Załącznik Nr 3 do Zarządzenia Nr 541/II/2010 Wójta Gminy Szemud z dnia 15 listopada 2010 r. Informacja o sytuacji finansowej Gminy Szemud, ze szczególnym uwzględnieniem aktualnego stanu zadłużenia, a także prognozy zadłużenia w roku budżetowym 2011 oraz kolejnych latach 1. Ogólna charakterystyka Gminy Szemud Gmina Szemud położona jest na Pojezierzu Kaszubskim i graniczy: od północy z gminami Wejherowo i Luzino, od Zachodu z gminą Linia, od południa z gminami Kartuzy, Przodkowo i Żukowo, od wschodu z miastem Gdynia. Powierzchnia Gminy wynosi 176,57 km 2. Na strukturę obszaru składają się m.in.: użytki rolne 118,26 km 2 (67%), lasy 35,47 km 2 (20%), wody 3,34 km 2. Gmina Szemud jest gminą o charakterze rolniczym, z rozwijającym się dynamicznie sektorem usługowo-produkcyjnym oraz turystyczno-rekreacyjnym. Liczba mieszkańców Gminy Szemud sukcesywnie z roku na rok wzrasta, czego dowodem są dane wykazane w poniższej tabeli. Liczba mieszkańców aktualnie wynosi 14.624 osób (wg stanu na 30.09.2010 r.) i podzielona jest na 22 sołectwa. Tabela nr1. Liczba mieszkańców Gminy Szemud za 2007 2010. Lp. Sołectwo Liczba mieszkańców na 31.12.2007 Liczba mieszkańców na 31.12.2008 Liczba mieszkańców na 31.12.2009 Liczba mieszkańców na 30.06.2010 Liczba mieszkańców na 30.09.2010 1. Będargowo 419 416 426 428 427 2. Bojano 2 091 2 234 2 391 2 427 2443 3. Częstkowo 568 578 586 595 600 Dobrzewino (w tym msc. 893 937 992 4. Karczemki) 1 007 1 016 5. Donimierz 704 715 739 741 741 6. Głazica 178 180 179 184 192 7. Grabowiec 189 191 193 197 198 8. Jeleńska Huta 298 297 300 303 304 9. Kamień 497 517 544 561 585 10. Kielno 1 082 1 137 1 193 1 201 1 215 11. Kieleńska Huta 245 242 252 255 254 12. Koleczkowo 1 118 1 189 1 229 1 260 1 275 13. Kowalewo 107 112 121 127 128 14. Leśno 254 260 263 261 265 15. Łebno 993 1 003 1 006 1 016 1.026 16. Łebieńska Huta 428 436 426 430 425 17. Przetoczyno 479 485 496 497 500 18. Rębiska 301 318 322 322 321 19. Szemud 1 672 1 719 1 777 1 807 1 835 20. Szemudzka Huta 219 223 229 225 224 21. Warzno 326 331 338 339 339 22. Zęblewo 311 312 315 312 311 x Ogółem 13 372 13 832 14 317 14 495 14 624 1
Liczba mieszkańców w latach 2007 2009 wzrastała co roku średnio o ok. 3,5 %, zaś przez okres 9 miesięcy 2010 r. liczba mieszkańców wzrosła o 307 osób (tj. o 2,1 %) w stosunku do stanu na koniec 2009 roku. Gmina Szemud to rozwijające się dynamicznie miejscowości, nowe szkoły i obiekty sportowe, rozwój infrastruktury drogowej oraz wodociągowo-kanalizacyjnej, a także dogodne warunki do rozwoju przedsiębiorczości. 2. Analiza podstawowych kategorii finansowych budżetu Gminy Szemud, Do podstawowych kategorii jednostek samorządu terytorialnego zaliczają się wielkości charakteryzujące w sposób ogólny budżet gminy i zgodnie z art. 211 ustawy o finansach publicznych są to dochody, wydatki, przychody oraz rozchody. Ogólny obraz kształtowania się poszczególnych kategorii finansowych Gminy Szemud przedstawia tabela nr 2. Tabela nr 2. Kształtowanie się wyników finansowych Gminy Szemud w latach 2007-2011 (w PLN) Lp. Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 (plan na 15.11.2010 r.) 2011 * (projekt) 1. Dochody ogółem a) dochody bieżące b) dochody majątkowe, w tym: - zadanie nr 1 UE - POIŚ - zadanie nr 2 UE - RPO 2. Wydatki ogółem a) wydatki bieżące b) wydatki majątkowe 34.024.952,82 33.354.321,93 670.630,89 39.271.784,07 38.183.904,51 1.087.847,56 42.552.241,56 40.090.832,12 2.461.408,54 51.230.575,20 44.443.603,00 6.786.972,20 52.754.634,70 48.148.967,40 4.605.667,30 0 0 0 0 339.588,00 0 3.814.885,00 2,146,295,00 3.128.128,59 583.705,00 34.384.384,46 40.616.290,77 39.948.285,02 69.186.757,89 55.318.313,33 27.322.142,94 30.429.033,30 35.545.181,07 43.559.649,36 43.727.114,00 7.062.241,55 10.187.257,47 4.403.103,95 25.627.108,53 11.591.199,33 3. Deficyt / nadwyżka (1-2) - 359.431,67 -.344.506,70 2.603.956,54-17.956.182,69-2.563.678,63 4. Przychody ogółem, w tym: 4.781.129,37 4.249.934,74 1.967.178,97 19.309.932,69 4.384.128,63 a) kredyty i pożyczki 3.392.175,16 700.000,00 0,00 15.839.308,00 3.934.904,00 b) wolne środki 1.388.954,21 3.549.934,74 1.967.178,97 3.470.624,69 449.224,63 (niewykorzystane kredyty z lat ubiegłych) 5. Rozchody ogółem, w tym: a) spłaty kredytów, b) spłaty pożyczek. 871.762,96 823.762,96 48.000,00 938.249,07 472.249,07 466.000,00 1.098.734,58 640.000,00 458.734,58 1.353.750,00 413.750,00 940.000,00 1.820.450,00 980.450,00 840.000,00 * dla lat 2007 2009 przedstawiono wykonanie budżetu wynikające ze sprawozdań budżetowych, dla roku 2010 plan wg stanu na 15.11.2010, zaś dla roku 2011 podano dane wynikające z projektu uchwały budżetowej na rok 2011. Z danych zaprezentowanych w powyższej tabeli, wynika, że w analizowanym okresie 2007-2011 dynamika przyrostu dochodów kształtowała się następująco: w roku 2007 pozyskano dochody na poziomie 34.024.952,82 zł, w roku 2008 39.271.784,07 zł tj. o 15,42 % więcej niż w roku 2007, w roku 2009 42.552.241,56 zł tj. o 8,35 % więcej niż w roku poprzednim 2008, w roku 2010 planowane dochody określono na poziomie 50.444.526,86 zł i są wyższe od dochodów wykonanych w roku budżetowym w 2009 o 18,55 %, w roku 2011 przewidziano w projekcie uchwały budżetowej po stronie dochodów kwotę 52.754.634,70 zł, a więc o 2,97 % więcej niż planowane dochody na rok 2010. Dokonując podobnej analizy dynamiki w zakresie wydatków, to przedstawiała się ona następująco: w roku 2007 wydatkowano 34.384.384,46 zł, w roku 2008 wydatkowano 40.616.290,77 zł tj. o 18,12 % więcej niż w roku 2007, co przede wszystkim wynikało ze wzrostu wydatków majątkowych, które w roku 2007 wyniosły 10.187.257,47 zł (dla porównania w roku 2007 7.062.241,55 zł), w roku 2009 39.948.285,02 zł tj. o 1,64 % mniej niż w roku poprzednim 2008. W roku 2009 na przedsięwzięcia inwestycyjne przeznaczono 4.403.103,95 zł, a więc znacznie mniej niż w roku poprzedzającym. w roku 2010 znaczny wzrost wydatków określonych na kwotę 69.186.757,89 zł tj. 73,19 % więcej niż w roku 2009, wynika przede wszystkim z realizacji inwestycji współfinansowanych ze środków UE (w zakresie uporządkowania gospodarki ściekowej na terenie wschodnim Gminy w msc. Bojano, Dobrzewino i Koleczkowo). 2
w projekcie uchwały budżetowej na rok 2011 zaplanowano wydatki na poziomie 55.318.313,33 zł i jest to kwota niższa od wydatków roku 2010 o - 20,04 %. Wynika to z faktu, iż w roku budżetowym 2010 Gmina poniosła ogromny inwestycyjny wysiłek finansowy, bowiem wszystkie wydatki majątkowe roku 2010 to kwota 25.627.108,53 zł tj. 37,04 % wszystkich wydatków. Na przyszły rok 2011 planuje się wydatki inwestycyjne na kwotę 11.591.199,33 zł, a więc znacznie mniej niż w roku 2010, co niewątpliwie wpłynęło na spadek wydatków o 20 %. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych różnica między dochodami a wydatkami budżetu gminy stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu gminy albo deficyt budżetu gminy. Dochody ogółem - wydatki ogółem = nadwyżka budżetu / deficyt budżetu W analizowanym okresie Gmina Szemud uzyskała następujące wyniki budżetu: w roku 2007 deficyt w kwocie 359.431,67 zł, w roku 2008 deficyt w kwocie 1.344.506,70 zł, w roku 2009 nadwyżkę w kwocie 2.603.956,54 zł, w roku 2010 planowany deficyt wyniósł 17.956.182,69 zł. w roku 2011 planowany deficyt wyniesie 2.563.678,63 zł. Natomiast różnica między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi określona jako wynik bieżący, który w przypadku osiągania wartości dodatnich określany jest jako nadwyżka operacyjna (odpowiednio deficyt operacyjny w przypadku ujemnego wyniku bieżącego). Dochody bieżące - wydatki bieżące = nadwyżka operacyjna / deficyt operacyjny Tabel nr 3. Nadwyżka operacyjna budżetu Gminy Szemud lat 2007-2011 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 (plan) 2011 (projekt uchwały budżetowej) 1. Dochody bieżące 33 354 321,93 38 183 904,51 40 090 832,12 44 443 603,00 48 148 967,40 2. Wydatki bieżące (z wydatkami na obsługę długu) 27 322 142,94 30 429 033,30 35 545 181,07 43 559 649,36 43 727 114,00 3. Nadwyżka operacyjna (dochody bieżące - wydatki bieżące) 6 032 178,99 7 754 871,21 4 545 651,05 883 953,64 4 421 853,40 Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań Rb-NDS, uchwały budżetowej na rok 2010 oraz projektu uchwały budżetowej na rok 2011. Wyniki budżetu bieżącego wskazują, że Gmina Szemud w każdym analizowanym roku budżetowym zamknęła budżet nadwyżką operacyjna i jest w stanie pokryć wydatki bieżące dochodami bieżącymi. Nowa ustawa o finansach publicznych, która weszła w życie z dniem 01.01.2010 r. wprowadziła od 01.01.2011 r. obligatoryjną zasadę, w myśl której wydatki bieżące budżetu gminy nie mogą przekraczać dochodów bieżących gminy. 1 Gmina Szemud w analizowanym okresie 2007 2011 spełnia ustawowe kryterium. Dodatni wynik bieżący (nadwyżka operacyjna) umożliwiał Gminie Szemud realizację nowych przedsięwzięć majątkowych, zarówno bezpośrednio przeznaczając tę kwotę na inwestycje lub pośrednio spłacając wcześniej zaciągnięte zobowiązania na cele inwestycyjne. Analizie struktury dochodów i wydatków w latach 2007-2011 poświęcono odrębne podrozdziały, gdzie przedstawiono zmiany zachodzące w strukturze dochodów i wydatków. 1 Art. 242 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 157 poz. 1240 z późnym.) organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt. 6 3
3. Analiza struktury dochodów Gminy Szemud za lata 2007 2011. Dla potrzeb dokonania wstępnej analizy zmian zachodzących w strukturze i wielkości dochodów sporządzono budżet, w którym zestawiono pozycje zbiorcze dochodów gminy, zagregowanych według kryterium podobieństwa tematycznego do następujących kategorii: dochody własne, subwencje, dotacje celowe (w tym ze środków UE). Zestawienie przestawiono w tabeli nr 4 i 5. Tabela nr 4. Struktura dochodów Gminy Szemud za lata 2007 2011 (w PLN). Lp. Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 (plan) 2011 (projekt) 1. Dochody własne w tym: 14 571 892,78 17 690 082,25 17 394 399,63 17 766 832,69 19 888 584,56 a) z podatków i opłat lokalnych 4 624 684,75 4 863 159,88 5 408 869,83 5 320 100,00 5 796 000,00 b) z rent planistycznych i opłat adiacenckich 185 929,40 1 086 083,09 1 254 022,67 1 639 000,00 3 628 153,00 c) z majątku gminy (sprzedaż mienia) 563 795,91 68 888,91 825 045,37 300 000,00 100 000,00 d) z udziału w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa 4 489 017,53 5 785 897,90 5 630 162,80 5 860 495,00 6 811 869,00 e) z podatku od czynności cywilnoprawnych 1 930 765,51 1 802 700,16 1 024 924,06 1 014 000,00 1 000 500,00 2. Subwencje 13 195 796,00 14 847 464,00 17 742 111,00 19 317 677,00 21 505 121,00 3. Dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej (201) 5 439 117,23 5 536 636,52 5 777 441,06 5 645 478,00 5 720 960,00 4. Dotacje celowe na zadania własne (203) 629 870,81 704 572,99 452 838,66 1 261 533,00 416 800,00 5. Dotacje pozostałe, w tym na inwestycje (232, 202, 626) 91 576,00 358 143,28 466 155,00 1 070 580,34 291 707,00 6. Dotacje ze środków UE na realizowane projekty 96 700,00 134 885,03 719 296,21 6 168 474,17 4 931 462,14 7. Dochody ogółem 34 024 952,82 39 271 784,07 42 552 241,56 51 230 575,20 52 754 634,70 Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu Gminy Szemud w latach 2007-2009, uchwały budżetowej na 2010, a także projektu uchwały budżetowej na rok 2011. Tabela nr 5. Udział % dochodów własnych, subwencji i dotacji w dochodach ogółem. Wyszczególnienie 2007 Udział 2008 2009 2010 Udział Udział (plan) Dochody własne Udział 2011 (projekt) 14 571 892,78 43% 17 690 082,25 45% 17 394 399,63 41% 17 861 013,86 35% 19 888 584,56 38% Subwencje 13 195 796,00 39% 14 847 464,00 38% 17 742 111,00 42% 19 317 677,00 38% 21 505 121,00 41% Dotacje (w tym UE) 6 257 264,04 18% 6 734 237,82 17% 7 415 730,93 17% 14 051 884,34 27% 11 360 929,14 22% Razem 34 024 952,82 100% 39 271 784,07 100% 42 552 241,56 100% 51 230 575,20 100% 52 754 634,70 100% Z danych przestawionych w tabelach wynika, że w roku 2007 i 2008 dochody własne Gminy Szemud (m.in. podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach dochodowych) stanowiły największe źródło finansowania zadań samorządowych. W dwóch kolejnych latach 2009 i 2010 oraz projektowanym roku 2011 udział dochodów własnych w dochodach ogółem zmalał nieznacznie na rzecz wzrostu rangi dotacji i subwencji w dochodach ogółem. Wynika to z faktu absorpcji środków unijnych, które wpłynęły na zmianę struktury dochodów. Jest to zjawisko korzystne z punktu widzenia wykorzystania potencjału inwestycyjnego gminy. Z obserwacji badania wahań zachodzących w realizacji poszczególnych dochodów własnych wynika, że jednym ze znacznych źródeł dochodów są: wpływy z podatków i opłat lokalnych (podatek od nieruchomości, podatek rolny, podatek leśny, podatek od środków transportowych) stanowiły 13,6% w roku 2007 wszystkich dochodów, a w kolejnych latach odpowiednio w roku 2008 12,4%, w 2009 r. 12,7%, w 2010 r. 10,4%, w 2011 szacunki wskazują, iż podatki lokalne wyniosą prawie 11 % wszystkich dochodów, wpływy z rent planistycznych i opłat adiacenckich z tytułu podziału oraz opłat adiacenckich z tytułu uzbrojenia w infrastrukturę wodociągowo-kanalizacyjną, których rola z roku na rok wzrasta (o ile w 2007 roku stanowiły 0,55 % wszystkich dochodów to już w 2010 3,20 % a w roku 2011 m.in. w związku z planowanym wybudowaniem sieci kanalizacyjnej w rejonie wschodnim Gminy dochody z tego tytułu wzrosną i w strukturze dochodów gminy osiągną wskaźnik 6,88 %. podatek od czynności cywilnoprawnych w roku 2007 i 2008 utrzymywał się na bardzo wysokim poziomie (stanowiące odpowiednio 5,7 % i 4,6 % dochodów ogółem) z uwagi na boom na rynku nieruchomości. W kolejnych latach 2009-2011 PCC utrzymuje się na poziomie 1 miliona złotych. 4 Udział
udziały w podatkach dochodowych od osób fizycznych i prawnych odgrywają znaczącą rolę w dochodach gminnych, bowiem stanowią ok. 13 % dochodów ogółem.w roku budżetowym 2008 dochody Gminy Szemud z tytułu udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych wyniosły 5.629.865,00 zł. W roku 2009 dochody z tytułu udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych zrealizowano na poziomie niższym niż planowano, albowiem do budżetu Gminy w roku 2009 wpłynęły udziały w kwocie 5.522.448,00 zł, a więc o 107.417 zł mniej niż w roku poprzednim. Udziały gminy w podatkach dochodowych są to dochody gminy pobierane przez instytucje rządowe na realizację których gmina nie mają bezpośredniego wpływu a ich spadek w roku 2009 w stosunku do roku 2008 jest konsekwencją przede wszystkim mniejszych wpływów z tytułu tzw. PIT-ów do budżetu państwa. Do zaistniałej sytuacji (spadku udziałów w roku 2009 w stosunku do 2008) przyczyniły się czynniki niezależne od gminy, a mianowicie skutki nowelizacji ustaw podatkowych i czynników makroekonomicznych determinujących podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym. Wśród nich do najistotniejszych zaliczyć należałoby m.in.: utrzymanie ulg podatkowych prorodzinnych, waloryzacji progów podatkowych, kwot zmniejszających podatek w I przedziale podatkowym oraz kosztów uzyskania przychodów. Ponadto w 2009 roku weszła w życie obniżka stawek podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) do 18 % i 32 % z dotychczasowych 19, 30 i 40 %. W kolejnych latach 2010 i 2011 prognozy MF są optymistyczne, gdyż w 2010 udziały określono na kwotę 5.860 tys. zł zaś w roku 2011 na poziomie 6.811 tys. zł. Analiza dotacji pozyskanych ze środków Unii Europejskiej pozwoliła na sporządzenie tabeli nr 6, gdzie wskazano kwoty otrzymanych bezzwrotnych środków na realizację konkretnych projektów oraz kwoty zakontraktowane wynikające z zawartych umów o dofinansowanie. Sporym sukcesem dla Gminy Szemud było pozyskanie dotacji ze środków POIŚ i RPO na zadanie z zakresu uporządkowania gospodarki ściekowej w msc. Bojano, Dobrzewino i Koleczkowie. W okresie programowania 2007 2013 pozyskano pokaźną kwotę prawie 13 mionów zł. 2 Tabela nr 6. Dochody ze środków UE, które wpłynęły na rachunek gminy w latach 2007 2009 (w PLN) oraz prognozowane dotacje na lata 2010-2012 (w PLN) na projekty, które wynikają z zawartych umów o dofinansowanie. Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 (plan) 2011 (projekt) 2012 (prognoza) RAZEM: a) dotacja rozwojowa z POIŚ na uporządkowanie gospodarki ściekowej w Gminie Szemud w msc: Bojano, Dobrzewino i Koleczkowo - zadanie I x x 339.588,10 3.544.274,74 3.544.486,67 391.162,25 7.819.511,76 b) dotacja rozwojowa z RPO na uporządkowanie gospodarki ściekowej w Gminie Szemud w msc: Bojano, Dobrzewino i Koleczkowo - zadanie II x x x 2.097.892,77 580.181,29 x 2.678.074,06 c) dotacja rozwojowa z POKL na projekt "Szansa - aktywizacja zawodowa i społeczna osób bezrobotnych z Gminy Szemud" x x 359.623,41 390.552,86 425.794,88 425.794,88 1.601.766,03 d) dotacja z programu INTERREG IIIA na projekt "Wioski tematyczne: nowe możliwości dla biznesu, turystyki, kultury regionów przygranicznych" x x 20.084,70 x x x 20.084,70 e) dotacja celowa z SPO "Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb 2004-2006" w zakresie projektu "Dary Morza" realizowanego w 2007 r. x 69.559,00 x x x x 69.559,00 f) dotacja celowa z SPO "Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb 2004-2006" w zakresie projektu "Pokochaj Rybkę" realizowanego w 2008 r. x 51.300,00 x x x x 51.300,00 g) Środki z UE na dofinansowanie programu oświatowego "Za rękę z Einsteinem" 96.700,00 14.026,03 x x x x 110.726,03 2 W tabeli nr 6 nie ujęto projektów, w których Gmina Szemud uczestniczyła jako partner współfinansujący a beneficjentem projektu unijnego był Powiat Wejherowski: dotyczy projektu E-powiat, jak również Zintegrowany system teleinformatyczny wspomagania działań ratowniczych w powiecie wejherowskim (kwota 40.000 zł). 5
h) dotacja z PROW na realizację projektu "Łączymy pokolenia" - cyklu spotkań przedstawiających zarys historyczny Gminy Szemud x x x 22.640,80 x x 22.640,80 i) środki z PROW 2007-2013 na zadanie inwestycyjne "Rozbudowa wodociągu w Łebieńskiej Hucie" - inwestycja zrealizowana w 2009. x x x 113.113,00 x x 113.113,00 i) dotacja z RPO 2007-2013 na zadanie "Budowa placu treningowego wraz z częścią rekreacyjną dla druhów OSP i mieszkańców w Częstkowie - I etap" x x x x 154.148,99 x 154.148,99 j) dotacja z RPO 2007-2013 na zadanie "Budowa wiejskiego placu zabaw w Bojanie" x x x x 37 972,40 x 37.972,40 k) dotacja z RPO 2007-2013 na zadanie "Budowa budynku szatni z zapleczem oraz bezodpływowego zbiornika na ścieki przy boisku sportowym w Koleczkowie - II etap" x x x x 138.877,91 x 138.877,91 l) dotacja z PROW 2007-2013 na zadanie "Budowa placu zabaw w Przetoczynie" x x x x 50.000,00 x 50 000,00 Dotacje ze środków UE ogółem: 96.700,00 134.885,03 719.296,21 6.168.474,17 4.931.462,14 816.957,13 12.867.774,68 W dalszej części dla potrzeb analizy zmian zachodzących w strukturze i wielkości dochodów sporządzono porównano kształtowanie się dochodów w rozbiciu na działy klasyfikacji budżetowej w poszczególnych latach. Tabela nr 7. Dochody gminy w podziale na działy w latach 2007-2011 Dział dochodu 2007 2008 2009 2010 (plan na 15.11.2010) 2011 (projekt uchwały budżetowej) 010 - Rolnictwo i łowiectwo 347 119 715 076 1 086 052 6 515 412 4 577 068 050 - Rybołówstwo i rybactwo 4 120 859 0 0 0 400 - Wytwarzanie i zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i wodę 678 334 821 828 924 505 1 145 038 1 154 000 600 - Transport i łączność 209 222 145 256 619 723 1 654 120 169 754 700 - Gospodarka mieszkaniowa 713 711 209 720 1 007 277 460 284 274 500 710 - Działalność usługowa 50 556 37 000 2 000 2 000 2 000 750 Administracja publiczna 146 611 155 515 118 332 184 759 94 012 751 - Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa 754 - Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa 756 - Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych 14 391 1 733 16 058 63 309 2 160 40 000 0 1 0 154 149 11 893 272 14 168 898 13 873 081 14 321 978 17 703 022 758 - Różne rozliczenia 13 306 259 15 058 460 17 846 482 19 367 677 21 555 121 801 - Oświata i wychowanie 616 608 618 112 770 395 845 879 593 753 851 - Ochrona zdrowia 798 5 243 0 0 0 852 - Pomoc społeczna 5 458 911 5 466 766 5 710 070 5 836 760 6 088 545 853 - Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej 0 81 176 359 623 390 553 0 854 - Edukacyjna opieka wychowawcza 369 123 314 959 89 674 102 958 0 900 - Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 12 700 6 500 6 470 254 339 90 000 35 515 55 102 63 411 54 609 123 972 926 - Kultura fizyczna i sport 131 819 1 289 581 59 088 30 900 172 578 6
RAZEM DOCHODY: 34 024 953 39 271 784 42 552 242 51 230 575 52 754 635 Źródło: Sprawozdania z wykonania budżetu Gminy Szemud w latach 2007-2009 oraz uchwała budżetowa na 2010, a także projekt uchwały budżetowej na rok 2011. 4. Analiza struktury wydatków Gminy Szemud w latach 2007 2011 Dla potrzeb dokonania analizy zmian zachodzących w strukturze wydatków należy porównać kształtowanie się d w rozbiciu na działy klasyfikacji budżetowej, w poszczególnych latach badanego okresu. Porównanie takie przedstawienia tabela nr 8. Tabela nr 8. Dynamika struktury wydatków Gminy Szemud w latach 2007-2011 (w PLN) Dział wydatku 2007 2008 Dynamika (08/07 %) 2009 Dynamik a (09/08%) 2010 (plan na 15.11.2010) Dynamika (10/09 %) 2011 (projekt uchwały budżetowej) Dynamika (11/10 %) 010 5 522 709,31 1 987 460,34-64% 2 452 731,43 23% 14 580 298,83 494% 9 725 116-33% 050 69 602,00 51 300,66-26% 0,00 0% 0,00 0% 0 0% 600 2 186 181,18 2 483 601,94 14% 3 383 110,92 36% 6 167 723,00 82% 2 931 774-52% 630 3 000,00 3 976,00 33% 3 000,00-25% 5 000,00 67% 5 000 0% 700 369 106,03 548 037,01 48% 727 772,36 33% 897 551,00 23% 1 134 260 26% 710 94 972,59 126 107,80 33% 122 452,69-3% 278 500,00 127% 243 000-13% 750 2 855 012,28 4 490 127,74 57% 4 095 959,79-9% 4 724 008,34 15% 4 881 996 3% 751 14 390,95 1 733,00-88% 16 057,79 827% 63 309,00 294% 2 160-97% 754 281 952,38 385 827,39 37% 312 792,26-19% 649 865,00 108% 720 875 11% 756 91 924,41 108 266,47 18% 114 409,83 6% 329 600,00 188% 645 840 96% 757 210 269,47 264 866,90 26% 203 256,89-23% 565 680,00 178% 820 695 45% 758 0,00 0,00 0% 0,00 0% 198 798,65 0% 1 080 838 444% 801 13 947 376,59 18 555 062,54 33% 18 780 333,87 1% 29 025 627,52 55% 21 834 465-25% 803 6 750,00 6 750,00 0% 6 750,00 0% 6 750,00 0% 9 150 36% 851 153 330,19 145 137,62-5% 211 869,26 46% 283 408,00 34% 195 000-31% 852 5 947 466,92 6 029 267,90 1% 6 494 796,59 8% 6 813 371,00 5% 7 085 794 4% 853 0,00 94 776,00 0% 398 474,69 320% 432 745,55 9% 107 018-75% 854 882 552,62 891 341,71 1% 463 403,79-48% 635 591,00 37% 608 705-4% 900 516 776,67 623 300,02 21% 767 814,76 23% 1 359 901,00 77% 854 916-37% 921 779 130,08 857 124,27 10% 967 871,38 13% 1 331 685,00 38% 1 161 040-13% 926 451 880,82 2 962 225,46 556% 425 426,72-86% 837 345,00 97% 1 270 672 52% Razem: 34 384 384,49 40 616 290,77 18% 39 948 285,02-2% 69 186 757,89 73% 55 318 313-20% Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu Gminy Szemud w latach 2007-2009 oraz uchwały budżetowej na 2010 (stan na 15.11.2010) i projektu uchwały budżetowej na rok 2011. Dokonując analizy pionowej wydatków budżetu postanowiono wymienić kilka najważniejszych zadań realizowanych przez Gminę Szemud, które zajmują priorytetowe pozycje w budżecie w zakresie wydatków, a którym poświęcono trochę więcej uwagi. A mianowicie: a) wydatki na oświatę - z danych zawartych w powyższej tabeli wynika, że najwięcej samorząd wydaje na oświatę i wychowanie (dział 801), które w strukturze wydatków zajmują pierwsze miejsce. Jest to skutek m.in. przeprowadzonej reformy oświaty polegającej na stworzeniu kolejnego szczebla szkolnictwa jakim są gimnazja. Oświata i wychowanie oraz edukacyjna opieka wychowawcza to najistotniejsza pozycja w budżecie Gminy, która pochłania średniorocznie ok. 45 % ogółu budżetu gminy. Otrzymywana z budżetu państwa oświatowa subwencja ogólna nie pokrywa wszystkich wydatków, które Gmina Szemud przeznacza na zadania oświatowe, w celu utrzymania jak najlepszych warunków edukacyjnych dzieciom i młodzieży szkolnej, a także warunków pracy dla nauczycieli i obsługi. 7
Tabela nr 9. Wydatki na oświatę w latach 2007 2010 i ich udział w wydatkach ogółem (w PLN) Lp. WYDATKI NA OŚWIATĘ 2007 2008 2009 2010 (plan) 1. Wydatki bieżące, w tym: 14 240 479,85 15 645 991,57 17 887 142,67 21 296 807,52 2. w tym: wynagrodzenia i pochodne 10 660 985,67 11 410 318,13 12 703 798,46 14 258 675,00 3. Wydatki majątkowe 596 199,36 3 807 162,68 1 363 344,99 8 371 161,00 4. Razem wydatki na oświatę 3 14 836 679,21 19 453 154,25 19 250 487,66 29 667 968,52 Udział wydatków na oświatę w wydatkach 5. ogółem 43,15% 47,89% 48,19% 42,88% 6. 2008/2007 2009/2008 2010/2009 Dynamika wzrostu wydatków bieżących na oświatę (porównano wzrost wydatków bieżących danego roku do roku poprzedniego w %) liczona jako: (W b200n+1 - W b 200n)/W b 200n x 100 % x 9,87% 14,32% 19,06% Udział wydatków na oświatę w wydatkach ogółem stanowił w roku 2007 43,15 %, w roku 2008 47,89 %, w roku 2009 48,19 %, zaś w roku 2010 w wyniku zaplanowania w wydatkach realizacji kapitałochłonnych inwestycji z zakresu uporządkowania gospodarki ściekowej w rejonie wschodnim udział wydatków na oświatę w wydatkach ogółem spadł do poziomu 42,88 % w porównaniu do roku poprzedniego. W bardzo szybkim tempie rosną wydatki bieżące, co obrazuje nam wskaźnik dynamiki wzrostu wydatków bieżących na oświatę (pkt. 6), gdzie porównano tempo wzrostu wydatków bieżących danego roku do roku poprzedniego w %. I tak: w roku 2008 wydatki bieżące na oświatę wzrosły o 9,87 % w stosunku do kwoty wydatków bieżących roku 2007, w roku 2009 wydatki bieżące na oświatę wzrosły o 14,32 % w stosunku do roku 2008, zaś w roku 2010 wydatki bieżące na oświatę wzrosły aż o 19,06 % w stosunku do roku 2009. Tendencja wzrostowa wydatków bieżących na oświatę wynika przede wszystkim z wprowadzanych waloryzacji płac nauczycieli, uruchomienia w szkołach dodatkowych oddziałów, finansowania z budżetu Gminy edukacji dzieci w niepublicznych przedszkolach i innych formach wychowania przedszkolnego (punktach przedszkolnych), rokrocznym przeznaczaniem środków na remonty w obiektach szkolnych, a także wzrostem wydatków związanych z utrzymaniem nowych obiektów szkolnych i przyszkolnych. 7. 2008/2007 2009/2008 2010/2009 Dynamika wzrostu wynagrodzeń nauczycieli w danym roku do roku poprzedniego w % x 7,03% 11,34% 12,24% Powyższa tabela obrazuje jaka była dynamika wzrostu płac nauczycieli zatrudnionych w szkołach i świetlicach szkolnych na terenie Gminy Szemud. I tak; w roku 2008 wydatki budżetu Gminy Szemud przeznaczone na wynagrodzenia i pochodne nauczycieli wzrosły o 7,03 % w stosunku do kwoty wydatków na wynagrodzenia roku 2007, w roku 2009 wydatki na wynagrodzenia nauczycieli wzrosły o 11,34 % w stosunku do roku 2008, zaś w roku 2010 wydatki na wynagrodzenia wzrosły aż o 12,24 % w stosunku do roku 2009. Otrzymywana z budżetu państwa oświatowa subwencja ogólna nie pokrywa wszystkich wydatków, które Gmina Szemud przeznacza na zadania oświatowe, w celu utrzymania jak najlepszych warunków edukacyjnych dzieciom i młodzieży szkolnej, a także warunków pracy dla nauczycieli i 3 Przez wydatki na oświatę należy rozumieć wydatki zaszeregowane zgodnie z klasyfikacją budżetową w działach: 801 Oświata i wychowanie, 803 szkolnictwo wyższe (stypendia) oraz 854 Edukacyjna opieka wychowawcza (świetlice szkolne). Ponadto wyjaśnia się, iż w ramach struktury organizacyjnej Gminy Szemud nie została wyodrębniona jednostka organizacyjna do obsługi administracyjnofinansowej szkół. Obsługa ta odbywa się w ramach struktury Urzędu Gminy i jest finansowana z rozdziału 75023 Administracja publiczna, dlatego w wydatkach na oświatę nie uwzględniają kosztu funkcjonowania komórki zajmującej się obsługą administracyjno-finansową. 8
obsługi. Na potrzeby ustalenia, ile środków własnych Gmina Szemud angażowała w realizację zadania własnego z zakresu edukacji sporządzono poniższe zestawienie tabelaryczne. Tabela nr 10. Wydatki bieżące i majątkowe na oświatę w latach 2007 2010 Lp. WYDATKI NA OŚWIATĘ 2007 2008 2009 2010 (plan) 1. Wydatki bieżące na oświatę 14.240.479,85 15.645.991,57 17.887.142,67 21.296.807,52 Wydatki majątkowe na oświatę 2. (bez wydatków na kulturę fizyczną i sport dział 926) 596.199,36 3.807.162,68 1.363.344,99 8.371.161,00 3. Razem wydatki na oświatę 14.836.679,21 19.453.154,25 19.250.487,66 29.667.968,52 Tabela nr 11. Dochody na oświatę w latach 2007 2010 Lp. DOCHODY NA OŚWIATĘ 2007 2008 2009 2010 (plan) 1. Subwencja oświatowa 10.510.428,00 12.580.401,00 15.644.140,00 17.060.576,00 2. Dotacje celowe na oświatę (zwrot kosztów dotacji z innych gmin, program Radosna Szkoła, wpływy za dożywianie w stołówkach, dotacja z FRKF, środki na program Za rękę z Einsteinem i inne dochody) 601.418,29 602.915,52 752.243,04 829.978,00 3. Razem dochody na oświatę 11.111.846,29 13.183.316,52 16.396.383,04 17.890.554,00 Tabela nr 12. Dopłata Gminy Szemud do zadań oświatowych ze środków własnych w latach 2007-2010 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 (plan) DOPŁATA DO WYDATKÓW BIEŻĄCYCH (dochody na oświatę wydatki bieżące na oświatę), która stanowi dopłatę Gminy Szemud ze środków własnych do wydatków bieżących Oświaty (bez uwzględnienia dopłaty do wydatków majątkowych inwestycji oświatowych) - 3.128.633,56-2.462.675,05-1.490.759,63-3.406.253,52 DOPŁATA OGÓŁEM (dochody na oświatę wydatki na oświatę), która stanowi dopłatę globalną Gminy Szemud ze środków własnych do Oświaty (do wydatków bieżących i majątkowych) - 3.724.832,92-6.269.837,73-2.854.104,62-11.777.414,52 Jak można zauważyć, Gmina Szemud ze środków własnych dopłaca do wydatków bieżących przeznaczonych na oświatę znaczne kwoty, w tym w roku 2007 do wydatków bieżących dopłacono 3.129 tys. zł, w roku 2008 2.463 tys. zł, w roku 2009 1.491 tys. zł, zaś w roku 2010 aż 3.406 tys. zł. Decydując się na inwestycje w bazę oświatową (budowę szkół i hal sportowych), które są finansowane ze środków własnych, gmina zabiegała o pozyskanie środków dotacyjnych. na budowę Sali gimnastycznej w Dobrzewinie 4 otrzymano w latach 2006-2008 dotację ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej (FRKF) w łącznej kwocie 409.837,42 zł (po uwzględnieniu zwrotu podatku VAT do UKFiS), na budowę Sali gimnastyczną w Łebnie 5 otrzymano dotację ze środków FRKF w kwocie 600.000 zł (w tym: w roku 2008 50 tys. zł, w roku 2009 230 tys. zł, w roku 2010 320 tys. zł) na budowę boiska sportowego Moje boisko - Orlik 2012 6 otrzymano środki w kwocie 666.000 zł (w tym w roku 2009 z budżetu państwa kwotę 333 tys. zł oraz pomoc finansową od Samorząd Województwa Pomorskiego w wys. 333 tys. zł) b) lokalny transport zbiorowy gmina przeznacza znaczne środki finansowe z przeznaczeniem na świadczenie usług komunikacji miejskiej przez ZKM Gdynia na terenie administracyjnym Gminy Szemud (Dobrzewino, Bojano, Koleczkowo oraz weekendy Kielno (linia 191), a od 01.09.2010 r. uruchomiono dodatkowo linię autobusową 193 relacji Szemud Gdynia Tesco), co niewątpliwie wpłynęło na poprawę warunków dojazdu, zwłaszcza młodzieży z terenu Gminy Szemud do szkół ponadgimnazjalnych w Trójmieście. Gmina Szemud przeznacza środki w formie dotacji do budżetu Miasta Gdynia na w/w cel, których wysokość zaprezentowano w zestawieniu tabelarycznym: Lokalny transport zbiorowy na terenie Gminy Szemud dotacje celowe dla Miasta Gdynia 2006 2007 2008 2009 2011 2010 (plan) (projekt budżetu) 254 000 317 326 324 587 411 500 561 995 4 Inwestycja budowy Sali gimnastycznej w Dobrzewinie była finansowana z działu 926 Kultura Fizyczna i Sport, dlatego nie ujęto jej w tabeli nr 10 w wierszu wydatki majątkowe na oświatę, 5 Inwestycja budowy Sali gimnastycznej w Łebnie była finansowana z działu 801 Oświata i wychowanie i mieści się w tabeli nr 10 w wierszu wydatki majątkowe na oświatę, 6 Inwestycję budowy boiska sportowego Moje Boisko Orlik 2012, dlatego nie ujęto jej w tabeli nr 10 w wierszu wydatki majątkowe na oświatę. 9
106 000 c) drogi powiatowe w tym zakresie Rada Gminy Szemud postanowiła partycypować w modernizacji dróg powiatowych przebiegających przez teren gminy Szemud, których zarządcą w myśl ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych jest zarząd Powiatu Wejherowskiego i to on ustala zasady współfinansowania odnowy dróg powiatowych (obecnie udział gminy Szemud wynosi 50 % kosztów). W poniższej tabeli zaprezentowano ile środków własnych z budżetu gmina przeznaczyła na drogi powiatowe w latach 2006-2010. Pomoc finansowa i rzeczowa dla Powiatu Wejherowskiego 2006 2007 2008 2009 2010 (plan) Pomoc finansowa dla Powiatu Wejherowskiego na dofinansowanie remontu drogi powiatowej Nr 1405G na odcinku Kamień-Kielno 190 000 Remont drogi powiatowej Nr 1405 G na odcinku Kamień Kielno (Bożanka) oraz remont drogi powiatowej Nr 1409 G na odcinku Częstkowo Głazica. 219 000 Odnowa drogi powiatowej nr 1409G Częstkowo Głazica poprzez wykonanie nowej nawierzchni (kontynuacja) polegająca na wyrównaniu istniejącej nawierzchni mieszanką mineralno-asfaltową a następnie ułożenie warstwy ścieralnej z betonu asfaltowego na długości 1,5 km. 180 000 Odnowa drogi powiatowej nr 1409G Częstkowo Głazica na odcinku 1,532 km 320 000 Remont drogi powiatowej Nr 1412 G Gdynia Koleczkowo na odcinku 1,25 km 300 000 Odnowa nawierzchni drogi powiatowej Nr 1416G poprzez wykonanie nowej nawierzchni na odcinku 1 km Szemud Kowalewo 130 000 Wykonanie projektu budowlanego na odnowę drogi Nr 1405G na odcinku Szemud-Kamień w celu poprawy bezpieczeństwa i zapewnienie spójności z drogami w Gminie 23 000 Remont (odnowa) nawierzchni drogi powiatowej nr 1405G Szemud- Karczemki na odcinku Kielno-Karczemki dł.0,925 km 139 982,96 Odnowa drogi Nr 1405G na odcinku Szemud-Kamień w celu poprawy bezpieczeństwa i zapewnienie spójności z drogami w Gminie (łączny koszt inwestycji to kwota: 1.894.585 zł, w tym udział powiatu - 600.000 zł, udział budżetu państwa Schetynówka 663.866 zł, udział gminy 630.719 zł) 630 719,49 Razem: 190 000 219 000 180 000 750 000 770 702,45 d) oświetlenie uliczne - od 01.01.2004 r. art. 18 ust. 1 pkt. 2 i 3 ustawy Prawo energetyczne rozszerzył obowiązek finansowania oświetlenia dróg publicznych przez gminy z dróg będących własnością gminy do wszystkich dróg znajdujących się na terenie gminy (z wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych). W poprzednim stanie prawnym oświetlenie dróg, których gmina nie była zarządcą finansowane było z budżetu państwa. W celu zapewnienia bezpieczeństwa w Gminie rokrocznie w budżecie wyasygnowane są środki nie tylko na finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg znajdujących się na terenie Gminy 7 (koszt energii elektrycznej pobranej przez punkty świetlne, opłaty przesyłowe i opłaty abonamentowe za przesył, opłaty ryczałtowe za utrzymanie i konserwację urządzeń oświetlenia), ale również ponosimy koszt budowy nowych punktów świetlnych. Oświetlenie uliczne 2007 2008 2009 2010 (plan) Zużycie energii, opłaty stałe i przesyłowe 110 710 136 441 205 916 250 000 Konserwacja opraw świetlnych 105 562 138 890 164 333 180 000 Budowa oświetlenia ulicznego w Gminie 142 864 200 930 319 185 494 390 Razem: 359 137 476 260 689 434 924 390 7 Należy zauważyć, iż do realizacji przez gminę obowiązku finansowania oświetlenia dróg przepisy ustawy Prawo energetyczne nie przewidują konieczności posiadania przez gminę prawa własności tego oświetlenia. 10
e) pomoc społeczna - obowiązki w zakresie polityki społecznej realizowane są przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Szemudzie, który realizuje zadania wynikające z ustawy o pomocy społecznej, ustawy o świadczeniach rodzinnych a także od 01.08.2010 r. z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Wydatki na opiekę społeczną oraz funkcjonowanie jednostki GOPS zaszeregowane są w dziale 852. Skala zadań realizowanych przez Ośrodek znajduje przełożenie we wzroście wydatków W poniższej tabeli przedstawiono skalę wydatków Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (dział 852) 2007 2008 2009 2010 Wydatki bieżące ogółem, w tym: 5 947 466,92 6 033 967,90 6 494 796,59 6 813 371,00 Świadczenia społeczne (zasiłki rodzinne, zasiłki celowe, zasiłki stałe, świadczenia alimentacyjne) 5.430.814,96 5.384.774,07 5.649.765,19 5.801.014,00 wynagrodzenia i pochodne 427 519,87 548 746,15 715 319,55 893 676,64 Udział wynagrodzeń i pochodnych w wydatkach GOPS ogółem 7,19 % 9,09 % 11,01 % 13,12 % Udział wydatków GOPS w wydatkach budżetu Gminy Szemud ogółem 17,30% 14,86% 16,26% 9,85% W roku 2008 GOPS w Szemudzie pozyskał dofinansowanie ze środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki dotacje na realizację zadania pn. Szansa-aktywizacja zawodowa i społeczna osób bezrobotnych z Gminy Szemud, który za cel stawia sobie pomoc osobom bezrobotnym powrót na rynek pracy. Projekt Szansa-aktywizacja zawodowa i społeczna osób bezrobotnych z Gminy Szemud (dział 853) 2007 2008 2009 2010 Wydatki projektu, w tym: 0 90.076,00 398.474,69 432.745,55 wynagrodzenia i pochodne 0 41.396,34 110.499,22 132.271,34 Dotacja z POKL Szansa 0 81.176,00 359.623,00 390 553,00 Gmina Szemud pomaga Gmina pomaga mieszkańcom, którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialnej. Na zasiłki celowe, okresowe i stałe przeznaczyła w roku 2009 prawie 460 tys. zł, w roku 2010 478 tys. zł, natomiast w projekcie uchwały budżetowej na rok 2011 przewidziano na ten cel kwotę 462,0 tys. zł. Na dożywianie uczniów wydano w 2009 roku kwotę 280 tys. zł, a na stypendia 88,4 tys. zł. (w tym na stypendia socjalne 58,4 tys. zł). W roku 2009 7.824,89 zł przeznaczono na dodatki mieszkaniowe. W 2009 r. 124.898,60 zł z budżetu przeznaczono na dożywianie dzieci w szkołach. Ponadto gmina świadczy usługi opiekuńcze na rzecz osób samotnych, które wymagają stałej opieki. W roku 2009 na te świadczenia przeznaczono 128,5 tys. zł. Zgodnie z wolą Rady Gminy wyrażoną w drodze stosownej uchwały gmina wspiera finansowo rodziców spełniających wskazane w uchwale kryteria dochodowe jednorazową kwotą z tytułu urodzenia dziecka tzw. becikowe, corocznie przeznaczając na ten cel środki własne na poziomie 70 tys. zł. Uchwalane stawki podatków lokalnych nie są na poziomie maksymalnym. Jest to korzystne dla mieszkańców, przedsiębiorców i rolników. Skutkiem obniżenia górnych stawek podatkowych są jednak uszczuplenia dochodów własnych gminy. Szacuje się, iż w 2009 r. uszczuplenia wynosiły 700 tys. zł, a w 2010 r. 805 tys. zł., a w roku 2011 wyniosą ok. 809,5 tys. zł. Na pomoc z budżetu liczyć mogą również organizacje pozarządowe, gdyż z budżetu gminy Szemud udzielane są od wielu lat dotacje celowe na realizację zadań z zakresu sportu, działania na rzecz osób i dzieci niepełnosprawnych, wypoczynek letni dzieci i młodzieży szkolnej, zapobieganie patologiom społecznym. Kwota wyodrębniona na dotacje dla organizacji ngo oscyluje w granicach 200 tys. zł. rocznie. Ponadto w gminie wprowadzono regulamin udzielania dofinansowania osobom fizycznym na zadania usuwania azbestu. W tej chwili czekamy na wprowadzenie nowelizacji do ustawy Prawo ochrony środowiska, która wprowadzi instrument wsparcia finansowego mieszkańców i umożliwi gminie dofinansować przedsięwzięcia związane z poprawą warunków środowiska. 11
Szczególne znaczenie dla pełnej oceny sytuacji finansowej samorządu pod kątem potencjalnych możliwości inwestycyjnych ma analiza porównawcza wydatków majątkowych do wydatków ogółem. Porównanie takie zawiera tabela nr 13. Tabela nr 11. Analiza porównawcza wydatków majątkowych do wydatków ogółem oraz wydatków bieżących do dochodów ogółem w latach 2007-2011 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 (plan) (projekt) 1. Wydatki ogółem 34.384.384,46 40.616.290,77 39 948 285,02 69 186 757,89 55 318 313,33 2. Wydatki majątkowe 7.062.241,55 10.187 257,47 4 403 103,95 25 627 108,53 11 591 199,33 3. Udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem 21% 25% 11% 37% 21% 4. Wydatki bieżące 27.322 142,94 30.429 033,30 35 545 181,07 43 559 649,36 43 727 114,00 5. Dochody ogółem 34.024 952,82 39 271 784,07 42 552 241,56 51 230 575,20 52 754 634,70 6. Udział wydatków bieżących w dochodach ogółem (%) 80% 77% 84% 85% 83% W poszczególnych latach badanego okresu udział wydatków majątkowych nie kształtował się równomiernie. W roku 2010 udział tych wydatków był najwyższy i prognozuje się, że wyniesie 37% wydatków ogółem. W roku 2009 udział inwestycji był niższy i wyniósł 11%, zaś w poprzednich latach 2007-2008 utrzymywał się na zbliżonym poziomie przeszło 20%. Źródłem finansowania zamierzeń inwestycyjnych gminy były dochody własne, jak również kredyty i pożyczki. Przeprowadzoną szczegółową analizę struktury i dynamiki wzrostu wydatków budżetu Gminy Szemud za lata 2007 2011 zaprezentowano w tabeli nr 12. 12
Tabela nr 12. Struktura i dynamika wydatków Gminy Szemud w latach 2007 2011 Dział 010 050 Kategoria wydatku Dynamika (08/07 %) 2009 Struktura Dynamika (09/08 %) 2010 (plan na 15.11.2011 Struktura 2007 Struktura 2008 Struktura Struktura Rolnictwo i łowiectwo 5 522 709 16,06% 1 987 460 4,89% -64% 2 452 731 6,14% 23% 14 580 299 21,07% 494% 9 725 116 18% -33% Rybołówstwo i rybactwo 69 602 0,20% 51 301 0,13% -26% 0 0,00% 0% 0 0,00% 0% 0 0% 0% 600 Transport i łączność 2 186 181 6,36% 2 483 602 6,11% 14% 3 383 111 8,47% 36% 6 167 723 8,91% 82% 2 931 774 5% -52% 630 Turystyka 3 000 0,01% 3 976 0,01% 33% 3 000 0,01% -25% 5 000 0,01% 67% 5 000 0% 0% 700 Gospodarka mieszkaniowa 369 106 1,07% 548 037 1,35% 48% 727 772 1,82% 33% 897 551 1,30% 23% 1 134 260 2% 26% 710 Działalność usługowa 94 973 0,28% 126 108 0,31% 33% 122 453 0,31% -3% 278 500 0,40% 127% 243 000 0% -13% 750 Administracja publiczna 2 855 012 8,30% 4 490 128 11,05% 57% 4 095 960 10,25% -9% 4 724 008 6,83% 15% 4 881 996 9% 3% 751 Urzędy naczelnych organów władzy 14 391 0,04% 1 733 0,00% -88% 16 058 0,04% 827% 63 309 0,09% 294% 2 160 0% -97% 754 Bezpieczeństwo i ochrona przeciwpożarowa 281 952 0,82% 385 827 0,95% 37% 312 792 0,78% -19% 649 865 0,94% 108% 720 875 1% 11% 756 Koszt poboru podatków i opłat 91 924 0,27% 108 266 0,27% 18% 114 410 0,29% 6% 329 600 0,48% 188% 645 840 1% 96% 757 Obsługa długu publicznego 210 269 0,61% 264 867 0,65% 26% 203 257 0,51% -23% 565 680 0,82% 178% 820 695 1% 45% 758 Rezerwy 0 0,00% 0 0,00% 0% 0 0,00% 0% 198 799 0,29% 0% 1 080 838 2% 444% Oświata i 801 wychowanie 13 947 377 40,56% 18 555 063 45,68% 33% 18 780 334 47,01% 1% 29 025 628 41,95% 55% 21 834 465 39% -25% 803 Szkolnictwo wyższe 6 750 0,02% 6 750 0,02% 0% 6 750 0,02% 0% 6 750 0,01% 0% 9 150 0% 36% 851 Ochrona zdrowia 153 330 0,45% 145 138 0,36% -5% 211 869 0,53% 46% 283 408 0,41% 34% 195 000 0% -31% 852 Pomoc społeczna 5 947 467 17,30% 6 029 268 14,84% 1% 6 494 797 16,26% 8% 6 813 371 9,85% 5% 7 085 794 13% 4% 853 Pozostałe zadania - polityka społeczna 0 0,00% 94 776 0,23% 0% 398 475 1,00% 320% 432 746 0,63% 9% 107 018 0% -75% 854 Edukacyjna opieka wychowawcza 882 553 2,57% 891 342 2,19% 1% 463 404 1,16% -48% 635 591 0,92% 37% 608 705 1% -4% 900 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 516 777 1,50% 623 300 1,53% 21% 767 815 1,92% 23% 1 359 901 1,97% 77% 854 916 2% -37% 921 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 779 130 2,27% 857 124 2,11% 10% 967 871 2,42% 13% 1 331 685 1,92% 38% 1 161 040 2% -13% 926 Kultura fizyczna i sport 451 881 1,31% 2 962 225 7,29% 556% 425 427 1,06% -86% 837 345 1,21% 97% 1 270 672 2% 52% Razem: 34 384 384 100% 40 616 291 100% 18% 39 948 285 100% -2% 69 186 758 100% 73% 55 318 313 100% - 20% Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu za lata 2007-2009, uchwały budżetowej na rok 2010 (wg stanu na 15.11.2010) oraz projektu uchwały budżetowej na rok 2011. Dynamika (10/09 %) 2011 (projekt) Dynamika (11/10 %) 13-20%
5. Analiza zadłużenia gminy w latach 2007-2011 Gminy odgrywają szczególną rolę w polskiej gospodarce. Kolejne reformy ustrojowe i decentralizacja zadań publicznych przypisują gminom coraz więcej zadań, za realizację których gminy odpowiadają finansowo. Niestety w ślad za obowiązkami nakładanymi na barki gmin, nie otrzymują one dostatecznych środków finansowych. Wymienić można byłoby wiele zadań, które ustawodawca wpisał w katalog zadań własnych gminy bez zabezpieczenia odpowiednich dotacji samorządom, a które gminy zobligowane są realizować ze środków własnych. W dużej mierze poświęcono tej tematyce dział analiza wydatków budżetu gminy w latach 2007-2011, gdzie wskazano w jakich obszarach wydatków widać tendencje wzrostu wydatków wynikających z konieczności wywiązania się z nałożonych na gminę zadań. Gmina Szemud realizuje inwestycje infrastrukturalne z zakresu oświaty oraz kultury fizycznej i sportu, budowy sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, budowy oświetlenia ulicznego, modernizacji dróg gminnych i ich utrzymania, budowy chodników, placów zabaw i wielu innych zadań leżących w gestii samorządu. W ostatnim 10-leciu Gmina Szemud wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społeczności lokalnej i naszych małych obywateli, którzy są naszą przyszłością przeznaczała relatywnie dużo środków finansowych na budowę obiektów szkolnych i przyszkolnych. Wymienić tutaj należy: budowę Gimnazjum w Szemudzie (2003), budowę hali widowiskowo-sportowej w Szemudzie (2003), budowę Sali gimnastycznej i zaplecza szkolnego dla szkoły w Dobrzewinie-Karczemkach (2008), budowa kompleksu sportowego Moje Boisko Orlik 2012 w Szemudzie (2009), budowa hali sportowej w Łebnie (2010), rozbudowa Zespołu Szkół w Kielnie (2009), rozbudowa SP w Koleczkowie (2010), rozbudowa Zespołu szkół o Gimnazjum i Bibliotekę Publiczną wraz z uzbrojeniem i zagospodarowaniem terenu we wsi Bojano (2010). Jednocześnie, Gmina nie była w stanie w dłuższym horyzoncie czasowym finansować wzrastających potrzeb wyłącznie z własnych środków. W takiej sytuacji, jak każdy podmiot funkcjonujący w realiach wolnego rynku, władze gminy stanęły przed problemem wyboru zewnętrznych, komercyjnych źródeł finansowania swej działalności, gdyż na źródła niekomercyjne (dotacje z budżetu państwa, fundusze pomocowe, pożyczki preferencyjne), gmina mogła liczyć jedynie w ograniczonym stopniu. W roku 2010 Rada Gminy Szemud podjęła zamiar realizacji wielu inwestycji kapitałochłonnych, które postanowiono (z uwagi na brak dostatecznych środków własnych) sfinansować ze środków kredytów komercyjnych. W wyniku zaciągniętych kredytów prognozowane saldo zadłużenia gminy na 31.12.2010 r. wyniesie 16.988.811,16 zł. Tabela nr 13. Zadłużenie Gminy Szemud w latach 2007-2010 Stan zadłużenia wg stanu na koniec roku 31.12.2007 31.12.2008 31.12.2009 31.12.2010 6 581 422,81 6 255 673,74 5 156 939,16 16 988 811,16 Rok 2007 W roku budżetowym 2007 zaciągnięto pożyczki preferencyjne na łączną kwotę 3.392.175,16 zł, w tym: 1) 1.686.966 zł - z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku w ramach umowy pożyczki nr WFOŚ/P/29/2006 z dnia 02.08.2006 r. z przeznaczeniem na budowę oczyszczalni ścieków i kanalizacji w Szemudzie (w roku 2006 r. zaciągnięto w ramach tej umowy 1.313.034 zł; razem 3.000.000 zł). 2) 1.686.966 zł - z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku w ramach umowy pożyczki nr WFOŚ/P/29/2006 z dnia 02.08.2006 r. z przeznaczeniem na budowę oczyszczalni ścieków i kanalizacji w Szemudzie (w roku 2006 r. zaciągnięto w ramach tej umowy 1.313.034 zł; razem 3.000.000 zł), Rok 2008 W roku budżetowym 2008 zaciągnięto kredyt inwestycyjny udzielony ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej (EFRWP) w kwocie 700.000 zł z przeznaczeniem na dokończenie rozbudowy Zespołu Szkół w Kielnie. Rok 2009 W roku budżetowym 2009 nie zaciągnięto żadnego kredytu ani pożyczki. Rok 2010 W roku budżetowym 2010 jako źródła finansowania kilku inwestycji wskazano kredyty komercyjne, w związku z tym ogłoszono i rozstrzygnięto następujące postępowania przetargowe na udzielenie kredytów: 1) 1.417.000 zł z przeznaczeniem na rozbudowę SP w Koleczkowie, 14
2) 1.148.678 zł z przeznaczeniem na zadanie z zakresu uporządkowania gospodarki ściekowej w Bojanie, Koleczkowie i Dobrzewinie I etap, 3) 3.300.000 zł z przeznaczeniem na rozbudowę Zespołu Szkół o Gimnazjum i Bibliotekę Publiczną wraz z uzbrojeniem i zagospodarowaniem terenu we wsi Bojano, 4) 2.168.407 zł z przeznaczeniem na zadanie z zakresu uporządkowania gospodarki ściekowej na terenie Gminy Szemud w msc. Bojano, Koleczkowo i Dobrzewino II etap, 5) 5.627.000 zł z przeznaczeniem na sfinansowanie planowanego deficytu budżetu Gminy Szemud na pokrycie wydatków nieznajdujących pokrycia w planowanych dochodach w roku 2010. Dla lepszego zobrazowania konieczności realizacji znacznych potrzeb inwestycyjnych Gminy Szemud spełniających oczekiwania mieszkańców w analizowanych latach 2007-2010, które współfinansowano ze środków kredytowych sporządzono wykres kwoty długu na koniec roku wraz z wydatkami majątkowymi. Z prezentowanego wykresu wyraźnie można dostrzec, iż kwota wydatków majątkowych rośnie w szybszym tempie niż kwota długu, co obrazuje, iż Rada Gminy Szemud decyduje o zaciągnięciu kredytów i pożyczek preferencyjnych jedynie na przedsięwzięcia inwestycyjne (a nie na wydatki bieżące, które finansowane są z dochodów bieżących). Wykres nr 1. Wydatki majątkowe i zadłużenie w latach 2007 2010 w ujęciu graficznym. Z regulacji ustawy o finansach publicznych wynikają dwojakiego rodzaju ograniczenia zadłużenia gmin. Zgodnie z nimi budżety gmin muszą być zestawione tak, aby: 1) łączna kwota przypadających do spłaty w danym roku budżetowym rat kredytów i pożyczek ( ) nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok budżetowy dochodów gminy 8, 2) łączna kwota długu gminy na koniec roku budżetowego nie może przekraczać 60% dochodów tej gminy w tym roku budżetowym 9. Pierwsze prezentowane ograniczenie decyduje o tym, na ile spłaty rat kapitałowych i odsetek obciążają budżety Gminy na kolejne lata. Badając, czy gmina uchwalając budżet, nie naruszyła reguły 15 %, nie można ograniczyć się tylko do analizy uchwalonego budżetu na dany rok należy również sprawdzić, czy deficyt proponowany w danym roku nie spowoduje przekroczenia limitu 15 % w którymkolwiek z kolejnych lat. Na tym polega prewencyjnoostrzegawcza rola tego przepisu. Dla Gminy Szemud wskaźniki dopuszczalnego poziomu zadłużenia kształtowały się następująco w latach 2007 2010: Lp. Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 (plan) 1. Dochody ogółem 34 024 952,82 39 271 784,07 42 552 241,56 51 230 575,20 2. Rozchody ogółem 871 762,96 938 249,07 1 098 734,58 1 353 750,00 3. Odsetki od kredytów i pożyczek 210 269,47 264 866,90 203 256,89 565 680,00 Zadłużenie gminy na koniec 4. danego roku 6 581 422,81 6 255 673,74 5 156 939,16 16 988 811,16 5. Zasada "15 %" 3,18% 3,06% 3,06% 3,75% 6. Zasada "60 %" 19% 16% 12% 33% 8 Art. 169 ust. 1 starej ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (max 15 %). 9 Art. 170 starej ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (max 60 %). 15
Jak widać, w żadnym roku nie został przekroczony wskaźnik zarówno dla limitu 15 % i limitu 60 %, a więc Gmina Szemud spełnia wymagania określone w ustawie o finansach publicznych. W celu lepszego zobrazowania uzyskanych wyników poniżej przestawiono kształtowanie się przedmiotowych wskaźników w ujęciu graficznym: Wykres nr 2. Dopuszczalne wskaźniki zadłużenia w latach 2007 2010 w ujęciu graficznym. Prognozowane zadłużenie Gminy Szemud na 31.12.2010 r. w ujęciu analitycznym tj. z podziałem na poszczególne kredyty, rok ich zaciągnięcia i okres spłaty zaprezentowano w tabeli nr 14. Podkreślenia wymaga fakt, iż przewidujemy, iż pożyczkodawca (WFOŚiGW 10 ) umorzy Gminie 35 % kwoty udzielonej pożyczki w tym, w roku 2011 umorzy kwotę 150.000 zł, w roku 2012 kwotę 900.000 zł. Natomiast w roku 2014 Gmina zamierza ubiegać się do NFOŚiGW o umorzenie 10 % kwoty udzielonej pożyczki, co stanowi kwotę 214.950 zł. 10 Zgodnie z regulaminami udzielania dofinansowania ze środków FOŚiGW, pożyczka może być częściowo umorzona pod warunkiem terminowego wykonania przedsięwzięcia i osiągnięcia planowanych efektów, w przypadku WFOSiGW (aktualnie 35%), zaś NFOŚiGW (w 10% udzielonej pożyczki). 16
Tabela nr 14. Zadłużenie Gminy Szemud z podziałem na poszczególne kredyty. Lp. Wysokość kredytu Kredytodawca Przeznaczenie Rok zaciągnięcia Okres spłaty Zadłużenie na 15.11.2010 r. Prognozowane zadłużenie na 31.12.2010 r. Rata kredytu przewidziane do zaciągnięcia w roku 2011 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. 990.000,- Bank Rumia Spółdzielczy 2. 1.200.000,- Bank Rumia Spółdzielczy 3. 3.000.000,- Pożyczka z WFOŚiGW 4. 2.149.439,16 Pożyczka z NFOŚiGW Kredyt inwestycyjny na zadania (Gimnazjum w Szemudzie, Hala widowiskowo-sportowa, wodociąg Łebno-Donimierz) 2003 2003-2011 165 000,00 123 750,00 0 Kredyt przeznaczony na sfinansowanie w 2003 roku wydatków nieznajdujących pokrycia w planowanych dochodach 2003 2003-2011 180 000,00 150 000,00 0 Pożyczka inwestycyjna na budowę oczyszczalni ścieków i kanalizację w Szemudzie (Prognozowane umorzenie 35 % tj. 1.050.000 zł, w tym: w 2011-150.000 zł, w roku 2012-900.000 zł) 2006-2007 2008-2012 1 600 000,00 1 500 000,00 0 Pożyczka inwestycyjna na budowę oczyszczalni ścieków i kanalizację w Szemudzie (Prognozowane umorzenie 10% tj. w 2014-214.950 zł) 2006-2007 2008-2014 1 669 439,16 1 609 439,16 0 5. 700.000,- Kredyt z BRS (ze Kredyt inwestycyjny na dokończenie rozbudowy Zespołu środków EFRWP) Szkół w Kielnie z przeznaczeniem na Gimnazjum 2008 2008-2013 420 000,00 420 000,00 0 6. 1.417.000,- Bank Millenium Kredyt inwestycyjny na rozbudowę Szkoły Podstawowej w Koleczkowie 2010 2011-2020 646 000,00 1 417 000,00 0 7. 1.148.678,- Bank Rumia Spółdzielczy 8. 3.300.000,- Bank Gospodarstwa Krajowego 9. 2.148.407,- Bank Gospodarstwa Krajowego Kredyt inwestycyjny na zadanie z zakresu uporządkowania gospodarki ściekowej w Bojanie, Dobrzewinie i Koleczkowie - I zadanie 2010-2011 2012-2019 673 215,00 673 215,00 475 463,00 Kredyt inwestycyjny na rozbudowę Zespołu Szkół o Gimnazjum i Bibliotekę Publiczną wraz z uzbrojeniem i zagospodarowaniem terenu we wsi Bojano 2010 2011-2020 3 300 000,00 3 300 000,00 0 Kredyt inwestycyjny na zadanie z zakresu uporządkowania gospodarki ściekowej w Bojanie, Dobrzewinie i Koleczkowie - II zadanie 2010 2011-2020 885 755,00 2 168 407,00 0 10. 5.627.000,- BRE Bank S.A. Kredyt przeznaczony na sfinansowanie planowanego deficytu budżetu Gminy Szemud na pokrycie wydatków nieznajdujących pokrycia w planowanych dochodach w roku 2010 2010 2011-2020 0,00 5 627 000,00 0 Razem: 9.539.409,16 16.988.811,16 475.463,00 17
6. Prognoza zadłużenia w roku budżetowym 2011 oraz kolejnych latach Do analizy prognozy zadłużenia Gminy Szemud w roku budżetowym 2011 oraz kolejnych latach wykorzystano dane zawarte w projekcie uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej. Na potrzeby niniejszego podrozdziału przyjęto do analizy czteroletni horyzont czasowy planowania finansowego (rok budżetowy 2011 i 3 kolejne lata). WPF ma pozwolić na racjonalne prognozowanie gospodarki finansowej gmin w dłuższym czasie i jest dokumentem (prognozą) elastycznym, który można w trakcie roku budżetowego zmieniać 11. Przepisy ustawy o finansach publicznych umożliwiają korygowanie prognozy, tak aby dostosować ją do zmieniających się warunków w danym roku. Tabela nr 15. Prognozowane wielkości finansowe budżetu gminy Szemud w latach 2011-2014 Lp. Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 1. Dochody ogółem 52 754 634,70 52 751 620,00 50 769 948,00 52 843 134,00 2. Wydatki budżetu 55 318 313,33 47 123 414,00 46 661 156,00 48 549 007,00 3. Deficyt / nadwyżka -2 563 678,63-3 206 293,33 3 646 533,85 6 181 978,50 4. Przychody 4 384 128,63 1 338 865,00 1 700 392,00 1 856 288,00 a) kredyty i pożyczki 3 934 904,00 0 0 0 b) wolne środki (na inwestycje) 449 224,63 1 338 865,00 1 700 392,00 1 856 288,00 5. Rozchody (spłata rat kredytów i pożyczek) 1 820 450,00 4 289 341,00 2 408 400,00 2 437 839,00 6. Odsetki od kredytów i pożyczek 820 695,00 716 479,00 622 221,00 524 858,00 7. Zadłużenie gminy na koniec danego roku 19 103 265,16 14 813 924,00 12 405 524,00 9 967 685,00 8. Zasada "15 %" (wskaźnik obsługi długu) 5,01% 9,49% 5,97% 5,61% 9. Zasada "60 %" (wskaźnik zadłużenia) 36,21% 28,08% 24,43% 18,86% Źródło: Projekt uchwały budżetowej na rok 2011 oraz projekt uchwały w sprawie Wieloletniej Prognozy Finansowej. Przeprowadzona analiza prognozy zadłużenia w roku budżetowym 2011 oraz 3 kolejnych latach wskazuje, że w żadnym roku nie zostanie przekroczony wskaźnik zarówno dla limitu 15 % i limitu 60 %, a więc Gmina Szemud spełnia wymogi określone w ustawie o finansach publicznych. Prognozuje się, że w roku 2012 wskaźniki determinujące możliwości zaciągania długu przyjmą najwyższy poziom, a mianowicie: kwota przypadająca do spłaty rat kredytów i pożyczek oraz odsetek w stosunku do planowanych dochodów wyniesie 9,49 % (dopuszczalny limit 15 %), kwota zadłużenia gminy na koniec roku 2012 w stosunku do planowanych dochodów przyjmie wskaźnik 28,08 % (dopuszczalny limit 60 %). W celu lepszego zobrazowania uzyskanych wyników poniżej przestawiono kształtowanie się przedmiotowych wskaźników w ujęciu graficznym: Wykres nr 3. Dopuszczalne wskaźniki zadłużenia w latach 2011 2014 w ujęciu graficznym. Indywidualny wskaźnik zadłużenia z art. 243 nowej uofp 11 Stosownie do art. 232 ustawy zmiany w wieloletniej prognozie, z wyłączeniem zmian limitów zobowiązań i kwot wydatków na przedsięwzięcia, będzie wprowadzał wójt gminy. 18