Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW Gabriela Grotkowska Leszek Wincenciak
Spis treści 1 Koncepcje Adama Smitha i model Davida Ricardo................................. 1 2 Model Czynników Specyficznych................................................. 6 3 Handel a zasoby: model Heckschera Ohlina...................................... 8 4 Nowa teoria handlu............................................................ 12 5 Polityka handlowa............................................................. 15 6 Integracja gospodarcza......................................................... 23 7 Bilans płatniczy i rachunki narodowe w gospodarce otwartej........................ 25 8 Kurs walutowy w krótkim okresie............................................... 28 9 Kurs walutowy w długim okresie................................................ 32 10 Polityka makroekonomiczna w gospodarce otwartej................................ 37 Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW Opracowanie: c Gabriela Grotkowska, Leszek Wincenciak Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego WNE UW, 2005, wersja 20 lutego 2006 roku W opracowaniu korzystano ze źródeł: M. Brzozowski, A. Cieślik, Przewodnik po zadaniach z makroekonomii, WSiP 2004. L. S. Goldberg, M. W. Klein, Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze. Ćwiczenia, PWN 1997. S. Schueller, D. Ottens, Study guide for International Trade and the World Economy, Oxford University Press 2002. C. van Marrewijk, International Trade and the World Economy, Oxford University Press 2002. Skład: Leszek Wincenciak L A TEX 2ε Do użytku wewnętrznego, wyłącznie dla studentów WNE UW. Prosimy nie rozpowszechniać na zewnątrz.
Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 1 1 Koncepcje Adama Smitha i model Davida Ricardo Zadanie 1.1 Poniższa tabela zawiera informacje o wartości dodanej na zatrudnionego (jako miara produktywności pracy w sektorze) w 1990 r. w USA i Japonii w wymienionych sektorach. Kraje/Dobra Żywność Sprzęt transportowy USA 82.337 77.582 Japonia 48.273 81.928 (a) Czy możesz ocenić zasadność stosowania wartości dodanej na zatrudnionego jako miary produktywności? (b) Przy założeniu, że oba kraje produkują tylko żywność, czy USA i Japonia mogą jednocześnie odnieść korzyści z wymiany międzynarodowej? (c) Jeżeli oba dobra są produkowane przez oba kraje, to czy teraz handel międzynarodowy może być korzystny dla obu partnerów? (d) Jeżeli odpowiedź na poprzednie pytanie jest twierdząca, to w czym każdy kraj powinien się specjalizować i dlaczego? Zadanie 1.2 W 1998 roku wartość dodana na jednego zatrudnionego w sektorze tytoniowym w USA wyniosła 461.000$, zaś w Japonii 180.000$. Z kolei w sektorze stalowym wartość dodana na zatrudnionego w USA wyniosła 68.000$ zaś w Japonii 115.000$. Przypuśćmy, że USA i Japonia nie prowadzą wymiany handlowej, oraz że w Japonii w sektorze stalowym pracuje 45.000 osób, a w sektorze tytoniowym 12.000 osób zaś w USA po 50.000 w jednym i drugim sektorze. (a) Jaka jest wartość produkcji obu sektorów w Japonii i USA oraz w całej gospodarce światowej? (b) Jeśli Japonia i USA podjęłyby wymianę międzynarodową, to który kraj eksportowałby który produkt i dlaczego? (c) W warunkach handlu, jaka jest maksymalna wartość produkcji światowej, przy założeniu, że ceny się nie zmienią. Zadanie 1.3 Tabela przedstawia produktywność pracy w produkcji dwóch dóbr w kraju i zagranicą. Kraj Zagranica Masło (kg/godz.) 5 1 Płótno (m/godz.) 1 3 (a) W produkcji którego dobra kraj ma przewagę absolutną? W przypadku którego dobra zagranica ma przewagę absolutną? (b) Jaką korzyść odniesie kraj, jeśli wymieni 5 jednostek masła na 3 jednostki płótna? Jaką korzyść z takiej wymiany odniesie zagranica? (c) Jaką korzyść odniesie kraj, jeśli wymieni 5 jednostek masła na 6 jednostek płótna? Jaką korzyść z takiej wymiany odniesie zagranica? Zadanie 1.4 Jacek i Agatka ukończyli lingwistykę stosowaną i pracują jako tłumacze. Poniższa tabela zawiera informacje o tym, ile minut potrzebują na przetłumaczenie jednej strony tekstu z włoskiego lub francuskiego na polski.
2 Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW Agatka Jacek Strona tekstu po francusku 20 30 Strona tekstu po włosku 60 120 Dostali właśnie zlecenie na przetłumaczenie dwóch tekstów: po włosku i po francusku. Jak mają się podzielić pracą? Co byś im doradził w świetle teorii Davida Ricardo? Zadanie 1.5 Załóżmy, że kraj dysponuje łączną podażą pracy równą 1000 godzin, natomiast zagranica 1200 godzin. Każdy kraj może wytwarzać dwa dobra: rowery i wrotki. Jednostkowe nakłady pracy w produkcji krajowej wynoszą: 5 godzin na rower i 2 godziny na wrotki. Nakłady zagranicy wynoszą po 3 godziny na jednostki obu dóbr. (a) Wykreśl zbiory możliwości produkcyjnych dla gospodarki kraju i zagranicy. (b) Jaka jest relatywna cena rowerów w przeliczeniu na wrotki w warunkach autarkii w obu krajach? (c) Jaki jest przedział cen, umożliwiający wymianę handlową między krajami? (d) Gdyby cena wymiany ukształtowała się na poziomie: P W PR = 4 5, to jak zmienią się możliwości konsumpcyjne obu krajów? Czy oba kraje wtedy będą zadowolone z wymiany? Dlaczego? Zadanie 1.6 W poniższej tabeli mamy jednostkowe nakłady roboczogodzin na produkcję dwóch dóbr: samochodów (S) i mebli (M) w dwóch krajach: w Polsce i Niemczech. Kraje/Dobra Polska Niemcy Samochody 20 25 Meble 5 10 Zakładamy, że są spełnione założenia modelu Ricardo. Czy możliwy jest handel między tymi krajami? Który kraj ma względną przewagę w produkcji samochodów? W produkcji czego każdy kraj powinien się specjalizować, aby wymiana była korzystna? Jak zmieni się światowa produkcja mebli, jeżeli kraj mający przewagę względną w produkcji mebli zmniejszy produkcję samochodów o jeden a drugi kraj zwiększy ją o jeden. Określ ceny względne samochodów w przeliczeniu na meble w warunkach autarkii w obu krajach. Jaki jest przedział cen umożliwiający handel? Przy jakiej cenie tylko Polska będzie się całkowicie specjalizować w produkcji jednego z dóbr? Przy jakiej cenie tylko Niemcy będą się całkowicie specjalizować w produkcji jednego z dóbr? Zadanie 1.7 Zakładamy, że są spełnione wszystkie założenia modelu Ricardo. Czy możliwy jest handel między tymi krajami? Określ, który kraj ma względną przewagę w produkcji wina białego? W produkcji czego każdy kraj powinien się specjalizować, aby wymiana była korzystna? Kraje/Dobra Francja Włochy Wino białe (litry na godzinę) 15 50 Wino czerwone (litry na godzinę) 25 30 Sprawdź, jak zmieni się światowa produkcja wina czerwonego, jeżeli kraj mający przewagę względną w produkcji wina czerwonego zmniejszy produkcję wina białego o jeden a drugi kraj zwiększy ją o jeden. Określ ceny względne wina białego w przeliczeniu na wino czerwone w warunkach autarkii w obu krajach. Jaki jest przedział cen umożliwiający handel?
Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 3 Zadanie 1.8 Korzystając z informacji o jednostkowych nakładach pracy zawartych w poniższej tabeli, odpowiedz na pytania. Kraje/Dobra Mordor Shire Fajkowe ziele 16 8 Machiny oblężnicze 15 5 Zakładamy, że są spełnione wszystkie założenia modelu Ricardo. Czy możliwy jest handel między tymi krajami? Określ, który kraj ma względną przewagę w produkcji machin oblężniczych? W produkcji czego każdy kraj powinien się specjalizować, aby wymiana była korzystna? Określ ceny względne ziela fajkowego w przeliczeniu na machiny w warunkach autarkii w obu krajach. Jaki jest przedział cen umożliwiający handel? Jaki jest przedział cen umożliwiający całkowitą specjalizację produkcji? Zadanie 1.9 Korzystając z informacji o jednostkowych nakładach pracy zawartych w poniższej tabeli, odpowiedz na pytania. Kraje/Dobra Francja Rosja Koniak 7.5 18.75 Samoloty 635 1587.5 Zakładamy, że są spełnione wszystkie założenia modelu Ricardo. Określ, który kraj ma względną przewagę w produkcji samolotów? W produkcji czego każdy kraj powinien się specjalizować, aby wymiana była korzystna? Określ ceny względne samolotów w przeliczeniu na koniak w warunkach autarkii w obu krajach. Jaki jest przedział cen umożliwiający handel? Jaki jest przedział cen umożliwiający całkowitą specjalizację produkcji? Odpowiedzi uzasadnij. Zadanie 1.10 Załóżmy, że świat składa się z dwóch krajów: Algierii (A) i Unii Europejskiej (UE), które produkują dwa dobra samochody i tekstylia. Unia Europejska dysponuje 200 jednostkami pracy, natomiast Algieria 120. Rysunek poniżej przedstawia zbiory możliwości produkcyjnych dla obu krajów. Zakładamy, że konsumenci w obu krajach chcą konsumować oba dobra. Samochody 20 UE PPF 10 Algieria PPF 0 20 50 Tekstylia
4 Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW (a) Jak wygląda technologia stosowana w produkcji w obu krajach? Podaj nakłady jednostkowe pracy wymagane do wytworzenia jednostki każdego dobra. (b) Jaka jest relatywna cena samochodu (wyrażona w jednostkach tekstyliów) w równowadze autarkicznej w obu krajach? (c) Które dobro będzie przedmiotem eksportu Algierii a które UE zgodnie z teorią przewag komparatywnych? (d) Jaki jest przedział cen (relatywna cena samochodu wyrażona w jednostkach tekstyliów) umożliwiający handel między Algierią i UE? (e) Jaki jest przedział cen (relatywna cena samochodu wyrażona w jednostkach tekstyliów) umożliwiający całkowitą specjalizację produkcji w obu krajach? (f) W sytuacji znacznych różnic między krajami (wielkość rynku) takich, jak w tym zadaniu, tylko jeden kraj całkowicie specjalizuje się w produkcji. Który kraj będzie się całkowicie specjalizował i jaka będzie cena wymiany? Narysuj dostosowanie drugiego kraju w sytuacji, gdy zaczną ze sobą handlować. Zadanie 1.11 Załóżmy, że kraje Ameryki Południowej wymienione w tabeli poniżej produkują jedynie kawę i banany. Tabela przedstawia zasoby pracy oraz jednostkowe jej nakłady niezbędne do wytworzenia kilograma każdego dobra. Zasób Jednostkowe nakłady pracy Kraj pracy Kawa Banany 1 Peru 40 2 4 Kolumbia 60 2 1 2 1 Brazylia 110 4 1 1 4 Panama 60 2 3 Urugwaj 50 2 1 2 4 1 2 Na podstawie danych z tabeli narysuj zbiór możliwości produkcyjnych każdego kraju a następnie dla tych pięciu krajów łącznie. Zadanie 1.12 Załóżmy, że w wyniku wojny secesyjnej dwa włoskie regiony Lombardia i Toskania, oddzieliły się od kraju macierzystego. Załóżmy, że w stanie autarkii te dwa kraje są producentami czterech dóbr, podanych w poniższej tabeli wraz z nakładami pracy, niezbędnymi do wytworzenia jednostki każdego dobra. Lombardia Toskania Mascarpone 15 4 Mozzarella 20 8 Gorgonzola 25 14 Ricotta 40 26 W przypadku którego rodzaju sera Toskania posiada największą względną przewagę w wydajności? W przypadku którego rodzaju sera ta przewaga jest najmniejsza? Przypuśćmy, że kraje te rozpoczynają wymianę handlową. Jeżeli stawka płacy jest w Toskanii dwa razy wyższa od płacy w Lombardii, to które dobra będą produkowane w Lombardii, a które w Toskanii? Czy struktura specjalizacji i wymiany uległaby zmianie, gdyby relatywna płaca wzrosła do 3? A co się stanie, jeżeli związki zawodowe w Lombardii spowodują, że relacja płac obniży się do 2.5?
Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 5 Zadanie 1.13 O każdym z poniższych zdań powiedz, czy jest prawdziwe, czy fałszywe: (a) W modelu Ricardo zakłada się, że jedynym czynnikiem produkcji jest praca i jest ona czynnikiem niemobilnym. (b) Obfitość zasobu pracy w każdym kraju decyduje o jej wynagrodzeniu, a więc zgodnie z modelem Ricardo także o cenach względnych dóbr i kierunkach handlu. (c) Jeżeli kraj ma przewagę absolutną w produkcji jakiegoś dobra, to z tego nie wynika, że ma także przewagę względną w produkcji tego dobra. (d) Zgodnie z modelem Ricardo handel jest czynnikiem, który rozszerza zbiór możliwości produkcyjnych, przyczyniając się do wzrostu dobrobytu kraju otwierającego się na wymianę międzynarodową. (e) 2 krotny wzrost produktywności pracy w obu sektorach w jednym z krajów może spowodować zmianę kierunku specjalizacji i wymiany handlowej.
6 Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 2 Model Czynników Specyficznych Zadanie 2.1 Załóżmy, że ceny dóbr przemysłowych i żywności rosną nieproporcjonalnie. Ceny dóbr przemysłowych rosną o 10%, natomiast ceny żywności o 5%. Jak ta zmiana cen oddziałuje na zatrudnienie w każdym sektorze? Jak zmieni się alokacja siły roboczej między sektorami? Pokaż te zmiany na poniższym rysunku. P³aca W 0 PF MPLF PM MPLM Si³a robocza 0 M L 0 0 F Jakie wynikają z tego konsekwencje dla płac pracowników? Jak się zmieniają realne wynagrodzenia pracowników? Jakie konsekwencje wynikają z tego dla właścicieli kapitału i właścicieli ziemi? Jak zmienia się struktura produkcji? Przedstaw ją na rysunku. Zadanie 2.2 Przypuśćmy, że meteoryt, który spadł na pola w Meksyku, zniszczył wiele hektarów ziemi uprawnej, co okresowo zmniejszyło wyposażenie tego kraju w ziemię ważny czynnik specyficzny w produkcji żywności. Oprócz tego kraj wytwarza również dobra przemysłowe (czynnik specyficzny kapitał). Czynnikiem mobilnym jest siła robocza. Jakie są konsekwencje przedstawionej zmiany w zasobach dla krańcowej produktywności pracy w każdym sektorze ceteris paribus? Co się stanie z popytem na pracę w każdym sektorze? Odpowiedź zilustruj graficznie. Jaki jest tego wpływ na płace pracowników w sektorze żywności i produktów przemysłowych? Jak zmienia się alokacja pracowników między sektorami? Jak zmienia się struktura produkcji w tym kraju? Zadanie 2.3 Przypuśćmy, że w pewnej gospodarce wytwarza się dwa dobra: ubrania i maszyny. Do produkcji obu dóbr używa się kapitału i siły roboczej. Praca w każdym z sektorów wymaga pewnych umiejętności, których zdobycie wymaga odbycia długotrwałego szkolenia zawodowego. Przyjmijmy, że kapitał może być względnie szybko przenoszony między sektorami (używane maszyny można łatwo sprzedać i kupić nowe). Przyjmijmy, że kraj ten posiada przewagę względną w produkcji maszyn. Jakie będą skutki dla alokacji kapitału i wynagrodzeń czynników produkcji otwarcia się tego kraju na wymianę handlową? Czy wnioski wypływające z modelu teoretycznego znajdują potwierdzenie w przedstawionych w poniższej tabeli danych empirycznych?
Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 7 Ubrania 2000 2001 2002 2003 2004 Średnia płaca (USD) 800 824 815 860 880 Stopa zwrotu z kapitału (%) 10 11 12 13 14 Import (mln USD) 400 398 355 380 408 Eksport (mln USD) 280 260 225 239 268 Maszyny 2000 2001 2002 2003 2004 Średnia płaca (USD) 1000 1100 1250 1300 1550 Stopa zwrotu z kapitału (%) 10 11 12 13 14 Import (mln USD) 45 6 27 113 133 Eksport (mln USD) 280 274 325 369 387 Zadanie 2.4E Przypuśćmy, że w pewnej gospodarce wytwarza się dwa dobra: F i M. Funkcje produkcji obu dóbr dane są następującymi równaniami: F = T α F L 1 α F F, M = K α M L 1 α M M. Zasoby czynników produkcji są stałe i wynoszą: zasób kapitału K = 100, zasób ziemi T = 100 i zasób pracy L = 75. Zakładamy, że wszystkie czynniki produkcji są w pełni wykorzystane (L M + L F = L), przy czym tylko praca jest czynnikiem mobilnym. Załóżmy, że cena dobra F wynosi p F = 2, natomiast cena dobra M wynosi 1, α F = 2 3, zaś α M = 1 3. (a) Znajdź alokację pracy między sektorami. (b) Wyznacz wynagrodzenia wszystkich czynników produkcji. (c) Policz wartość produktu wytwarzanego w tej gospodarce i wyznacz jego dystrybucję między właścicieli czynników produkcji. Załóżmy, że pod wpływem otwarcia się tego kraju na wymianę handlową, ceny dóbr zmieniły się i wynoszą obecnie: p F = p M = 1.5. (d) Znajdź alokację pracy między sektorami. (e) Wyznacz wynagrodzenia wszystkich czynników produkcji. (f) Policz wartość produktu wytwarzanego w tej gospodarce i wyznacz jego dystrybucję między właścicieli czynników produkcji. (g) Sprawdź, czy otrzymane wyniki są zgodne z twierdzeniem Stolpera Samuelsona. Zadanie 2.5 Przypuśćmy, że w pewnej gospodarce wytwarza się dwa dobra: F i M. Funkcje produkcji obu dóbr dane są następującymi równaniami: F = T α F L 1 α F F, M = K α M L 1 α M M. Posługując się standardowym wykresem dla modelu czynników specyficznych (takim jak w zadaniu 2.1) określ, jak zmieni się równowaga pod wpływem następujących czynników: (a) Wzrost zasobu kapitału (b) Wzrost liczby ludności (c) Wzrost ceny dobra F (d) Wzrost α F
8 Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 3 Handel a zasoby: model Heckschera Ohlina Zadanie 3.1 Przypuśćmy, że jakiś kraj wytwarza wino (W) i ser (C) zużywając posiadany zasób 400 jednostek pracy (roboczogodzin) (L) i 600 jednostek ziemi (T). Wyprodukowanie jednego litra wina wymaga 10 jednostek pracy oraz 5 jednostek ziemi, zaś jednego kilograma sera 4 jednostek pracy i 8 jednostek ziemi. (a) Który czynnik używany jest w sposób intensywny przy produkcji sera, a który przy produkcji wina? (b) Czy ten kraj przy posiadanych zasobach może wytworzyć 90 litrów wina i 50 kilogramów sera? A czy może produkować 50 litrów wina i 20 kilogramów sera? Dlaczego? (c) Przedstaw na wykresie ograniczenia ze strony każdego czynnika produkcji i wyznacz zbiór możliwości produkcyjnych. (d) Jak na kształt zbioru możliwości produkcyjnych wpływa zwiększenie zasobu pracy o 100 jednostek? Zadanie 3.2 Przypuśćmy, że na wyprodukowanie 1 litra wina potrzeba 10 jednostek pracy i 5 jednostek ziemi, podczas gdy na wyprodukowanie jednego kilograma sera potrzeba 4 jednostek pracy i 8 jednostek ziemi. Załóżmy, że na doskonale konkurencyjnym rynku jednostkowe ceny wina i sera wynoszą odpowiednio 30$ i 16$. (a) Pokaż, że w tych warunkach jednostkowa płaca i renta nie mogą wynosić odpowiednio 2 i 3. (b) Wykreśl linie opisujące równowagę na rynku obu dóbr (zrównujące koszty krańcowe i ceny dóbr). Oblicz ile wynosi jednostkowa płaca i renta w równowadze. (c) Co się stanie z cenami czynników produkcji, gdy cena sera wzrośnie do 24$ za kilogram? Określ to przy pomocy odpowiedniego twierdzenia, a następnie oblicz. (d) Jak wzrost ceny sera wpłynie na siłę nabywczą pracowników i właścicieli ziemi? Zadanie 3.3 Przypuśćmy, że kraj wytwarza wino (w) i chleb (ch), zużywając posiadany zasób 1000 jednostek pracy (roboczo-godzin) (L) i 1000 jednostek ziemi (T). Wyprodukowanie jednego litra wina w kraju wymaga 7 jednostek pracy oraz 4 jednostek ziemi, jednego kilograma chleba 8 jednostek pracy i 5 jednostek ziemi. Określ, które dobro jest względnie pracointensywne, a które ziemiointensywne. Przyjmijmy, że spełnione są wszystkie standardowe założenia modelu Heckschera Ohlina, w tym również to, że zagranica stosuje te same technologie oraz, że zagranica posiada 1200 jednostek pracy i 5000 jednostek ziemi. Jakich strumieni handlu należy się spodziewać zgodnie z teorią H-O? Zadanie 3.4 Kontynuujemy poprzednie zadanie. Jeśli w kraju zasób pracy wzrośnie do 1400 jednostek, to jak zmieni się tu struktura produkcji (Tw. Rybczyńskiego)? Czy ta zmiana będzie miała wpływ na kierunki handlu między krajem a zagranicą? Załóżmy, że: p w cena wina, p ch cena chleba, r wynagrodzenie ziemi (renta gruntowa), w wynagrodzenie siły roboczej (płaca). Jeżeli w kraju cena wina wzrośnie bardziej niż cena chleba, to jak zmienią się wynagrodzenia czynników produkcji (Tw. Stolpera Samuelsona)? Kto skorzysta na takiej zmianie cen a kto straci? Dlaczego?
Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 9 Zadanie 3.5 Polska i Madagaskar wytwarzają żywność i artykuły chemiczne przy pomocy dwóch dostępnych czynników produkcji, kapitału i pracy. Produkcja żywności jest względnie pracointensywna, zaś chemii kapitałointensywna. Jeżeli Polska jest względnie obficie wyposażona w kapitał, to jakich strumieni handlu między tymi krajami należy się spodziewać? (a) Narysuj krzywe możliwości produkcyjnych obu krajów. (b) Zaznacz relacje cen względnych i punkty równowagi autarkicznej. (c) Określ położenie linii terms of trade i wielkość wymiany handlowej. (d) Co się dzieje z cenami dóbr a co z wynagrodzeniami czynników produkcji? Posłuż się odpowiednim twierdzeniem. (e) Dlaczego handel się opłaca? Dlaczego rozmiary wymiany handlowej są wyraźnie mniejsze niż w modelu Ricardo? Zadanie 3.6 Pewien kraj wytwarza dwa dobra: serek mascarpone i makaron. Serek jest produkowany kapitałointensywnie, natomiast makaron pracointensywnie. Załóżmy, że kraj ten jest w porównaniu z resztą świata relatywnie obficiej wyposażony w kapitał. Narysuj zbiór możliwości produkcyjnych tego kraju zakładając malejące produkty każdego czynnika i stałe korzyści skali produkcji Zaznacz punkt równowagi autarkicznej, a następnie pokaż proces specjalizowania się w produkcji dobra, w którym kraj ten ma przewagę komparatywną względem zagranicy. Zaznacz rozmiary wymiany handlowej. W kraju tym wzrósł zasób kapitału. Jak zmieni się struktura produkcji, zakładając, że ceny dóbr nie uległy zmianie. Czy ma to jakiś wpływ na rozmiary wymiany handlowej z resztą świata? Zadanie 3.7 W Australii produkuje się dwa dobra: węgiel (C) i wełnę (W). Do produkcji używa się czynnika praca, jest on jednak zróżnicowany: siła robocza jest wysoko i nisko wykwalifikowana. Produkcja w sektorze węglowym w sposób względnie intensywny wykorzystuje wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą. (a) Na diagramie Lernera-Pearce a narysuj krzywe izowartości dla węgla i wełny. (b) Na tym samym diagramie narysuj linię jednostkowego kosztu. Zaznacz punkty produkcji. Co w tym diagramie określa stosunek nakładów czynników produkcji w obu sektorach? (c) Załóżmy, że cena węgla spada. Przedstaw tę zmianę na wykresie. Co się dzieje z wynagrodzeniami czynników produkcji? (d) Załóżmy, że przed spadkiem ceny zarówno wysoko jak i nisko wykwalifikowani pracownicy mogli za swój całkowity budżet nabyć 1t węgla i 1t wełny. (i) Jeśli po zmianie ceny węgla dalej mogą nabyć 1t wełny, to czy mogą nabyć także 1t węgla? (ii) Jeśli po zmianie ceny węgla dalej mogą nabyć 1t węgla, to czy mogą nabyć także 1t wełny? Zadanie 3.8 Rosjanie i Niemcy bardzo lubią piwo i wódkę. Zakładamy, że są to jedyne dwa dobra produkowane i konsumowane w tych krajach. Początkowo istniejące restrykcje handlowe sprawiają, że nie występuje handel między Rosją a Niemcami. Piwo produkowane jest głównie przy użyciu drogich maszyn (kapitałointensywnie), natomiast produkcja wódki jest bardziej tradycyjna (pracointensywna). Rosja jest względnie obficie wyposażona w siłę roboczą.
10 Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW (a) W którym kraju początkowo relatywne wynagrodzenie siły roboczej jest wyższe i dlaczego? W którym kraju relatywna cena wódki jest wyższa i dlaczego? (b) Rządy Niemiec i Rosji zniosły wzajemne restrykcje handlowe. Które dobra będą przedmiotem eksportu każdego kraju (określ przewagi komparatywne)? Jak zmienią się relatywne ceny towarów? (c) Jak zmienią się relatywne wynagrodzenia czynników produkcji w Niemczech, a jak w Rosji? (d) Które grupy społeczne będą niezadowolone z liberalizacji handlu w Rosji i Niemczech? Czy handel jest opłacalny dla społeczeństwa jako całości? Czy jest opłacalny dla obu krajów? (e) Narysuj diagram Lernera Pearce a do tego zadania, biorąc piwo jako dobro numéraire. Zadanie 3.9E Załóżmy, że mamy do czynienia z neoklasycznym modelem Heckschera Ohlina, a wzrost gospodarczy przedstawiamy przy pomocy przesunięcia krzywej możliwości produkcyjnych. Kraj prowadzi wymianę handlową z resztą świata. Wzrost gospodarczy zwykle prowadzi do wzrostu dobrobytu społecznego. Czy może się tak zdarzyć, że w wyniku wzrostu gospodarczego dobrobyt społeczny kraju, w którym ten wzrost wystąpił pogorszy się? Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 3.10E Dane są funkcje produkcji dóbr przemysłowych (M) oraz żywności (F) w postaci Cobb-Douglasa: M = Km αm L 1 αm m oraz F = K α f f L1 α f f, gdzie 1 > α m > α f 0 oznaczają współczynniki kapitałointensywności. (a) Pokaż, że produkcja obu dóbr charakteryzuje się stałymi przychodami skali. Jaka cecha tej konkretnej funkcji produkcji to zapewnia? (b) Przeprowadź procedurę minimalizacji kosztu produkcji jednostki każdego dobra i wyznacz optymalny stosunek nakładów czynników produkcji. Płace i wynagrodzenie kapitału przyjmij za dane. (c) Jaki jest udział kosztów płacowych w ogólnych kosztach produkcji? A jaki jest udział kosztów kapitału? Zadanie 3.11EE Dane są funkcje produkcji dóbr przemysłowych (M) oraz żywności (F) w postaci CES (Constant Elasticity of Substitution): M = (α m K ρ m + (1 α m )L ρ m ) 1 ρ oraz F = (α f K ρ f + (1 α f )L ρ f ) 1 ρ : (a) Pokaż, że produkcja obu dóbr charakteryzuje się stałymi przychodami skali. (b) Przeprowadź procedurę minimalizacji kosztu produkcji jednostki każdego dobra i wyznacz optymalny stosunek nakładów czynników produkcji. Płace i wynagrodzenie kapitału przyjmij za dane. Zadanie 3.12EE Dane są funkcje produkcji dóbr przemysłowych (M) oraz żywności (F) w postaci Cobb-Douglasa: M = Km αm L 1 αm m oraz F = K α f f L1 α f f, gdzie 1 > α m > α f 0 oznaczają współczynniki kapitałointensywności. (a) Wiedząc, że całkowity zasób kapitału w gospodarce wynosi K a całkowity zasób pracy L oraz znając ceny dóbr i przez to wynagrodzenia czynników produkcji (płace i koszt kapitału w i r) wyznacz w jaki sposób dzieli się siła robocza i kapitał między sektory.
Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 11 Przyjmij, że λ m = L m /L część siły roboczej zatrudniona w sektorze przemysłowym oraz γ m = K m /K kapitał zatrudniony w tym sektorze. (b) Sformułuj twierdzenie Rybczyńskiego i udowodnij je. Zadanie 3.13E Pewien kraj produkuje gliniane krasnale i reaktory atomowe. Stosunek kapitału do pracy (K/L) w produkcji reaktorów wynosi 2, natomiast w produkcji krasnali 1. Kraj początkowo wyposażony jest w zasób kapitału wielkości 80 oraz pracy wielkości 60. Zakładamy, że wykorzystanie czynników produkcji jest pełne. (a) Ile kapitału i pracy jest zatrudnione w produkcji każdego dobra? W pewnym momencie zasoby kapitału i pracy zwiększają się o 20. (b) Ile kapitału i pracy jest zatrudnione w produkcji każdego dobra w tej nowej sytuacji? (c) Czy zmiana struktury produkcji jest zgodna z twierdzeniem Rybczyńskiego? Zadanie 3.14EE Załóżmy, że w danym kraju wytwarzane są dwa dobra: M i F. Ich funkcje produkcji można opisać w postaci Cobb-Douglasa: M = Km αm L 1 αm m oraz F = K α f f L1 α f f, gdzie α m = 3 4, α f = 1 4 oznaczają współczynniki kapitałointensywności. Kraj ten dysponuje zasobem kapitału i zasobem pracy, które są wynoszą po 12 jednostek. Preferencje mieszkańców tego kraju są identyczne i można je opisać następującą funkcją użyteczności: U = M δ F 1 δ, gdzie δ = 1 2. (a) Wyznacz alokację czynników produkcji, strukturę produkcji, ceny dóbr, ceny czynników produkcji i poziom użyteczności w równowadze autarkicznej. (b) Załóżmy, że w wyniku rozpoczęcia wymiany handlowej z innym krajem, cena dobra M wzrosła o 20% a cena drugiego dobra nie uległa zmianie. Wyznacz nowe ceny czynników produkcji, nową alokację czynników produkcji, nową strukturę produkcji oraz nową strukturę konsumpcji i nowy poziom użyteczności. Porównaj graficznie równowagę autarkiczną i równowagę w warunkach handlu. (c) Czy nowe ceny czynników produkcji spełniają twierdzenie Stolpera Samuelsona? (d) Przeprowadź analizę z punktów (a) (c) ponownie dla α m = 0.75, α f = 0.4. (e) Przeprowadź analizę z punktów (a) (c) ponownie dla δ = 0.75. (f) Przeprowadź analizę z punktów (a) (c) ponownie przyjmując, że zasób kapitału wynosi 20 a zasób pracy 10. Zadanie 3.15 O każdym z poniższych zdań powiedz, czy są prawdziwe, czy fałszywe. (a) Model Heckschera Ohlina zakłada, iż w zależności od cen czynników produkcji technologia produkcji poszczególnych dóbr jest, albo pracointensywna, albo kapitałointensywna. (b) Model Heckschera Ohlina zakłada takie same techniki produkcji poszczególnych dóbr w obu krajach. (c) Koncepcja odwróconej czynnikointensywności dóbr opiera się na założeniu o znacznej elastyczności cenowej czynników produkcji. (d) W. Leontief podejmując w 1952 r. swoją próbę testowania modelu Heckschera Ohlina badał udział kapitału i pracy w towarach eksportowanych przez i konkurujących z importem do Stanów Zjednoczonych. (e) Badanie W. Leontiefa wskazywało, iż USA po II wojnie światowej były eksporterem dóbr pracointensywnych, a importerem kapitałointensywnych.
12 Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 4 Nowa teoria handlu Zadanie 4.1E Przyjmijmy, że istnieją 2 identyczne firmy (w kraju i za granicą) produkujące homogeniczny produkt, wyjściowo wyłącznie na własny rynek krajowy. Są one monopolistami w swoich krajach. Funkcje produkcji dobra charakteryzują się rosnącymi przychodami skali produkcji. Koszt stały F wynosi 2, zaś koszt krańcowy jest stały i wynosi 5. Załóżmy, iż firma produkując na swój rynek krajowy nie ponosi kosztów transportu. Gdyby jednak chciała dostarczać swój towar na rynek zewnętrzny musi ponieść koszt transportu w wysokości 1 za każdą jednostkę eksportowanego towaru. Koszt transportu jest stały i symetryczny w obu kierunkach. W obu krajach występują również identyczne warunki rynkowe, funkcja popytu jest liniowa i na rynku krajowym ma postać: p = 10 2(x + y), zaś na rynku zagranicznym: p = 10 2(x + y ). (a) Oblicz cenę i wielkość produkcji w równowadze w warunkach autarkii. Ile wynosi wówczas marża producenta? A zysk producenta? (b) Jeżeli dopuścimy możliwość handlu międzynarodowego i przyjmiemy, iż producenci będą działać zgodnie z modelem Cournota, jaka będzie wielkość dostaw na rynek krajowy producenta krajowego i zagranicznego? Jaka jest łączna wielkość tej podaży? (c) Jaka jest zatem nowa cena równowagi rynkowej? Jaką cenę otrzymuje producent krajowy sprzedając towary na rynku krajowym, a jaką, gdy je eksportuje? (d) Podaj wielkość całkowitej produkcji producenta krajowego i zagranicznego (e) Ile wynosi zysk producenta krajowego, a ile producenta zagranicznego? (f) Sporządź wykres przedstawiający skutki dobrobytowe dopuszczenia wymiany międzynarodowej i oblicz zmianę zysku producenta oraz zmianę renty konsumenta. Jaki jest łączny efekt dobrobytowy? (g) Jak zmieniłaby się równowaga w warunkach handlu, gdyby koszt transportu wzrósł do 2? A gdyby wynosił 3? Co można wtedy powiedzieć o skutkach dopuszczenia możliwości wymiany handlowej? (h) Jak zmieniłyby się dostawy i ceny producentów, gdyby firma krajowa ponosiła koszta transportu na rynek zagraniczny równy 1.25, natomiast firma zagraniczna przy transporcie na rynek krajowy równy 0.8. Zadanie 4.2E Przypuśćmy, że mamy do czynienia z dwoma, rozdzielonymi rynkami, z jednym producentem działającym na każdym z nich (Brander-Krugman reciprocal dumping model). Każda z firm maksymalizuje zyski biorąc dostawy konkurenta za dane (model Cournota). Odwrócona funkcja popytu na rynku krajowym dana jest równaniem: p = 1 x y, gdzie x i y są wielkościami dostaw producenta krajowego i zagranicznego, odpowiednio. Załóżmy, że każda firma musi ponieść stały koszt krańcowy równy c oraz stały koszt transportu o wielkości t na każdą jednostkę produkcji, przy dostawach na rynek konkurenta. Rozważmy jedynie równowagę na rynku krajowym, w sytuacji przejścia od autarkii do wolnego handlu. (a) Zapisz funkcje zysku firmy krajowej i zagranicznej na rynku krajowym. Znajdź wielkości dostaw w równowadze Nasha Cournota oraz cenę w tej równowadze. W jaki sposób na wielkości dostaw x i y oraz cenę p wpływa koszt transportu? (b) Podaj warunek dla t, aby handel był możliwy. (c) Przedstaw nadwyżkę konsumenta na rynku krajowym jako funkcję t. W jaki sposób t wpływa na nadwyżkę konsumenta? (d) Przedstaw dobrobyt świata, zdefiniowany jako suma nadwyżek konsumentów i nadwyżek producentów jako funkcję t. Znajdź wartość t, która maksymalizuje dobrobyt światowy.
Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 13 Narysuj wykres funkcji dobrobytu światowego w zależności od t. Zadanie 4.3 Analizujemy model konkurencji monopolistycznej Krugmana. Wyobraźmy sobie, że koszty stałe wynoszą 22 mln 500 tysięcy, zaś koszt krańcowy MC wynosi 2 500. Parametr b związany z funkcja popytu wynosi 1/10 000. Wielkość rynku krajowego wynosi 810 000, zaś rynku zagranicznego wynosi 1 440 000. Ile odmian jest dostarczanych na rynek krajowy w warunkach autarkii? Ile firm istnieje na rynku zagranicznym? Ile wynosi cena i koszt przeciętny produkcji w kraju, a ile zagranicą? Jaka jest wielkość produkcji pojedynczej firmy w kraju i za granicą? Co stanie się z liczbą odmian na rynku po dopuszczeniu możliwości wymiany międzynarodowej? Co stanie się z wielkością produkcji pojedynczej firmy oraz ceną dóbr? Dlaczego? Zadanie 4.4 Wyjaśnij pojęcie wertykalnego i horyzontalnego handlu wewnątrzgałęziowego. Jak w praktyce bada się to, czy handel wewnątrzgałęziowy ma charakter pionowy czy poziomy? Zadanie 4.5 Wyobraźmy sobie, iż mamy do czynienia z dwoma krajami (A i B), w których produkowane są dwa dobra: ramki do zdjęć i wiertarki. Ramki są dobrem homogenicznym, a do ich produkcji używa się jedynie pracy prostej. Wiertarki zaś są zróżnicowane co do jakości, która z kolei zależy od ilości zaangażowanego kapitału. Zgodnie z modelem Falveya Kierzkowskiego, jeśli kraj A jest względnie obficie wyposażony w siłę roboczą, jakie strumienie handlu mają szansę powstać między tymi krajami? Zadanie 4.6 Posługując się funkcją użyteczności Dixita Stiglitza, oblicz poziom użyteczności w każdym z przypadków przedstawionych w poniższej tabeli. U = ( N i=1 cρ i ) 1 ρ, gdzie c i jest wielkością konsumpcji i tej odmiany. c 1 = 3 c 2 = 0 c 3 = 0 c 1 = 1 c 2 = 1 c 3 = 1 ρ = 1 ρ = 0.7 ρ = 0.5 ρ = 0.25 ρ = 0.1 Jakie wnioski płyną z tej tabeli, co do potencjalnych źródeł korzyści z handlu? Jaką rolę w tej analizie odgrywa parametr ρ? Zadanie 4.7EE Analizujemy model Dixita Stiglitza w wersji uproszczonej (Marrewijk, rozdz. 10). Załóżmy, że na rynku kraju A mamy do czynienia z konkurencją monopolistyczną pomiędzy N firmami, które dostarczają różne odmiany dobra, będące niedoskonałymi substytutami. Każda z firm ma dostęp do identycznej technologii, która dana jest następująco: l i = f + mx i, gdzie: l i oznacza ilość pracy potrzebną do wytworzenia x i jednostek i tej odmiany, f = 10 stały nakład pracy oraz m = 3 zmienny nakład pracy. Zakłada się, że jedynym czynnikiem produkcji jest homogeniczna, doskonale mobilna praca, której zasób w tym kraju wynosi L = 100 jednostek. Kraj ten zamieszkują konsumenci, którzy przywiązują wagę do różnorodności konsumowanych
14 Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW dóbr, a ich funkcję użyteczności można przedstawić następującym wzorem: U = ( N i=1 gdzie ρ = 0.6 i jest parametrem określającym zamiłowanie do różnorodności a c i jest wielkością konsumpcji i tej odmiany. Przyjmijmy, że producenci w kraju B mają dostęp do takiej samej technologii, a konsumenci mają takie same preferencje. Zasób pracy w kraju B wynosi L = 50 jednostek. (a) Oblicz liczbę odmian i wielkość produkcji każdej z nich oraz poziom użyteczności w równowadze autarkicznej w obu krajach. (b) Jak zmieni się struktura produkcji i konsumpcji w obu tych krajach pod wpływem wymiany handlowej? Jakich strumieni handlu można się spodziewać? Jak zmieni się poziom użyteczności w obu tych krajach? c ρ i ) 1 ρ, Zadanie 4.8 Które z poniższych nie jest założeniem modelu konkurencji monopolistycznej P. Krugmana? (a) Konkurujące ze sobą firmy przyjmują ceny konkurentów za dane. (b) Konkurujące ze sobą firmy działają zgodnie z założeniami modelu Bertranda. (c) Funkcja produkcji charakteryzuje się rosnącymi korzyściami skali produkcji. (d) Funkcja użyteczności konsumentów to funkcja typu Lancastera (idealnego produktu). (e) Wszystkie firmy w obrębie jednego kraju są symetryczne w kwestii kosztów produkcji, a zatem jedną firmę można traktować jako reprezentatywną dla całej gałęzi. Zadanie 4.9 Określ, czy poniższe stwierdzenie jest prawdziwe, czy fałszywe. (a) Koncepcja Lindera (1961) dla istnienia handlu między krajami o podobnym wyposażeniu w czynniki produkcji i podobnym poziomie rozwoju gospodarczego opiera się na założeniu, iż im zamożniejsze społeczeństwo, tym wyższej jakości towary są konsumowane oraz na założeniu o silnym powiązaniu struktury produkcji z rynkiem wewnętrznym. (b) Im większa agregacja danych handlowych, tym wyższy wskaźnik Grubela Lloyda. (c) Multilateralny wskaźnik Grubela Lloyda jest zawsze większy niż bilateralny. (d) Zgodnie z teorią cyklu życia produktu, z największym eksportem mamy do czynienia w fazie III, to jest w fazie standaryzacji. (e) W modelu Brandera Krugmana mamy założenie o istnieniu arbitrażu cenowego między poszczególnymi rynkami. (f) Korzyść społeczna z podjęcia wymiany międzynarodowej w modelu Brandera-Krugmana wynika z obniżenia ceny dobra oraz zwiększenia ilości jego odmian. (g) W modelu Brandera Krugmana, im niższe koszty transportu, tym większy udział firmy krajowej w rynku zagranicznym. (h) W myśl modelu Dixita Stiglitza, im więcej odmian danego dobra dany kraj produkuje, tym większe może odnieść korzyści z handlu.
Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 15 5 Polityka handlowa Zadanie 5.1 Załóżmy, że kraj jest importerem maszyn a eksporterem bawełny. Rząd tego kraju nakłada cło w wysokości 25% na import maszyn. (a) Jak to cło wpłynie na krajową relatywną cenę maszyn w porównaniu z relatywną ceną maszyn na rynkach światowych? (b) Jak to cło wpłynie na światowy relatywny popyt i podaż bawełny? (c) Jaki jest wpływ cła na relację cen krajowych? (d) Jakie założenia trzeba przyjąć, aby móc odpowiedzieć na pytanie w punkcie (c)? Zadanie 5.2E Załóżmy, że w pewnym małym kraju, popyt na pewne dobro dany jest równaniem: Q D = 500 5P, a podaż tego dobra kształtuje się według funkcji Q S = P 10. Cena tego dobra na rynku światowym wynosi 60. (a) Oblicz cenę, wielkość krajowej podaży i wielkość popytu w sytuacji wolnego handlu. Policz ile w tej sytuacji wynosi import tego dobra z reszty świata. Załóżmy, że rząd tego kraju chce ograniczyć import tego dobra o 40 jednostek. W tym celu wprowadza odpowiednie ograniczenie ilościowe. (b) Jak zmieni się krajowa produkcja i konsumpcja tego dobra? Jakie spowoduje to skutki dobrobytowe w tym kraju (wykonaj odpowiednie obliczenia)? Nowy minister gospodarki postanowił zastosować się do wytycznych Światowej Organizacji Handlu i zamienić zakazane ograniczenie ilościowe na ekwiwalentne (dające taki sam poziom importu) cło. (c) Oblicz wysokość ekwiwalentnej stawki celnej (przy zastosowaniu cła specyficznego i ad valorem). Sprawdź, czy minister miał rację, spodziewając się poprawy dobrobytu w wyniku zamiany kwoty importowej na cło. Zadanie 5.3 Pewien nieduży kraj jest importerem dobra X. Krajowa krzywa podaży dana jest równaniem: Q = P 2 10, zaś krzywa popytu: Q = 110 P. Światowa cena dobra X wynosi P W = 50. Chcąc chronić krajowych producentów tego dobra wprowadził cło specyficzne w wysokości t = 10. (a) Opisz równowagę w warunkach wolnego handlu i w warunkach wprowadzenia cła (wielkość produkcji krajowej, wielkość konsumpcji, wielkość importu, cena krajowa). (b) Ile wynosi ekwiwalentne względem cła t = 10 ograniczenie ilościowe? (c) Załóżmy, że w wyniku intensywnej akcji reklamowej, towar ten stał się niezwykle popularny, tak, że krzywa popytu przesunęła i obecnie dana jest równaniem Q = 140 P. O ile wzrośnie cena dobra X przy utrzymaniu stawki celnej na niezmienionym poziomie? Ile wyniesie krajowa produkcja, konsumpcja i import? Pamiętaj, iż mamy do czynienia z krajem małym! (d) Jak wzrost popytu wpłynąłby na cenę krajową oraz wielkość produkcji, konsumpcji i importu, gdyby zamiast cła stosowano kwotę importową (wyliczoną w punkcie (b))? (e) O ile należałoby zwiększyć kwotę importową, aby w warunkach zmiany popytu, cena zmieniła się dokładnie o tyle, o ile zmienia się w przypadku cła?
16 Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW Zadanie 5.4 Rysunek 5.1 przedstawia skutki zastosowania kwoty importowej na olej rzepakowy w pewnym kraju. Rząd, chcąc chronić producentów krajowych, ogranicza import, co prowadzi do podniesienia ceny krajowej ponad światową cenę tego dobra. Załóżmy, że w przemyśle rzepakowym (obejmującym produkcję i przetwarzanie surowca) pracuje 3000 osób. Producenci twierdzą, że obniżenie ceny oleju do poziomu ceny światowej zmniejszyłoby zatrudnienie o 1800 osób. Przeciętny konsument zakupuje rocznie 5,5 litrów oleju rzepakowego (to jest 6 kg oleju). W kraju tym jest 25 milionów konsumentów oleju. Oblicz, ile kosztuje utrzymanie każdego miejsca pracy w sektorze rzepakowym? Ile wynoszą łączne koszty tej polityki, jakie ponoszą konsumenci? A jaki koszt przypada na każdego z nich? Cena za kg S P d = 5 P w = 2,5 q D 200 300 550 750 T ys.ton Rysunek 5.1 Zadanie 5.5 Na rysunku poniżej przedstawiono skutki wprowadzenia cła specyficznego (t = 0.5) na pewne dobro w kraju dużym. Wyjściowa cena w warunkach wolnego handlu była równa P W = 1.5. Natomiast po wprowadzeniu cła cena na rynku krajowym jest równa P W +t = 1.75. Jakie są skutki dobrobytowe wprowadzenia cła specyficznego dla naszego kraju? Opisz i wylicz następujące efekty: 150 160 170 250 270 290 Q
Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 17 (a) Jaka jest zmiana renty producenta, i renty konsumenta? (b) Jakie są przychody fiskalne z tytułu wprowadzenia cła? (c) Jaka jest zmiana poziomu dobrobytu netto w kraju? Uzasadnij ostatnią odpowiedź. Zadanie 5.6EE Przypuśćmy, że mamy do czynienia z krajem dużym, który jest importerem cementu. Popyt na cement w tym kraju przedstawia następująca funkcja: P = 100 1 5Q, zaś krajową podaż funkcja: P = 10 + Q. Światowa cena cementu wynosi początkowo p w = 60. Władze tego kraju rozważają wprowadzenie cła importowego na cement, aby chronić krajowych producentów. Zmiana krajowej i światowej ceny cementu w wyniku wprowadzenia cła może być opisana następującymi równaniami: p d = (1 β)t oraz p w = βt, gdzie β [0, 1) oznacza wrażliwość ceny światowej względem stawki cła (t). (a) Wyznacz stawkę celną maksymalizującą przyrost dobrobytu krajowego. (b) Wyznacz stawkę celną, przy której krajowy dobrobyt się nie zmienia. (c) Naszkicuj wykres funkcji dobrobytu krajowego w zależności od stawki cła. (d) Wyznacz stawkę optymalnego cła dla β = 0.2. Przeanalizuj, jak zmienia się stawka optymalnego cła w zależności od parametru β. Jaką inną ekonomiczną interpretację może mieć ten parametr? (e) Naszkicuj na tym samym wykresie funkcję opisującą przychody budżetowe w zależności od stawki cła. Pokaż, że funkcja ta osiąga maksimum później, niż funkcja krajowego dobrobytu. (f) Dla jakiej wartości β rząd będzie argumentował, że wprowadzenie cła maksymalizującego wpływy budżetowe jest korzystne dla społeczeństwa? Zadanie 5.7 W latach 80-tych japońscy producenci znacznie zwiększyli eksport samochodów na rynek UE. Rządy państw członkowskich UE, aby chronić swój rynek, zdecydowały się na zastosowanie ceł. Przeanalizuj wpływ takiego działania w ramach równowagi cząstkowej. Zakładamy, że Unia Europejska (UE) jest krajem dużym. (a) Narysuj odpowiedni wykres przedstawiający równowagę cząstkową na rynku samochodów w UE. Zaznacz wielkość importu samochodów z Japonii przed i po wprowadzeniu cła. (b) Czy wprowadzenie cła poprawia dobrobyt w UE? Dlaczego tak, dlaczego nie? Japońscy producenci byli oczywiście niezadowoleni z nałożenia ceł przez UE i rozpoczęli lobbing w Brukseli na rzecz zniesienia protekcji. Negocjacje zakończyły się zobowiązaniem się UE do zniesienia ceł w zamian za dobrowolne ograniczenie eksportu ze strony Japonii. (c) Dlaczego taki wynik negocjacji będzie uważany za korzystny z punktu widzenia japońskich producentów samochodów? (d) Zaznacz na rysunku z punktu a) wielkość ekwiwalentnej do cła kwoty importowej (a raczej VER u). Zadanie 5.8 Junta wojskowa w Drakonii dokonała zamachu stanu. Nowi przywódcy, głosząc hasła obrony dziedzictwa narodowego, zadeklarowali, że odtąd import żywności z krajów trzecich będzie podlegał 10% cłu. W gospodarce Drakonii wytwarza się dwa dobra: miedź i żywność. Poniższy rysunek przedstawia sytuację wolnego handlu.
18 Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW MiedŸ Produkcja Konsumpcja PPF ywnoœæ (a) Które dobro Drakonia eksportuje a które importuje? Zaznacz to na rysunku. (b) Wyjaśnij, jakie będą skutki wprowadzenia cła na żywność dla produkcji żywności i miedzi. Zaznacz nowy punkt równowagi produkcyjnej jako P. (c) Jak zmieniłaby się w wyniku nałożenia tego cła struktura konsumpcji Drakonii, przy relacji cen światowych? Zaznacz ten punkt na rysunku jako C. (d) Dlaczego konsumenci w Drakonii nie wybierają punktu C, jako swojej równowagi konsumpcyjnej? Zaznacz właściwy punkt równowagi konsumpcyjnej jako C i wyjaśnij, skąd się bierze ta różnica. Zadanie 5.9 Nowi przywódcy Drakonii z poprzedniego zadania, mogliby zamiast cła wprowadzić subsydium produkcyjne dla sektora żywnościowego. Przeanalizuj skutki wprowadzenia subsydium produkcyjnego s, które zwiększa przychody producentów żywności z jednostki sprzedaży do p food (1+s). (a) Narysuj nowe ograniczenie budżetowe i zaznacz nowy punkt równowagi produkcyjnej w ramach analizy równowagi ogólnej, posługując się rysunkiem z poprzedniego zadania. Zakładamy, że ceny światowe pozostają bez zmian po takiej operacji, ponieważ Drakonia jest krajem małym. Junta wojskowa postanawia ponadto opodatkować konsumentów, by zrównoważyć budżet. Uwaga: konsumenci płacą za dobra według cen światowych. (b) Narysuj nowe ograniczenie budżetowe przy cenach światowych oraz zaznacz nowy punkt równowagi konsumpcyjnej. Zakładając, że preferencje są niezmienione i homotetyczne, czy konsumpcja żywności rośnie, czy spada, po wprowadzeniu subsydium? (c) Czy wprowadzenie subsydium produkcyjnego zaburza gospodarkę w taki sam sposób jak wprowadzenie cła? Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 5.10 Do produkcji kształtek stalowych zużywa się tylko węgiel oraz rudę żelaza. Udział węgla w cenie kształtek wynosi 20% a rudy żelaza 30%. Stawka celna na węgiel wynosi 10%, na rudę 15% a na kształtki 30%. Ile wynosi poziom efektywnej protekcji celnej kształtek? Zadanie 5.11 Chiny produkują samochody, używając stali jako półproduktu. Poniższa tabela zawiera informacje o cenach i stawkach celnych na poszczególne wyroby.
Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW 19 Dobra Cena światowa Cło (%) Cena krajowa Samochody 100 20 120 Stal 60 10 66 Wartość dodana 40 35 54 Rząd chiński chciałby stymulować krajową produkcję samochodów i szuka najlepszych sposobów poprawienia konkurencyjności przemysłu samochodowego. (a) Którą stawkę celną (na import samochodów, czy import stali) powinien rząd chiński zwiększyć? USA i Japonia protestują przeciwko cłom stosowanym przez Chiny. W wyniku bardzo intensywnego lobbingu, rząd chiński decyduje się na obniżenie ceł na samochody do 17%. (b) Co powinien w tej sytuacji zrobić rząd Chin, aby utrzymać stawkę efektywnej protekcji na niezmienionym poziomie (35%)? (c) Czy możliwe jest wprowadzenie takich ceł, które spowodują ujemną stawkę efektywnej protekcji samochodów? Jeżeli tak, to jak to osiągnąć? Zadanie 5.12 Wyobraź sobie, że jesteś jednym z wielu polskich producentów soku pomarańczowego. Do wyprodukowania 1 litra soku potrzebujesz 4 kg pomarańczy. Stosowana przez Ciebie technologia nie wymaga innych surowców (jest to sok w 100% naturalny ). Oprócz importowanego surowca angażujesz nakłady krajowych czynników produkcji. Kilogram importowanych pomarańczy kosztuje 50 groszy, zaś litr importowanego soku kosztuje 4 złote. Wyjściowo rząd nie stosuje żadnej polityki handlowej względem handlu pomarańczami czy gotowym sokiem. (a) Ile wynosi cena krajowa 1 litra soku pomarańczowego? (b) Ile wynosi dochód krajowych czynników produkcji, czyli wartość dodana Twojej produkcji? (c) Gdyby rząd uległ presji lobby producentów soku i wprowadził 50% cło na gotowy sok, ile wyniesie jego cena na rynku krajowym? Ile będzie wynosić w takich warunkach wartość dodana Twojej produkcji? (d) Gdyby jednak, w wyniku działań lobby Miłośników Gajów Pomarańczowych rząd Polski obłożył importowane pomarańcze 50% cłem, a jednocześnie zlikwidował cło na sok, to ile wynosiłaby wartość dodana Twojej produkcji? (e) Wreszcie, gdyby rząd chciał wprowadzić jednocześnie 50% cło na sok i 100% cło na pomarańcze, to ile wynosiłaby jego cena rynkowa? A Twoje koszty materiałowe? A zatem ile wynosiłaby wartość dodana? (f) Zgodnie z definicją, efektywna protekcja celna to względna zmiana wartości dodanej wytwarzanej w kraju w wyniku wprowadzenia danego instrumentu polityki handlowej. Posługując się tą definicją, oblicz, ile wynosi efektywna protekcja celna w warunkach opisanych w punkcie c, d i e. W każdym wypadku porównaj wartość dodaną osiąganą w warunkach danej polityki handlowej z sytuacją wyjściową (bez polityki handlowej). (g) Wiesz też, że stopę efektywnej protekcji, zamiast posługiwać się formułą wymagającą liczenia wartości dodanej, można znaleźć stosując prosty wzór uwzględniający nominalną protekcję na rynku dobra finalnego, rynkach półproduktów oraz udziałów kosztów poszczególnych półproduktów w kosztach dobra finalnego. Zastosuj ten wzór w tym wypadku i zweryfikuj odpowiedzi z punktu f. (h) Uzupełnij poniższą tabelę:
20 Zbiór zadań z MSG dla studentów WNE UW Światowa cena soku Światowa cena pomarańczy Cło na sok Cło na pomarańcze Cena soku po ocleniu Cena pomarańczy po ocleniu Wartość dodana Nominalna protekcja celna Efektywna protekcja celna Wariant wyjściowy Wariant 1 Wariant 2 Wariant 3 Zadanie 5.13 Załóżmy, że Unia Europejska (UE) oraz Stany Zjednoczone (USA) produkują stal i banany. UE eksportuje stal w zamian za banany z USA. (a) Narysuj krzywe oferowania dla UE i USA. Handel stalą zaznacz na osi poziomej a bananami na osi pionowej. (b) Zaznacz równowagę w handlu międzynarodowym oraz wielkości eksportu i importu obu dóbr. (c) Pokaż na rysunku efekty wojny celnej na poziom dobrobytu i wielkość handlu. Wyjściowo mamy sytuację wolnego handlu, jeden kraj nakłada optymalną stawkę celną a drugi odpowiada retaliacją. Czy ma znaczenie, który kraj rozpoczyna wojnę celną? Załóżmy, że w sytuacji wyjściowej wolnego handlu, oba kraje jednocześnie nakładają optymalne stawki celne. (d) Czy efekt takiego działania maksymalizuje dobrobyt każdego z tych krajów? A świata jako całości? Jak taka sytuacja nazywa się w teorii gier? (e) Czy powyższa analiza ma jakieś znaczenie dla powstania międzynarodowych instytucji handlowych, takich jak WTO? Jeśli tak, to jakie? Zadanie 5.14 Załóżmy, że duży kraj eksportuje 500 tys. samochodów rocznie po cenach światowych 6000$. Rząd, dążąc do ekspansji tej gałęzi w kraju oraz zwiększenia eksportu, udziela krajowym producentom subwencji eksportowej w wyskości 15%. Powoduje to wzrost krajowej ceny samochodu do 6450$ oraz obniżenie się ceny światowej do 5550$. Rysunek poniżej przedstawia sytuację w kraju eksportującym. P 6450 6000 5550 100 200 700 800 Q (tys.)