Człowiek, Wychowanie i praca w kapitalizmie w stronę krytycznej pedagogiki pracy Piotr Stańczyk wydawnictwo Uniwersytetu gdańskiego Gdańsk 2013
Spis treści Spis treści Spis treści Wstęp..................................... 9 CZĘŚĆ 1 PRACA JAKO PUSTE ZNACZĄCE TEORETYCZNE RAMY POSTĘPOWANIA BADAWCZEGO Wprowadzenie................................ 19 Rozdział 1. Zasada korespondencji i puste znaczące............ 23 1.1. Szkoła w kapitalizmie zasada korespondencji i kolizja praw.... 23 1.2. Puste znaczące, hegemonia i pedagogia................ 46 Rozdział 2. Pedagogika krytyczna i badania zaangaŝowane interesy i naiwność.................................. 65 2.1. K. Mannheim versus M. Horkheimer ideologia i interesy...... 66 2.2. Pedagogika krytyczna i wartościowanie postmodernizmów..... 71 2.3. P. Freire i A. Gramsci o intelektualistach, krytyce i naiwności... 76 Rozdział 3. Organizacja badań własnych.................. 87 3.1. Cel badawczy, problem badawczy, pytanie badawcze........ 87 3.2. Definicje przypadków i dobór próbki................. 88 3.3. Fenomenografia i krytyczna analiza dyskursu (KAD) uzasadnienie stosowania....................... 91 3.4. Narzędzia badawcze, gromadzenie danych, analiza i interpretacja.. 93 3.5. Prowadzenie badań i specyfika materiału badawczego........ 99 CZĘŚĆ 2 PEDAGOGIKA PRACY JAKO STRUKTURA I PROCES Wprowadzenie............................... 103 Rozdział 4. Przemiany dyskursu pedagogiki pracy kastracja Marksa i realizm kapitalistyczny.......................... 105 4.1. Przemiany dyskursu pedagogiki pracy jako kastracja Marksa... 108 4.1.1. Pojęcie pracy......................... 108 4.1.2. Alienacja w procesie pracy versus wyzwolenie pracy... 113 4.2. Logika homo oeconomicus jako formuła przekształceń dyskursu pedagogiki pracy. Pomiędzy człowieczeństwem a Totalnym Zarządzaniem Jakością........................ 122 4.2.1. Logika homo oeconomicus................... 123
6 Spis treści 4.2.2. Pojęcie humanizacji warunków pracy w kontekście logiki homo oeconomicus.................... 124 4.2.3. Pojęcia human relations i demokratycznego stylu kierowania........................... 130 4.2.4. TQM versus człowieczeństwo................. 132 4.2.5. Pojęcie dyscypliny pracy................... 134 4.3. W złym guście o wymiotach narracji. Edukacja w przekształceniach dyskursu pedagogiki pracy w kontekście pedagogiki emancypacyjnej P. Freire................................ 135 4.3.1. Trzy poziomy metafory wymiotów narracji.......... 136 4.3.2. Zagadnienie celów wychowania pojęcia celów ogólnych, celów systemu oświaty, celów wychowania socjalistycznego........................ 140 4.3.3. Przekształcenia pojęcia pracownika............. 144 4.3.4. Pojęcie TQM jako centralna kategoria pedagogiki pracy... 148 Rozdział 5. Pedagogika pracy dziś fantazje, fetysze i horror Realnego. 155 5.1. Fantazja wolności nie ma bezpłodnych marzeń......... 157 5.2. Rynek pracy, wola pracodawców i adaptacja fetysze pedagogiki pracy........................... 159 5.3. Humanizacja pracy i pełne zatrudnienie fantazje pedagogiki pracy.................................. 180 5.4. Horror pracy w kapitalizmie antynomie demokracji i kapitalizmu, paradoksy pedagogiki pracy.............. 190 CZĘŚĆ 3 WYCHOWANIE PRZEZ PRACĘ I DLA PRACY W CYKLU śycia SENSY PRACY W KAPITALIZMIE Wprowadzenie............................... 205 Rozdział 6. Ocena szkolna i obsceniczność prawa pomiędzy byciem kimś a byciem nikim. Znaczenia nadawane doświadczeniu szkolnemu przez gimnazjalistów............................ 207 6.1. Wymagania dydaktyczne w percepcji nauczycieli.......... 209 6.2. Ocena szkolna jako centralna kategoria definiująca znaczenie szkoły................................. 211 6.3. Między byciem kimś a byciem nikim gimnazjaliści wobec obscenicznego prawa......................... 221 Rozdział 7. MłodzieŜ wobec ideologii merytokratycznej pozytywna socjalizacja oszukanego pokolenia.................... 227 7.1. Egzaminy zewnętrzne w szkolnictwie powszechnym technologia ucisku................................. 229 7.2. Merytokratyczna fantazja sprawiedliwe konstruowanie nierówności.............................. 230
Spis treści 7 7.3. Generowanie struktury społecznej w świadomości potocznej gimnazjalistów............................. 232 7.4. Ideologiczny potencjał koncepcji merytokratycznej......... 240 Rozdział 8. Praca szkoły w kontekście znaczeń nadawanych pracy przez gimnazjalistów wokół pedagogiki pracy............. 247 8.1. Uczniowie wobec pracy szkoła pracy szkołą przymusu...... 251 8.2. Dyscyplina w szkole i pracy interpretacja za M. Foucaultem... 264 8.3. Puste znaczące, zasada korespondencji i treść znaczenia pracy... 267 Rozdział 9. Demokracja ekonomiczna i wychowanie........... 271 9.1. Fantazja o pracy bez pracy...................... 274 9.2. Praca, czas wolny, sztuki wyzwolone i niewolnictwo........ 278 9.3. W stronę demokracji ekonomicznej.................. 281 Rozdział 10. Alibi niskich zarobków. O wysokiej randze bezinteresowności w ideologii zawodowej nauczycieli.......... 285 10.1. Alibi niskich zarobków dowód bezinteresowności nauczycieli?. 288 10.2. Nauczanie jako powołanie Ŝycie dla nauczania......... 291 10.3. Nauczanie jako zawód Ŝycie z nauczania............ 298 Rozdział 11. Odpowiedzialność, kompromis, kompromitacja. Sens pracy w ideologiach zawodowych nauczycieli........... 307 11.1. Albo kompromis, albo kompromitacja............... 309 11.2. Dyskredytacja obowiązku obowiązek jako świadomość fałszywa............................... 312 11.3. Nauczycielskie zobowiązania wobec sensu pracy w szkole.... 315 Rozdział 12. Uczniowie z problemami, problem z uczniami i idealna lekcja (o zawodzie nauczyciela)......................... 347 12.1. Uczniowie z problemami..................... 348 12.2. Środowisko nauczycielskim alibi................. 354 12.3. Problem z uczniami........................ 358 12.4. Fantazja idealnej lekcji, organizacja rozkoszy i boom edukacyjny. 361 12.5. Satysfakcja, dyssatysfakcja i techniki siebie (podsumowanie)... 365 Rozdział 13. Determinacja ekonomiczna i przeŝycie pracownicy wykonujący prace proste i młodzi specjaliści o pracy.......... 369 13.1. Samookreślenie podmiotu pracy.................. 369 13.2. Ekonomia surwiwalu Ŝycie i przymus na wejściu do świata pracy................................. 376 13.3. Czas pracy, przymus i czas wolny.................. 385 13.3.1. Transakcja i kontrola..................... 393 13.3.2. Czas pracy i czas wolny delimitacja granicy....... 397 13.3.3. Czas wolny to nie czas pracy definicje i opisy czasu wolnego........................... 401
8 Spis treści 13.3.4. Twórczość moŝe praca nie jest blokadą rozwoju?..... 407 Rozdział 14. Emeryci praca, uczenie się i skok do królestwa wolności.................................. 413 14.1. Afirmacje............................... 414 14.1.1. Interakcje........................... 417 14.1.2. Zdrowie psychiczne i fizyczne............... 420 14.1.3. Amatorstwo i ekonomia Przejdzie Pan na emeryturę, to Pan zobaczy....................... 422 14.1.4. Prawda i piękno przymus z innego porządku....... 425 14.2. Bycie-dla-siebie skok do królestwa wolności........... 429 14.2.1. Przejście na emeryturę i wspomnienie pracy........ 433 14.2.2. Bycie-dla-siebie i afirmowana aktywność.......... 441 14.2.3. Afirmowana aktywność i przewartościowanie czasu wolnego........................... 444 14.3. Zakończenie emerytura, skok do królestwa wolności czy obierka ziemniaczana?..................... 447 CZĘŚĆ 4 ZNACZENIA PRACY W DYSKURSIE MASOWYM HEGEMONIA I DEMOKRACJA EKONOMICZNA Wprowadzenie............................... 457 Rozdział 15. Praca idealna, horror pracy i lęk przed byciem nikim... 463 15.1. Fantazja o idealnej pracy...................... 464 15.2. Horror pracy i bezrobocia...................... 475 Rozdział 16. Idealny pracownik, horror homo oeconomicus i demokracja ekonomiczna........................ 491 16.1. Praca jako koszt i fantazje o pracowniku.............. 491 16.2. Horror pracodawców......................... 495 16.3. Homo oeconomicus i demokratyczna kontrola........... 502 16.4. Hegemonia kapitalizmu my i nasza gospodarka....... 506 16.5. Mały słowniczek kapitalistycznej nowomowy........... 517 Zakończenie................................ 525 Bibliografia ogólna............................. 535 Bibliografia pedagogiki pracy....................... 545