Z e wnę r nek os y dr owo neemi s j i a ni ec y s c eńpowi e r a s ek or aby owok omuna l neg o S a c unk i napods a wi edos ę pny c hda ny c h
Auor: Łukas Adamkiewic Recenenci: Michał Kryżanowski, Krysof Skoak
SPIS TREŚCI 1. STRESZCZENIE................................................................................... 5 2. CEL............................................................................................ 5 3. METODYKA..................................................................................... 5 4. ANALIZA....................................................................................... 6 4.1. Źródła emisji................................................................................. 6 4.2. Ekspoycja na pył awiesony pochodący sekora niskiej emisji..................................... 7 4.3. Ocena populacji narażonej na aniecyscenia powiera........................................... 8 4.4. Ocena skuków drowonych ekspoycji na aniecyscenia powiera................................ 9 4.5. Moneyacja skuków drowonych............................................................. 10 5. WNIOSKI...................................................................................... 11 6. OGRANICZENIA ZASTOSOWANEJ METODYKI....................................................... 12 3
STRESZCZENIE Zaniecyscenie powiera negaywnie oddiałuje na drowie. W Polsce najwięksy wpływ na łą jakość powiera, a ym samym na skuki drowone, ma emisja sekora byowo-komunalnego wanego poocnie niską emisją. Niniejse opracowanie jes wynikiem preprowadonych anali wykorysujących arówno meody międynarodowe jak i dane krajowe, w ym pomiary GIOŚ, ora informacje gromadone w ramach saysyki publicnej (GUS). Skupiono się na skukach ekspoycji na pył wiesony PM 2.5. Uyskany reula wskauje, że w 2016 roku 19 ys. gonów można prypisać emisji aniecysceń sekora byowo-komunalnego. Zewnęrne kosy drowone wyniosły, w ależności od pryjęej meodyki, międy 12,9 a 30,0 mld EUR w 2016 roku. CEL Głównym celem opracowania było osacowanie ewnęrnych kosów drowonych sekora byowo-komunalnego naywanego powsechnie niską emisją. Opracowanie wykonano na podsawie osanich dosępnych danych. W opracowaniu wykorysano również opublikowane rapory, opare w więksości prypadków na międynarodowych saysykach. Uyskane wyniki należy rakować jako wskaźnikowe, w scególności e doycące całkowiych ewnęrnych kosów drowonych niskiej emisji wymagających preprowadenia seregu dodakowych badań, kórych akres i charaker osał wskaany w niniejsym opracowaniu. METODYKA Pryjęa w opracowaniu meodyka oblicenia ewnęrnych kosów drowonych aniecysceń powiera opara osała na scegółowych wyycnych opracowanych dla energeyki w ramach projeku ExernE w laach 90-ych, rowinięa i uupełniona w ramach projeku CAFE-CBA. Obejmuje 5 głównych eapów anali: 1. określenie wielkości emisji, 2. modelowanie ropresreniania się aniecysceń, 3. ocena populacji narażonej na określone poiomy aniecysceń powiera, 4. oblicenie skuków drowonych eskpoycji, 5. osacowanie ewnęrnych kosów drowonych. Każdy wymienionych powyżej eapów musi być analiowany chronologicnie, a wyniki jednego eapu mają isone nacenie dla kolejnego. Dlaego na prykład dokładność wykonania inwenaryacji źródeł emisji i asosowanych wskaźników do obliceń wielkości emisji do amosfery decyduje o uyskanym poiomie narażenia (obliconego wykorysaniem meod numerycnych pry sężeniach aniecysceń na danym obsare) i ym samym o sacowanych skukach i kosach. Tak więc w celu opymaliacji wydaków środków finansowych prenacanych na poprawę jakości powiera i porównania ich e drowonymi kosami ewnęrnymi, klucowe jes sworenie reelnej i wiarygodnej presrennej bay emisji ak dokładnie, jak o jes ylko możliwe. Be ego ocena skuecności wdrażanych diałań na poprawę jakości powiera i ym samym na ogranicenie skuków drowonych ekspoycji na aniecyscenia może być obarcona nacnym poiomem niepewności i prowadić do wyciągnięcia nieprawdiwych wniosków. 5
ANALIZA Źródła emisji Określenie wielkości emisji aniecysceń do amosfery nasępuje w drode sacunków źródeł emisji, procesów spalania ora seregu wskaźników określających arówno aporebowanie na energię, jak i efekywność jej produkcji. Najcęściej niebędne dane do akich sacunków są roprosone i najdują się w różnych baach danych. Obecnie dosępne dane różnią się międy sobą meainformacjami (danymi opisowymi), asięgiem presrennym, kaegoriami cy eż meodykami i akresem bierania danych źródłowych. Powodem ego jes o, że e bay worone nie są w sposób jednoliy i w jednym celu preprowadenia dokładnej inwenaryacji źródeł. Obecnie prace nad krajową baą danych punkowych, liniowych i obsarowych źródeł emisji rwają w Krajowym Ośrodku Bilansowania i Zarądania Emisjami (KOBIZE), kóry sara się inegrować wsyskie dosępne dane i preworyć je w jednoliy sposób. W ależności od obsaru, jakim objęe są oblicenia, wyróżniamy w Polsce bay o asięgu krajowym (KOBIZE, GUS, GDDKiA, GIOŚ), regionalnym (WIOŚ, Urąd Marsałkowski, Wojewódki Zarąd Dróg) ora lokalnym (urędy mias, urędy gmin, arądający drogami). Obecnie dane o udiale emisji pochodącej poscególnych sekorów w całkowiej emisji pyłόw cęso wykorysywane do porównań, pochodą na ogół bay KOBIZE. Waro podkreślić, że dane e predsawiają warości średnie i nie odwierciedlają w dosaecnie dokładny sposób warunków lokalnych (sacowane emisje w skali kraju są rokładane w ramach różnych algorymów na presreni). Wynika o ego, że krajowa inwenaryacja emisji wykonywana jes na sceblu krajowym w oparciu m.in. o bilans paliw, a nie na sceblu lokalnym uwględnieniem lokaliacji pojedyncych źródeł emisji ( wyjąkiem dużych źródeł emisji punkowych). Ponado do oceny udiału poscegόlnych sekorόw w poiomie aniecysceń i narażenia populacji na PM 2.5 należy uwględnić worenie się pyłόw wόrnych aniecysceń gaowych w amosfere, sąd uwględnienie udiału niskiej emisji w emisji całkowiej nie może być uożsamiane udiałem w jakości powiera. Takie osacowania są wynikiem modelowania maemaycnego wykorysującego m.in. dane o emisjach pyłόw i gaόw ora o cyrkulacji i sanie amosfery. Wykres 1. Emisja pyłu PM 2.5 w Polsce w 2016 r. wg raporu KOBIZE Dane o udiale niskiej emisji w aniecysceniu powiera wykorysane w niniejsym opracowaniu pochodą raporu TSAP (Themaic Sraegy on Air Polluion) opracowanego na lecenie Komisji Europejskiej pre insyu IIASA (Inernaional Insiue for Applied Sysems Analysis 1 ). Rapor osał wykonany w celu oceny skuecności opracowanych scenariusy redukcji emisji dla poscególnych krajów cłonkowskich. Wyniki posłużyły nasępnie do oceny skuków drowonych aniecysceń powiera. Wyniki ej oceny wykorysała Najwyżsa Iba Konroli w swoim raporcie Ochrona powiera pred aniecysceniami opublikowanym w grudniu 2014 roku. Auory raporu TSAP predsawili wynik modelowania sężenia pyłu PM 2.5 na obsarach urbaniowanych wra udiałem głównych sekorów emisji w ym sężeniu. Nie uwględniano pry ym wkładu lokalnego ruchu drogowego (w kanionie ulicy) do sężenia PM 2,5 wynosącego średnio dla polskich mias 3,5 µg/m 3. Zakładamy więc, że więksość populacji nie jes narażona na e ogranicone presrennie aniecyscenia, gdyż ich miejsca amieskania nie są położone pry ruchliwych ulicach. Wyniki e pryjęo (pry ałożeniu dużego uproscenia) w niniejsym opracowaniu do preprowadenia oceny udiału emisji pyłu PM 2.5 sekora byowo-komunalnego ( niska emisja ) w poiomie aniecysceń powiera (udiał en pryjęo jako jednakowy dla całego kraju). Dięki emu możliwe było osacowanie skuków drowonych aniecysceń powiera ylko dla ego sekora i ym samym do osacowania ewnęrnych kosów drowonych. 1 Urban PM2.5 levels under he EU Clean Air Policy Package TSAP Repor #12, wykres 2.16, IIASA, 2014 6
Tabela 1. Sężenia pyłu średniorocnego PM 2.5 w roku 2009 w obsarach urbaniowanych dla poscególnych sekorów emisji na podsawie raporu TSAP Nauralne [µg/m 3 ] Premysł i rolnicwo [µg/m 3 ] Transpor i rolnicwo [µg/m 3 ] Niska emisja [µg/m 3 ] Nauralne 1,8 Transgranicne 3,2 1,4 0,5 ło krajowe 5,3 0,9 3,3 ło miejskie 0,8 1,1 6,2 lokalny ranspor 3,5 Udiał sekorόw (poa ransporem lokalnym) [%] 7 38 14 41 Dla obsarów poamiejskich wykorysano wyniki pochodące publikacji Ulańcyk i wspł. 2016 2 roku. W arykule auory oblicyli udiały sekora niskiej emisji w obsarach miejskich, wiejskich i komunikacyjnych. Udiał niskiej emisji na erenach poamiejskich wynosił 95% udiału niskiej emisji w erenach miejskich. Do oceny wielkości emisji w ym arykule auory wykorysali dane pochodące GUS ebrane i uśrednione na poiomie gmin, a emisja osała oblicona uwględnieniem lokalnego aporebowania na ciepło (w. sopniodni). Sężenia oblicono wykorysaniem modelu maemaycnego. Uwględniono e wyniki w dalsych pracach i obliceniach wykonanych na podsawie danych awarych w raporcie TSAP. Do dalsej analiy wykorysywano udiał niskiej emisji w obsarach miejskich na poiomie 41%, a wiejskich 39%. Ekspoycja na pył awiesony pochodący sekora niskiej emisji Poiom ekspoycji na aniecyscenie powiera oceniany jes różnymi meodami. Najbardiej wiarygodną jes meoda wykorysująca wyniki pomiarów wykonywanych na sacjach sacjonarnych wynaconą repreenaywnością presrenną. Takie analiy nie umożliwiają jednak dokonania oceny dla miejsc nie objęych pomiarami. Z ego powodu oceny prowadi się wykorysaniem w. obiekywnych meod sacowania, prede wsyskim asosowania modeli maemaycnych i radiej również pomiarów wykonywanych meodami wskaźnikowymi (meodami pasywnymi). <10,00 10,01 12,49 12,50 15,00 15,01 17,49 17,50 20,49 20,50 23,00 23,01 25,49 25,50 28,00 28,01 30,00 30,01 32,00 32,01 35,00 >35,00 Obraek 1. Prykładowe wyniki modelowania maemaycnego GIOŚ, PM 2.5, dla wsyskich źródeł emisji 2016 r 3 2 Ocena wpływu procesów spalania paliw w sekore komunalno-byowym na sężenie pyłu awiesonego w powieru na erenie Polski, Ulańcyk R. i wspł., Premysł Chemicny 95/3 (2016) sr. 587 593, Tabela 4 3 Główny Inspekora Ochrony Środowiska, ocena jakości powiera modelowanie na poreby ocen, hp://powiere.gios.gov.pl/pjp/maps/modeling 7
W opracowaniu do oceny narażenia populacji Polski na aniecyscenie powiera drobnym pyłem awiesonym wykorysano dosępne wyniki pomiarów e sacji Pańswowego Monioringu Środowiska (PMŚ) 4 dla pyłu awiesonego PM 2.5 ora pyłu PM 10 okresu 2009 2016 (osani weryfikowany rok) komplenością serii pomiarowych powyżej 90% (minimum 329 dni pomiarami). Ponieważ w 2009 roku funkcjonowały w Polsce 3 sacje pomiarowe pyłu PM 2.5 ora 26 pyłu PM 10 spełniające ałożone kryerium kompleności danych, asosowano prelicnik udiału pyłu PM 2.5 w pyle PM 10. Prelicnik oblicono na podsawie danych pomiarowych la 2009-2016. Średni rocny udiał pyłu PM 2.5 w pyle PM 10 wynosi 73,5%. Do oceny narażenia oblicono średnie sężenie ważone populacyjnie, co powala na uwględnienie wielkości populacji narażonej i jes sosowane pre Świaową Organiację Zdrowia do oceny skuków drowonych aniecysceń powiera. Dane oblicono odrębnie dla obsarów miejskich i poamiejskich. Wielkość narażonej populacji oblicono uwględnieniem podiału Polski na gminy wg NUTS (klasyfikacja Jednosek Teryorialnych do Celów Saysycnych). Tabela 2. Sężenia pyłu PM 2.5 ważone populacyjnie na obsarach miejskich i poamiejskich w Polsce Rok 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Obsar miejski [µg/m 3 ] 24,5 26,0 27,1 30,1 28,4 24,8 26,0 24,5 Obsar poamiejski [µg/m 3 ] 14,9 13,9 18,8 17,5 15,1 15,4 16,8 15,6 Uyskane wyniki były podsawą sacowanej ekspoycji na pył PM 2.5 w Polsce i ym samym sanowiły dane wejściowe do osacowania skuków drowonych aniecyscenia powiera. Ocena populacji narażonej na aniecyscenia powiera Oblicenie skuków drowonych ekspoycji na aniecyscenia powiera wymaga określenia wielkości i srukury wieku populacji, a akże wykorysania wskaźników sanu drowia. Ze wględu na nierówności społecne i drowone wskaźniki e charakeryują się dużą miennością presrenną. W analiach międynarodowych na ogół pryjmuje się dane uśrednione dla kraju np. licbę gonów, hospialiacji, absencji chorobowej. Wykorysuje się również dane o chorobowości np. na POChP. Źródłem danych w Polsce mogą być bay GUS, ZUS, NFZ, MZ, naomias w prypadku wybranych grup chorób dane gromadone mogą być dodakowo pre organiacje naukowe lub sowarysenia lekarskie (np. w prypadku chorób układu oddechowego osacowań Polskiego Towaryswa Chorób Płuc). Dane wykorysane w niniejsym opracowaniu pochodą bay GUS uwględnieniem mienności w laach i podiału na grupy wiekowe ora miejsce (miasa i obsary poa nimi). Do anali wybrano populację powyżej 30 la, godnie rekomendacją WHO doycącą sacowania wpływu aniecysceń powiera na umieralność. Uwględniono wyłącnie gony prycyn nauralnych. Jako gony prycyn nauralnych pryjęo 95% gonów w grupie powyżej 30 la. Zgromadone dane, poa oceną licby predwcesnych gonów, posłużyły również do oblicenia uraconej długości życia w każdym prediale wiekowym, co powoliło na osacowanie podawanego w miesiącach skrócenia długości życia (licby miesięcy życia dla danej grupy wiekowej). Tabela 3. Populacja Polski erenów miejskich objęa analią wpływu aniecysceń powiera na umieralność wg wieku (predsawione wybrane laa) Rok 2009 2011 2013 2015 2016 Grupa wiek. populacja gony populacja gony populacja gony populacja gony populacja gony 30 34 1 945 701 2 221 1 982 313 2 096 2 033 532 1 987 2 029 428 1 977 2 001 447 2 036 35 39 1 623 321 2 975 1 753 007 3 010 1 855 154 2 866 1 931 093 2 859 1 938 142 2 870 40 44 1 381 613 4 425 1 418 945 4 181 1 507 176 3 995 1 634 337 3 934 1 707 030 4 001 45 49 1 522 565 8 146 1 424 324 6 901 1 361 416 6 123 1 358 397 5 807 1 380 440 5 770 50 54 1 915 994 15 544 1 771 704 13 754 1 566 454 11 689 1 421 929 10 032 1 377 621 9 445 55 59 1 864 266 21 479 1 917 607 20 720 1 891 850 20 349 1 778 286 18 877 1 690 981 17 747 4 Główny Inspekora Ochrony Środowiska, bank danych pomiarowych, bank danych pomiarowych, hp://powiere.gios.gov.pl/pjp/archives 8
Rok 2009 2011 2013 2015 2016 Grupa wiek. populacja gony populacja gony populacja gony populacja gony populacja gony 60-64 1 418 207 22 285 1 652 505 24 785 1 739 673 26 733 1 796 169 26 958 1 799 856 26 488 65-69 897 614 21 467 968 643 20 560 1 194 929 24 669 1 446 477 29 342 1 517 382 30 825 70-74 865 028 30 216 850 690 27 677 814 132 26 115 795 933 24 671 864 134 24 564 75-79 705 777 40 580 718 078 36 810 727 188 36 223 730 072 34 898 720 712 32 991 80-84 458 768 44 950 502 811 44 028 528 975 45 639 541 130 44 606 550 700 42 211 85+ 284 927 55 103 331 443 58 970 375 956 67 046 430 697 75 635 457 680 75 533 30+ ogółem 14 883 781 269 391 15 292 070 263 492 15 596 435 273 434 15 893 948 279 596 16 006 125 274 481 Tabela 4. Populacja Polski erenów poamiejskich objęa analią wpływu aniecysceń powiera na umieralność wg wieku (predsawione wybrane laa) Rok 2009 2011 2013 2015 2016 Grupa wiek. populacja gony populacja gony populacja gony populacja gony populacja gony 30 34 1 089 231 747 1 158 957 724 1 201 666 643 1 216 046 643 1 215 904 683 35 39 1 015 336 1 021 1 111 313 1 026 1 149 119 921 1 171 753 941 1 175 070 934 40 44 950 875 1 538 991 751 1 447 1 039 072 1 352 1 096 225 1 312 1 124 740 1 314 45 49 1 007 266 2 815 987 139 2 372 972 152 2 087 975 628 1 979 990 234 1 981 50 54 1 078 069 4 942 1 077 114 4 578 1 032 834 3 977 986 373 3 484 973 787 3 304 55 59 943 647 6 760 999 035 6 610 1 044 980 6 542 1 058 764 6 214 1 046 901 5 997 60 64 703 052 6 932 819 042 7 765 880 478 8 383 930 367 8 533 951 955 8 434 65 69 481 509 6 598 491 099 6 284 594 729 7 499 715 281 9 119 755 509 9 760 70 74 505 431 9 763 477 626 8 848 438 322 8 150 412 300 7 600 435 626 7 613 75 79 448 890 13 317 428 588 12 006 420 166 11 630 409 260 11 188 398 202 10 569 80 84 318 101 14 885 331 683 14 667 330 403 14 770 321 581 14 393 318 621 13 633 85+ 195 425 18 450 224 354 19 402 247 808 21 787 273 687 24 194 284 839 24 234 30+ ogółem 8 736 832 87 768 9 097 701 85 729 9 351 729 87 741 9 567 265 89 600 9 671 388 88 456 Należy anacyć, że populacja Polski sareje się, dlaego licba osób w grupie wiekowej 30+ rośnie każdym kolejnym rokiem, co również prekłada się na licbę gonów prycyn nauralnych w ej grupie. Zaem rok 2016 pry ym samym sężeniu, kóre noowano w roku 2009, charakeryować się będie więksą licbą predwcesnych gonów powodu aniecysceń powiera. Ocena skuków drowonych ekspoycji na aniecyscenia powiera Wpływ aniecyscenia powiera pyłem awiesonym na drowie Polaków oblicono wykorysując dane demograficne i e doycące jakości powiera, korysając funkcji sężenie-odpowiedź (CRF, Concenraion-Response Funcions). Do diagnoy posłużyły eż wyniki badań epidemiologicnych i wnioski raporu WHO 5. Powsałe w en sposób modele powalają określić, jak duży jes wros ryyko wysąpienia konkrenego skuku drowonego (np. predwcesnej śmierci), gdy wrasa sężenie danej subsancji o określoną warość. Można więc badać, jaki wpływ na nase drowie ma aniecyscenie powiera. Wymaga o posiadania wiarygodnych danych o sężeniu ora o narażonej populacji. Oblicenia wykonano na podsawie średniego sężenia pyłu PM 2.5 ważonego populacyjnie. Uwględniono osobno populację erenów urbaniowanych i poamiejskich ora udiał niskiej emisji (odpowiednio 41% i 39%) w sężeniu pyłu PM 2.5. Analię wykonano dla la 2009-2016. Skuki drowone aniecyscenia powiera predsawiono jako licbę pred- 5 Healh risks of air polluion HRAPIE projec. WHO 2013 hp://www.euro.who.in/ daa/asses/pdf_file/0006/238956/healh_risks_air_polluion_hrapie_projec. pdf?ua=1 9
wcesnych gonów, uracone laa życia ora miesiące na osobę powodu narażenia na pyły PM 2.5 pochodące sekora byowo-komunalnego. Tabela 5. Sacowane skuki drowone sekora niskiej emisji na drowie populacji Polskiej obsarów miejskich Rok 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Licba predwcesnych gonów 16 800 17 217 18 920 18 409 16 322 16 569 16 488 14 982 Licba uraconych la życia 285 441 304 452 344 420 326 956 288 793 307 784 284 779 266 008 licba uraconych miesięcy życia na osobę 8,8 9,2 10,4 9,8 8,5 9,1 8,4 8,0 Tabela 6. Sacowane skuki drowone sekora niskiej emisji na drowie populacji Polskiej obsarów poamiejskich Rok 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Licba predwcesnych gonów 2 835 3 757 3 478 3 089 3 139 3 335 3 253 4 008 Licba uraconych la życia 106 995 158 772 150 815 130 484 134 593 153 327 136 970 176 610 licba uraconych miesięcy życia na osobę 5,9 8,3 7,8 6,6 6,7 7,6 6,8 8,7 Tabela 7. Sacowane skuki drowone sekora niskiej emisji na drowie populacji Polskiej sumarycnie Rok 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Licba predwcesnych gonów 19 635 20 975 22 398 21 498 19 460 19 905 19 741 18 990 Licba uraconych la życia 392 436 463 224 495 235 457 440 423 386 461 112 421 749 439 980 Licba predwcesnych gonów wiąanych niską emisją ksałuje się w prediale 19 22 ys. rocnie. Zależy o od poiomu sężeń obserwowanych w danym roku ora wielkości i srukury wiekowej narażonej populacji ora wskaźników umieralności. Te same wyniki można również predsawić a pomocą innej saysyki według kórej, populacja Polski co roku raci ok. 392-495 ys. la życia. Cęso wykorysywanym wskaźnikiem jes warość charakeryująca skrócenie życia dla osób w wieku 30+. Wskaźniki skrócenia długości życia dla Polski wiąanego udiałem niskiej emisji w jakości powiera awiera się w prediale 8,0 10,4 miesiąca dla erenów miejskich i 5,9-8,7 miesiąca dla obsarów poamiejskich. Należy podkreślić, że są o wyniki sacunkowe, kóre akładają pewien sały udiał niskiej emisji w pyle PM 2.5. Ponado na obsarach poamiejskich, scególnie na wsiach, poiomy sężeń mogą być niedosacowane (brak sacji pomiarowych lokaliowanych na wsiach). Moneyacja skuków drowonych Poiom skuków drowonych wynikających ekspoycji na aniecyscenia powiera, nie awse prekonuje decydenów o ym, jak ważne są diałania mające na celu poprawę jakości powiera, scególnie w konekście rachunku kosów i koryści. Korysając warości monearnej prypisywanej drowiu, można sacować wielkość ewnęrnych kosów drowonych wiąanych nieodpowiednią jakością powiera amosferycnego. Mając na uwade, że najwiękse kosy wiąane uraą drowia generowane są w wyniku predwcesnych gonów, są one w lieraure naukowej opisane najserej. Isnieją różne meody ich sacowania. Najpopularniejsą jes WTP Willingness o Pay. Meoda a bauje głównie na narędiu ankieowym, na podsawie kórego ocenia się goowość respondenów do poniesienia określonej opłay, aby nie sracić własnego życia (lub życia osόb bliskich) bądź jego roku. Zaleą jej jes uwględniane życia jako warości eycnej, jak i osób niepracujących. Wadą może być awyżanie kosów, ponieważ wynik ankiey jes subiekywny i może niedokładnie odworowywać recywisości, j. dana osoba może nie poświęcić adeklarowanej warości pieniężnej w celu ochrony swojego życia. Alernaywą może być określenie sra w gospodarce w wiąku predwcesnym gonem osób w wieku produkcyjnym. Jednak meoda a nie brałaby pod uwagę: kosów leków, sysemu opieki medycnej i ubepieceń społecnych, wpływu na miany w arobkach poosałych cłonków rodiny, id. Do określenia ewnęrnych kosów drowonych w ej analiie wykorysano dosępne wyceny warości predwcesnych gonów i uraconych la życia. Analiowano wskaźniki: Organiacji Współpracy Gospodarcej i Rowoju (OECD), 10
Banku Świaowego, Unii Europejskiej i publikację naukową uwględniającą m.in. obsar Polski (Desaigues i wspł. 2010 6 ). Wsyskie wskaźniki WTP baują na narędiu ankieowym, więksość nich odnosi wyniki do sosunku pomiędy średnim PKB grupy krajów a poscególnym krajem. Wynikiem badań uwględniających dane Polski, jes praca Desaiguesa i wspł., Economic valuaion of air polluion moraliy: A 9-counry coningen valuaion survey of value of a life year (VOLY). Auor w niniejsej analiie pryjął e warości jako minimum kosu jednoskowego drowia. Za warość maksymalną pryjęo warość saysycnego życia (Value of Saisical Life, VSL) projeku OECD 7, w wiąku ym, że wykorysywana jes w opracowaniach międynarodowych, do oceny skuków drowonych aniecysceń powiera we wsyskich krajach. Wskaźnik minimalny o 25 ys. euro (warość 2010 roku) dla warości uraconego roku życia, a maksymalna o 1,57 mln euro 8 (warość 2010 roku) dla predwcesnego gonu. Należy podkreślić, że są o osacowania doycące różnych wskaźników, a jeden predwcesny gon równa się kilkunasu laom życia. Tabela 8. Zewnęrne kosy drowone niskiej emisji w Polsce podiałem na obsary miejskie i wiejskie dla la 2009 2016 Źródło wskaźnika kosów drowonych Laa 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Obsary [mld EUR 2010] Desaigues i wsp. uracone laa życia 8,3 8,8 10,0 9,5 8,4 8,9 8,3 7,6 Miejskie OECD predwcesne gony 26,5 27,2 29,8 29,0 25,7 26,1 26,0 23,6 Desaigues i wsp. uracone laa życia 3,1 4,6 4,4 3,8 3,9 4,4 4,0 5,1 Wiejskie OECD predwcesne gony 4,5 5,9 5,5 4,9 5,0 5,3 5,1 6,3 Desaigues i wsp. uracone laa życia 11,4 13,4 14,4 13,3 12,3 13,4 12,2 12,8 Raem OECD predwcesne gony 31,0 33,1 35,3 33,9 30,7 31,4 31,1 30,0 W 2016 roku ewnęrne kosy drowone niskiej emisji w Polsce wynosiły, w ależności od pryjęej meodyki wyceny drowia, międy 12,8 mld euro a 30,0 mld euro (warość waluy 2010 roku). Warość jes wyżsa dla obsarów miejskich, co wyniki głównie więksej populacji mieskającej na ym obsare, a nie jakości powiera. W preliceniu na mieskańca Polski, w 2016 roku ewnęrny kos drowony niskiej emisji na osobę wynosił międy 300 a 800 euro. WNIOSKI Sekor byowo-komunalny powsechnie naywany w. niską emisją, nacąco prycynia się do obserwowanej w Polsce łej jakości powiera. Udiał ego sekora w sężeniu pyłu awiesonego PM 2.5 wynosi dla obsarów miejskich 41%, a dla poamiejskich 39%. Osacowano, że na skuek ekspoycji na aniecyscenie powiera w 2016 roku, na obsare miejskim predwceśnie umarło 15 ys. osób, a na erenach położonych poa miasami, licba a wyniosła 4 ys. W wiąku ym, ilość uraconych la życia wyniosła 266 ys. dla mias i 177 ys. dla poosałych obsarów. Warym podkreślenia jes fak, że więksa licba skuków drowonych w miasach w sosunku do obsarów poamiejskich, nie wynika ylko i wyłącnie odmiennej jakości powiera, ale również e srukury populacji i reguły gorsych wskaźników umieralności. Moneyując e saysyki, w ależności od pryjęej meody, niska emisja w 2016 roku na erenie Polski generowała międy 12,8 a 30,0 mld euro w posaci ewnęrnych kosów drowonych. Niepewność ych sacunkόw mogłyby mniejsyć dokładniejse presrenne dane o emisjach aniecysceń, weryfikowane w warunkach polskich modele premian i ransporu aniecysceń, kóre prypisują narażenia na aniecyscenia powiera różnym źródłom aniecysceń (sekorom) o więksej rodielcości presrennej. Pomóc mogłyby eż krajowe sacunki warości drowia. 6 Economic valuaion of air polluion moraliy: A 9-counry coningen valuaion survey of value of a life year (VOLY), Desaigues B, i wspł. Ecological Indicaors 11 (2011) 902 910, wnioski 7 OECD (2014), The Cos of Air Polluion: Healh Impacs of Road Transpor, OECD Publishing. hp://dx.doi.org/10.1787/9789264210448-en, abela 2.13 8 Warość w Euro oblicono na podsawie VSL=2,09 mln USD podanej w raporcie OECD ora średniej warości EUR/USD w 2010 roku wynosącej 1,33 (hps://www.saisa.com/saisics/412794/euro-o-u-s-dollar-annual-average-exchange-rae/) 11
OGRANICZENIA ZASTOSOWANEJ METODYKI Auory mają świadomość, że charaker niniejsego opracowania jes sacunkowy e wględu na dosępność danych. Poniżej predsawiono ogranicenia każdego eapu analiy. Obecnie nie isnieje weryfikowana i dosępna jednolia baa inwenaryacji emisji aniecysceń w Polsce, umożliwiająca wykonanie anali uwględnieniem różnicowania lokalnego. Dosępne informacje na poiomie krajowym awiera baa KOBIZE (Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarądania Emisjami), lec ylko w akresie dużych źródeł emisji lub warości na poiomie krajowym. Inną baą emisji jes baa opracowana dla GIOŚ (Główny Inspekora Ochrony Środowiska) i wykorysywana do modelowania jakości powiera w skali kraju. W prypadku KOBIZE, emisja lokalna jes sacowana meodą op down, a wyniki uyskiwane dla obsarów mniejsych niż kraj, obarcone są bardo dużym poiomem niepewności. Baa danych GIOŚ nie jes powsechnie dosępna i podlega cały cas weryfikacji. Z ego powodu nie było również możliwe jej wykorysanie i uruchomienie modelu prenosenia i premian aniecysceń w amosfere, a w ależności od możliwości użycia różnych modeli, należało licyć się również kolejną niepewnością. Dlaego w niniejsej analiie, by uniknąć uwględniania nieweryfikowanych danych pochodących samej inwenaryacji emisji i asosowanego modelu, skorysano osacowania TSAP dla obsarów miejskich 2009 roku (łażono sały udiał ego sekora w aniecysceniu powiera w laach 2010 2016) i oblicono sężenia wynikające niskiej emisji na podsawie sężeń pochodących e sacji pomiarowych na danym erenie. Auory pryjęli, że wyniki uyskane pre IIASA mają idenycną niepewność dla całej Europy i ym samym są porównywalne międy sobą, a samo modelowanie wykorysane i unane pre Komisję Europejską a wiarygodne. Ze wględu na relaywnie niewielką skuecność podejmowanych w analiowanym okresie diałań w akresie ogranicania niskiej emisji w Polsce (powierdonej pośrednio corocnymi raporami GIOŚ i EAŚ), ałożono eż sały udiał sekora byowo-komunalnego w casie. Ponado ałożono brak mienności w różnicy udiałów pomiędy erenami miejskimi a wiejskimi w sężeniach PM 2.5. Dosępne dane uniemożliwiają ocenę niepewności wyników modelowania sężeń aniecysceń pochodących sekora niskiej emisji. Oblicenia oparo na posawie sacji pomiarowych, aem nie predsawiają dokładnie syuacji na obsarach, gdie nie ma monioringu. Założono, że sacje pomiarowe są wysarcające do osacowania ekspoycji na jakie narażone są Polacy arówno mieskających w miasach jak i poa nimi. Dosępna saysyka doycąca gonów publikowana w baie GUS obejmuje ylko obsary powiaów. Brak jes danych dla gmin. Założono więc idenycną warość wskaźnika umieralności w całym powiecie, co nie uwględnia isniejących różnic międy obsarami miejskimi i poamiejskimi. Dodakowo osacowanie skuków drowonych aniecysceń powiera ogranicono do umieralności ogółem ora grupy wiekowej 30+ la. Nie uwględnia się aem skuków aniecysceń powiera wśród noworodków, dieci i młodieży. Niniejsa analia doycy wyłącnie predwcesnych gonów ora licby uraconych la życia. Jes o wiąane analiami, wykonanymi w ramach raporu TSAP, w kórych skupiano się głównie na wspomnianych skukach. Na podsawie bieżącej wiedy, korysając funkcji CFR opracowanych w ramach meaanali preenowanych m.in. w raporach WHO i analiując wpływ aniecysceń powiera na drowie, można określić licbę: osób dorosłych chorujących na prewlekłe apalenie oskreli, dni absencji chorobowej, sympomów asmy wśród dieci, hospialiowanych osób powodu aosreń chorób uk. krążenia bądź uk. oddechowego. Niniejsa analia uwględnia aem ylko cęść skuków drowonych wywołanych ekspoycją na łą jakość powiera. Wskaźniki Willinges o Pay WTP nie doycą bepośrednio sra w gospodarce w roumieniu fiskalnym. Dla prykładu jeśli koś nie będie hospialiowany, o budże Pańswa nie mniejsy wydaków na służbę drowia, jednak więksyć się może jakość opieki drowonej. Analia nie obejmuje innych skuków niż predwcesne gony, jednak w prypadku ewnęrnych kosów drowonych, o one generuje najwięksą warość. Dodakowo brak jes wskaźników obliconych w Polsce, aem warości wykorysane w niniejsej analiie powsały na w. saysycnej populacji międynarodowej. Wskaźniki jednoskowe WTP są jednakowe dla obsarów miejskich i wiejskich. 12