Krzysztof Skotak. Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny

Transkrypt

1 Posiedzenie Komitetu Zdrowia Publicznego PAN Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, Warszawa, , s Jakość powietrza atmosferycznego specyfika i zagrożenie dla zdrowia w Polsce Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny

2 Złożony problem Źródło: Air quality in Europe report. EEA Report No 9/2013. European Environment Agency, Zanieczyszczenie powietrza gazowe i aerozol (i jego skład), kompleksowy problem zdrowotny Źródło: Outdoor Air Pollution. VOLUME 109. IARC Monographs on the evaluation of carcinogenic risks to humans. IARC, 2016

3 Powód zapotrzebowanie na energię Wskaźnik energochłonności (1996=100) Źródło: GUS 2015 Struktura zużycia energii w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w podziale na poszczególne nośniki energii

4 Przyczyna emisja zanieczyszczeń i rozkład źródeł (PM2.5) Source: Source EMEP data

5 Przyczyna struktura emisji (PM10) Transport Rolnictwo Energetyka zawodowa) Niska emisja (indywidualne instalacje) Źródło: IOS(KOBIZE) 2016

6 Narażenie monitoring PMŚ (PM10) Source: GIOŚ

7 Narażenie stężenia (PM2,5) Źródło: IIIASA Source: Air quality in Europe 2016 report. EEA Report No 28/2016. European Environment Agency, 2016

8 System informowania o jakości powietrza (PMŚ) Źródło:

9 Jakość powietrza i media

10 Narażenie - skala zagrożenia populacyjnego Odsetek ludności zamieszkującej obszary miejskie w UE, gdzie stężenia przekraczają poziomy dopuszczalne Zalecenia WHO (AQG 2005) Normy EU/PL Źródło: Air quality in Europe EEA Report No 9/2013 European Environment Agency, 2013

11 Wystarczające dowody naukowe Powietrze atmosferyczne: Ogółem (Grupa 1) Pył zawieszony (Grupa 1)!!! REWIZJA!!! Nowe wytyczne 2020 Źródło: AHA Scientific Statement. Cric. 2010: (121)

12 Wystarczające dowody naukowe (badania kohortowe) Ryzyko zgonu wzrasta o 6% przy wzroście PM2.5 o 10 µg/m 3 Źródło: Health risks of air pollution in Europe HRAPIE project. WHO 2013

13 Potwierdzone naukowo zależności (funkcja dawka-odpowiedź) Źródło: Burnett R.t. et al.: EnviHealthPersp, 2014 A B C D choroba niedokrwienna serca (IHD) choroby naczyń mózgowych (udar mózgu) przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) rak płuc (LC).

14 Skutki zdrowotne w Polsce (badania GBoD) powietrze: 7 czynnik ryzyka Ryzyka związane z dietą Nadciśnienie Palenie tytoniu (bierne i czynne) Źródło: IHME 2016 Wysoki cholesterol Otyłość i nadwaga Cukrzyca Zanieczyszczenie powietrza Alkohol i narkotyki Zaburzenia czynności nerek Brak aktywności fizycznej Inne czynniki środowiskowe Ryzyko zawodowe Szacowana liczba przedwczesnych zgonów rocznie: 27 tys. jakość powietrza atmosferycznego 6 tys. spalanie paliw stałych i powietrze w domu

15 Skutki zdrowotne przedwczesne zgony (Europa) Źródło: Skotak K i in.: Zagrożenia środowiskowe [w:\ Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania. Red. B. Wojtyniak. NIZP-PZH. Warszawa, 2016 Liczba przedwczesnych zgonów w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców w poszczególnych krajach Europy związanych z zanieczyszczeniem powietrza (łącznie PM2,5 + O 3 ), 2013

16 Skutki zdrowotne przedwczesne zgony Source: Skotak K.: Wpływ na zdrowie ludzi [W:] Pyły drobne w atmosferze. Kompendium wiedzy o zanieczyszczeniu powietrza pyłem zawieszonym w Polsce [Red. K. Juda-Rezler. B. Toczko]. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 2016, Liczba ludności (30 miast): Liczba przedwczesnych zgonów: 1,5 mln 18,6 tys./rok

17 Skutki zdrowotne skrócenie długości życia Źródło: Amann A. et al.: TSAP Report #10. Version 1.2. IIASA 2013 AS uśredniony scenariusz redukcji emisji

18 Liczba przedwczesnych zgonów z powodu narażenia na pył zawieszony Źródło: Environment Directorate, Environment Policy Committee, ENV/EPOC/WPIEEP(2016)24/REV1

19 Statystyczna wartość życia (VSL) Źródło: Environment Directorate, Environment Policy Committee, ENV/EPOC/WPIEEP(2016)24/REV1

20 Obliczone koszty zanieczyszczenia powietrza pyłem opartej o VSL (% PKB) Źródło: Environment Directorate, Environment Policy Committee, ENV/EPOC/WPIEEP(2016)24/REV1

21 Zarządzanie jakością powietrza Złożony problem = interdyscyplinarne działania Wymagane działania na szczeblu krajowym redukcja emisji u źródła (np. paliwa i ich jakość, urządzenia, samochody) wsparcie (np. wsparcie legislacyjne i finanse samorządów) prewencja (np. zakazy, tranzyt, efektywność energetyczna, tania energia) Informowanie (np. jednolity system ostrzeżeń ze wskazówkami dot. zachowań) Wymagane działania na szczeblu lokalnym wsparcie (np. realne dofinansowanie do działań obniżających emisję) zakazy i nakazy (np. nakaz stosowania gazu tam gdzie jest on dostępny, przyłącza do centralnych sieci grzewczych) legislacyjne (np. uwzględnienie w planowaniu przestrzennym aspektów rozpraszania zanieczyszczeń, zakaz wjazdu pojazdów nie spełniających norm emisji spalin) kontrolne (np. interwencje straży miejskiej i służb ochrony środowiska) Wymagana zmiana zachowań proekologiczne (np. nie spalanie odpadów zielonych czy śmieci) prozdrowotne (np. stosowanie się do zaleceń i ostrzerzeń, konsultacje z lekarzem) Konieczne podniesienie świadomości społeczeństwa i decydentów

22 Główne przyczyny zanieczyszczenia powietrza smog zimowy

23 Zanieczyszczenie a miejska wyspa ciepła Zewnętrzne źródła zanieczyszczeń: niska emisja, przemysł elektrownie i elektrociepłownie rolnictwo Ruch powietrza Chłodno i wilgotno Ciepło i sucho Źródło: Błażejsczyk K i in. Miejska wyspa ciepła w Warszawie. Informator. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.

24 Zanieczyszczenie a kliny napowietrzające Źródło: Osińska-Skotak K., Zawalich J. (2016): Analysis of land use changes of urban ventilation corridors in Warsaw in Geographia Polonica, Volume 89, Issue 3, pp % 11% 6% 13% 25% 11% 14% 12%

25 Zanieczyszczenia a komunikacja Emisja pyłu PM10 w funkcji prędkości Źródło: Chłopek Z et al (2013): emisja zanieczyszczeń z silnika samochodu w testach jezdnych symulujących rzeczywiste użytkowanie trakcyjne. Zeszyty Naukowe Instytutu Pojazdów 1(92), Źródło: IARC Mongraph. Volume 105 Rozmiar emitowanych cząstek pyłu w zależności od klasy pojazdu

26 Dziękuję Państwu za uwagę Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka ul. Kolektorska 4, Warszawa tel.: , fax: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny Zakład Higieny Środowiska ul. Chocimska 24, Warszawa, tel.: fax.: