dr Marta Janina Skrodzka PRAKTYCZNE INFORMACJE Z PUNKTU WIDZENIA MEDIACJI W SPRAWACH GOSPODARCZYCH Wprowadzenie Negocjacje, mediacje i arbitraż stanowią podstawowe alternatywy dla postępowania sądowego. W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy przedstawiono serię artykułów poświęconych mediacji - królowej alternatywnych metod rozwiązywania sporów, jak mówią i piszą o niej znawcy tematu. Kończąc serię artykułów dedykowanych postępowaniu mediacyjnemu w sprawach gospodarczych należy zatem przypomnieć, dlaczego warto korzystać z tej alternatywnej dla sądu powszechnego, metody rozwiązywania sporów. W tym celu stworzono dekalog zgody w biznesie, który zawiera najważniejsze z punktu widzenia przedsiębiorcy cechy charakterystyczne oraz zalety postępowania mediacyjnego, a także wytyczne, którymi warto się kierować będąc uczestnikiem mediacji gospodarczej. Dekalog zgody w biznesie 1. Mediacja jest jedną z Alternatywnych Metod Rozstrzygania Sporów, która polega na tym, że w obecności bezstronnej, neutralnej osoby trzeciej mediatora, strony prowadzą negocjacje, celem wypracowania najbardziej korzystnego rozwiązania ich sporu. Mediator jest osobą, która usprawnia komunikację między stronami i wspiera je, czuwając nad przebiegiem postępowania mediacyjnego, tak aby strony w sprzyjających porozumieniu warunkach, potrafiły się porozumieć i wspólnie znaleźć najbardziej satysfakcjonujące je rozwiązanie. 2. Dzięki mediacji strony sporu mają jedyną szansę na wpływ na rozwiązanie ich sporu oraz jego kontrolę. W trakcie postępowania mediacyjnego spór i sposoby jego rozwiązania należą i zależą wyłącznie od stron. To ich skłonność do rozmowy, dążenia do porozumienia, inwencja w kreowaniu rozwiązań, mają decydujący wpływ na efekt końcowy mediacji. Ugoda w mediacji jest bowiem wypracowywana przez strony sporu. W trakcie postępowania mediacyjnego mediator nie narzuca stronom rozwiązania, nie podpowiada też żadnych wyjść z sytuacji, jest profesjonalnym strażnikiem i przewodnikiem po procesie komunikacji oraz osobą, która zachęca strony do poszukiwania jak najbardziej efektywnych rozwiązań ich wspólnego problemu.
3. Dzięki postępowaniu mediacyjnemu strony mogą dojść do porozumienia, które zawarte zostanie w ugodzie mediacyjnej. Ugoda mediacyjna - w przeciwieństwie do wyroku sądowego - może zawierać niekonwencjonalne rozwiązania problemu, jeżeli są one zgodne z prawem, na których zaproponowanie nie zdecydowałby się sąd. Wspólnie wypracowane rozwiązanie sporu i zawarcie ugody sprzyja zacieśnieniu i kontynuacji relacji biznesowych oraz zachowaniu satysfakcji przez każdą ze stron sporu. 4. Ugoda mediacyjna, po zatwierdzeniu jej przez sąd ma moc wyroku sądowego. W związku z czym podobnie jak wyrok sądowy powinna być przestrzegana i respektowana przez strony. Ugoda mediacyjna stanowi także tytuł egzekucyjny i może być w ten sposób wykonywana. W praktyce wskazuje się na fakt, że ugoda mediacyjna jest wykonywana częściej i chętniej niż rozstrzygnięcia sądowe, ze względu na fakt, że jest efektem ciężkiej pracy dwóch stron, a ponadto jest to rozwiązanie własne wypracowane wspólnie, dlatego stwarza dużą szansę na to, że będzie respektowane i wykonywane już po jej zatwierdzeniu przez sąd. Wyrok sądowy, pomimo, że oparty na faktach i dowodach, jest stronom narzucany odgórnie przez sędziego, a zatem jest rozwiązaniem obcym, które najczęściej nie satysfakcjonuje żadnej ze stron sporu lub tylko jedną z nich. 5. Mediacja jest procesem efektywnym i dużo bardziej satysfakcjonującym, niż postępowanie sądowe. Każdy spór ma swoje podłoże w różnych sferach, nie tylko w sferze materialnej. Podczas postępowania sądowego sąd koncentruje się przede wszystkim na aspekcie materialnym, w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy. W mediacji strony rozmawiając ze sobą i dążąc do porozumienia mogą wyjaśnić także pozamaterialne przyczyny konfliktu, co zdecydowanie usprawnia komunikację między nimi i przyczynia się do wyjaśnienia problemu kompleksowo. To z kolei wpływa na poszukiwanie rozwiązań i dążenie do znalezienia takiego, które ustatysfakcjonuje obie strony. Mediacja jest typowym przykładem sytuacji wygrany-wygrany, podczas gdy postępowanie sądowe najczęściej dąży do wskazania przegranego i tego, który się pomylił, a zatem jest to sytuacja wygrany przegrany, w której nie ma szans na osiągnięcie obustronnych korzyści. 6. Postępowanie mediacyjne jest także efektywne dzięki niskim kosztom oraz szybkości procedowania. Przeciętny koszt rozwiązania sporu, skierowanego przez sąd do postępowania mediacyjnego, to - zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości -
kwota między 100,00 zł a 1 000,00 zł, zaś średni czas znalezienia rozwiązania wynosi ok. 30 dni. Postępowanie sądowe jest dużo droższe i ciągnie się latami, skutecznie rujnując - niekiedy dorobek życia przedsiębiorcy i doprowadzając go do konieczności zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej. 7. O mediacji można powiedzieć, że jest cichym bohaterem istniejącego sporu. Cichym, ponieważ każde postępowanie mediacyjne jest poufne i nikt poza uczestnikami sesji mediacyjnych oraz mediatorem nie może dowiedzieć się o jego przebiegu. Postępowanie sądowe jest, co do zasady, postępowaniem jawnym, a więc potencjalnie każdy ma prawo przyjść na salę sądową i być obecny w trakcie przebiegu postępowania. Dlatego też tak często słyszymy w mediach o postępowaniach sądowych w dużych sprawach gospodarczych. Mediacja jest idealnym rozwiązaniem niekomfortowej sytuacji nagłośnienia sporu, właśnie ze względu na obowiązek przestrzegania zasady poufności przez wszystkich uczestników postępowania mediacyjnego. 8. Warto stosować mediację i rozpowszechniać tę ideę. Daje ona bowiem szansę na zgodę, wspólną pracę nad problemem, dążąc tym samym do propagowania idei dobrych praktyk biznesowych, które powinny być minimalnym standardem dla każdego przedsiębiorcy. Mediacja jest możliwa na każdy etapie sporu. Ponadto jest dobrowolna, co powoduje, że na każdym etapie jej prowadzenia, zarówno strony jak i mediator mają prawo zmienić zdanie i wycofać się ze wspólnego poszukiwania rozwiązania problemów, bez żadnych konsekwencji prawnych. To powoduje, że mediacja jest jeszcze bardziej atrakcyjnym narzędziem prawnym. Jest tania, szybka, poufna i dobrowolna, dzieki czemu cały czas świadomie, bez jakiegolokwiek przymusu można w niej aktywnie uczestniczyć. 9. O postępowaniu mediacyjnym można pomyśleć już na etapie tworzenia i podpisywania umów z kontrahentem. Takie przyszłościowe myślenie może być bardzo pożyteczne, zapobiega w istocie powstawaniu sporów w przyszłości. Jedynym konkretnym działaniem podjętym na etapie tworzenia umowy jest w tej sytuacji wpisanie zamiast standardowej klauzuli sądowej (wszelkie spory wynikłe z niniejszej umowy będą rozstrzygane przez sąd powszechny w...) tzw. klauzuli mediacyjnej lub mediacyjnoarbitrażowej. Wpisanie klauzuli mediacyjnej powoduje, że w przypadku wystąpienia sporu strony najpierw próbują mediować, a dopiero jeżeli to nie przyniesie spodziewanego efektu poddają swój spór pod rozstrzygnięcie sądu. Zastosowanie klauzuli mediacyjno-arbitrażowej
powoduje, że strony w przypadku zaistnienia sporu, korzystają w pierwszej kolejności z pomocy mediatora, a jeżeli to nie przynosi rezultatu poddają swój spór pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego. 10. Klauzula mediacyjna umieszczona w umowie, może mieć następujące brzmienie: Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy lub pozostające w związku z nią - będą rozwiązywane w trybie postępowania mediacyjnego przez mediatorów Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Białymstoku, w oparciu o Regulamin Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji. Jeżeli spór nie zostanie rozwiązany zgodnie z Regulaminem Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji w terminie 30 dni od złożenia wniosku o przeprowadzenie mediacji lub w innym terminie uzgodnionym pisemnie przez strony, każda ze stron może poddać spór pod rozstrzygnięcie właściwego sądu. Bardziej złożona klauzula, która zawiera w sobie - obok wykorzystania postępowania mediacyjnego - zapis na sąd polubowny, co pozwala przy rozwiązywaniu sporu uniknąć długotrwałego i kosztownego postępowania sądowego przed sądami powszechnymi może brzmieć następująco: Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy lub pozostające w związku z nią - będą rozwiązywane w trybie postępowania mediacyjnego przez mediatorów Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Białymstoku, w oparciu o Regulamin Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji. Jeżeli spór nie zostanie rozwiązany zgodnie z Regulaminem Podlaskiego Centrum Arbitrażu i Mediacji w terminie 45 dni od złożenia wniosku o przeprowadzenie mediacji lub w innym terminie uzgodnionym pisemnie przez strony, spór zostanie skierowany i ostatecznie rozstrzygnięty w trybie postępowania arbitrażowego, zgodnie z Regulaminem Wschodniego Sądu Arbitrażowego przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Białymstoku. Podsumowanie Decydując się na postępowanie mediacyjne w przypadku zaistnienia sporu, przedsiębiorca nic nie traci, a może zyskać tak cenny czas, pieniądze i satysfakcję z rozwiązania, które sam wypracuje i które będzie mógł realizować. Jeżeli mediacja zakończy się brakiem porozumienia lub z innej przyczyny zostanie przerwana, przedsiębiorca nadal może wnieść sprawę do sądu powszechnego lub skorzystać z innej alternatywnej metody rozwiązywania sporów jaką jest np. postępowanie arbitrażowe. Mediacja jest zatem przedłużeniem konstytucyjnie zagwarantowanego każdemu obywatelowi (a zatem i przedsiębiorcy) prawa do sądu. W oparciu o opisaną konstrukcję postępowania mediacyjnego
można postawić tezę, że ten sposób rozwiązania sporu, będący jego ostatecznym końcem lub tylko pewnym etapem w dążeniu do jego zakończenia, jest ze wszech miar warty wypróbowania w praktyce. Zalet bowiem takiego rozwiązania problemu jest, przy mądrym i racjonalnym podejściu do mediacji, znacznie więcej niż wad. Tworząc profesjonalny biznes należy o tym pamiętać i dążyć do jak najszybszych i najbardziej efektywnych rozwiązań wszelkich sporów.