Przedmiot: Socjologia zdrowia i niepełnosprawności

Przedmiot: Socjologia zdrowia i niepełnosprawności I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Język wykładowy Rodzaj przedmiotu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny) Wydział REHABILITACJI Zakład Filozofii Medycyny i Bioetyki Kierownik: dr hab. Alicja Przyłuska-Fiszer, prof. AWF Socjologia zdrowia i niepełnosprawności Polski obowiązkowy Poziom modułu kształcenia (np. I stopień pierwszego lub drugiego stopnia) Rok studiów I Semestr (zimowy, letni) 1 Liczba punktów ECTS 4 Imiona i nazwiska, tytuł/stopień Dr Witold Rekowski wrekowskii@gmail.com naukowy, adres e-mailowy wykładowców prowadzących zajęcia Program (programy) studiów, w TERAPIA ZAJĘCIOWA którym realizowany jest przedmiot Sposób realizacji zajęć (stacjonarny, uczenie się na odległość) Wymaganie wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji oraz dodatkowe stacjonarny Brak C1 C2 C3 C4 II. Cele przedmiotu Informacje szczegółowe Zapoznanie studentów z podstawowymi terminy i pojęcia oraz najważniejszymi podejściami teoretycznymi stosowanymi w socjologii i antropologii. Zapoznanie studentów z prawidłowościami regulującymi przebieg socjalizacji, interakcji, zachowań grup społecznych i społeczności. Zapoznanie studentów z podstawowymi modelami zdrowia, choroby i niepełnosprawności, oraz ich wpływem na kształt instytucjonalnych systemów ochrony zdrowia, rehabilitacji osób niepełnosprawnych i zabezpieczenia społecznego oraz rolę terapeuty zajęciowego. Zapoznanie studentów z podstawowymi czynnikami kulturowymi i społecznoekonomicznymi oraz procesami demograficznymi mającymi wpływ na stan zdrowia jednostek i zdrowia populacji. Zapoznanie studentów z czynnikami środowiskowymi wpływającymi na status społeczny, a 1

C6 także poziom aktywności, partycypacji i integracji społecznej osób z niepełnosprawnością Zapoznanie studentów z podstawowymi metody i technikami badawczymi stosowanymi w naukach społecznych w kontekście badań dotyczących stanu zdrowia, choroby i niepełnosprawności oraz zdrowia publicznego Wykształcenie u studentów umiejętności obserwowania, interpretowania i opisywania zachowań jednostek i własnych oraz zjawisk społecznych i procesów grupowych w kategoriach właściwych dla nauk społecznych Wyrobienie u studentów postawy otwartości i szacunku dla różnorodności kulturowych, religijnych, społecznych oraz sprzeciwu wobec dyskryminacji i wykluczeniu osób chorych i niepełnosprawnych Efekty kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych dla przedmiotu Efekt kształcenia kierunkowy K_W03 K_W04 Treść efektu kształcenia dla przedmiotu Wiedza 1. Charakteryzuje biomedyczny model zdrowia oraz tzw. nowy paradygmat zdrowia, wyjaśnia genezę każdego z nich i normatywnospołeczne i instytucjonalne konsekwencje. 2. Przedstawia biopsychospołeczny model niepełnosprawności; wyjaśnia jego genezę oraz wpływ na funkcjonowanie społeczeństwa, w tym systemy ochrony zdrowia, rehabilitacji osób niepełnosprawnych i zabezpieczenia społecznego oraz rolę terapeuty zajęciowego. Odniesienie do celów C3 Odniesienie do efektów obszarowych P6SM_WG02 K_W08 3. Opisuje etapy procesu badawczego. 4. Charakteryzuje specyfikę metod badawczych w naukach społecznych. 5. Charakteryzuje metody i techniki badawcze stosowane w naukach społecznych; obserwację, kwestionariusz wywiadu, eksperyment, analizę dokumentów. K_W11 6. Charakteryzuje stan zdrowia populacji i wyróżnionych grup społecznych oraz zbiorowości. 7. Charakteryzuje aktualny stan zdrowia ludności Polski, wymienia jego główne zagrożenia wynikające ze stylu życia, tendencji demograficznych i wielkich procesów społecznych i ekonomicznych. 8. Różnicuje obiektywne i subiektywne wskaźniki stanu zdrowia populacji grup społecznych i jednostek. K_W15 9. Wyjaśnia pojęcie zachowań w zdrowiu i chorobie, różnicuje poszczególne typy tych zachowań. 10. Przedstawia wpływ czynników status społecznego, w szczególności wykształcenia, wykonywanego zawodu, dochodów, na zachowanie zdrowotne człowieka i stan jego zdrowia. K_W20 11. Zna genezę i zakres zainteresowań poznawczych socjologii i antropologii oraz ich podstawowe subdyscypliny. 12. Rozumie najważniejsze podejścia teoretyczne w socjologii i antropologii, w szczególności funkcjonalistyczne i interakcjonistyczne. 13. Przedstawia podstawowe reguły interakcyjne (prezentację jaźni, narzucanie roli, jaźń odzwierciedloną, definiowanie sytuacji, dystanse międzyosobnicze). 14. Definiuje pojęcie grupy społecznej, zbiorowości, agregatu społecznego poprzez podanie cech definicyjnych grupy. Rozróżnia podstawowe typy grup społecznych. C6 P6SM_WG02 C4, P6SM_WG02 C4, 2

K_W21 K_W22 K_W23 K_W29 K_W33 K_W36 15. Identyfikuje normy grupowe i cele grup; opisuje podstawowe procesy grupowe. 16. Różnicuje poszczególne typy struktur społecznych takich jak; status, rola, instytucja, wspólnota, społeczeństwo. 17. Definiuje pojęcie nierówności społecznych, stratyfikacji społecznej, statusu społeczno-ekonomicznego, klasy i warstwy społecznej, wykluczenia społecznego, dyskryminacji, ubóstwa. 18. Omawia podstawowe koncepcje ciała rozwijane współcześnie na gruncie nauk społecznych. 19. Rozumie znaczenie ciała w przebiegu procesów interakcyjnych. 20. Wyjaśnia pojęcie kapitału fizycznego i określa jego rolę jako wskaźnika statusu społecznego. 21. Wyjaśnia podstawowe pojęcia socjologiczne z zakresu kultury (składniki kultury, relatywizm językowy i kulturowy, subkultury, kontrkultury, etnocentryzm). 22. Definiuje pojęcia normy kulturowej, wartości i systemu aksjonormatywnego. 23. Wskazuje i wyjaśnia oczekiwania normatywne opisujące role społeczne chorego, niepełnosprawnego, pacjenta, terapeuty. 24. Wskazuje i wyjaśnia miejsce zawodu terapeuty zajęciowego w systemie rehabilitacji osób niepełnosprawnych. 25. Definiuje podstawowe pojęcia i fazy opisujące proces socjalizacji w ujęciach społeczno-kulturowych (socjalizacja, socjalizacja pierwotna i wtórna, wychowanie, tożsamość jednostkowa i tożsamość społeczna, uogólniony inny, agendy socjalizacji, resocjalizacja, socjalizacja przez całe życie). 26. Wyjaśnia rolę ciała w kształtowaniu tożsamości społecznych i jednostkowych w tym osób niepełnosprawnych. 27. Opisuje wpływ treści procesu socjalizacji na zachowania zdrowotne. 28. Definiuje pojęcie rodziny oraz różnicuje poszczególne ich typy. 29. Wskazuje zasadnicze kierunki przemian modelu rodziny we współczesnych społeczeństwach. 30. Wyjaśnia wpływ choroby i niepełnosprawności na funkcjonowanie rodziny w wymiarze ekonomicznym i kulturowym. 31. Charakteryzuje rolę rodziny, społeczności lokalnych, instytucji i organizacji pozarządowych w procesie socjalizacji. 32. Wymienia czynniki środowiskowe ułatwiające lub utrudniające osobie chorej (z uszkodzeniem budowy anatomicznej lub funkcjonowania organizmu) funkcjonowanie i uczestniczenie w życiu społecznym. 33. Wykazuje związek pomiędzy stanem zdrowia i niepełnosprawnością a zjawiskami, takimi jak bezrobocie, ubóstwo, wykluczenie społeczne 34. Zna pojęcie postawy i uprzedzenia społecznego oraz stereotypu; wymienia podstawowe charakterystyki stereotypu osoby niepełnosprawnej w Polsce. 35. Definiuje pojęcie stygmatu(piętna) i charakteryzuje proces stygmatyzacji jako źródło negatywnych postaw wobec osób niepełnosprawnych. 36. Definiuje pojęcie wsparcia społecznego i wskazuje jego rodzaje. 37. Przedstawia zasady organizacji i wyróżnia typy instytucjonalnych systemów zabezpieczeń społecznych, w tym systemów ochrony zdrowia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. 38. Opisuje procesy demograficzne mające miejsce w krajach rozwiniętych, wskazuje na ich przyczyny i skutki bliskie i odległe dla jednostek, społeczności lokalnych i społeczeństw. 39. Charakteryzuje problem niepełnosprawności w Polsce z uwzględnieniem jego charakterystyk demograficznych, epidemiologicznych i etiologii, w tym społecznej. C1, C2, C3, C4, P6SM_WK03 C3, C4, P6SM_WK03 C4, P6SM_WK03 K_U4 Umiejętności 40. Rozpoznaje i analizuje wpływ procesów kulturowych i cywilizacyjnych na kształtowanie postaw wobec własnego ciała oraz ciał innych osób. P6U_U 3

K_U7 K_U9 K_U14 K_P03 K_P04 41. Potrafi rozpoznać i klasyfikować rodzaje postaw wobec osób niepełnosprawnych z różnymi typami niepełnosprawności. 42. Rozpoznaje wynikające ze stereotypowych przekonań i uprzedzeń zachowania wobec osób niepełnosprawnych. 43. Dostrzega i rozpoznaje podstawowe idiomy ciała w trakcie podstawowych procesów interakcyjnych. 44. Rozpoznaje i akceptuje demonstrowane w trakcie procesu terapii tożsamości jednostkowe i społeczne pacjentów. 45. Potrafi określić przynależność grupową i kulturową jednostki. 46. Rozpoznaje czynniki decydujące o pozycji społeczno-ekonomicznej rodziny i określa jej przynależność do segmentu stratyfikacyjnego. 47. Rozpoznaje środowiskowe zagrożenia zdrowia oraz czynniki dyskryminujące osoby chore i niepełnosprawne. 48. Umie przeprowadzić kwestionariuszowe badanie jakości życia osoby chorej i niepełnosprawnej oraz zinterpretować jego wyniki. 49. Umie stosować narzędzia badawcze służące do określania poziomu wsparcia społecznego otrzymywanego przez osoby chore i niepełnosprawne. 50. Projektuje kwestionariusze służące do zbierania danych społecznodemograficznych dotyczących chorych i niepełnosprawnych. 51. Potrafi analizować zebrane dane, poprawnie wnioskować i odnosić do literatury fachowej. 52. Potrafi zebrane dane uporządkować pod względem ważności i przedstawić je w formie prezentacji. Kompetencje społeczne 53. Uznaje prawo pacjentów i innych ludzi do okazywania im szacunku, sam okazuje im szacunek bez względu na zajmowane przez nich pozycje i przynależności kulturowe i grupowe. 54. Potrafi okazać tolerancję i akceptuje postawy oraz zachowania pacjentów wynikające z odmiennych uwarunkowań kulturowych, religijnych, społecznych i wieku. 55. Jest świadom zakresu roli zawodowej terapeuty zajęciowego 56. Uznaje normatywne oczekiwania i przywileje związane z tą pozycją i rolą. 57. Potrafi dostrzec zróżnicowania oczekiwań związanych z rolą zawodową w zależności od typu pacjenta, jego wieku, przynależności grupowej i uwarunkowań kulturowych. P6S_UW P6SM_UW02 P6U_U P6S_UW P6SM_UW02 P6U_U P6S_UW P6SM_UW02 C6, P6U_U P6S_UO P6SM_UO01 P6SM_UW04 P6U_K P6S_KO P6SM_KO01 C3, P6U_K P6S_KK P6SM_KK02 K_P05 K_P12 58. Przestrzega podstawowe reguły interakcyjne i normy kulturowe. 59. W sposób profesjonalny buduje relacje z osobą zdrową lub chorą, z jej środowiskiem społecznym, rodziną i najbliższym otoczeniem 60. Jest świadomy koniczności ciągłego rozwoju zawodowego. 61. Docenia wartość badań naukowych i projektów społecznych dla podnoszenie świadomości społecznej na temat potrzeb i pozycji społecznej osób niepełnosprawnych oraz przeciwdziałania ich wykluczeniu i dyskryminacji. P6U_K P6S_KR P6SM_KR01 P6U_K P6S_KR P6SM_KR01 Treści programowe TP 1, TP 2 Tytuł wykładu Treści programowe Wykłady Wprowadzenie do nauk społecznych. Podstawowe pojęcia i kategorie socjologiczne. Główne podejścia teoretyczne w analizowaniu i Odniesienie do efektów kształcenia kierunkowych/ przedmiotowych K_W20/11-16 Odniesienie do celów przedmiotu C1, C2 4

TP 3, TP 4 TP 5 wyjaśnianiu zjawisk społecznych Metodologiczna specyfika badań społecznych. Wybrane metody badań społecznych stosowane w naukach o zdrowiu Ciało, zdrowie, choroba, niepełnosprawność w ujęciu nauk społecznych K_W08/3-5 K_W03-04/1-2 K_W15/9 K_W20/18 K_W22/26 TP 6 Kultura i kulturowe determinanty zdrowia K_W21/21-23 K_W22/25-27 TP 7 Stratyfikacyjne determinanty zdrowia K_W15/10 K_W20/17,20 Ćwiczenia TP 8 TP 9 Problemy demograficzne współczesnych społeczeństw. Stan zdrowia ludności Polski. Stan zdrowia i jego mierniki. Jakość życia i jej mierniki. K_W11/6-7 K_W36/38-39 K_U14/50-52 K_W11/8 K_U14/48, 51-52 C6 C1, C2, C3, C4,, C4,, c6, C4,, C6, TP 10 TP 11 TP 12 TP 13 TP 14, TP 15 Niepełnosprawność stereotypy, uprzedzenia i rzeczywistość. Nierówności społeczne, wykluczenie społeczne a stan zdrowia i niepełnosprawność Proces socjalizacji i resocjalizacji. Rodzina jako naturalne środowisko choroby i niepełnosprawności. Wsparcie społeczne. Współczesne systemy zabezpieczenia społecznego, ochrony zdrowia i pomocy osobom niepełnosprawnym. Modele rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Rola terapeuty zajęciowego. Interakcja między terapeutą a osoba chorą lub niepełnosprawną K_W29/32, 34-35 K_U4/40-42 K_U14/50-52 K_W15/10 K_W20/17,20 K_W29/33 K_W36/39 K_U9/47 K_U14/50-52 K_W22/25-27 K_W23/28-31 K_W33/36 K_U9/45-46 K_U14/49, 51-52 K_P12/58-59 K_W03/1-2 K_W33/37 K_U14/49, 51-52 K_P05/58-59 K_P12/60-61 K_W03/2 K_W20/13,19 K_W21/23-24 K_U7/43-44 K_P03/53-54 K_P04/55-57 C4,, C6,, C6, C1, C2, C3, C4,, C6,, C3, C4,, C6,, C1, C2, C3,, 5

K_P05/58-59 K_P12/60-61 Planowane formy/działania/metody dydaktyczne Odniesienie do efektów Treści programowe kształcenia Metoda dydaktyczna (M) kierunkowych/przedmiotow ych TP 1- TP 7 M1 - Wykład informacyjny j.w TP 8 - TP 15 Środki dydaktyczne multimedia film fotografie teksty źródłowe dokumenty roczniki statystyczne internet M2 - Ćwiczeniowa oparta na wykorzystaniu różnych źródeł wiedzy i środków dydaktycznych j.w. Efekt kształcenia dla przedmiotu Metody i kryteria oceniania Treści programowe (TP) Typy/ Metody oceniające D oceniane diagnostyczne, F- ocenianie formujące, P ocenianie podsumowujące * lub wybór z załączonej listy walidacji wyników K_W03-04 TP 5, TP 13 F1, F2, F3 K_W08 TP 3, TP 4 F1 K_W11 TP 8 F1, F2, F3 K_W11 TP 9 F1, F2, F3 K_W15 TP 5 F1 K_W15 TP 7 F1 K_W20 TP 1- TP 2 F1, F2 K_W20 TP 7, TP 11 F1, F2 K_W20 TP 5, TP 14 F1, F2 K_W21 TP 6 F1 6

K_W21 TP 6, TP 14 F1, F2 K_W21 TP 14 F1, F2 K_W22 TP 6, TP 12 F1, F2 K_W22 TP 12 F1 K_W23 TP 12 F1, F2, F3 K_W29 TP 10 F1, F2, F3 K_W29 TP 11 F1, F2, F3 K_W33 TP 12 F1, F2, F3 K_W33 TP 13 F1, F2, F3 K_W36 TP 8 F1, F2, F3 K_W36 TP 8, TP 11 F1, F2, F3 K_U4 TP 10 F2, F3 K_U7 TP 14 F2, F3 K_U9 TP 7 F2, F3 K_U9 TP 11 F2, F3 K_U14 Ćw2 F4 K_U14 TP 12, TP 13 F4 K_U14 TP 8- TP 10 F4 K_U14 TP 8 TP 13 F4 K_P03 TP 14, TP 15 F1, F2, F3 K_P04 TP 14, TP 15 F1, F2, F3 K_P05 TP 13, TP 14 F1, F2, F3 K_P12 TP 12 - TP 15 F1, F2, F3 * F1 - Sprawdzian pisemny (test pytań otwartych i zamkniętych) 40%; F2 - Aktywność na zajęciach 10%; F3 - Referat 20%; F4 - Grupowy mini-projekt badawczy 30% Literatura obowiązkowa Zalecana lista lektur lub lektury obowiązkowe 1. Materiały wykładowe prezentacje multimedialne. 2. Giddens A., Socjologia, Warszawa 2012 (i wydania późniejsze), Wydawnictwo Naukowe PWN. (frag.) 3. Blaxter M.,2010 Zdrowie, Wydawnictwo Sic!, Warszawa. (frag.) 4. Barns C., Mercer G., 2008, Niepełnosprawność, Wydawnictwo Sic!, Warszawa (frag.) 5. Tobiasz Adamczyk B.: Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby, Kraków 2000 Wydawnictwo UJ. (frag.) Literatura uzupełniająca 7

1. Ostrowska A., Sikorska J.: Syndrom niepełnosprawności w Polsce bariery integracji, Warszawa 1996 Wydawnictwo IFiS PAN. 2. Barański J., Piątkowski W.: Zdrowie i choroba wybrane problemy socjologii medycyny, Wrocław 2002 Oficyna Wydawnicza ATUT. 3. Babbie E., Badania społeczne w praktyce, 2004, Wydawnictwo naukowe PWN Punkty ECTS (1 pkt - 25 godz. pracy studenta) RODZAJ ZAJĘĆ GODZINY Godziny kontaktowe 60 Przygotowanie do zajęć, w tym zapoznanie się z zalecaną literaturą 16 Przygotowanie referatu 4 Przygotowanie grupowego mini-projektu badawczego 12 Przygotowanie do pisemnego sprawdzianu 8 Razem = 100 godz. = 4 ECTS 8