Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla

Transkrypt

1

2

3

4

5 RECENZENT Prof. dr hab. med. Janina Sokołowska-Pituchowa PROJEKT OKŁADKI Marcin Bruchnalski Na okładce preparat anatomiczny ze zbiorów Muzeum Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum Fot. Jacenty Urbaniak OPRACOWANIE GRAFICZNE RYCIN Jacenty Urbaniak Jerzy Walocha Copyright by Jerzy Walocha, Janusz Gorczyca & Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie I, Kraków 2013 All rights reserved Nowa edycja Anatomii Prawidłowej Człowieka jest kontynuacją i rozwinięciem poprzednich wydań serii podręczników pod redakcją prof. Andrzeja Skawiny. Wprowadzono niezbędne poprawki merytoryczne i całość wzbogacono o nomenklaturę anglojęzyczną. Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy. ISBN Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, Kraków tel , , fax Dystrybucja: tel , tel./fax tel. kom , sprzedaz@wuj.pl Konto: PEKAO SA, nr

6 Pamięci Profesora dr. hab. med. Andrzeja Skawiny

7

8 SPIS TREŚCI Okolice brzucha Ściany brzucha Pochewka mięśnia prostego brzucha Kresa biała Kanał pachwinowy Więzadło pachwinowe Naczynia tętnicze ścian brzucha Żyły ścian brzucha Odpływ chłonki ze ścian brzucha Nerwy ścian brzucha Przepukliny Podział przepuklin ze względu na lokalizację Jama brzuszna Zachyłki jamy otrzewnowej Sieć mniejsza Sieć większa Torba sieciowa Otwór sieciowy Przedsionek torby sieciowej Cieśń Jama właściwa torby sieciowej Zachyłek górny torby sieciowej Zachyłek śledzionowy torby sieciowej Przestrzeń przedotrzewnowa Struktury jamy brzusznej związane z wydzielaniem dokrewnym Rozwój cewy pokarmowej Losy rozwojowe krezek Rozwój steku Rozwój wątroby Rozwój trzustki Rozwój śledziony Żołądek Położenie Sąsiedztwo Budowa Umocowanie (więzadła otrzewnowe żołądka) Unaczynienie Unerwienie Jelito bezkrezkowe dwunastnica Położenie Sąsiedztwo Budowa... 74

9 8 Wątroba Położenie Sąsiedztwo Budowa Powierzchnia trzewna Umocowanie Otrzewna wątroby Unaczynienie Unerwienie Krążenie wrotne wątroby Żyła wrotna Krążenie oboczne. Połączenia krążenia systemowego i krążenia wrotnego wątroby Drogi żółciowe Pęcherzyk żółciowy Przewód żółciowy wspólny Trzustka Położenie Sąsiedztwo Budowa Umocowanie Unaczynienie Unerwienie Śledziona Położenie Sąsiedztwo Budowa Umocowanie Pień trzewny Tętnica żołądkowa lewa Tętnica wątrobowa wspólna Tętnica śledzionowa Jelito cienkie Jelito krezkowe jelito czcze i kręte Unaczynienie Unerwienie Uchyłek Meckela Zastawka krętniczo-kątnicza Położenie Budowa Jelito grube Budowa ściany jelita grubego Jelito ślepe, kątnica Wyrostek robaczkowy Okrężnica wstępująca Zgięcie wątrobowe okrężnicy Okrężnica poprzeczna Zgięcie śledzionowe okrężnicy

10 9 Okrężnica zstępująca Okrężnica esowata Odbytnica Unerwienie jelita grubego Odpływ chłonki z jelita grubego Różnice między jelitem cienkim a jelitem grubym Morfologiczne i czynnościowe cechy mięśniówki przewodu pokarmowego Tętnica krezkowa górna Tętnica krezkowa dolna Układ chłonny brzucha Przestrzeń zaotrzewnowa Nerka Położenie Sąsiedztwo Budowa Przekrój czołowy nerki Powstawanie moczu Wady rozwojowe nerki Umocowanie Unaczynienie Moczowód Położenie Przebieg i sąsiedztwo Budowa Wady rozwojowe moczowodu Unaczynienie Rozwój nerki Nadnercze, gruczoł nadnerczowy Położenie Sąsiedztwo Budowa Unaczynienie Unerwienie Aorta brzuszna Żyła główna dolna Splot trzewny Splot międzykrezkowy Splot krezkowy dolny Splot podbrzuszny górny Piśmiennictwo Spis rycin

11

12 OKOLICE BRZUCHA (abdominal regions, regiones abdominis) Pod pojęciem brzuch rozumiemy ściany brzucha i jamę brzuszną wraz ze znajdującymi się w niej narządami. Struktury szkieletowe, takie jak kręgosłup, łuki żebrowe, grzebienie biodrowe oraz kości łonowe, stanowią podłoże miejsca przyczepu dla ścian jamy brzusznej. Służą jako miejsce przyczepu mięśni brzucha. W jamie brzusznej znajdują się liczne narządy, które rzutujemy na ściany brzucha, a zwłaszcza na ścianę przednią. Znajduje się tutaj znaczna część przewodu pokarmowego, część struktur układu moczowego (nerki oraz części moczowodów), a także gruczoły (wątroba, trzustka, nadnercza) i narządy związane z krążeniem (śledziona). Część jelita cienkiego i grubego jest położona w miednicy. Z opisowego punktu widzenia istotne wydaje się wyróżnienie szczególnych okolic, które będą pomocne w umiejscowieniu rzutowaniu poszczególnych struktur. Celem ułatwienia omawiania położenia narządów wyznacza się na przedniej ścianie brzucha umowne linie o przebiegu poziomym (dwie) i pionowym (także dwie), które dzielą brzuch na okolice. Linie o przebiegu poziomym biegną: przez najniższe punkty łuków żebrowych (tzw. linia podżebrowa subcostal line, linea subcostalis); przez kolce biodrowe przednie górne (tzw. linia międzykolcowa interspinal line, linea interspinalis). Linie te dzielą przednią ścianę jamy brzusznej na trzy poprzecznie ułożone pasy (okolice): nadbrzusze (epigastrium); śródbrzusze (mesogastrium); podbrzusze (hypogastrium). Linie o przebiegu pionowym są wyznaczane przez brzegi boczne mięśni prostych brzucha (u dołu biegną one przez połowę długości więzadła pachwinowego). W ten sposób wymienione powyżej okolice zostają podzielone na trzy części każda: a) nadbrzusze dzieli się na: nadbrzusze właściwe (epigastric region, regio epigastrica), leżące w środku, oraz dwie okolice podżebrowe (hypochondriac region, regiones hypochondriacae) (ku tyłowi sąsiadują z okolicami podłopatkowymi); b) śródbrzusze dzieli się na: okolicę pępkową (umbilical region, regio umbilicalis), leżącą w środku, i dwie okolice boczne (lateral region, regiones laterales) (ku tyłowi przedłużają się w okolice lędźwiowe); c) podbrzusze dzieli się na: okolicę łonową (pubic region, regio pubica) i dwie okolice pachwinowe (inguinal regions, regiones inguinales).

13 12 Regio epigastrica epigastric region Regio hypochondriaca hypochondriac region Regio umbilicalis umbilical region Regio lateralis lateral region Regio inguinalis inguinal region Regio pubica pubic region Ryc. 1. Okolice przedniej ściany brzucha według Graya Jama brzuszna ku górze sięga poza łuki żebrowe w obręb kostnych struktur klatki piersiowej. Jest zamknięta od góry przez przeponę. Ku dołowi natomiast przechodzi w miednicę większą, która stanowi dolne, niezamknięte zakończenie jamy brzusznej. Miednica większa (false pelvis, pelvis major) przechodzi w miednicę mniejszą (true pelvis, pelvis minor). Miednica mniejsza jest zamknięta od dołu przez mięśnie i powięzie.

14 13 Granicą oddzielającą ścianę przednią brzucha od kończyny dolnej jest rowek pachwinowy (inguinal sulcus, sulcus inguinalis), któremu odpowiada leżące głębiej więzadło pachwinowe (inguinal ligament, ligamentum inguinale). Charakterystyczną strukturą na ścianie przedniej brzucha jest pępek (umbilicus), będący blizną po zagojonym miejscu, w którym sznur pępowinowy dochodził do przedniej ściany jamy brzusznej; rzutujemy go na wysokości krążka międzykręgowego L3/L4 (jego położenie zależy od stanu napięcia powłok brzucha i obfitości tkanki podskórnej i tłuszczowej).