Program wykładów z Organizacji i Zarządzania z dr. Adamem Salomonem dla 3 sem. TiL stacjonarne (1/3) 1. Istota procesu zarządzania 2. Organizacja i jej miejsce w otoczeniu 3. Ewolucja nauk o zarządzaniu 4. Role i kompetencje menedżerskie 5. Planowanie w organizacji Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 1
Program wykładów z Organizacji i Zarządzania z dr. Adamem Salomonem dla 3 sem. TiL stacjonarne (2/3) 6. Typy struktur organizacyj-nych 7. Motywowanie pracowników 8. Przywództwo i style kierowania 9. Kontrola w organizacji Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 2
Program wykładów z Organizacji i Zarządzania z dr. Adamem Salomonem dla 3 sem. TiL stacjonarne (3/3) 10. Strategia przedsiębiorstwa 11. Podejmowanie decyzji 12.Organizowanie działalności przedsiębiorstwa Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 3
Organizacja i Zarządzanie Wykład 01 dr Adam Salomon Katedra Transportu i Logistyki, Wydział Nawigacyjny Uniwersytetu Morskiego w Gdyni
Tożsamość nauk o zarządzaniu Nauki o zarządzaniu, w porównaniu do nauk ścisłych, przyrodniczych czy społecznych, są młodą dyscypliną, jednak charakteryzują się już bogatym dorobkiem i wciąż dynamicznie się rozwijają. W Polsce nauki o zarządzaniu klasyfikowane są jako dyscyplina naukowa w dwóch dziedzinach nauk: w naukach ekonomicznych i w naukach humanistycznych. Nauki te cechuje interdyscyplinarność, która oznacza, że mają one liczne powiązania z innymi naukami i wyodrębnionymi w nich dyscyplinami: ekonomią, socjologią, psychologią, antropologią, ergonomią, naukami prawnymi, informatyką itp. Mimo interdyscyplinarnego charakteru nauki o zarządzaniu nie zatracają swojej tożsamości. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 5
Interdyscyplinarność nauk o zarządzaniu Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 6
zarządzanie ogólne (koncepcje, metody i techniki zarządzania) zarządzanie strategiczne zarządzanie zasobami ludzkimi zarządzanie marketingowe zarządzanie finansami i rachunkowością zarządzanie zmianami zarządzanie innowacjami zarządzanie wiedzą zarządzanie produkcją zarządzanie logistyczne zarządzanie jakością zarządzanie procesami zarządzanie projektami zarządzanie ryzykiem zarządzanie kryzysowe zarządzanie bezpieczeństwem przewodzenie i kompetencje kadry kierowniczej zarządzanie kulturą organizacyjną przedsiębiorczość nadzór korporacyjny inne (gdzie indziej niesklasyfikowane) przedsiębiorstwa (duże, małe i średnie; produkcyjne i usługowe) administracja centralna i samorządowa inne organizacje publiczne inne (gdzie indziej niesklasyfikowane) Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 7
Nurty nauk o zarządzaniu W naukach o zarządzaniu można wyodrębnić dwa równoległe nurty: 1) objaśniający (deskryptywny); 2) normatywny, który służy bezpośrednio praktyce, opierając się na dorobku tego pierwszego. Praktyka zarządzania jest nie tylko kwestią wiedzy, nabytych umiejętności czy doświadczenia, lecz także w pewnej mierze sztuką, a zatem sprawą talentu i osobowości menedżerów. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 8
Pojęcie zarządzania Zarówno w teorii, jak i w praktyce występuje duża różnorodność interpretacji pojęcia zarządzanie. W polskiej literaturze naukowej takie pojęcia, jak: zarządzanie, kierowanie, administrowanie czy sterowanie mają wiele znaczeń. W literaturze zachodniej pojęcia kierowanie i zarządzanie traktuje się jako tożsame. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 9
Zarządzanie to: działanie polegające na dysponowaniu zasobami (Pszczołowski 1978); system składający się z trzech układów: funkcjonalnego (funkcji kierowniczych), rzeczowego (zasoby, składniki kapitału przedsiębiorstwa) i faz wytwarzania produktu (B+R, zaopatrzenie, produkcja, marketing i sprzedaż), co tworzy macierz morfologiczną obrazującą relacje funkcjonalno-czynnikowe w poszczególnych etapach wytwarzania (Bieniok 1997); proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania pracy członków organizacji oraz wykorzystywania wszelkich dostępnych zasobów organizacji do osiągnięcia jej celów (Stoner, Freeman i Gilbert 2001); wędrówka przez chaos, której istotą jest panowanie nad różnorodnością i przekształcenia potencjalnego konfliktu we współpracę (Koźmiński 2002); proces doprowadzania do wykonania określonych rzeczy, sprawnie i skutecznie, wspólnie z innymi ludźmi i poprzez nich (Robbins i DeCenzo 2002). Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 10
Pojęcie zarządzania Zarządzanie to proces obejmujący planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, motywowanie i przewodzenie oraz kontrolowanie zużycia zasobów organizacji (ludzkich, finansowych, rzeczowych, organizacyjnych, relacyjnych i intelektualnych), żeby osiągnąć zamierzone cele w sposób sprawny i skuteczny. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 11
Sprawność i skuteczność Sprawność oznacza robienie rzeczy we właściwy sposób, to znaczy wykonywanie zadań poprawnie, mądrze i bez niepotrzebnego marnotrawstwa (minimalne zużycie zasobów pozwalające na osiągnięcie celów organizacji). Skuteczność oznacza robienie właściwych rzeczy, czyli wykonywanie odpowiednich zadań, które prowadzą do osiągnięcia dobrze wytyczonych celów (działanie z powodzeniem). Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 12
Efektywność W dobrym zarządzaniu chodzi o to, by być jednocześnie sprawnym i skutecznym, czyli efektywnym. Natomiast słabe zarządzanie najczęściej jest wynikiem zarówno niewielkiej sprawności, jak i małej skuteczności, bądź skuteczności osiąganej poprzez niską sprawność. Organizacja jest tym efektywniejsza, im bardziej zbliża się do osiągnięcia swoich celów i im mniejsze są nakłady zasobów zużytych na dążenie do tego. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 13
Efektywność i sprawność w ujęciu prakseologicznym W polskiej literaturze przedmiotu pojęcie efektywności zastępowane jest często terminem sprawność, na co silny wpływ miała polska prakseologiczna szkoła organizacji. Prakseologia określa podstawowe postacie (walory) sprawnego działania, jak: skuteczność, korzystność i ekonomiczność. Ponadto do dodatkowych postaci sprawności zalicza: czystość, prostotę, energiczność, dokładność i udatność. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 14
Cechy sprawnego działania W ujęciu prakseologicznym sprawne działanie to takie, które ma jak najwięcej walorów dobrej roboty, czyli charakteryzuje je: 1) skuteczność, oznaczająca, że rezultat jest zgodny z zamierzonym celem; 2) korzystność, czyli różnica między wartością rezultatu (wyniku użytecznego działania) a poniesionymi nakładami (kosztami działania); 3) ekonomiczność, wyrażająca stosunek rezultatu (wyniku użytecznego działania) do nakładów (kosztów działania). Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 15
Cechy sprawnego działania skuteczność Skuteczność działania można ocenić na podstawie tego, czy i w jakiej mierze osiągnięto założone cele. Podlega ona stopniowaniu, nie tylko ze względu na stopniowalność celów, lecz także z uwagi na istnienie celów pośrednich wiodących do celu końcowego. W związku z tym można wyróżnić działania: 1) skuteczne; 2) częściowo skuteczne; 3) bezskuteczne; 4) przeciwskuteczne; 5) obojętne pod względem skuteczności. Czasem mogą pojawić się sytuacje, w których skuteczność nie jest stopniowalna, co oznacza, że działanie może być albo w pełni skuteczne, albo bezskuteczne. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 16
Cechy sprawnego działania korzystność i ekonomiczność R rezultat (wynik użyteczny); N nakład (koszt działania) Korzystność (K) Ekonomiczność (E) K = R N E = R/N Możliwe sytuacje: K > 0 R > N działanie korzystne K < 0 R < N działanie niekorzystne K = 0 R = N działanie obojętne E > 1 R > N działanie ekonomiczne E < 1 R < N działanie nieekonomiczne E = 1 R = N działanie obojętne Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 17
Cechy sprawnego działania relacje między skutecznością i korzystnością Istnieje związek między korzystnością i skutecznością działania: 1) działanie może być skuteczne, ale niekorzystne, gdy powoduje niezamierzone skutki, oceniane negatywnie, których wartość łącznie z zamierzonymi i zrealizowanymi elementami kosztu przekroczyła 100% wartości rezultatu (osiągniętego wyniku użytkowego); 2) działanie może być nieskuteczne, ale korzystne, gdy cel nie został osiągnięty, ale pozytywnie oceniane skutki niezamierzone przekraczają wartość celu nieosiągniętego; 3) działanie może być skuteczne i korzystne, stanowić przykład działania sprawnego (efektywnego), gdy cel został osiągnięty, a wartość rezultatu jest większa od poniesionych kosztów działania; 4) działanie może być nieskuteczne i niekorzystne, a więc w pełni niesprawne (nieefektywne), gdy nie osiągnięto celu, a nakłady przewyższyły uzyskane rezultaty. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 18
Cechy sprawnego działania ekonomizacja działań Zwiększenie ekonomiczności, czyli zastąpienie mniej ekonomicznego sposobu działania bardziej ekonomicznym, określa się mianem ekonomizacji działań. Można ją osiągnąć na trzy sposoby: wariant oszczędnościowy E = wariant wydajnościowy E = wariant niealternatywny E = R g const N g min R g max N g const R g max N g min Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 19
dokładność udatność prostota energiczność czystość Inne walory sprawnego działania Dokładność polega na tym, aby efekt był zgodny ze wzorcem. Udatność efekty dodatkowe uzupełniają efekt główny i podnoszą jego wartość. Prostota polega na wykonaniu zadania w sposób uporządkowany (antyteza komplikacji i zagmatwania). Energiczność polega na działaniu intensywnym w różne formy (duża różnorodność). Czystość polega na unikaniu w efektach działań walorów ujemnych (trening bez wstępnego przetrenowania powoduje zakwasy). Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 20
Cechy zarządzania według Petera Druckera 1) Zarządzanie dotyczy przede wszystkim ludzi. 2) Zarządzanie jest głęboko osadzone w kulturze. 3) Zarządzanie wymaga prostych i zrozumiałych wartości, celów działania i zadań. 4) Zarządzanie powinno doprowadzić do tego, by organizacja była zdolna do uczenia się. 5) Zarządzanie wymaga komunikowania się. 6) Zarządzanie wymaga rozbudowanego systemu wskaźników. 7) Zarządzanie musi być jednoznacznie zorientowane na podstawowy i najważniejszy rezultat, jakim jest zadowolony klient. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 21
PLANOWANIE I PODEJMOWANIE DECYZJI ORGANIZOWANIE MOTYWOWANIE I PRZEWODZENIE KONTROLOWANIE Funkcje zarządzania to wytyczanie celów organizacji i decydowanie o najlepszym sposobie ich realizacji wraz z opracowaniem zwartej hierarchii planów w celu integracji i koordynacji poszczególnych działań. to określenie zadań do wykonania, ustalenie, kto ma je wykonać i w jaki sposób. To proces podziału zadań, uprawnień i odpowiedzialności między wszystkich uczestników organizacji oraz kształtowanie zależności współpracy, podległości i obiegu informacji występujących między nimi. to zespół procesów związanych z takim oddziaływaniem na człowieka, które wzbudziłoby jego zaangażowanie w działania ukierunkowane na osiągnięcie celów organizacji oraz we współdziałanie z innymi ludźmi dla jej dobra. to śledzenie wyników i przebiegu wykonania zadań, porównywanie ich z celami i korygowanie wszelkich znaczących odchyleń, tak by rzeczywiste działania były zgodne z planowanymi. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 22
Twarde i miękkie podejście do zarządzania W twardym podejściu do zarządzania wyznacznikiem sukcesu organizacji są wyniki ekonomiczne i wartość rynkowa, a przedmiotem analizy związki i zależności opierane wyłącznie na faktach. Do elementów takiego podejścia zalicza się: strategię, strukturę, systemy. W miękkim podejściu do zarządzania traktuje się je jako sztukę. Podejście to koncentruje się przede wszystkim na czynnikach psychologicznych i rozwoju ludzkiego potencjału, dzięki zaangażowaniu pracowników oraz wykorzystaniu ich umiejętności i doświadczeń. Wyznacznikiem sukcesu organizacji jest człowiek i jego kompetencje, czyli wiedza, umiejętności i postawy. W skład podejścia miękkiego wchodzą: umiejętności, style działania, personel. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 23
Mieszane podejście do zarządzania Twarde i miękkie podejścia do zarządzania wpływają na wspólne wartości, które można określić jako podejście mieszane. Wartości te obejmują zbiór norm i aspiracji, często niepisanych, wykraczających poza formalnie przyjęte cele organizacji. Wartości te są podstawowymi ideami, wokół których organizowana jest działalność przedsiębiorstwa, np. odpowiedzialność, uczciwość w kontaktach z klientami itp. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 24
Uniwersalizm pojęć sterowanie kierowanie dowodzenie OiZ dr Adam Salomon (Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni) 25
Sterowanie Wszelkie celowe oddziaływanie jednego systemu na inny w celu otrzymania takich zmian przebiegu procesu zachodzącego w przedmiocie sterowania (lub stanu sterowanego systemu) w danym czasie, które uważa się z punktu widzenia systemu sterującego za pożądane. OiZ dr Adam Salomon (Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni) 26
Cybernetyczny model sterowania OiZ dr Adam Salomon (Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni) 27
Charakterystyczne elementy sterowania OiZ dr Adam Salomon (Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni) 28
Środowisko sterowania 1) przyroda nieożywiona i technika (sterowanie zautomatyzowane); 2) systemy biologiczne, ekosystemy, mono- i polikultury rolnicze (sterowanie poprzez działanie); 3) systemy społeczne (sterowanie poprzez działanie). OiZ dr Adam Salomon (Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni) 29
Cele sterowania 1. wywieranie zmian w układzie sterowanym (kreatywna funkcja sterowania); 2. działanie zmierzające do zachowania istniejącego stanu rzeczy (funkcja zachowawcza sterowania). OiZ dr Adam Salomon (Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni) 30
Filozofia zmiany OiZ dr Adam Salomon (Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni) 31
Kierowanie Proces dobrowolnego lub wymuszonego ograniczania swobody działań ludzi realizowany dla osiągnięcia powodzenia działania zbiorowego. Istotą tego procesu jest koordynacja jednopodmiotowych i zespołowych działań podporządkowana funkcji celu. OiZ dr Adam Salomon (Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni) 32
Cybernetyczny model kierowania WEJŚCIE Człowiek Impulsy sterujące Obiekt sterowany: człowiek rzecz zwierzę WYJŚCIE OiZ dr Adam Salomon (Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni) 33
Formy kierowania bodźce motywacyjne zlecenia: 1) rozkaz 2) polecenie 3) zalecenie 4) rada OiZ dr Adam Salomon (Katedra Transportu i Logistyki, WN AM w Gdyni) 34
Dziękuję za uwagę. Zapraszam na kolejne zajęcia. Organizacja i Zarządzanie wykłady z dr.as 35