UKŁAD POKARMOWY JELITO PRZEDNIE. Cewa pokarmowa oraz gruczoły trawienne (wątroba i trzustka) powstają z endodermy jelita pierwotnego.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "UKŁAD POKARMOWY JELITO PRZEDNIE. Cewa pokarmowa oraz gruczoły trawienne (wątroba i trzustka) powstają z endodermy jelita pierwotnego."

Transkrypt

1 UKŁAD POKARMOWY 15 Cewa pokarmowa oraz gruczoły trawienne (wątroba i trzustka) powstają z endodermy jelita pierwotnego. Jelito pierwotne w wyniku procesu fałdowania się zarodka (tworzenie się fałdu głowowego i ogonowego oraz fałdów bocznych) oddziela się od kurczącego się pęcherzyka żółtkowego i w rezultacie dzieli się na: jelito przednie, jelito środkowe, jelito tylne. Jelito przednie jest oddzielone od zatoki ustnej, pochodzącej z ektodermy, błoną ustno-gardłową. Rozszerzone w odcinku ogonowym jelito tylne tworzy stek i jest oddzielone błoną stekową od pochodzącej z ektodermy prostnicy. Na początku 4. tygodnia rozwoju błona ustno-gardłowa zanika i dochodzi do połączenia pierwotnych ust z początkowym odcinkiem cewy pokarmowej oraz z jamą owodni. Błona odbytowa w 9. tygodniu ciąży pęka (zanika) i następuje połączenie między odbytnicą a odbytem i tym samym udrożnienie całego przewodu pokarmowego. Z endodermy powstają nabłonek oraz gruczoły ściany przewodu pokarmowego, a z mezodermy trzewnej tkanka łączna, mięśnie i okrywająca błona surowicza. JELITO PRZEDNIE Jelito pierwotne przednie dzieli się na dwa odcinki odcinek głowowy, zawarty między błoną ustnogardłową a zachyłkiem krtaniowo-tchawiczym (tj. miejscem odszypułowania się zawiązka układu oddechowego), oraz odcinek doogonowy, znajdujący się między zachyłkiem krtaniowo-tchawiczym a miejscem oddzielającego się zawiązka wątroby. Z odcinka głowowego powstają gardło oraz dolny odcinek układu oddechowego, a z odcinka doogonowego rozwijają się: przełyk, żołądek, dwunastnica, wątroba z pęcherzykiem żółciowym i trzustka. Tablica 48. Układ pokarmowy żołądek, trzustka, wątroba. Przekrój strzałkowy przez zarodek w: A. 5. tygodniu rozwoju. B. 6. tygodniu rozwoju. C. 7. tygodniu rozwoju. Rozwój żołądka widok od strony przednio-bocznej: D. 28. dzień ciąży. E. 35. dzień ciąży. F. 40. dzień ciąży. G. 48. dzień ciąży.

2 UKŁAD POKARMOWY ŻOŁĄDEK, TRZUSTKA, WĄTROBA embriologia.indd :49:55

3 130 Przełyk Przełyk powstaje z przedniej części odcinka doogonowego jelita przedniego. Od tchawicy oddzielony jest przegrodą tchawiczo-przełykową. Początkowo przełyk jest krótki i zarośnięty. Proces wydłużania się przełyku rozpoczyna się w 7. tygodniu rozwoju i jest związany z szybkim wzrostem okolicy głowowej zarodka. Odtworzenie światła przełyku następuje pod koniec okresu zarodkowego. Żołądek Zawiązek żołądka pojawia się w połowie 4. tygodnia ciąży, jako wrzecionowate rozszerzenie w doogonowym odcinku jelita przedniego. Zawiązek wydłuża się i rozszerza w osi brzuszno-grzbietowej, a następnie jego ściana grzbietowa wzrasta intensywniej od ściany przedniej i w ten sposób powstają przyszłe krzywizny żołądka. W trakcie rozwoju żołądek podlega dwóm obrotom wokół osi podłużnej oraz osi przednio-tylnej. W osi podłużnej obrót dokonuje się o 90 o, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W rezultacie ściana lewa staje się ścianą przednią (brzuszną), a ściana prawa tylną (grzbietową). Obrót w osi przednio-tylnej, odbywający się także zgodnie z ruchem wskazówek zegara, powoduje przemieszczenie części odźwiernikowej żołądka na prawo i ku górze. Krzywizna większa znajduje się odtąd w części dolnej, a krzywizna mniejsza w części górnej i prawej. Żołądek przytwierdzony jest do ściany grzbietowej jamy brzusznej przez krezkę grzbietową żołądka. Krezka ulega rotacji w osi podłużnej i przesuwając się oraz fałdując, tworzy torbę sieciową. Dwunastnica Dwunastnica powstaje na początku 4. tygodnia rozwoju z dwóch zawiązków z końcowej części jelita przedniego oraz głowowej części jelita środkowego. Oba zawiązki, wzrastając, tworzą pętlę w kształcie litery C. Wraz z obrotami żołądka pętla dwunastnicy skręca na prawo i uzyskuje położenie pozaotrzewnowe. W tygodniu ciąży nabłonek endodermalny przejściowo zwęża lub zamyka światło dwunastnicy. Ponowne udrożnienie następuje pod koniec okresu zarodkowego. Wątroba i pęcherzyk żółciowy Zawiązek wątroby, przewodów żółciowych i pęcherzyka żółciowego pojawia się na początku 4. tygodnia rozwoju jako zgrubienie w ogonowej części jelita przedniego, zwane pączkiem lub uchyłkiem wątrobowym. Pączek endodermalny szybko się powiększa i wnika do mezodermy przegrody poprzecznej. Pączek wątrobowy dzieli się na większą część głowową zawiązek wątroby, i mniejszą część ogonową zawiązek pęcherzyka żółciowego. Oba zawiązki wrastają pomiędzy blaszki krezki brzusznej. Szybko dzielące się komórki endodermalne tworzą blaszki (sznury) komórek wątrobowych, które wnikają do przegrody poprzecznej, integrują się z żyłami pępowinowymi oraz żółtkowymi zaopatrującymi wątrobę i ostatecznie wykształcają sieć naczyń włosowatych zatokowych zrazika wątrobowego. Komórki Browicza Kupffera pochodzą z monocytów szpiku. Wątroba zarodkowa rośnie szybko i w pewnym okresie wypełnia większą część jamy brzusznej. Decyduje o tym czynność hemopoetyczna, która rozpoczyna się w wątrobie w 6. tygodniu ciąży. W 9. tygodniu narząd stanowi 10% masy całego płodu. W ostatnich dwóch miesiącach życia prenatalnego aktywność hemopoetyczna słabnie. Małe ogniska krwiotworzenia mogą się pojawić w wątrobie noworodka, a w późniejszym okresie życia w niektórych stanach chorobowych. Mniejsza, ogonowa część pączka wątrobowego przekształca się w pęcherzyk żółciowy i przewód pęcherzyka żółciowego. Przewód pęcherzykowy po połączeniu się z przewodem wątrobowym wspólnym tworzy przewód żółciowy wspólny. Wydzielanie żółci rozpoczyna się w tygodniu rozwoju. Żółć przechodzi do dwunastnicy i zabarwia treść jelitową smółkę na kolor ciemnozielony. Trzustka Trzustka rozwija się z dwóch pączków (zawiązków) grzbietowego i brzusznego, które powstają z wyściółki endodermalnej części bliższej dwunastnicy. Z pączka grzbietowego tworzą się górna część głowy, cieśń, trzon i ogon, a z pączka brzusznego wyrostek haczykowaty i dolna część głowy trzustki.

4 131 Oba pączki zespalają się i powstają przewody, które podlegają kanalikowym rozgałęzieniom, odpowiadającym przyszłym przewodom wyprowadzającym. Końcowe odcinki tych rozgałęzień tworzą skupienia komórek endodermalnych, przekształcające się w pęcherzyki części wewnątrzwydzielniczej trzustki. Komórki wysp trzustkowych (wyspy trzustkowe Langerhansa) powstają w 3. miesiącu rozwoju z nabłonka małych przewodów trzustkowych. Wydzielanie insuliny i glukagonu rozpoczyna się około 20. tygodnia ciąży. Skąpa tkanka łączna pokrywająca narząd rozwija się z mezenchymy. W związku z pojawieniem się torby sieciowej trzustka umiejscowiona zostaje w położeniu wewnątrzotrzewnowym. Śledziona Zawiązek śledziony pojawia się w 5. tygodniu rozwoju. Między blaszkami krezki grzbietowej żołądka powstaje skupienie komórek mezenchymalnych, które proliferując, tworzą torebkę, beleczki oraz zrąb siateczkowy narządu. Około 4. miesiąca ciąży w śledzionie rozpoczyna się hematopoeza, która trwa do 8. miesiąca. Limfocyty T i B wnikają do narządu w końcu okresu płodowego i wtedy następuje zróżnicowanie miąższu na miazgę białą i czerwoną. Po obrotach żołądka i przemieszczeniach krezki grzbietowej żołądka śledziona umiejscowiona zostaje w położeniu wewnątrzotrzewnowym. JELITO ŚRODKOWE Jelito pierwotne środkowe rozpoczyna się przy ujściu przewodu żółciowego do dwunastnicy, a kończy w miejscu połączenia 2 /3 części bliższej z 1 /3 części dalszej okrężnicy poprzecznej. Z jelita środkowego powstają jelito cienkie (część dalsza dwunastnicy, jelito czcze i kręte), jelito ślepe z wyrostkiem robaczkowym, część wstępująca jelita grubego i prawa połowa (do 2 /3 całkowitej długości) okrężnicy poprzecznej. Rozwój jelita cechuje się szybkim wydłużaniem się i wytworzeniem pętli jelitowej. U podstawy pętli znajduje się ujście przewodu żółtkowego. Ramię głowowe i ogonowe pętli rozwijają się odmiennie. Na początku 6. tygodnia ciąży jelito szybko rośnie, nie mieści się w jamie brzusznej i wnika do sznura pępowinowego, tworząc fizjologiczną przepuklinę pępkową. Głowowa część pętli rośnie szybciej i wytwarza pętle wtórne jelita czczego i część jelita krętego. Ogonowa część pętli wydłuża się, ale nie tworzy pętli. Powstają z niej: część jelita krętego, jelito ślepe z wyrostkiem robaczkowym i jelito grube (do 2 /3 części dalszej okrężnicy poprzecznej). Przepuklinowa pętla dokonuje obrotu o 90 o w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.

5 132 W 10. tygodniu rozwoju pętle jelitowe powracają (cofają się) do jamy brzusznej. Jako pierwsza powraca bliższa część jelita czczego, która umiejscawia się po stronie lewej, ale cofające się pętle układają się coraz bardziej po stronie prawej. Ostatnią częścią cofającego się jelita jest uchyłek jelita ślepego, który powstaje jako stożkowate rozszerzenie ogonowego ramienia pierwotnej pętli. Umiejscawia się on najpierw w prawej, górnej części brzucha, poniżej prawego płata wątroby, a następnie zstępuje do prawego dołu biodrowego. Z bliższego odcinka uchyłku powstają okrężnica wstępująca i prawe zgięcie okrężnicy. W odcinku dalszym uchyłku tworzy się wąskie uwypuklenie wyrostek robaczkowy. Cofające się jelito grube (ramię ogonowe pętli) dokonuje drugiego obrotu o 180 o (całkowity obrót jelita środkowego wynosi 270 o ). Po cofnięciu się jelit do jamy brzusznej ich krezki zlewają się w kilku miejscach z otrzewną ścienną. W czasie powrotu pętli jelitowej pęcherzyk żółtkowy oraz przewód żółtkowy ostatecznie zanikają i tracą połączenie z jelitem. JELITO TYLNE Jelito pierwotne tylne jest końcowym odcinkiem jelita pierwotnego na odcinku od 1 /3 części okrężnicy poprzecznej do błony stekowej. Z tej części jelita pierwotnego powstają: część dalsza okrężnicy poprzecznej, jelito grube zstępujące (okrężnica zstępująca), okrężnica esowata, odbytnica, górna część kanału odbytniczego, nabłonek pęcherza moczowego i części cewki moczowej. Końcowa część jelita tylnego rozszerza się i tworzy stek (cloaca). Jama steku wysłana jest nabłonkiem endodermalnym, który stanowi jednocześnie wewnętrzną wyściółkę błony stekowej. Zewnętrzną wyściółką błony stekowej jest ektoderma. Do jamy stekowej od strony brzusznej uchodzi omocznia, a po bokach wnikają przewody śródnercza. W dalszym etapie rozwoju do steku dostaje się mezenchyma, która tworzy przegrodę moczowo-odbytową i stek zostaje podzielony na: część grzbietową (tylną) kanał odbytowo-odbytniczy, część brzuszną (przednią) zatokę moczowo- -płciową. Przegroda moczowo-odbytowa łączy się z błoną stekową i powstaje przednia błona moczowo-płciowa oraz tylna błona odbytowa. Miejscem połączenia przegrody moczowo-płciowej z błoną stekową w ustroju dojrzałym jest trzon krocza. Około 9. tygodnia rozwoju błona odbytowa pęka i wytwarza się kanał odbytniczy (odbytu). W ten sposób następuje połączenie jelita tylnego (i całego przewodu pokarmowego) z jamą owodni. Tablica 49. Układ pokarmowy jelito środkowe. Schemat ilustrujący rozwój jelita środkowego, które w okresie od 6. (A) do 11. tygodnia ciąży (F) wydłuża się, wnika do sznura pępowinowego (powstaje fi zjologiczna przepuklina pępowinowa), dokonuje obrotów w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, powraca do jamy brzusznej i zajmuje ostateczne położenie.

6 UKŁAD POKARMOWY JELITO ŚRODKOWE - embriologia.indd :50:06

7 134 ZABURZENIA W ROZWOJU PRZEWODU POKARMOWEGO Wady jelita przedniego Niedrożność przełyku. Jest to inaczej brak naturalnego kanału narządu. Wada ta jest najczęściej związana z przetoką tchawiczo-przełykową. Zwężenie przełyku. Wada powstaje w wyniku zaburzeń w rekanalizacji przełyku. Zwężenie występuje najczęściej w 1 /3 dolnej części przełyku. Zwężenie odźwiernika. W wadzie tej dochodzi do zmniejszenia światła okolicy zwieracza żołądka. Zwężenie odźwiernika występuje u płci męskiej z częstością 1 na 200 porodów, a u płci żeńskiej 1 na 1000 porodów. Ryzyko ponownego wystąpienia wady w rodzinie jest duże. Zwężenie dwunastnicy. Do wady dochodzi, gdy w 8. tygodniu ciąży nie następuje ponowne udrożnienie narządu albo w przypadku nieprawidłowego rozwoju trzustki (trzustka pierścieniowata) uciskającej dwunastnicę. Niedrożność pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych. Wada dotyczy głównie pozawątrobowych przewodów żółciowych. Niekiedy powstaje jako następstwo zapalenia wątroby w okresie płodowym. Występuje 1 na urodzeń. Nietypowo umiejscowiona (ektopowa) trzustka, dodatkowa tkanka trzustki (trzustka dodatkowa). Wada może się rozwinąć w ścianie przełyku, żołądka, dwunastnicy, w uchyłku jelita krętego. Rzadką wadą występującą częściej u płci męskiej jest trzustka pierścieniowata, otaczająca (uciskająca) część dalszą dwunastnicy. Dodatkowa śledziona. Drobne skupienia śledziony mogą się pojawić we wnęce śledziony, w trzustce lub więzadle żołądkowo-śledzionowym. Wady jelita środkowego Wrodzone wady jelit w postaci agenezji (braku zawiązka), niedorozwoju (hipoplazja) lub nadmiernego rozwoju (hiperplazja) są dość powszechne. Ich przyczynami mogą być zaburzenia w rozwoju samej cewy pokarmowej, niepełny obrót pętli jelitowej, niewłaściwe połączenie z krezkami oraz wady narządów sąsiadujących. Niedokonanie się obrotu jelit. Zarówno niepełny obrót, jak i obrót w odwrotnym kierunku są przyczyną poważnych nieprawidłowości w ułożeniu jelit i mogą prowadzić do niedrożności jelit. Jeżeli nastąpi obrót o 180 o, to kątnica z jelitem ślepym znajdą się po lewej zamiast po prawej stronie brzucha. W przypadku gdy obrót dokonuje się zgodnie z ruchem wskazówek zegara, następuje przemieszczenie dwunastnicy do przodu, a okrężnicy poprzecznej do tyłu. Jeżeli po drugim obrocie zahamowany zostaje proces zstępowania jelita ślepego, to znajdzie się ono wraz z wyrostkiem robaczkowym w położeniu podwątrobowym. Taki stan występuje u około 6% płodów. Nieprawidłowa lokalizacja bywa przyczyną błędów diagnostycznych w przypadku zapalenia wyrostka robaczkowego lub trudności z jego odszukaniem w czasie zabiegu operacyjnego. Uchyłek jelita krętego. Jest pozostałością przewodu pęcherzyka żółtkowego. Uchyłek jelita krętego, zwany także uchyłkiem Meckela, jest najczęstszą wadą przewodu pokarmowego o dużym znaczeniu klinicznym. Występuje u 2 4% ludzi, 3 5 razy częściej u płci męskiej. Przepuklina pępowinowa. Wada powstaje wtedy, gdy pętla jelitowa nie cofa się do jamy brzusznej. W worku przepuklinowym, utworzonym przez otrzewną i owodnię sznura pępowinowego, znajdują się jelita, a w ciężkich przypadkach wątroba, śledziona, trzustka. Wypadnięcie trzewi ewentracja występuje w przypadku zaburzeń w powstawaniu fałdów bocznych zarodka w 4. tygodniu rozwoju. Wadę wykrywa się u 1 na 6000 noworodków. Przepuklina pępkowa. Jelita w odpowiednim czasie wracają do jamy brzusznej, ale w końcu okresu płodowego lub po urodzeniu mogą przez niezamknięty otwór w pępku wydostać się poza jamę brzuszną. Wówczas worek przepuklinowy pokryty jest skórą. Przetoka żółtkowa, przetoka jelitowo-pępkowa. Przetoka powstaje w przypadku zachowania drożnego połączenia między jelitem a pępkiem (przetrwały przewód żółtkowo-jelitowy). W tej wadzie w pępku może się pojawić treść jelitowa (kał). Inną postacią pozostałości po przewodzie może być torbiel żółtkowa albo włókniste połączenie między tymi narząda- Tablica 50. Wady układu pokarmowego. Przykłady różnych wad jelita oraz okolicy odbytu i krocza.

8 WADY UKŁADU POKARMOWEGO Przetoka odbytniczo-pochwowa embriologia.indd :50:10

9 136 mi. Łącznotkankowe sznury włókniste mogą powodować skręt jelit. Wrodzone rozszerzenie jelita grubego (choroba Hirschsprunga). Jest to wada (choroba) uwarunkowana genetycznie (dziedziczenie wieloczynnikowe). Zaburzenie migracji komórek grzebieni nerwowych prowadzi do braku zwojów przywspółczulnych w błonie mięśniowej okrężnicy esowatej i odbytnicy. Odcinek jelita dotknięty wadą obkurcza się, a jelito położone proksymalnie nadmiernie się rozszerza. Choroba występuje u 1 na noworodków, trzy razy częściej u płci męskiej. Brak lub niekompletna przednia ściana brzucha kolosomia, gastroschisis. Do wady dochodzi wskutek zaburzenia w łączeniu się fałdów bocznych zarodka w 4. tygodniu rozwoju. Anomalia zazwyczaj występuje po prawej stronie od linii pośrodkowej ciała, częściej u płci męskiej. W wadzie tej narządy jamy brzusznej (najczęściej jelita) wnikają do jamy owodni i są opłukiwane przez płyn owodniowy. U noworodka stan ten nazywany jest wytrzewieniem. Wady jelita tylnego Nieprawidłowości w rozwoju odbytu występują u 1 na 5000 noworodków, częściej u płci męskiej niż żeńskiej. Dochodzi do nich w wyniku nieprawidłowego rozwoju przegrody moczowo-odbytowej i/lub niepełnego podziału steku na część moczowo-płciową i część odbytowo-odbytniczą. Ze względów klinicznych wady te dzieli się na: wady dolnej części okolicy odbytowo-odbytniczej, do których zalicza się między innymi brak odbytu z przetoką lub bez przetoki, zwężenie odbytu, niedrożność błoniastą odbytu, wady górnej części okolicy odbytowo-odbytniczej, np. brak odbytu i kanału odbytowego, niedrożność odbytnicy, przetrwały stek. Agenezja (brak) odbytu i kanału odbytniczego. Jest to najczęstszy typ wady występuje w 2 /3 przypadków wszystkich wad tej okolicy ciała. W anomalii brak jest odbytu i kanału odbytniczego, a odbytnica kończy się ślepo poniżej miednicy. Zazwyczaj powstaje przetoka między odbytnicą a pęcherzem moczowym (przetoka odbytniczo-pęcherzowa), odbytnicą a cewką moczową męską (przetoka odbytniczo-cewkowa), odbytnicą a pochwą (przetoka odbytniczo-pochwowa) lub odbytnicą a przedsionkiem pochwy (przetoka odbytniczo-przedsionkowa) u płci żeńskiej. Niedrożność odbytnicy. W niedrożności odbytnicy odbyt, kanał odbytniczy i odbytnica rozwijają się, ale nie dochodzi do ich drożnego połączenia. Niekiedy śladowe połączenie stanowi sznur łącznotkankowy. Przetrwały stek. Wada ta występuje tylko u płci żeńskiej.

FLUOROURACILUM. Załącznik C.26. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1039 Poz.

FLUOROURACILUM. Załącznik C.26. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1039 Poz. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1039 Poz. 42 Załącznik C.26. FLUOROURACILUM 1 FLUOROURACILUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2 FLUOROURACILUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3 FLUOROURACILUM

Bardziej szczegółowo

DLA PLACÓWKI EDUKACJI USTAWICZNEJ EFIB mgr Weronika Szaj, wszelkie prawa zastrzeżone

DLA PLACÓWKI EDUKACJI USTAWICZNEJ EFIB mgr Weronika Szaj, wszelkie prawa zastrzeżone Układ pokarmowy przewód pokarmowy wątroba trzustka DLA PLACÓWKI EDUKACJI USTAWICZNEJ EFIB Przewód pokarmowy: ściany: błona śluzowa nabłonek wielowarstwowy płaski jama ustna, gardło, przełyk nabłonek jednowarstwowy

Bardziej szczegółowo

Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM

Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM 1. IRINOTECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINOTECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINOTECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU

Bardziej szczegółowo

Układ trawienny. Klasyfikuj prace ogólne dotyczące układu trawiennego i zaburzeń układu trawiennego u dzieci w WS 310-312.

Układ trawienny. Klasyfikuj prace ogólne dotyczące układu trawiennego i zaburzeń układu trawiennego u dzieci w WS 310-312. WI Układ trawienny Klasyfikuj prace ogólne dotyczące układu trawiennego i zaburzeń układu trawiennego u dzieci w WS 310-312. Opieka pielęgniarska w chorobach układu trawiennego w WY 156.5. Klasyfikuj prace:

Bardziej szczegółowo

Pytania na zaliczenie II-gie poprawkowe z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego

Pytania na zaliczenie II-gie poprawkowe z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego Pytania na zaliczenie II-gie poprawkowe z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego KOŃCZYNA GÓRNA Kości i ich połączenia 1. Stałe i niestałe składniki stawów 1. Połączenia

Bardziej szczegółowo

5. Powstawanie dwulistkowej tarczki zarodkowej. Drugi tydzień rozwoju 107 Zaburzenia w rozwoju w pierwszych dwóch tygodniach...

5. Powstawanie dwulistkowej tarczki zarodkowej. Drugi tydzień rozwoju 107 Zaburzenia w rozwoju w pierwszych dwóch tygodniach... SPIS TREŚCI CZĘŚĆ OGÓLNA 1. Zarys historii embriologii................ 16 2. Układ rozrodczy................... 26 Układ rozrodczy męski.................. 26 Narządy rozrodcze wewnętrzne...............

Bardziej szczegółowo

IRINOTECANUM. Załącznik C.35.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA

IRINOTECANUM. Załącznik C.35.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA Załącznik C.35.a. IRINOTECANUM Lp 1. IRINO TECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINO TECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINO TECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 4. IRINO TECANUM C15.2 BRZUSZNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU

Bardziej szczegółowo

TEMOZOLOMIDUM. Załącznik C.64. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp.

TEMOZOLOMIDUM. Załącznik C.64. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp. Załącznik C.64. TEMOZOLOMIDUM 1. TEMOZOLOMIDUM C16 2. TEMOZOLOMIDUM C16.0 3. TEMOZOLOMIDUM C16.1 4. TEMOZOLOMIDUM C16.2 5. TEMOZOLOMIDUM C16.3 6. TEMOZOLOMIDUM C16.4 7. TEMOZOLOMIDUM C16.5 8. TEMOZOLOMIDUM

Bardziej szczegółowo

Badanie usg w diagnostyce niedokonanego zwrotu jelit u noworodka

Badanie usg w diagnostyce niedokonanego zwrotu jelit u noworodka NEONATUS, Poznań 2018 Badanie usg w diagnostyce niedokonanego zwrotu jelit u noworodka Wojewódzki Szpital Zespolony, Szpital Specjalistyczny dla Dzieci i Dorosłych w Toruniu. Oddział Intensywnej Terapii

Bardziej szczegółowo

Okrężnica Leży między kątnicą a odbytnicą. Dzieli się na trzy części: wstępującą, poprzeczną i zstępującą.

Okrężnica Leży między kątnicą a odbytnicą. Dzieli się na trzy części: wstępującą, poprzeczną i zstępującą. Jelito grube stanowi końcowy odcinek przewodu pokarmowego. Składa się z kątnicy, okrężnicy, odbytnicy i odbytu. Rozpoczyna się w prawej dolnej części jamy brzusznej (w tak zwanym dole biodrowym), w miejscu

Bardziej szczegółowo

CZĘŚĆ 1 PIES DOMOWY vii

CZĘŚĆ 1 PIES DOMOWY vii SPIS TREŚCI Wprowadzenie... xii Przedmowa do wydania polskiego... xiii Mianownictwo i orientacja anatomiczna... xv Klasyfikacja zwierząt... xv Zasady mianownictwa... xviii Miana oznaczające położenie,

Bardziej szczegółowo

Informacje podstawowe - anatomia i fizjologia jelita grubego

Informacje podstawowe - anatomia i fizjologia jelita grubego Informacje podstawowe - anatomia i fizjologia jelita grubego Anatomia Jelito grube stanowi końcowy odcinek przewodu pokarmowego. Składa się z kątnicy, okrężnicy, odbytnicy i odbytu. Rozpoczyna się w prawej

Bardziej szczegółowo

Karty pracy dla grup Przykładowe odpowiedzi

Karty pracy dla grup Przykładowe odpowiedzi Jama ustna Karty pracy dla grup Przykładowe odpowiedzi Karta pracy I 1. Wykonaj schematyczny rysunek zęba i podpisz jego najważniejsze części. 2. Uzupełnij tabelę. Zęby Rozdrabnianie pokarmu Język Gruczoły

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Rozwój zarodkowy i zarys budowy układów narządów. 1 Układy narządów i rozwój jam ciała. 5 Układ moczowy. 6 Układ płciowy, układ rozrodczy

Spis treści. Rozwój zarodkowy i zarys budowy układów narządów. 1 Układy narządów i rozwój jam ciała. 5 Układ moczowy. 6 Układ płciowy, układ rozrodczy Spis treści Rozwój zarodkowy i zarys budowy układów narządów 1 Układy narządów i rozwój jam ciała 1.1 Definicje, przegląd i ewolucja jam ciała... 2 1.2 Różnicowanie listków zarodkowych (organogeneza) i

Bardziej szczegółowo

Grzegorz Lewandowski. Wydanie poprawione

Grzegorz Lewandowski. Wydanie poprawione Grzegorz Lewandowski O Wydanie poprawione GRZEGORZ LEWANDOWSKI Masaż leczniczy Wydanie poprawione i uzupełnione Łódź 2012 4 Spis treści W prowadzenie... 3 Rozdział I. Okolice ciała ludzkiego... 11 Rozdział

Bardziej szczegółowo

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla RECENZENT Prof. dr hab. med. Janina Sokołowska-Pituchowa PROJEKT OKŁADKI Marcin Bruchnalski Na okładce preparat anatomiczny ze zbiorów Muzeum Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum Fot.

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy. Układ pokarmowy

Układ pokarmowy. Układ pokarmowy Układ pokarmowy Układ pokarmowy Układ pokarmowy przekształca pokarm spożywany przez psa, dostarczając jego organizmowi energii i składników odżywczych, których potrzebuje do spełnienia różnorodnych funkcji

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy. czyli jak bułeczka przekracza barierę jelitową

Układ pokarmowy. czyli jak bułeczka przekracza barierę jelitową Układ pokarmowy czyli jak bułeczka przekracza barierę jelitową Układ pokarmowy jest zbudowany z przewodu pokarmowego oraz gruczołów dodatkowych czyli narządów wspomagających jego pracę. Przewód pokarmowy:

Bardziej szczegółowo

DNO ŻOŁ DKA TRZON ŻOŁ DKA UJŚCIE ODŹWIERNIKA ODŹWIERNIK KRZYWIZNA MNIEJSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA KRZYWIZNA WIĘKSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA

DNO ŻOŁ DKA TRZON ŻOŁ DKA UJŚCIE ODŹWIERNIKA ODŹWIERNIK KRZYWIZNA MNIEJSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA KRZYWIZNA WIĘKSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA Zał cznik C.64. TEMOZOLOMIDUM L.p. 1. TEMOZOLOMIDUM C16 2. TEMOZOLOMIDUM C16.0 3. TEMOZOLOMIDUM C16.1 4. TEMOZOLOMIDUM C16.2 5. TEMOZOLOMIDUM C16.3 6. TEMOZOLOMIDUM C16.4 7. TEMOZOLOMIDUM C16.5 8. TEMOZOLOMIDUM

Bardziej szczegółowo

Skóra mm. prosty. Wątroba lewy płat. Żołądek - artefakty. Żyła wrotna. Trzustka - trzon. ŻGD Żyła śledzionowa. Aorta

Skóra mm. prosty. Wątroba lewy płat. Żołądek - artefakty. Żyła wrotna. Trzustka - trzon. ŻGD Żyła śledzionowa. Aorta Skóra mm. prosty Wątroba lewy płat Żyła wrotna Żołądek - artefakty Trzustka - trzon ŻGD Żyła śledzionowa Aorta Fig. 1. Przekrój poprzeczny przez nadbrzusze ŻGD - Żyła główna dolna Fig. 1. Przekrój poprzeczny

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA FUNKCJONALNA

ANATOMIA FUNKCJONALNA BOGUSŁAW MARECKI ANATOMIA FUNKCJONALNA TOM II UKŁADY: naczyniowy, oddechowy, trawienny, moczowy, płciowy, nerwowy, wewnątrzwydzielniczy, narządów zmysłów, powłoka wspólna Akademia Wychowania Fizycznego

Bardziej szczegółowo

I. Część nadprzeponowa przewodu pokarmowego: 1. Jama ustna. a/ przedsionek jamy ustnej b/ jama ustna właściwa c/ cieśń gardzieli

I. Część nadprzeponowa przewodu pokarmowego: 1. Jama ustna. a/ przedsionek jamy ustnej b/ jama ustna właściwa c/ cieśń gardzieli Układ trawienny I. Część nadprzeponowa przewodu pokarmowego: 1. Jama ustna a/ przedsionek jamy ustnej b/ jama ustna właściwa c/ cieśń gardzieli 2. Gardło (część ustna i krtaniowa) 3. Przełyk (część szyjna

Bardziej szczegółowo

1. Zarys historii embriologii 3 Zarys historii embriologii medycznej w Polsce 13

1. Zarys historii embriologii 3 Zarys historii embriologii medycznej w Polsce 13 Spis treści CZĘŚĆ OGÓLNA 1. Zarys historii embriologii 3 Zarys historii embriologii medycznej w Polsce 13 2. Układ rozrodczy 17 Układ rozrodczy żeński 17 Narządy rozrodcze wewnętrzne 17 Narządy rozrodcze

Bardziej szczegółowo

Dwupłciowy tułów ludzki do ćwiczeń [ BAP_2009554.doc ]

Dwupłciowy tułów ludzki do ćwiczeń [ BAP_2009554.doc ] Dwupłciowy tułów ludzki do ćwiczeń [ ] OPIS Rozkładany, 24-częściowy tułów z niełamliwego, nieulegającego odkształceniom plastiku, przystosowanego do mycia. Wysokość: 85 cm. Głowa jest odłączalna. Dla

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy człowieka

Układ pokarmowy człowieka Układ pokarmowy człowieka Odżywianie się, a więc proces pobierania i asymilowania pokarmu, jest jedną z podstawowych funkcji życiowych, od których zależy funkcjonowanie całego organizmu. Zespół narządów

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy. podsumowanie

Układ pokarmowy. podsumowanie Układ pokarmowy podsumowanie Układ pokarmowy spełnia bardzo waŝne zadanie: przekształca pokarm spoŝywany przez człowieka, dostarczając organizmowi energii i składników odŝywczych, których potrzebuje on

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy człowieka

Układ pokarmowy człowieka Układ pokarmowy człowieka Odcinki: Jama ustna Gardło Przełyk Żołądek Jelito cienkie (dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte) Jelito grube (kątnica, okrężnica, odbytnica) Gruczoły układu pokarmowego: Ślinianki

Bardziej szczegółowo

CHIR NOWORODKA TERATOMA

CHIR NOWORODKA TERATOMA TERATOMA dr Informacja dla rodziców dzieci operowanych z powodu guzów wrodzonych krzyżowo-ogonowych Rozejście się rany operacyjnej. Uszkodzenie odbytnicy Nietrzymanie moczu Nietrzymanie stolca Uszkodzenie

Bardziej szczegółowo

VINORELBINUM. Załącznik C.63.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1180 Poz.

VINORELBINUM. Załącznik C.63.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1180 Poz. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1180 Poz. 9 Załącznik C.63.a. VINORELBINUM 1. VINORELBINUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2. VINORELBINUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3. VINORELBINUM C00.1

Bardziej szczegółowo

W części brzuszno-przyśrodkowej somity różnicują się w sklerotomy; a w części grzbietowo-bocznej w dermomiotomy.

W części brzuszno-przyśrodkowej somity różnicują się w sklerotomy; a w części grzbietowo-bocznej w dermomiotomy. Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Układ szkieletowy rozwija się z komórek mezodermy przyosiowej i bocznej oraz komórek grzebienie nerwowych. Mezoderma

Bardziej szczegółowo

Wybrane przypadki medyczne na oddziale chirurgii i onkologii dziecięcej

Wybrane przypadki medyczne na oddziale chirurgii i onkologii dziecięcej Wybrane przypadki medyczne na oddziale chirurgii i onkologii dziecięcej Maria Marciniak Opiekun koła: Dr n. med. Janusz Jabłoński Kierownik kliniki: Prof. dr n med. Ewa Andrzejewska Ostre zespoły brzuszne

Bardziej szczegółowo

WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii

WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna

Bardziej szczegółowo

Dr n. med. Piotr Malinowski,

Dr n. med. Piotr Malinowski, Plan ćwiczeń z chirurgii naczyniowej IV rok kierunek lekarski 2012 5 dni po 6 godzin ( Ćwiczą 2 grupy 5-osobowe ) Osoba odpowiedzialna za realizację programu ćwiczeń Dr n. med. Piotr Malinowski, Dr n.

Bardziej szczegółowo

Narządy płciowe Gruczoły płciowe Drogi przewodzące komórki płciowe Narządy płciowe zewnętrzne

Narządy płciowe Gruczoły płciowe Drogi przewodzące komórki płciowe Narządy płciowe zewnętrzne Narządy płciowe Gruczoły płciowe Drogi przewodzące komórki płciowe Narządy płciowe zewnętrzne Męskie narządy płciowe prącie: moszna Zewnętrzne narządy płciowe: Wewnętrzne narządy płciowe : jądra męski

Bardziej szczegółowo

Tułów człowieka [ BAP_ doc ]

Tułów człowieka [ BAP_ doc ] Tułów człowieka [ ] Prezentacja Wstep Ciało człowieka jest najpiękniejszym i najbardziej skomplikowanym mechanizmem na świecie. W naszym ciele rozgrywa się bez przerwy tysiące zdarzeń. Nasze płuca pracują,

Bardziej szczegółowo

TOPOGRAFIA JAMY BRZUSZNEJ FIZJOTERAPIA PO OPERACJACH JAMY BRZUSZNEJ DOSTĘPY DO OPERACJI JAMY BRZUSZNEJ

TOPOGRAFIA JAMY BRZUSZNEJ FIZJOTERAPIA PO OPERACJACH JAMY BRZUSZNEJ DOSTĘPY DO OPERACJI JAMY BRZUSZNEJ TOPOGRAFIA JAMY BRZUSZNEJ FIZJOTERAPIA PO OPERACJACH JAMY BRZUSZNEJ DOSTĘPY DO OPERACJI JAMY BRZUSZNEJ WPŁYW OPERACJI W OBRĘBIE JAMY BRZUSZNEJ NA CZYNNOŚĆ UKŁADU ODDECHOWEGO Okolica operacji Natężona pojemność

Bardziej szczegółowo

Kolokwium II: Brzuch, miednica i kończyna dolna

Kolokwium II: Brzuch, miednica i kończyna dolna Wykaz mian anatomicznych obowiązujących na zaliczeniu praktycznym z Anatomii dla Kierunku Ratownictwo Medyczne i Pielęgniarstwo 2014/15 Mięśnie brzucha m. prosty brzucha * smugi ścięgniste * pochewka m.

Bardziej szczegółowo

Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do:

Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do: FUNKCJE KOŚCI Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do: wzrostu adaptacji naprawy ROZWÓJ KOŚCI przed 8 tyg. życia płodowego szkielet płodu złożony jest z błon włóknistych i chrząstki szklistej po 8

Bardziej szczegółowo

Ból brzucha ó taczka Guz Uraz P yn w j. brzusznej Wymioty Nadci nienie wrotne Zapalenie trzustki Ostry brzuch Kontrola pooperacyjna

Ból brzucha ó taczka Guz Uraz P yn w j. brzusznej Wymioty Nadci nienie wrotne Zapalenie trzustki Ostry brzuch Kontrola pooperacyjna DIAGNOSTYKA PRZEWODU POKARMOWEGO Zakład Radiologii Pediatrycznej Warszawski Uniwersytet Medyczny WSKAZANIA DO DIAGNOSTYKI PRZEWODU POKARMOWEGO U DZIECI Wymioty, wzdęcie Ból/bóle brzucha Uraz Ciało obce

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN I ZASADY BHP OSTEOLOGIA OSTEOLOGIA (CIĄG DALSZY) SYNDESMOLOGIA I ARTROLOGIA

REGULAMIN I ZASADY BHP OSTEOLOGIA OSTEOLOGIA (CIĄG DALSZY) SYNDESMOLOGIA I ARTROLOGIA TEMATYKA ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTU "ANATOMIA CZŁOWIEKA" REALIZOWANA PRZEZ STUDENTÓW I ROKU WYDZIAŁU NAUK MEDYCZNYCH KIERUNEK DIETETYKA W SEMESTRZE ZIMOWYM 2010/2011 I 04. 10. 2010 05. 10. 2010 II 11. 10. 2010

Bardziej szczegółowo

NIE nowotworom u dzieci

NIE nowotworom u dzieci NIE nowotworom u dzieci Ogólnopolski Program Przesiewowych Badań Ultrasonograficznych Fundacji Ronalda McDonalda realizowany na pokładzie specjalistycznego ambulansu Zestawienie wyników badań przeprowadzonych

Bardziej szczegółowo

Rozdział 8 Układ pokarmowy

Rozdział 8 Układ pokarmowy Rozdział Układ pokarmowy Wiadomości ogólne Układ pokarmowy składa się z wyścielonej nabłonkiem cewy pokarmowej, rozciągającej się od jamy ustnej aż do kanału odbytu, oraz związanych z nią gruczołów, takich

Bardziej szczegółowo

UKŁAD POKARMOWY PTAKÓW

UKŁAD POKARMOWY PTAKÓW UKŁAD POKARMOWY PTAKÓW DZIÓB Rogowa pochwa szczęk, służy do pobierania pokarmu, charakteryzuje się bardzo dużym zróżnicowaniem gatunkowym. Pokryty nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym, zbudowanym

Bardziej szczegółowo

Leczniczy masaż stóp, czyli refleksologia

Leczniczy masaż stóp, czyli refleksologia Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Leczniczy masaż stóp, czyli refleksologia Stopy są różne. Odłóżmy jednak na bok wszelkie stopy procentowe, stopy koleżeńskie, stopy metali, stopy zysku i ryzyka, natomiast

Bardziej szczegółowo

GEMCYTABINUM. Załącznik C.28. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1050 Poz.

GEMCYTABINUM. Załącznik C.28. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1050 Poz. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1050 Poz. 42 Załącznik C.28. GEMCYTABINUM 1 GEMCYTABINUM C11 NOWOTWÓR ZŁOŚLIWY CZĘŚCI NOSOWEJ GARDŁA (NASOPHARYNX) 2 GEMCYTABINUM C11.0 ŚCIANA GÓRNA CZĘŚCI NOSOWEJ GARDŁA

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT MATKI I DZIECKA w Warszawie, Klinika Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka

INSTYTUT MATKI I DZIECKA w Warszawie, Klinika Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka Leczenie pod znakiem zapytania, czyli kontrowersje w intensywnej terapii noworodka, Pałac Sulisław; 15-1616 maja 2015 Wrodzone wytrzewienie od prenatalnej diagnozy do decyzji terapeutycznych Magdalena

Bardziej szczegółowo

Zaawansowany. Zaliczenie drugiego semestru z chirurgii i pielęgniarstwa chirurgicznego.

Zaawansowany. Zaliczenie drugiego semestru z chirurgii i pielęgniarstwa chirurgicznego. 1 Kierunek: PIELĘGNIARSTWO Nazwa przedmiotu Chirurgia i pielęgniarstwo chirurgiczne Kod przedmiotu Poziom przedmiotu Rok studiów Semestr Liczba punktów Metody nauczania Język wykładowy Imię i nazwisko

Bardziej szczegółowo

Gruczołami wspomagającymi proces trawienia są: ślinianki, wątroba i trzustka.

Gruczołami wspomagającymi proces trawienia są: ślinianki, wątroba i trzustka. Spis treści: 1.Budowa układu pokarmowego człowieka. 2.Jama ustna. 3.Budowa zęba. 4.Ślinianki. 5.Gardło i przełyk. 6.Żołądek. 7.Jelito cienkie. 8.Jelito grube. 9.Trzustka. 10.Wątroba. 11.Trawienie pokarmu.

Bardziej szczegółowo

Okres zarodkowy (embrionalny) jest to okres rozwojowy człowieka, który trwa od około szóstego lub ósmego dnia, czyli od momentu

Okres zarodkowy (embrionalny) jest to okres rozwojowy człowieka, który trwa od około szóstego lub ósmego dnia, czyli od momentu Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii UJ CM Okres zarodkowy (embrionalny) jest to okres rozwojowy człowieka, który trwa od około szóstego lub ósmego dnia, czyli od momentu implantacji zagnieżdżenia

Bardziej szczegółowo

MEDYCYNA ROZRODU Z SEKSUOLOGIĄ RÓŻNICOWANIE PŁCIOWE

MEDYCYNA ROZRODU Z SEKSUOLOGIĄ RÓŻNICOWANIE PŁCIOWE MEDYCYNA ROZRODU Z SEKSUOLOGIĄ RÓŻNICOWANIE PŁCIOWE Różnicowaniem płciowym nazywamy procesy zachodzące w okresie płodowym, które na podstawie płci genetycznej doprowadzają do powstania różnic w budowie

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI ANATOMIA OGÓLNA ŚCIANY TUŁOWIA. Rozdział 1. Rozdział 2

SPIS TREŚCI ANATOMIA OGÓLNA ŚCIANY TUŁOWIA. Rozdział 1. Rozdział 2 Rozdział 1 ANATOMIA OGÓLNA 1.1. Wiadomości wstępne... 9 1.2. Ogólna budowa ciała... 11 1.3. Określanie położenia struktur anatomicznych w przestrzeni... 15 1.4. Rozwój listków zarodkowych. Początki organogenezy...

Bardziej szczegółowo

... (imię, nazwisko, data urodzenia, nr hist. chor.) Pacjent został zakwalifikowany do operacji przez dr..

... (imię, nazwisko, data urodzenia, nr hist. chor.) Pacjent został zakwalifikowany do operacji przez dr.. LAPAROSKOPIA APPENDECTOMIA CHOLECYSTEKTOMIA dr Informacja dla pacjentów i rodziców dzieci operowanych z powodu zmian chorobowych pęcherzyka żółciowego, wyrostka robaczkowego i innych operacji metodą laparoskopową

Bardziej szczegółowo

Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych.

Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. 1. Czym jest tkanka? To zespół komórek o podobnej budowie, które wypełniają w organizmie określone funkcje. Tkanki tworzą różne narządy, a te układy narządów.

Bardziej szczegółowo

Adam Zborowski. ATLAS anatomii człowieka

Adam Zborowski. ATLAS anatomii człowieka Adam Zborowski ATLAS anatomii człowieka Kraków 2007 SPIS TREŚCI schemat komórki ludzkiej...12 rodzaje komórek...13 składniki komórkowe krw i... 14 rodzaje komórek...15 rodzaje nabłonków jednowarstwowych...

Bardziej szczegółowo

GEMCYTABINUM. Załącznik C.28. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1260 Poz.

GEMCYTABINUM. Załącznik C.28. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1260 Poz. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1260 Poz. 71 Załącznik C.28. GEMCYTABINUM 1 GEMCYTABINUM C11 NOWOTWÓR ZŁOŚLIWY CZĘŚCI NOSOWEJ GARDŁA (NASOPHARYNX) 2 GEMCYTABINUM C11.0 ŚCIANA GÓRNA CZĘŚCI NOSOWEJ GARDŁA

Bardziej szczegółowo

a/ narząd słuchu b/ narząd statyczny

a/ narząd słuchu b/ narząd statyczny Ucho Ucho = narząd przedsionkowoślimakowy a/ narząd słuchu b/ narząd statyczny I. Ucho zewnętrzne: 1/ małŝowina uszna 2/ przewód słuchowy zewnętrzny - szkielet: chrzęstny, kostny - skóra: włosy, gruczoły

Bardziej szczegółowo

OSTEOPATIA GINEKOLOGICZNA OSTEOPATA EWELINA TYSZKO-BURY

OSTEOPATIA GINEKOLOGICZNA OSTEOPATA EWELINA TYSZKO-BURY OSTEOPATIA GINEKOLOGICZNA OSTEOPATA EWELINA TYSZKO-BURY MIEDNICA- budowa Żródło: grafika google MIEDNICA- kość biodrowa TRZON KOŚCI BIODROWEJ- stanowi część panewki stawu biodrowego (ok 2/5 panewki) TALERZ

Bardziej szczegółowo

Seminarium dla studentów Przemysław Pyda

Seminarium dla studentów Przemysław Pyda Seminarium dla studentów - 2016 Przemysław Pyda Historia wyników transplantacji jelit 1967 1972 1985 Pierwsze przeszczepienie jelit Lillehei Uniwesytet Minesota Pierwsze 10 transplantacji jelit najdłuższe

Bardziej szczegółowo

Marian Bartkowiak Nastawienia 1

Marian Bartkowiak Nastawienia 1 l.p. Nastawienie do: 1. + aminokwasów, aminokwasów jako życia, bycia zawsze gotowym na aminokwasy, bycia zawsze otwartym na aminokwasy, bycia zawsze gotowym na aminokwasy jako na, bycia zawsze otwartym

Bardziej szczegółowo

VINORELBINUM. Załącznik C.63.

VINORELBINUM. Załącznik C.63. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1462 Poz. 71 Załącznik C.63. VINORELBINUM 1. VINORELBINUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2. VINORELBINUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3. VINORELBINUM C00.1

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy. Ryc. 1. Sterowane spożywania pokarmu przez ośrodki sytości i głodu zlokalizowane w międzymózgowiu: Jedzenie.

Układ pokarmowy. Ryc. 1. Sterowane spożywania pokarmu przez ośrodki sytości i głodu zlokalizowane w międzymózgowiu: Jedzenie. Układ pokarmowy Ryc. 1. Sterowane spożywania pokarmu przez ośrodki sytości i głodu zlokalizowane w międzymózgowiu: Jedzenie Szukanie i zdobywanie jedzenia WPG OS OG NPG Nie szukanie jedzenia Nie jedzenie

Bardziej szczegółowo

Lp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi

Lp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi Choroby układu nerwowego 1 Zabiegi zwalczające ból i na układzie współczulnym * X 2 Choroby nerwów obwodowych X 3 Choroby mięśni X 4 Zaburzenia równowagi X 5 Guzy mózgu i rdzenia kręgowego < 4 dni X 6

Bardziej szczegółowo

ISBN 978-83-7277-626-6

ISBN 978-83-7277-626-6 Copyright by Wydawnictwo ASTRUM Sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone Redakcja Jolanta Tkaczyk Redakcja techniczna Elżbieta Bursztynowicz Projekt okładki Teresa Bielecka Wydanie I Żadna część tej pracy

Bardziej szczegółowo

PACLITAXELUM. Załącznik C.47. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA

PACLITAXELUM. Załącznik C.47. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA Załącznik C.47. PACLITAXELUM Lp 1. PACLITAXELUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2. PACLITAXELUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3. PACLITAXELUM C00.1 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI DOLNEJ 4. PACLITAXELUM

Bardziej szczegółowo

VINORELBINUM. Załącznik C.63.

VINORELBINUM. Załącznik C.63. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1499 Poz. 133 Załącznik C.63. VINORELBINUM 1. VINORELBINUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2. VINORELBINUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3. VINORELBINUM C00.1

Bardziej szczegółowo

TABELA NORM USZCZERBKU NA ZDROWIU EDU PLUS

TABELA NORM USZCZERBKU NA ZDROWIU EDU PLUS Załącznik nr do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Edu Plus zatwierdzonych uchwałą 0/04/03/204 Zarządu InterRisk TU S.A. Vienna Insurance Group z dnia 04.03.204 r. I. USZKODZENIA GŁOWY. ZŁAMANIE KOŚCI POKRYWY

Bardziej szczegółowo

tel:

tel: Meskie narządy płciowe, 4 części Nr ref: MA01592 Informacja o produkcie: Męskie narządy rozrodcze 4 częściowy model naturalnej wielkości męskich organów rozrodczych. Istnieje możliwość otwarcia modelu

Bardziej szczegółowo

PACLITAXELUM. Zał cznik C.47. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA

PACLITAXELUM. Zał cznik C.47. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA Zał cznik C.47. PACLITAXELUM Lp 1. PACLITAXELUM C00 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WARGI 2. PACLITAXELUM C00.0 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI GÓRNEJ 3. PACLITAXELUM C00.1 POWIERZCHNIA ZEWNĘTRZNA WARGI DOLNEJ 4. PACLITAXELUM

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE II BIOLOGIA. HASŁO PROGRAMOWE: Funkcjonowanie organizmu człowieka jako zintegrowanej całości

SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE II BIOLOGIA. HASŁO PROGRAMOWE: Funkcjonowanie organizmu człowieka jako zintegrowanej całości SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE II BIOLOGIA NAUCZYCIEL PROWADZĄCY... TEMAT LEKCJI: Rozwój płodowy człowieka KLASA... DATA:... GODZ... HASŁO PROGRAMOWE: Funkcjonowanie organizmu człowieka jako zintegrowanej

Bardziej szczegółowo

Anatomia uszka lewego przedsionka w sercu ludzkim

Anatomia uszka lewego przedsionka w sercu ludzkim Anatomia uszka lewego przedsionka w sercu ludzkim Rafał Kamiński I Kardiochirurgiczne spotkanie edukacyjne, Grudziądz 2015 Wstęp Embriologia i anatomia serca w zarysie Znaczenie kliniczne uszka prawego

Bardziej szczegółowo

Tkanka nabłonkowa. Gruczoły i ich podział

Tkanka nabłonkowa. Gruczoły i ich podział Tkanka nabłonkowa Gruczoły i ich podział Tkanka nabłonkowa 4 główne typy nabłonka: 1. Pokrywający 2. Wchłaniający = resorbcyjny 3. Gruczołowy egzo-, endokrynny 4. Wyspecjalizowany czuciowy, rozrodczy Brak

Bardziej szczegółowo

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Układ moczowy Dwie nerki wydzielające mocz Dwa moczowody prowadzące mocz z nerek do pęcherza moczowego Pęcherz moczowy, gdzie jest

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Ratownictwo medyczne Kod kierunku: 12.9 Specjalność: - 1. PRZEDMIOT

Bardziej szczegółowo

II Warsztaty Medycyna Pola Walki Medycyna Taktyczna Ratowanie Pacjenta Urazowego PTSD

II Warsztaty Medycyna Pola Walki Medycyna Taktyczna Ratowanie Pacjenta Urazowego PTSD Wojskowe Centrum Kształcenia Medycznego w Łodzi im. gen. bryg. dr. med. Stefana Hubickiego II Warsztaty Medycyna Pola Walki Medycyna Taktyczna Ratowanie Pacjenta Urazowego PTSD kpt. lek. Grzegorz Lewandowski

Bardziej szczegółowo

Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie

Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie DIAGNOSTYKA CHORÓB NARZĄDÓW MIEDNICY MNIEJSZEJ U DZIEWCZĄT Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie 1 2 2 Cele wykładu Zaprezentowanie

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA wykład 2 Układ Sercowo - Naczyniowy. 18 października 2006

ANATOMIA wykład 2 Układ Sercowo - Naczyniowy. 18 października 2006 1. Naczynia krwionośne. tętnice krew płynie od serca do tkanek (sieci naczyń kapilarnych / włosowatych) bez względu na to czy zawierają krew natlenowaną czy odtlenowaną) krew od serca grube ściany oddają

Bardziej szczegółowo

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Przewód pokarmowy Przewód pokarmowy zaczyna się w jamie ustnej, przechodzi przez klatkę piersiową, jamę brzuszną i miednicę, kończy

Bardziej szczegółowo

mgr Grzegorz Witkowski Układ oddechowy

mgr Grzegorz Witkowski Układ oddechowy mgr Grzegorz Witkowski Górne drogi odd: - Jama nosowa - Gardło Dolne drogi odd: - Krtań - Tchawica - Oskrzela - Płuca Jama nosowa Nos zewnętrzny: - Trójścienna piramida - Koniec górny: nasada nosa - Boczne

Bardziej szczegółowo

Skroń. Czaszka. Oczodół Szczęka górna. Zęby Szczęka dolna Obojczyk. Kość jarzmowa. Kręg szyjny. Łopatka. Mostek. Żebra/klatka piersiowa Humerus

Skroń. Czaszka. Oczodół Szczęka górna. Zęby Szczęka dolna Obojczyk. Kość jarzmowa. Kręg szyjny. Łopatka. Mostek. Żebra/klatka piersiowa Humerus Czaszka Skroń Kość jarzmowa Kręg szyjny Oczodół Szczęka górna Zęby Szczęka dolna Obojczyk Łopatka Żebra/klatka piersiowa Humerus Mostek Kręgosłup piersiowy Kręg lędźwiowy Łokieć Kość promieniowa Miednica

Bardziej szczegółowo

Klatka piersiowa. 5. Ściany klatki piersiowej. 8. Płuca i opłucna. 6. Jama klatki piersiowej. 7. Śródpiersie. 9. Anatomia powierzchniowa

Klatka piersiowa. 5. Ściany klatki piersiowej. 8. Płuca i opłucna. 6. Jama klatki piersiowej. 7. Śródpiersie. 9. Anatomia powierzchniowa Grzbiet 1. Kości, więzadła i stawy Kręgosłup: opis ogólny...................................... 2 Budowa kręgosłupa......................................... 4 Odcinek szyjny kręgosłupa..................................

Bardziej szczegółowo

Anatomia nerek i miednicy w badaniu USG

Anatomia nerek i miednicy w badaniu USG Anatomia nerek i miednicy w badaniu USG Anna Torres clinical_anat@imul.pl Chair of Anatomy, Department of Didac;cs and Medical Simula;on, imul.pl; www.csmlublin.pl Plan na dziś Wiedza Przekroje anatomiczne

Bardziej szczegółowo

1 NADBRZUSZE 3 Anu E. Obaro, Venus Hedayati, Colin R. Deane, Keshthra Satchithananda i Paul S. Sidhu

1 NADBRZUSZE 3 Anu E. Obaro, Venus Hedayati, Colin R. Deane, Keshthra Satchithananda i Paul S. Sidhu SPIS TREŚCI Redaktorzy Współpracownicy XI XIII DOROŚLI 1 NADBRZUSZE 3 Anu E. Obaro, Venus Hedayati, Colin R. Deane, Keshthra Satchithananda i Paul S. Sidhu Wątroba Ocena wielkości wątroby 4 Ocena zwłóknienia

Bardziej szczegółowo

Budowa i funkcje układu pokarmowego.

Budowa i funkcje układu pokarmowego. Literka.pl Budowa i funkcje układu pokarmowego. Data dodania: 2011-06-13 21:40:08 Autor: Iwona Ewa Wiśniewska Jest to konspekt przeznaczony dla klasy I gimnazjum z tematu: Budowa i funkcje układu pokarmowego.

Bardziej szczegółowo

Wrodzone niedrożności jelita

Wrodzone niedrożności jelita Wrodzone niedrożności jelita Maciej Bagłaj Klinika Chirurgii Urologii Dziecięcej, UM Wroclaw Sulisław, 15 maj Scenariusz kliniczny.. Noworodek płci męskiej został przekazany do Kliniki Chirurgii Dziecięcej

Bardziej szczegółowo

SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ

SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ DZIELI SIĘ NA: kości obręczy kończyny dolnej, który stanowią kości miedniczne, kości części wolnej kończyny dolnej: - kość udowa

Bardziej szczegółowo

SZKIELET KOŃCZYNY GÓRNEJ

SZKIELET KOŃCZYNY GÓRNEJ Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 SZKIELET KOŃCZYNY GÓRNEJ SZKIELET Szkielet kończyny górnej dzieli się na: 1. Kości obręczy kończyny górnej: - obojczyk, - łopatka 2. Kości części wolnej kończyny górnej: - kość

Bardziej szczegółowo

Podstawy anatomii, wykłady

Podstawy anatomii, wykłady Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Nauk Przyrodniczych Zakład: Anatomii i Antropologii Podstawy anatomii, wykłady Osoby prowadzące przedmiot: Barbara Duda, prof. nadzw. dr hab.,

Bardziej szczegółowo

Anatomia, embriologia i fizjologia nerek, budowa kłębuszka nerkowego

Anatomia, embriologia i fizjologia nerek, budowa kłębuszka nerkowego Anatomia, embriologia i fizjologia nerek, budowa kłębuszka nerkowego Krzysztof Letachowicz Katedra i Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Kierownik: Prof.

Bardziej szczegółowo

KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY

KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY nr zad. max punktów 1. 4 pkt. A. ośrodek dotyku płat ciemieniowy ośrodek ruchowy płat czołowy ośrodek Wernickiego płat skroniowy

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa... 11. Wstęp... 12. 1. Badanie jamy brzusznej (M. Żakiewicz)... 13

Spis treści. Przedmowa... 11. Wstęp... 12. 1. Badanie jamy brzusznej (M. Żakiewicz)... 13 Spis treści Przedmowa... 11 Wstęp... 12 1. Badanie jamy brzusznej (M. Żakiewicz)... 13 2. Otwarcie jamy brzusznej w liniach: pośrodkowej i przypośrodkowej (M. Żakiewicz, P. Trębacz)... 15 3. Boczne otwarcie

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA ROK I 1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: 2. Kierownik Zakładu:

ANATOMIA ROK I 1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: 2. Kierownik Zakładu: ANATOMIA ROK I 1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: Zakład Anatomii Prawidłowej Człowieka UMB 2. Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Janusz Bogdan Dzięcioł 3. Osoba odpowiedzialna

Bardziej szczegółowo

Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3 OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ ŻEBRO

Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3 OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ ŻEBRO Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ W skład szkieletu klatki piersiowej wchodzi: 12 kręgów piersiowych, 12 par żeber i mostek. trzon mostka ŻEBRO Jest kością długą w kształcie

Bardziej szczegółowo

Histologia i embriologia

Histologia i embriologia Histologia i embriologia 1. Tematy wykładów łącznie 35 godzin (11 wykładów 3-godzinnych i 1 wykład 2-godzinny) Lp. Tytuł wykładu 1 Tkanki definicja i klasyfikacja. Tkanka nabłonkowa - 3 godz. 2 Definicja

Bardziej szczegółowo

Badanie ultrasonograficzne między 11 a 14 tc. ocena kształtu czaszki, sierpu mózgu, splotów naczyniówkowych komór bocznych ocena kręgosłupa

Badanie ultrasonograficzne między 11 a 14 tc. ocena kształtu czaszki, sierpu mózgu, splotów naczyniówkowych komór bocznych ocena kręgosłupa Ocena układu nerwowego u płodu w świetle Rekomendacji Sekcji USG PTG Wykonanie trzech przesiewowych badań ultrasonograficznych w ciąży: przed 10 tygodniem ciąży 11 14 tydzień ciąży 18 24 tydzień ciąży

Bardziej szczegółowo

Zaawansowane techniki ratujące życie USG typu FAST w urazach i wkłucia doszpikowe

Zaawansowane techniki ratujące życie USG typu FAST w urazach i wkłucia doszpikowe Wojskowe Centrum Kształcenia Medycznego w Łodzi im. gen. bryg. dr. med. Stefana Hubickiego Zaawansowane techniki ratujące życie USG typu FAST w urazach i wkłucia doszpikowe kpt. lek. Grzegorz LEWANDOWSKI

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. 2. Komórka płciowa żeńska komórka jajowa... 20 Budowa jajnika... 20 Oogeneza... 20 Regulacja hormonalna czynności jajnika...

SPIS TREŚCI. 2. Komórka płciowa żeńska komórka jajowa... 20 Budowa jajnika... 20 Oogeneza... 20 Regulacja hormonalna czynności jajnika... SPIS TREŚCI 1. Komórka płciowa męska plemnik.................................... 15 Budowa jądra...................................................... 15 Spermatocytogeneza................................................

Bardziej szczegółowo

www.pandm.org ROZSZCZEP KRĘGOSŁUPA (Spina Biffida)

www.pandm.org ROZSZCZEP KRĘGOSŁUPA (Spina Biffida) ROZSZCZEP KRĘGOSŁUPA (Spina Biffida) 1.To niedorozwój i zaburzenie łączenia punktów kostnienia trzonów i łuków kręgów prowadzące do powstania szczeliny. 2.Jest wynikiem braku czasowej koordynacji etapów

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy. Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii

Układ pokarmowy. Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii Układ pokarmowy Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii ndrela@biol.uw.edu.pl Układ pokarmowy (układ trawienny) Skład: przewód pokarmowy + wyspecjalizowane narządy trawienne Funkcja: pobieranie

Bardziej szczegółowo

NAUKI O CZŁOWIEKU. Biologia kości Terminologia

NAUKI O CZŁOWIEKU. Biologia kości Terminologia NAUKI O CZŁOWIEKU Biologia kości Terminologia PODSTAWOWE INFORMACJE O KOŚCIACH Kośd jest jedną z najmocniejszych substancji biologicznych Szkielet jednak to mniej niż 20% masy ciała FUNKCJE KOŚCI Układ

Bardziej szczegółowo

Slajd 1 KOŃCZYNA DOLNA: MIĘŚNIE OBRĘCZY. Slajd 2. Slajd 3 MM WEWNĘTRZNE

Slajd 1 KOŃCZYNA DOLNA: MIĘŚNIE OBRĘCZY. Slajd 2. Slajd 3 MM WEWNĘTRZNE Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 KOŃCZYNA DOLNA: MIĘŚNIE OBRĘCZY Do tej grupy należą mięśnie działające na staw biodrowy jako: zginacze, prostowniki, odwodziciele, przywodziciele oraz rotatory uda. Otaczają one

Bardziej szczegółowo