystnie dbija się na zdlnściach dziecka i jeg chęci bycia ciekawskim badaczem taczająceg świata. Jeśli wasze relacje pierają się na wzajemnym szacunku, dzieck będzie przyswajał twje wartści, włącznie z przeknaniem, że ciężka praca i dbre wyniki są bardz ważne. Będzie chciał spełnić twje czekiwania nie dlateg, że bawia się kary, ale dlateg, że ptraktuje je jak własne. Na bliską więź pmiędzy rdzicami a dzieckiem składają się trzy elementy: Czyli: akceptacja dzieck wie, że kchasz je bezwarunkw bliskść wykazujesz zaintereswanie sprawami dziecka i angażujesz się w jeg życie, reagujesz na jeg ptrzeby wsparcie szanujesz dzieck za t, kim jest i wspierasz je w dążeniu d samdzielnści. niezależnie d sytuacji pkaż, że ci zależy na dziecku interesuj się cdziennym życiem dziecka wspólnie spędzajcie czas spraw, żeby dzieck czuł się rzumiane szanuj dzieck, za t, kim jest przekazuj dziecku własne wartści mów nich w spsób bezpśredni i żyj zgdnie z nimi 1. Dzieck mże stać się mądrzejsze dzięki wytrwałej pracy Dzieci, które wierzą, że inteligencja jest czymś stałym, uważają, że niczeg nie mżna zrbić, by stać się mądrzejszym. Nie mają pwdów, by ciężk pracwać lub być wytrwałym, kiedy naptykają trudnści.
Uprzytmnienie sbie, że ciężka praca i wytrwałść prwadzą d pdniesienia pzimu inteligencji, pbudza wewnętrzną mtywację d nauki. 2. Stawianie sbie za cel nauki czy wyników? Dzieci mają lepsze wyniki, gdy za cel stawiają sbie zdbycie wiedzy. Stawianie sbie za cel zdbywania wiedzy sprzyja głębszemu rzumieniu materiału. Dzieci uczą się bardziej aktywnie pwtórnie przeglądają materiał, któreg nie rzumieją, zadają pytania pdczas pracy, łączą wiedzę właśnie zdbywaną z przyswjną wcześniej. Uczenie się tylk p t, by zdbyć dbrą cenę, granicza wiedzę zdbywaną przez uczniów d teg, czeg spdziewają się na sprawdzianie Zbytnie przykładanie wagi d wyników mże zaszkdzić każdemu, ale są dwa typy dzieci, którym przynsi t najwięcej szkód: wyjątkw zdlni uczniwie raz dzieci z niską samceną. Ci pierwsi mgą się znudzić i stracić mtywację d pracy (p c pdejmwać wyzwanie, skr mżna siągnąć cele bez wielkieg wysiłku?). Dzieci z niską samceną z klei uważają: p c się starać, skr i tak wyjdą na głupców, niezależnie d teg, c zrbią. Jak pkazać dziecku, że cenisz stawanie się mądrym: pdkreślaj znaczenie nauki jak celu pdkreślaj, że nauka jest ważniejsza niż ceny wytłumacz dziecku, że błędy są naturalną częścią prcesu nauki bądź wzrem pzytywnej pstawy wbec własnych błędów pmóż dziecku uczyć się na błędach i niepwdzeniach nie pzwól, żeby ktklwiek śmiał się z błędów innych
Pamiętaj, że współzawdnictw skupia uwagę na wynikach, zniechęca d pdejmwania wysiłków, sprzyja pbieżnemu wyknywaniu zadań, niszczy kreatywnść. Współpraca bardziej mtywuje niż współzawdnictw. Dzieci lubią pracwać razem z rówieśnikami, a współzawdnictw pmiędzy grupami jest zazwyczaj lepsze niż knkurencja indywidualna. 1. Nagrdy i ceny Nie mżna stswać nagród częściej, niż t naprawdę knieczne. Jeśli zawidą inne metdy, mżna stswać nagrdy d dładwania akumulatrów dziecka. Drbne przekupstw mże skłnić dzieck d rzwinięcia umiejętnści i bywa skuteczne d chwili, gdy pczucie kmpetencji przyniesie dziecku satysfakcję i zwiększy mtywację d nauki. Nagrdy mgą też mtywwać dzieck d panwania tematów, które wydają mu się nudne. Jednak nagrdy mgą dwracać uwagę dzieci d wartści jakiejś czynnści i kierwać ją na samą nagrdę pwód d pdejmwania czynnści. Innymi słwy najlepszym spsbem pdkpania zaintereswania dziecka nauką jest nagradzanie g za t, że się uczy. Skupianie się na nagrdzie sprawia, iż uczniwie zawężają zakres zaintereswań, zapminają tym, czeg się nauczyli, uciekają się d uczenia się na pamięć i pójścia na łatwiznę, łącznie z szukiwaniem. Przy stswaniu nagród należy pamiętać następujących radach: Nagradzaj czynnść, którą ppierasz. Nie szafuj nagrdami. Jeśli wystarczą ldy, nie prpnuj gry kmputerwej. Nie zwlekaj zbyt dług z wręczeniem lub zrealizwaniem nagrdy. Zwracaj się d dziecka tak, jakby mgł dknać samdzielneg wybru. Na przykład: C pwiesz na t, że jeśli będziesz drabiał wszystkie lekcje przez trzy dni z rzędu, t upiekę ci ulubine ciast? Zgadzasz się na t? Przestań nagradzać, gdy tylk dzieck wykaże prawdziwe zaintereswanie daną czynnścią. Istnieje szczególny rdzaj nagród, które zamiast zmniejszać u dziecka zamiłwanie d nauki, niemal zawsze je zwiększają: nagrdy zawierające infrmacje dtyczące kmpetencji dziecka. Dzieje się tak dlateg, że takie nagrdy ptwierdzają jakieś dknanie lub nwą umiejętnść. Nagrdy, które przekazują infrmacje na temat szklnych kmpetencji dziecka, pdsycą jeg entuzjazm d nauki.
Szczególnym rdzajem nagród są pchwały. Przy ich stswaniu należy pamiętać zasadach: Bądź knkretny, chwal tylk za siągnięcia wymagające wysiłku. Chwal za wytrwałść i sbiste pstępy. Chwal uczynki, a nie sam dzieck. Nie pzwól, by dzieck uzależnił się d twich pchwał. Pmóż mu samdzielnie cenić swją pracę. Bądź szczery i nie przesadzaj z pchwałami. Oceny, tak sam jak nagrdy, dciągają uwagę dziecka d teg, czeg się uczy. Nie należy im nadawać największeg znaczenia. Lepiej zachęcać dzieck d teg, żeby bardziej skupił się na krótkterminwych celach niż na cenach: napisaniu dbreg referatu, nauczeniu się piswni nwych słów. Gdy dzieck trzymuje ceny lub świadectw, płóż nacisk na uwagi nauczyciela i inne infrmacje dtyczące teg, czeg się nauczył. Pwiedz dziecku, że tak naprawdę liczy się wysiłek włżny w pracę raz t, czeg się nauczy. Im większy nacisk płżysz na pczucie sbistej satysfakcji i dumy z dbrze wyknanej pracy, tym mniej dzieck będzie zależne d zewnętrznych bdźców takich jak ceny. 1. Pczucie własnej wartści Gdy dzieck wie, że je kchasz i akceptujesz, wzrasta w atmsferze miłści i spkju, która jest niezbędna d pełneg emcjnalneg rzwju i wykształcenia się zamiłwania d nauki. Świadme, że twja miłść nie zależy d jeg siągnięć szklnych, dzieck mże pdejmwać ryzyk i prsić pmc. Mże uczyć się pprzez zabawę, stawać się craz bardziej kmpetentne, czuć się samdzielne, a przy tym nie tracić z tbą bliskiej więzi. MOTYWACJA DO NAUKI: CHCIEĆ TO MÓC Kt chce cś stwrzyć, musi cś z siebie dać. Mtywacja dgrywa tutaj zasadniczą rlę.
Mtywacja d nauki znacza knfrntację z kreślnymi wymgami jakści. Chdzi t, żeby w tej samej sytuacji siągać c najmniej równie dbre, a nawet lepsze wyniki niż d tej pry alb w prównaniu z innymi ludźmi dknywać takich samych alb lepszych siągnięć. Wcześniejsze sukcesy alb prażki kreślają w znacznym stpniu mtywację dziecka d nauki. Ważne jest więc, żeby d małeg dzieci miały kazje d dnszenia sukcesów. Dzieck, które w kreślnych sytuacjach dnisł sukces, przeważnie pnawia próby zebrania klejnych laurów. Spsób interpretacji przez dzieci sukcesów czy prażek, w spsób isttny determinuje ich dalszą mtywację d nauki. Pczucie dpwiedzialnści za własne pczynania, ma znaczący wpływ na skupienie uwagi i wytrwałść. Jak rzwija się mtywacja d nauki małe dzieck cieszy się efektem własnych pczynań, dlateg sam stara się tak działać, żeby siągnąć kreślne rezultaty starsze dzieck pdejmuje próby efektywneg sprstania wymgm tczenia. rdzice pdtrzymują w dziecku jeg gtwść d pdejmwania wysiłku, nauki Wychwanie w samdzielnści rdzina pwinna pświęcać czas na wypróbwanie przez dzieck własnych rzwiązań rdzice pwinni dstrzegać starania dziecka, a przede wszystkim dceniać nawet niewielkie pstępy. W ten spsób umacniają je w dalszych działaniach, dają mu nadzieję, ddają dwagi i tym samym wspierają jeg samdzielnść atmsfera w rdzinie pwinna być naznaczna wzajemnym szacunkiem i życzliwścią rdzina pwinna dstarczać dziecku impulsów, przydatnych w rzwiązywaniu prblemów i w rzbudzaniu chęci pznania rdzina pwinna również kreślać dziecku granice i ułatwić rientację w bliskim tczeniu. Gdy brakuje czasu
Dzieci ptrzebują wsparcia rdziców, żeby mieć mtywację i pracwać wytrwale. Ważny jest przede wszystkim czas i zaintereswanie dla jeg ptrzeb i prblemów. Kiedy brakuje czasu brakuje też cdziennych rzmów, przemyśleń na temat wychwania i jeg celów, a także wzajemneg wsparcia i kazywania szacunku. Umykają uwadze rdziców zaniedbania np. przy drabianiu lekcji czy wypełnianiu dmwych bwiązków. Z drugiej strny częst nie zauważają starań dziecka, które chce siągnąć jak najlepsze wyniki. Jeśli nie ma uznania, alb jeśli udziela się tylk nagany, t nie należy czekiwać, że dzieck będzie miał chęć na długtrwały wysiłek. Jest n bwiem przeświadczne, że wysiłek się nie płaca. III. KŁOPOTY Z KONCENTRACJĄ UWAGI Kłpty z kncentracją u dzieci wydają się być znakiem naszych czasów. Wiele dzieci jest nadpbudliwych i niezdlnych d skupienia uwagi. Ten brak wytrwałści daje sbie znać najpóźniej w szkle. Dzieck nie jest w stanie się skupić; częst również nie lubi się starać, tym samym jeg pstępy pzstają dalek w tyle za umiejętnściami. Wiele badań wskazuje na t, że zaburzenia kncentracji kreślane są jak najczęstsza trudnść w prcesie nauczania. W ciągu statnich lat wzrsła liczba dzieci, które z pwdu zaburzeń kncentracji były kierwane d internistów, pediatrów i psychlgów. Przyczyn trudnści w nauce rdzice częst upatrują w kłptach z kncentracją: Gdyby nasze dzieck zajmwał się bardziej intensywnie szkłą i zadanymi lekcjami, na pewn miałby lepsze ceny". Nie jest t takie prste! Zdlnść kncentracji u człwieka nie jest drębną umiejętnścią, którą mżna szybk wyczarwać; chdzi raczej kmplekswe prcesy, w których isttną rlę dgrywają wpływy z zewnątrz. Oczywiście zdlnść kncentracji mżna wyćwiczyć; wiele isttniejsze jest jednakże uwzględnienie różnrdnych czynników, determinujących życie dziecka i ich ewentualna zmiana. Kncentracja i uwaga nie są niezależnymi, cząstkwymi aspektami, które mgą być traktwane drębnie. Mgą być pjmwane tylk w płączeniu z zachwaniem dziecka, jeg sbwścią i w relacji z tczeniem. Warunki szklne również maj ą tutaj znaczenie.
Wiele trudnści, szczególnie w brębie szkły, kreślanych jak kłpty z kncentracją, mżna wyjaśnić na pdstawie innych zjawisk, takich jak: niewielka mtywacja d nauki, zredukwane zaintereswanie kreślnymi treściami nauczania, brak kreślnych zdlnści, niekrzystne warunki w dmu, niekrzystna atmsfera w szkle, prblemy z umiejętnściami cząstkwymi (dysleksja, dyskalkulia) Objaśnienie tych pwiązań jest tematem niniejszeg pradnika. U każdeg dziecka przyczyny kłptów z kncentracją są inne. Należy je najpierw kreślić, a później dknywać zmian. Dpier wtedy pprzez systematyczny trening mżna pmóc dziecku w rzwijaniu jeg zdlnści kncentracji. Dla rdziców znacza t szczególny rdzaj dpwiedzialnści. Muszą być gtwi d zrewidwania relacji rdzinnych i d zmiany wymagań wbec dziecka. Z teg jednak rdzi się szansa nie tylk na pknanie kłptów z kncentracją u dziecka, lecz i na zbudwanie bardziej harmnijneg życia rdzinneg. JAK OBJAWIAJĄ SIĘ PROBLEMY Z KONCENTRACJĄ Niektóre dzieci zajmują się c chwila czymś innym i nigdy nie pprzestają na jednej rzeczy. Ale prblemy z kncentracją mgą mieć również spkjni marzyciele. Rdzice częst są przeświadczeni, że ich dzieck mgłby siągnąć więcej, gdyby ptrafił się skncentrwać. Czasami rztargnine, czasami nieuważne Kiedy dzieck bierze się d kilku rzeczy naraz i niczeg nie dprwadza d kńca, kiedy nie słucha uważnie i ciągle czymś zapmina alb nagle zapmina, c właśnie miał zamiar zrbić - t zapewne nie jest w stanie się skupić. Takie rztargnine
dzieck szybk zwraca uwagę drsłych - zwłaszcza, kiedy ma pstawine zadania d wyknania. Dstrzeżenie nieprawidłwści w zachwaniu dziecka pwinn skłnić rdziców d zasięgnięcia prady specjalisty. Ale istnieją również spkjni marzyciele", którzy nie są chatyczni czy absrbujący, a mim t mają słabe pstępy w nauce. Ich zachwanie również przypisuje się słabej kncentracji. Zaburzenia kncentracji mgą zatem przejawiać się w różny spsób. Niepkić pwinny przede wszystkim następujące bjawy: Niezadwalające pstępy w nauce Brak kncentracji i nieuwaga stają się prblemem przede wszystkim w szkle. Objawiają się jednak już w wieku przedszklnym. Dzieci nie umieją same zająć się czymś przez dłuższy czas, c chwila birą się d czegś inneg i nic nie ptrafią zrbić p klei. Jednakże rdzice zaczynają się martwić dpier wtedy, kiedy dzieck trzymuje w szkle złe ceny, a zadania szklne wypełnia płwicznie, błędnie lub wcale. Na tym etapie rdzicm trudn jest kreślić przyczyny teg stanu rzeczy i szukają rady u specjalisty. Fragmenty ceny piswej na zakńczenie drugiej klasy szkły pdstawwej: Adrian, lat 9, druga klasa Adrian dbrze radzi sbie z rzumieniem treści czytanek. Z trudem dpwiada pisemnie na pytania, z racji grmnych trudnści z umiejętnścią pisania. Spsób pisania stał się niec bardziej swbdny. Płynne pisanie i stawianie liter we właściwej klejnści wymaga jeszcze wielu ćwiczeń. Tym samym nie siąga wystarczających pstępów w pprawnej piswni. Nie rzróżnia części mwy. Z matematyki rzwiązuje zadania typu jeden razy jeden. Mechaniczne zadania rachunkwe rzwiązuje w brębie liczb d jeden d stu. Czasami przestawia cyfry w liczbach dwuczłnwych. Trudnści w kncentracji, graniczna zdlnść skupienia uwagi i późnina lub wybiórcza percepcja wpływają bardz negatywnie na jeg pstępy w nauce. Jakklwiek bierze udział w zajęciach wyrównawczych, jest prawdpdbne, że nie zstanie prmwany. Identyczny lub pdbny charakter maj ą trudnści prawie wszystkich dzieci, które z pwdu kłptów z kncentracją trafiają d terapeuty czy pediatry.
Nauczyciele, a w szczególnści rdzice przypisują złe wyniki w dużej mierze zaburzenim kncentracji. Jest więc jasne, że rzpznanie przyczyn pczątkw piera się na przypuszczeniu, że słaba kncentracja mże być pwdem niezadwalających pstępów w nauce. Czasami dzieck siąga stswne d wieku, przeciętne pstępy w szkle; rdzice jednak uważają, że mgłby być lepiej, gdyby dzieck był bardziej skupine i wytrwałe. Również i t niespełnienie czekiwań sprwadzają częst d zaburzeń kncentracji. Zdlnść kncentracji t umiejętnść skupiania uwagi na ściśle kreślnej i pisanej dziedzinie. Kncentracja znacza skierwanie energii na jedną dziedzinę i zajmwanie się nią w intensywny spsób. Zawsze nieuważne Upśledzenie zdlnści kncentracji mże przyjmwać u każdeg dziecka inną frmę; również u teg sameg dziecka mże mieć różne frmy, w zależnści d teg, czym dzieck akurat się zajmuje. Na gół daje się zabserwwać, że dzieci kncentrują się craz trudniej we wszystkich dziedzinach. Ale t czywiście nie dtyczy każdeg dziecka. Jest wiele dzieci, u których prblemy z kncentracją i wytrwałścią ujawniają się tylk w specyficznych warunkach, np. tylk przy stawianiu wymgów w szkle, przy drabianiu prac dmwych czy tylk w przypadku matematyki, pdczas gdy w zabawie alb w trakcie wybranych samdzielnie zajęć (prace manualne, składanie klcków leg, malwanie, zbieranie znaczków) wykazują bardz dużą wytrwałść. Niespkjne czy zamyślne Dzieci z zaburzeniami kncentracji łatw rzpraszają uwagę. Jest t ich cecha wspólna. Ale na zewnątrz są bardz różne. Mżna wyróżnić dwa typy dzieci z zaburzeniami kncentracji: typ aktywn-impulsywny typ pasywn-zamyślny Zarówn dzieci spkjne, jak i aktywne pracują pbieżnie i częst ppełniają błędy.
Zaburzenia kncentracji w przypadku typu aktywn-pasywneg Typwe dla takieg dziecka jest działanie impulsywne. Na wszystk ma zbyt mał czasu, częst pracuje zrywami. Wszelkie zadania wyknuje pbieżnie i nie sprawdza ich. Planwanie zajęć nie wchdzi w grę. Ostatecznie ppełnia duż błędów. Dzieck częst przerywa pracę i jeśli zadań nie da się rzwiązać szybk, ulega frustracji. Ma grmne trudnści z zajęciem się pstawinymi przed nim zadaniami i chce ich za wszelką cenę uniknąć. Częst skupia uwagę na czymś innym. Na lekcji przeszkadza. Ma kłpty z zapamiętywaniem, nie drabia prac dmwych. Cechuje je zbyt szybki czas reakcji, brak wytrwałści, niechęć d pnszenia dpwiedzialnści. W sferze emcjnalnej dzieck takie częst kazuje niezadwlenie i ma małą dprnść na stres. Zaburzenia kncentracji typu pasywn-refleksyjneg Dzieck z zaburzeniami kncentracji typu pasywn-refleksyjneg jest pwlne i uchdzi za marzyciela. Ptrzebuje duż czasu, zanim przystąpi d jakiegś zadania, a jeszcze więcej, żeby się z nim uprać. Takie dzieck częst jest zamyślne i z trudnścią skupia się na wyznacznych zadaniach. Dzieje się t nie z pwdu impulsywnści, ale z racji bardz pwlneg działania. Nie jest w stanie skupić uwagi, jest raczej zaabsrbwane własnymi myślami. Bdźce wewnętrzne i zewnętrzne łatw dwracają jeg uwagę. Dzieck chętnie ddaje się marzenim, które przeszkadzają mu w czynieniu pstępów w nauce. Częst nie jest w stanie pradzić sbie z pstawinymi mu zadaniami. W przewidzianym na pracę czasie mże wyknać tylk jej część i t niedkładnie lub błędnie. Te nieprawidłwści zachwania nie muszą czywiście występwać dkładnie w tej frmie. Ilustrują ne raczej zasadnicze typy zaburzeń kncentracji. DZIECKO W CZASACH KONSUMPCJI, ROZWODÓW, BEZROBOCIA W życiu dmwym dzieci dświadczają niewiele wysiłku czy trudu, rzadk też muszą rezygnwać ze swich ptrzeb. W szkle natmiast ptrzeba spreg nakładu pracy i wytrwałści, aby siągnąć sukces.
Wiele dzieci żyje dziś w przesycie. Są zasypywane zabawkami. Dświadczają niewiele spkju i jeszcze mniej wysiłku. Nerwwy, ciągle zmieniający się świat rzeczy nie pzwala zbyt dług zajmwać się jedną sprawą. Z racji wielu bdźców wytrwanie przy jednej, knkretnej sprawie sprawia dzisiejszemu dziecku wielką trudnść. Różnrakie mżliwści rganizwania sbie czasu wlneg bez własneg nakładu sił czy pracy t pdstawwa przyczyna zaburzeń kncentracji u wielu dzieci. Kncentracji uczymy się d małeg, starając się pknywać craz t nwe, trudniejsze zadania w życiu cdziennym i zabawie. Miejsce samdzielneg działania i wysiłków zajmują przeżycia z drugiej ręki, przekazywane przez telewizję, wide i kmputer. Wysiłek, samdzielna twórczść t dla wielu dzieci cś zupełnie nieznaneg. Tymczasem w szkle czekuje się skupienia uwagi na jednym temacie. W takich klicznściach przekazanie dziecku, że wart się starać w szkle, sprawia rdzicm grmną trudnść. PROBLEMY W RODZINIE Pczucie bezpieczeństwa i wsparcie w rdzinie umacniają zdlnści dziecka. Na knflikty dzieci reagują z niezwykłą wrażliwścią przejawia się t również brakiem kncentracji. Zdlnść kncentracji jest bezpśredni związana ze stanem psychicznym. Jeśli kgś absrbują życiwe trudnści, nie jest w stanie się skncentrwać na niczym innym. Zasadnicz zmieniły się becnie realia życia rdzinneg. Jest craz więcej niepełnych rdzin i rdziców samtnie wychwujących dzieci. Rzwód rdziców znacza dla dziecka brak pczucia bezpieczeństwa i strach. Dzieck jest zajęte sbą i rdzicami. Nie jest w stanie wystarczając się skncentrwać i pracwać wytrwale. Nwe warunki życia, praca zawdwa bjga rdziców, wzrastająca liczba samtnych rdziców, przeciążenie pracą, eknmiczne graniczenia, bawa przed bezrbciem, ale także knsumpcyjna pstawa drsłych wszystk t znacza dla wielu dzieci wzrastający brak parcia.
Dzieci ptrzebują emcjnalnej pewnści i stabilnej sytuacji w rdzinie, żeby móc pracwać w spsób skupiny i efektywny. Lęk i trska rdzinę są dla dzieci niezwykle znaczącymi czynnikami zaburzającymi. Kncentracja na pszczególnych zadaniach przychdzi dziecku z wielkim trudem, jeśli częst dświadcza n w dmu wzajemnej nienawiści rdziców i knfliktów między nimi. Jaką rlę dgrywa dżywianie Odpwiednie dżywianie wspmaga zdlnść kncentracji dziecka - Najpierw śniadanie, ptem szkła. Wiele przypuszczeń na temat związków między spsbem dżywiania a zachwaniem nie ptwierdził się. Na pewn istnieją jednak takie dzieci, które ze szczególną wrażliwścią reagują na kreślne składniki pżywienia. Ich zachwanie mże być zmienine za pmcą diety. Rdzice pwinni zwrócić się z tym prblemem d pediatry lub dpwiedniej pradni. Otrzymają tam fachwą pmc. TRUDNOŚCI W NAUCE I ZABURZENIA CZĄSTKOWE Prblemy z kncentracją są częst knsekwencją ciągłych prażek; te z klei birą się nierzadk z upśledzenia zdlnści d nauki. Niezdlnść uczenia się Dzieci, które wykazują nadpbudliwść ruchwą zawsze w tych sytuacjach, które je przerastają i w których nie umieją znaleźć rzwiązania najprawdpdbniej mają upśledzne zdlnści intelektualne. Próbują ne zmienić takie sytuacje wygłupianiem się czy innym teg rdzaju zachwaniem. Jeżeli dzieck dznaje prażek w wielu przedmitach szklnych, t jeg pczucie własnej wartści jest nieustannie wystawiane na próbę. Dzieck próbuje brnić się przed takimi dświadczeniami. Manifestuje się t unikami, zredukwaną zdlnścią uczenia się, a w knsekwencji niewielką kncentracją i wytrwałścią. ZESPÓŁ DEFICYTU KONCENTRACJI