6. Pszenica jara oprac. mgr inż. Anna Mrozek W latach 2015-2017 w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego przeprowadzono 9 doświadczeń z odmianami pszenicy jarej. Doświadczenia zlokalizowane były w Stacji Doświadczalnej w Sulejowie, Zakładzie Doświadczalnym w Lućmierzu i Hodowli Roślin w Strzelcach. Celem przeprowadzonych badań było sprawdzenie wartości gospodarczej i użytkowej 14 odmian pszenicy jarej w warunkach przyrodniczych województwa łódzkiego. Tabela 1 przedstawia wykaz testowanych odmian, rok wpisania ich do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce, rok włączenia do Listy Odmian Zalecanych oraz dane jednostek zachowujących odmiany. Wszystkie doświadczenia były realizowane jako dwupowtórzeniowe i dwuczynnikowe (odmianowo-agrotechniczne). Wysoki poziom agrotechniczny (a2) różnił się od przeciętnego (a1) zastosowaniem wyższego nawożenia azotowego, dolistnych preparatów wieloskładnikowych oraz ochroną przed chorobami i wyleganiem. Na przeciętnym poziomie agrotechniki (a1) nawożenie mineralne jest zróżnicowane w poszczególnych punktach doświadczalnych i dostosowane do lokalnych warunków. Szczegółowe elementy agrotechniki ujęto w tabeli 2. Materiał siewny dostarczony do punktów doświadczalnych był zaprawiony zaprawą nasienną Domnic 060 FS. Obsada nasion była jednakowa dla wszystkich odmian i wynosiła 450 szt/m 2. Siewy pszenicy jarej przeprowadzono w trzeciej dekadzie marca w Strzelcach i Sulejowie, a w pierwszej dekadzie kwietnia w Lućmierzu. Nawożenie azotowe stosowano przedsiewnie oraz pogłównie i dolistnie. Na podstawowym poziomie agrotechniki (a 1 ) łącznie wysiano od 66 do 96 kg N/ha, zaś na poziomie intensywnym (a 2 ) zużyto odpowiednio o 40 kg/ha więcej. Nawożenie fosforowe (P 2 O 5 ) wahało się od 24 do 45 kg/ha, a potasowe (K 2 O) od 64 do 90 kg/ha. Na intensywnym poziomie agrotechnicznym (a 2 ) przeprowadzono zabiegi fungicydowe, zastosowano regulator wzrostu oraz dokarmiano rośliny dolistnymi preparatami wieloskładnikowymi. W doświadczeniach porejestrowych realizowanych w województwie łódzkim w roku 2017 zdecydowanie najwyższy plon uzyskano w Strzelcach, gdzie pszenica na podstawowym poziomie agrotechniki plonowała 8,3 tony z hektara (tabela 4). W pozostałych miejscowościach średni plon był niższy (6,8 t/ha w Lućmierzu i 5,7 t/ha w Sulejowie). Na obu poziomach agrotechniki w 2017 roku największą ilość ziarna wydała nowa odmiana Frajda, natomiast w wieloleciu - Rusałka (badana dwa lata) oraz Goplana i Harenda. Zwiększenie poziomu agrotechniki (a 2 ) pozwoliło na zwiększenie plonu o tonę z hektara. Porażenie roślin chorobami grzybowymi w omawianym sezonie było zróżnicowane (tabela 6). Mączniak prawdziwy zbóż wystąpił w dwóch miejscowościach lecz o niewielkim natężeniu. Wysoką odporność na mączniaka wykazują od lat odmiany Struna i Mandaryna. Porażenie roślin przez rdzę brunatną wystąpiło w roku 2017, a najbardziej uwidoczniło się ona na odmianach: Struna, Frajda i Varius. Natomiast na septoriozę liści mniej odporne są Arabella i Nimfa, a na septoriozę plew - Serenada i Nimfa. W 2017 roku najniższą odmianą była Nimfa, a najwyższą okazała się odmiana Struna (tabela 7). Nie wystąpiło wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej. Jedynie wyleganie przed zbiorem zaobserwowano u odmiany Struna w Sulejowie. Najbardziej dorodnym ziarnem, w 2017 roku a także w wieloleciu, odznaczyła się odmiana Serenada. Najdrobniejsze ziarno wytworzyła odmiana Mandaryna. Na podstawie wyników badań i doświadczeń prowadzonych w ramach PDO w województwie łódzkim tworzone są listy odmian zalecanych do uprawy. LOZ do uprawy w województwie łódzkim na rok 2017 dla pszenicy jarej obejmuje 7 odmian: ARABELLA, 2. GOPLANA, 3. HARENDA, 4. MANDARYNA, 5. RUSAŁKA R, 6. STRUNA, 7. TYBALT R - odmiana wstępnie rekomendowana, na podstawie wyników PDO z roku zbioru 2016.
Tabela 1. Pszenica jara. Odmiany badane. Rok zbioru: 2017 Rok wpisania do Rok Odmiana Krajoweg włączenia o Rejestru do LOZ Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 Tybalt 2005 2009 Irena Szyld, ul. Celtycka 41A, 62-800 Kalisz 2 Arabella 2011 2012 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 3 Struna 2013 2015 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 4 Mandaryna 2014 2017 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 5 Goplana 2015 2016 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan 6 Serenada 2015 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 7 Nimfa 2016 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 8 Rusałka 2016 2017 R Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 9 Varius 2016 Saaten-Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec 10 WPB Skye 2016 Irena Szyld, ul. Celtycka 41A, 62-800 Kalisz 11 Frajda 2017 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 12 Jarlanka 2017 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, 63-740 Kobylin 13 Harenda 2014 2016 Małopolska Hodowla Roślin sp. z o.o., ul. Zbożowa 4, 30-002 Kraków 14 Kamelia 2015 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, 99-307 Strzelce 2017 R odmiana wstępnie rekomendowana.
Tabela 2. Pszenica jara. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2017. Miejscowość Sulejów Lućmierz Strzelce Powiat Piotrkowski Zgierski Kutnowski Kompleks rolniczej przydatności gleby pszenny dobry żytni bardzo dobry pszenny dobry Klasa bonitacyjna gleby III b IV b III b ph gleby w KCl 6,0 6,8 6,5 Przedplon ziemniaki ziemniaki kukurydza na zielonkę Data siewu (dzień, m-c, rok) 31.03.2017 05.04.2017 28.03.2017 Obsada nasion (szt/m 2 ) 450 450 450 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 05.08.2017 08.08.2017 14.08.2017 Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) 96 118 66 N na poziomie a 2 (kg/ha) 136 158 106 P 2 O 5 (kg/ha) 30 24 45 K 2 O (kg/ha) 72 64 90 Plonvit Opty 2 x 0,8 kg/ha Agroleaf Crop Cereals (l/ha) Mikrofert - 0,4 l/ha 2 x 5 kg/ha Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Domnic 060 FS Starane 250 EC - 0,3 l Dicoherb 750 SL 0,75 l Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Granstar Ultra SX 50-40g/ha Mustang Forte 195 SE - 0,8 l Biathlon 4D 0,07 kg Pyrinex 480 EC 0,6 l Insektycyd (nazwa, dawka/ha) Fury 100 EW 2 x 0,1 l Fury 100 EW - 0,1 l (tylko na poziomie a 2 ) Basfoliar Extra 5 l/ha Siarczan magnezu 10 kg/ha Mustang Forte 195 SE - 0,8 l Pyrinex 480 EC 0,5 l Fungicyd - pierwszy zabieg (nazwa, dawka/ha) Delaro 325 SC -1 l Fandango 200 EC 1 l Capalo 337,5 SE 1,8 l Fungicyd - drugi zabieg (nazwa, dawka/ha) Variano Xpro 190 EC - 1,5 l Falcon 460 EC - 0,6 l - Regulator wzrostu (nazwa, dawka/ha) Cerone 480 SL -0,75 l Moddus 250 EC - 0,4 l Cuadro 250 EC 0,4 l
Tabela 3. Pszenica jara. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2017. Cecha Sulejów Lućmierz Strzelce a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Termin kłoszenia (dzień, m-c) 12.06 14.06 18.06 18.06 13.06 15.06 2 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 20.07 23.07 24.07 26.07 02.08 03.08 3 Wysokość roślin (cm) 80 69 75 64 85 78 4 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 9,0 8,9 9,0 6 Porażenie przez mączniaka (skala 9 o ) 8,8 9,0 9,0 9,0 7,6 8,9 7 Porażenie przez rdzę brunatną (skala 9 o ) 8,8 9,0 9,0 9,0 6,1 8,9 8 Porażenie przez septoriozę liści (skala 9 o ) 6,8 7,9 7,9 8,9 6,1 9,0 9 Porażenie przez septoriozę plew (skala 9 o ) 7,8 9,0 7,7 8,0 9,0 9,0 10 Porażenie przez fuzariozę kłosów (skala 9 o ) 9,0 9,0 8,9 9,0 9,0 9,0 11 Porażenie przez brunatną plamistość liści (skala 9 o ) 6,8 8,7 8,9 9,0 9,0 9,0 12 Porażenie przez rdzę żółtą (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 9,0 8,0 9,0 13 Masa 1000 ziaren (g) 44,9 46,5 45,1 46,7 43,2 44,8 Wilgotność ziarna podczas 14 (%) 12,8 13,2 12,4 12,4 13,5 13,9 zbioru 15 Plon ziarna (dt z ha) 56,8 60,5 67,6 72,4 83,2 105,7 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. a 1 przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki. Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny.
Tabela 4. Pszenica jara. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2017 Poziom a 1 Poziom a 2 Odmiana Sulejów Lućmierz Strzelce Sulejów Lućmierz Strzelce Wzorzec, dt z ha 56,8 67,6 83,2 60,5 72,4 105,7 1 Tybalt 108 99 101 104 103 95 2 Arabella 94 104 98 87 103 105 3 Struna 97 105 88 97 102 88 4 Mandaryna 103 100 96 98 100 95 5 Goplana 100 103 102 103 116 103 6 Serenada 88 96 100 96 91 98 7 Nimfa 100 94 104 101 99 103 8 Rusałka 104 103 103 99 102 103 9 Varius 109 94 102 103 87 99 10 WPB Skye 109 98 90 105 100 95 11 Frajda 92 104 116 108 107 112 12 Jarlanka 102 97 96 104 99 102 13 Harenda 102 112 104 97 103 105 14 Kamelia 93 90 98 95 90 97 Wzorzec wszystkie badane odmiany.
Tabela 5. Pszenica jara. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2017, 2016, 2015 Plon ziarna w % wzorca Odmiana Poziom a 1 Poziom a 2 Średnia 2017 2016 2015 2017 2016 2015 2015-2017 Średnia 2015-2017 Wzorzec, dt z ha 69,2 60,2 63,8 64,4 79,5 65,3 69,3 71,4 1 Tybalt 102 98 105 102 100 102 104 102 2 Arabella 99 98 97 98 100 95 95 97 3 Struna 96 100 99 98 95 99 101 98 4 Mandaryna 99 102 95 98 97 101 93 97 5 Goplana 102 103 105 103 107 102 105 105 6 Serenada 96 98 97 97 96 98 97 97 7 Nimfa 99 102-100* 101 101-101* 8 Rusałka 103 104-104* 101 107-104* 9 Varius 101 100-100* 96 98-97* 10 WPB Skye 98 101-100* 99 101-100* 11 Frajda 106 - - - 110 - - - 12 Jarlanka 98 - - - 101 - - - 13 Harenda 106 101 101 103 103 100 105 102 14 Kamelia 94 94 101 96 95 95 100 96 Liczba doświadczeń 3 3 3 9 3 3 3 9 Wzorzec: w roku 2017 wszystkie badane odmiany, w roku 2016 Tybalt, Arabella, Struna, Mandaryna, Goplana, Serenada, Nimfa, Rusałka, Varius, WPB Skye, Harenda i Kamelia, w roku 2015 Tybalt, Arabella, Struna, Mandaryna, Goplana, Serenada, Harenda i Kamelia. * - średnia z lat: 2016-2017. Liczba doświadczeń dla okresu 2015-2017 odnosi się do odmian badanych trzy lata.
Tabela 6. Pszenica jara. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2017, 2015 2017. Liczba Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza plew Odmiana lat badań 2017 2015-2017 2017 2015, 2017 2017 2015-2017 2017 2015-2017 Wzorzec (skala 9 o ) 8,2 8,3 7,4 7,8 6,9 6,8 7,8 7,5 1 Tybalt 3-0,2 0,2 0,6 0,4-0,1-0,1 0,0-0,4 2 Arabella 3 0,1-0,3 0,6-0,1-0,3-0,6 0,3 0,3 3 Struna 3 0,3 0,4-1,2-0,2-0,1 0,1 0,3 0,3 4 Mandaryna 3 0,3 0,3 0,1-0,3-0,1-0,2 0,3 0,7 5 Goplana 3 0,3 0,2 0,1-0,3 0,4 0,3 0,0 0,1 6 Serenada 3-0,4 0,0 0,6 0,4 0,2 0,7-1,5-1,6 7 Nimfa 2 0,1 0,0* 0,6 - -0,3-0,9* -0,8-1,3* 8 Rusałka 2-0,7-0,3* 0,1-0,1-0,2* 0,3 0,2* 9 Varius 2 0,3-0,1* -0,7-0,2 0,1* 0,0 0,1* 10 WPB Skye 2 0,3 0,3* 0,1 - -0,4-0,3* -0,3-1,0* 11 Frajda 1-0,9 - -0,9-0,1-0,0-12 Jarlanka 1 0,1 - -0,2-0,4-0,8-13 Harenda 3 0,3-0,3 0,6 0,6-0,3 0,0 0,8 0,5 14 Kamelia 3 0,3 0,1-0,2-0,1 0,1-0,1 0,0 0,1 Liczba doświadczeń 2 6 2 4 3 7 2 4 Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec: w roku 2017 wszystkie badane odmiany, w roku 2016 Tybalt, Arabella, Struna, Mandaryna, Goplana, Serenada, Nimfa, Rusałka, Varius, WPB Skye, Harenda i Kamelia, w roku 2015 Tybalt, Arabella, Struna, Mandaryna, Goplana, Serenada, Harenda i Kamelia. * - średnia z lat: 2016-2017. Liczba doświadczeń dla okresu 2015-2017 odnosi się do odmian badanych trzy lata.
Tabela 7. Pszenica jara. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2017, 2015 2017. Odmiana Wzorzec Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie przed zbiorem (cm) (g) dojrzałości mlecznej 2017 2015-2017** 2017 2015-2017 2017 2015-2017 2017 2015-2017 Poziom agrotechniki a 1 9,0 7,8 8,9 7,6 79,9 82,1 44,4 41,3 1 Tybalt 3 0,0 0,2 0,1 0,2-3,5-4,6 0,4 0,4 2 Arabella 3 0,0 0,4 0,1 0,2 5,5 1,7-1,4-1,8 3 Struna 3 0,0-1,1-1,4-1,4 6,8 8,8-0,2 0,1 4 Mandaryna 3 0,0 1,2 0,1 0,7 2,8 2,0-3,4-4,4 5 Goplana 3 0,0-0,1 0,1-0,1 2,6-0,1 0,7 0,7 6 Serenada 3 0,0-0,8 0,1-0,2 2,8 2,7 3,2 4,4 7 Nimfa 2 0,0-0,3 0,1 0,3* -8,4-6,2* 0,0 1,1* 8 Rusałka 2 0,0-0,8 0,1 0,2* 2,0-0,1* 1,7 2,0* 9 Varius 2 0,0 0,7 0,1 0,4* -4,2-4,2* -1,6-2,2* 10 WPB Skye 2 0,0-0,3 0,1 0,5* -3,5-4,2* 0,4 0,8* 11 Frajda 1 0,0-0,1-0,8 - -0,4-12 Jarlanka 1 0,0-0,1 - -4,5-0,4-13 Harenda 3 0,0-0,1 0,1 0,0 3,3 0,3 0,3 0,0 14 Kamelia 3 0,0 1,2 0,1 0,7-2,5-3,5-0,2-0,6 Liczba doświadczeń 0 2 1 5 3 9 3 9
cd. tabeli 7. Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 o ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie przed zbiorem (cm) (g) dojrzałości mlecznej 2017 2015-2017** 2017 2015-2017 2017 2015-2017 2017 2015-2017 Wzorzec Poziom agrotechniki a 2 9,0 8,1 9,0 8,2 70,3 76,1 46,0 41,8 1 Tybalt 3 0,0-0,1 0,0-0,2-4,6-3,6 1,6 0,8 2 Arabella 3 0,0 0,4 0,0 0,7 4,0 0,0-2,7-2,3 3 Struna 3 0,0-0,9 0,0-0,7 7,4 6,6-1,2-0,2 4 Mandaryna 3 0,0 0,9 0,0 0,5 2,5 1,8-4,6-4,9 5 Goplana 3 0,0-0,6 0,0-0,5 5,4 1,0 0,6 0,6 6 Serenada 3 0,0-0,4 0,0 0,0 0,9 2,1 2,0 3,9 7 Nimfa 2 0,0 0,4 0,0-0,3* -6,1-5,4* 3,2 3,0* 8 Rusałka 2 0,0-0,6 0,0-0,1* 1,0-0,7* 1,0 1,9* 9 Varius 2 0,0 0,9 0,0 0,1* -5,1-6,3* -2,1-1,8* 10 WPB Skye 2 0,0-0,6 0,0-0,2* -3,3-4,8* 1,3 2,2* 11 Frajda 1 0,0-0,0-0,2 - -0,7-12 Jarlanka 1 0,0-0,0 - -0,8-1,2-13 Harenda 3 0,0-0,1 0,0-0,1 0,4 0,3-0,2-0,5 14 Kamelia 3 0,0 0,9 0,0 0,7-2,0-2,9* 0,5 0,1 Liczba doświadczeń 0 2 0 4 3 9 3 9 Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec: w roku 2017 wszystkie badane odmiany, w roku 2016 Tybalt, Arabella, Struna, Mandaryna, Goplana, Serenada, Nimfa, Rusałka, Varius, WPB Skye, Harenda i Kamelia, w roku 2015 Tybalt, Arabella, Struna, Mandaryna, Goplana, Serenada, Harenda i Kamelia. *- średnia z lat: 2016-2017, **-dane z roku 2016. Liczba doświadczeń dla okresu 2015-2017 odnosi się do odmian badanych trzy lata.