JĘZYK MIGOWY I JEGO PSYCHOSPOŁECZNE ASPEKTYdla studentów pedagogiki i pedagogiki specjalnej WSE UAM W Poznaniu 2012/2013

Transkrypt

1 mgr Anna Wiśniewska Program zajęć fakultatywnych JĘZYK MIGOWY I JEGO PSYCHOSPOŁECZNE ASPEKTYdla studentów pedagogiki i pedagogiki specjalnej WSE UAM W Poznaniu 2012/2013 Liczba godzin 30h Liczba ECTS - 3 Forma zajęć (wykład / warsztatowo - konwersatoryjne / laboratoria) Na mocy Ustawy z 19 sierpnia 2011 roku niesłyszący w Polsce otrzymali prawo do swobodnego korzystania z wybranej formy komunikowania się. W większość przypadków wybierają oni polski język migowy, co czyni go językiem mniejszości kulturowej zamieszkującej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Powstaje zatem pytanie czym właściwie jest polski język migowy? Czy można uznać go za pełnowartościowy język z własną gramatyką i słownictwem, porównywalny z takimi językami obcymi jak na przykład francuski? Czy istnieją wytwory kultury symbolicznej głuchych polaków stworzone za pośrednictwem polskiego języka migowego? Celem kursu będzie próba udzielenia odpowiedzi na powyższe pytania poprzez przyjrzenie się polskiemu językowi migowemu z różnych perspektyw językoznawczej, kulturoznawczej i psychospołecznej. Ponadto studenci otrzymają możliwość uczestniczenia w warsztatach z zakresu polskiego języka migowego, stwarzających im możliwość jego opanowania na poziomie elementarnym. 1. Cele przedmiotu / efekty kształcenia student posługuje się polskim językiem migowym (PJM) na poziomie elementarnym (zna około 100 znaków PJM); student zna podstawowe fakty socjodemograficzne charakteryzującą społeczność polskich niesłyszących; student zna podstawowe pojęcia z zakresu lingwistyki migowej; student posiada ogólną wiedzę z zakresu nauczania języka migowego jako obcego; student zna podstawę prawną regulującą prawa niesłyszących do posługiwania się językiem migowym na terytorium RP; student posiada ogólną wiedzę z zakresu różnorodnych podejść do kształcenia osób niesłyszących; student posiada podstawową wiedzę z zakresu problematyki diagnostyki psychopedagogicznej osób niesłyszących; studentowi została stworzona możliwość do zapoznania się z różnego rodzaju przejawami kultury wizualnej osób niesłyszących, takimi jak: teledyski, fragmenty przedstawień teatralnych czy też filmów w językach migowych, poezja migowa. 2. Warunki zaliczenia Obecność dopuszczalne są trzy nieobecności. Każdą dodatkową nieobecność należy zaliczyć na dyżurze u prowadzącego. Osiem i więcej nieobecności powoduje niezaliczenie przedmiotu. Projekt zaliczeniowy (50% końcowej oceny zaliczeniowej) - Student otrzymuje od prowadzącego szczegółowy opis przypadku niesłyszącego dziecka, nastolatka lub osoby dorosłej. Zadaniem studenta jest przygotowanie prezentacji multimedialnej (w programie innym niż Power Point lub Open Office Impress), w treści której dokładnie scharakteryzuje on sytuację Pacjenta Kliena i odwołując się do zdobytej uprzednio wiedzy, zaprojektuje cykl oddziaływań (np. edukacyjnych lub/i terapeutycznych), mających na celu polepszenie sytuacji wspomnianego Pacjenta

2 Klienta. Realizacja zadania zostanie oceniona zgodnie z następującymi kryteriami: Zaliczenie (50% końcowej oceny zaliczeniowej) w formie indywidualnej rozmowy z prowadzącym, sprawdzającej poziom zdolność studenta do komunikowania się w polskim języku migowym na poziomie elementarnym (wymagana jest znajomość 100 znaków języka migowego, których dokładna lista zostanie przekazana studenton nie później niż do 20 grudnia 2012 roku); Ocena końcowa stanowi średnią liczoną z ocen otrzymnych kolejno z: prezentacji case study oraz kolokowium zaliczeniowego z zakresu elementarnej znajomości polskiego języka migowego. 3. Treści programowe Konwersatorium 1: Głusi Niesłyszący Głuchoniemi, czyli kilka pocztówek z życia polskich niesłyszących Zagadnienia: omówienie sytuacji osób niesłyszących przez pryzmat realiów społeczno kulturowych panujących w Rzeczypospolitej Polskiej na początku XXI wieku, zajęcia warsztatowe z zakresu polskiego języka migowego. Garncarek M., Jaronin M., Rosik P., Tomaszewski P.[2010]. Nauczmy się rozumieć nawzajem. Poradnik dla słyszących o niedosłyszących i głuchych. Warszawa, Polski Związek Głuchych Zarząd Główny (fragmenty).

3 Konwersatorium 2-4: Język czy języki migowego? krótkie wprowadzenie do lingwistyki migowej Zagadnienia: dyskusja na temat funkcjonujących w społeczeństwie mitów dotyczących PJM; wprowadzenie podstawowych pojęć z zakresu lingwistyki migowej (gramatyka przestrzenna, parametryzacja znaków języka migowego, korpus języka migowego); prezentacja PJM na tle innych języków migowych (ze szczególnym uwzględnieniem europejskiego kręgu kulturowego); wprowadzenie do metodologii badań PJM (prezentacja badań dotyczących opracowywanie korpusu PJM prowadzonych na Uniwersytecie Warszawskim, prezentacja wydanych w Polsce słowników PJM i problemów związanych z ich konstruowaniem); zajęcia warsztatowe z zakresu polskiego języka migowego. Tomaszewski P., [2004]. Polski Język Migowy - mity i fakty, Poradnik Językowy, nr 6; Czajkowska Kisil M. [2008]. Pułapki metodologiczne w badaniach PJM. [w:] Twardowska E. [2008]. Stan badań nad PJM. Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział Kowal J. [2008]. Recenzja słownika: Polski Język Migowy Słownik, czyli trudność w tworzeniu słowników. [w:] Twardowska E. (red.) [2008]. Stan badań nad polskim językiem migowym. Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział Wywiad z dr Pawłem Rutkowski [w:] Świat Ciszy nr 4/2011. Literatura dodatkowa przegląd przykładowych słowników języków migowych (ASL i PJM): Gluszak - Brown M., Tennant R.A. [1998]. The American Sign Language Handshape dictionary. Washington D.C., Gallaudet University Press; Hendzel J.K.[2006]. Słownik polskiego języka miganego. Olsztyn, Wydawnictwo Rakiel; Kosiba O., Grenda P. [2011]. Leksykon języka migowego. Bogatynia, Wydawnictwo Silentium; Polski Język Migowy Słownik, Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział Konwersatorium 5-7: Wprowadzenie do problematyki nauczania osób słyszących języka migowego jako obcego, tzw. dydaktyki migowej, połączone z warsztatem z zakresu podstawowych zwrotów w Polskim Języku Migowym Zagadnienia: prezentacja i analiza dostępnych na polskim rynku metod kształcenia w zakresie polskiego języka migowego oraz systemu językowo migowego (podręczników, stron internetowych, programów multimedialnych itp.); zajęcia warsztatowe z zakresu polskiego języka migowego. Bielak M., Rosik P., Tomaszewski P. [2009]. Podstawy Polskiego Języka Migowego podręcznik do nauki Polskiego Języka Migowego dla kursantów (edycja robocza). Warszawa, Polski Związek Głuchych Zarząd Główny (fragmenty); Golec A., Kosiba O., Węgrzyn I., Wojda Wilczyńska H. [2011]. Podręcznik do nauki języka migowego, poziom elementarny (edycja robocza). Bogatynia (fragmenty);

4 Szczepankowski B. [2007]. Język migany w szkole cz. 1. Warszawa, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne (fragmenty); Kowal J. [2008]. Zagadnienia metodyczne i problemy organizacji lektoratów PJM. [w:] Twardowska E. (red.) [2008]. Stan badań nad PJM. Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział Zaborniak Soboczak M., Wygoda J., Strzecha J., [2005]. Słownik matematyczny języka migowego - zakres szkoły podstawowej. Rzeszów, Poligrafia Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie; Konwersatorium 8: Specyfika zawodu tłumacza języka migowego w świetle polskiego prawa Zagadnienia: analiza Ustawy o języku migowym z dnia 19 sierpnia 2011 pod kątem praw osób niesłyszących do korzystania z pomocy tłumaczy języka migowego; omówienie warunków jakie w świetle polskiego prawa musi spełnić osoba, chcąca podjąć pracę w charakterze tłumacza języka migowego; analiza specyfiki tłumaczenia symultanicznego oraz konsekutywnego w zakresie języków migowych; zajęcia warsztatowe z zakresu polskiego języka migowego. USTAWA z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się Art 1 25; Kalata-Zawłocka A. [2003]. Tłumacz w świecie ciszy wokół zagadnień dotyczących tłumaczenia migowego, Lingua Legis, Nr 11, 09/2003. Roy C.B. (red. ) [2002]. Advances in Teaching Sign Language Interpreters. Washington D.C., Gallaudet University Press. Konwersatorium 9-10: Polskie szkolnictwo w obliczu problematyki kształcenia dziecka niesłyszącego Zagadnienia: omówienie specyfiki podejścia dwujęzycznego do edukacji niesłyszących na przykładzie OSW dla dzieci niesłyszących w Warszawie; analiza bieżącej sytuacji w polskim szkolnictwie dla niesłyszących przez pryzmat wytycznych Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu oraz z uwzględnieniem efektów kształcenia; analiza programów kształcenia w ramach studiów z zakresu surdopedagogiki; zajęcia warsztatowe z zakresu polskiego języka migowego. Tomaszewski P. [2005]. Język dzieci Głuchych wskazówki dla edukacji szkolnej. Szkoła Specjalna 3/2005; Model pracy z uczniem niesłyszącym lub słabo słyszącym [w:] Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Materiały szkoleniowe CZĘŚĆ II. Warszawa, Ministerstwo Edukacji Narodowej (fragmenty). Kowal J. [2011]. Język polski jako obcy w nauczaniu Głuchych Polaków. [w:] Twardowska E., Kowalska M. (red.) [2011]. Edukacja niesłyszących. Łódź, Polski Związek Głuchych Odział Moroń E. [2011]. Konceptualizacja języka migowego w edukacji niesłyszących - spojrzenie krytyczne. [w:] Twardowska E., Kowalska M. (red.) [2011]. Edukacja niesłyszących. Łódź, Polski Związek Głuchych Odział Sak. M. [2011]. W poszukiwaniu optymalnego modelu edukacji głuchych i słabosłyszących w

5 Polsce. [w:] Twardowska E., Kowalska M. (red.) [2011]. Edukacja niesłyszących. Łódź, Polski Związek Głuchych Odział Ziarkowska Kubiak B. [2011]. O potrzebie zmian w programach i metodach nauczania Głuchych Polaków. [w:] Twardowska E., Kowalska M. (red.) [2011]. Edukacja niesłyszących. Łódź, Polski Związek Głuchych Odział Konwersatorium 11: Problematyka diagnostyki psychopedagogicznej dziecka niesłyszącego Zagadnienia: prezentacja i analiza najczęściej wykorzystywanych metod diagnostycznych w ocenie rozwoju funkcji poznawczych dzieci (m.in. Skala Inteligencji WISC R, Międzynarodowa Skala Wykonaniowa Leitera, Test Matryc Progresywnych Ravena itp.); zajęcia warsztatowe z zakresu polskiego języka migowego. Dylak A., Hornowska E., Gronowska M. [2008]. Wykorzystanie Skali Inteligencji D.Wechslera w diagnozie osób niesłyszących. [w:] Diagnoza psychologiczna osób niesłyszących Materiały z Ogólnopolskiej Konferencji Specjalistycznej. Poznań, OSW dla Dzieci Niesłyszących; Stachyra J. [2008]. Poziom funkcjonowania intelektualnego dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem. [w:] Diagnoza psychologiczna osób niesłyszących Materiały z Ogólnopolskiej Konferencji Specjalistycznej. Poznań, OSW dla Dzieci Niesłyszących. Stachyra J. (red.) [1995]. Wybrane metody diagnostyczne w surdopsychologii. Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej; Stachyra J. [2001]. Zdolności poznawcze i możliwości umysłowe uczniów z uszkodzonym słuchem. Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej. Konwersatorium 12-13: Współczesna Kultura Głuchych w Polsce i na świecie Zagadnienia: sposoby definiowania kulturowej tożsamości Głuchych Polaków; prezentacja oraz analiza licznych materiałów multimedialnych, ilustrujących wytwory kultury wizualnej osób niesłyszących w Polsce i na świecie (teledysków, fragmentów przedstawień teatralnych i filmów w językach migowych, poezji migowej); zajęcia warsztatowe z zakresu polskiego języka migowego. Białas M. [2007]. Kompetencja językowo kulturowa a tożsamość narodowa niesłyszących. [w:] Woźnicka E. (red.) [2007]. Tożsamość społeczno kulturowa Głuchych. Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział Migam.pl bezpłatny miesięcznik w całości przetłumaczony na język migowy nr 2/2012; przegląd bieżący największego polskiego portalu poświęconego Kulturze Głuchych Ladd P.[2003]. Understading Deaf Culture In Search of a Deafhood. Clevedon, Multilingual Matters Ltd. Kołodziejczak A. [2007]. Pomiędzy dwoma światami problem tożsamości [w:] Woźnicka E. (red.) [2007]. Tożsamość społeczno kulturowa Głuchych. Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział Konwerstorium 14: Prezentacja zadania zaliczeniowego Konwersatorium 15: Kolokwium zaliczeniowe z zakresu znajomości polskiego język migowego na poziomie elementarnym

6 4. Literatura podstawowa: Białas M. [2007]. Kompetencja językowo kulturowa a tożsamość narodowa niesłyszących. [w:] Woźnicka E. (red.) [2007]. Tożsamość społeczno kulturowa Głuchych. Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział Bielak M., Rosik P., Tomaszewski P. [2009]. Podstawy Polskiego Języka Migowego podręcznik do nauki Polskiego Języka Migowego dla kursantów (edycja robocza). Warszawa, Polski Związek Głuchych Zarząd Główny; Czajkowska Kisil M. [2008]. Pułapki metodologiczne w badaniach PJM. [w:] Twardowska E. [2008]. Stan badań nad PJM. Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział Dylak A., Hornowska E., Gronowska M. [2008]. Wykorzystanie Skali Inteligencji D.Wechslera w diagnozie osób niesłyszących. [w:] Diagnoza psychologiczna osób niesłyszących Materiały z Ogólnopolskiej Konferencji Specjalistycznej. Poznań, OSW dla Dzieci Niesłyszących; Garncarek M., Jaronin M., Rosik P., Tomaszewski P.[2010]. Nauczmy się rozumieć nawzajem. Poradnik dla słyszących o niedosłyszących i głuchych. Warszawa, Polski Związek Głuchych Zarząd Główny. Golec A., Kosiba O., Węgrzyn I., Wojda Wilczyńska H. [2011]. Podręcznik do nauki języka migowego, poziom elementarny (edycja robocza). Bogatynia; Kalata-Zawłocka A. [2003]. Tłumacz w świecie ciszy wokół zagadnień dotyczących tłumaczenia migowego, Lingua Legis, Nr 11, 09/2003; Kowal J. [2008]. Recenzja słownika: Polski Język Migowy Słownik, czyli trudność w tworzeniu słowników. [w:] Twardowska E. (red.) [2008]. Stan badań nad polskim językiem migowym. Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział Migam.pl bezpłatny miesięcznik w całości przetłumaczony na język migowy nr 2/2012; Model pracy z uczniem niesłyszącym lub słabo słyszącym [w:] Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Materiały szkoleniowe CZĘŚĆ II. Warszawa, Ministerstwo Edukacji Narodowej; Stachyra J. [2008]. Poziom funkcjonowania intelektualnego dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem. [w:] Diagnoza psychologiczna osób niesłyszących Materiały z Ogólnopolskiej Konferencji Specjalistycznej. Poznań, OSW dla Dzieci Niesłyszących; Szczepankowski B. [2007]. Język migany w szkole cz. 1. Warszawa, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne; Tomaszewski P. [2005]. Język dzieci Głuchych wskazówki dla edukacji szkolnej. Szkoła Specjalna 3/2005; Tomaszewski P., [2004]. Polski Język Migowy - mity i fakty, Poradnik Językowy, nr 6;

7 USTAWA z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się Art 1 25; przegląd bieżący największego polskiego portalu poświęconego Kulturze Głuchych; Wywiad z dr Pawłem Rutkowski [w:] Świat Ciszy nr 4/2011; 5. Literatura uzupełniająca: Gluszak - Brown M., Tennant R.A. [1998]. The American Sign Language Handshape dictionary. Washington D.C., Gallaudet University Press; Hendzel J.K.[2006]. Słownik polskiego języka miganego. Olsztyn, Wydawnictwo Rakiel; Jagoszewska I. [2011]. Aktualizacje w kształceniu niesłyszących studentów surdopedagogiki. [w: Twardowska E., Kowalska M. (red.) [2011]. Edukacja niesłyszących. Łódź, Polski Związek Głuchych Odział Kołodziejczak A. [2007]. Pomiędzy dwoma światami problem tożsamości [w:] Woźnicka E. (red.) [2007]. Tożsamość społeczno kulturowa Głuchych. Łódź, PolskiZwiązek Głuchych Oddział Kosiba O., Grenda P.[2011]. Leksykon języka migowego. Bogatynia, Wydawnictwo Silentium; Kowal J. [2007]. Nowe spojrzenie język polski jako obcy w kulturze i edukacji Głuchych. [w:] Woźnicka E. (red.) [2007]. Tożsamość społeczno kulturowa Głuchych. Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział Kowal J. [2008]. Zagadnienia metodyczne i problemy organizacji lektoratów PJM. [w:] Twardowska E. (red.) [2008]. Stan badań nad PJM. Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział Kowal J. [2011]. Język polski jako obcy w nauczaniu Głuchych Polaków. [w:] Twardowska E., Kowalska M. (red.) [2011]. Edukacja niesłyszących. Łódź, Polski Związek Głuchych Odział Ladd P.[2003]. Understading Deaf Culture In Search of a Deafhood. Clevedon, Multilingual Matters Ltd; Lang H.G. [2003]. Perspectives in the History of Deaf Education. [w:] Marschark M.,Spencer P.E. Oxford Handbook of Deaf Studies, Language, and Education. New York, Oxforfd University Press; Moroń E. [2011]. Konceptualizacja języka migowego w edukacji niesłyszących - spojrzenie krytyczne. [w:] Twardowska E., Kowalska M. (red.) [2011]. Edukacja niesłyszących. Łódź, Polski Związek Głuchych Odział Polski Język Migowy Słownik, Łódź, Polski Związek Głuchych Oddział

8 Roy C.B. (red. ) [2002]. Advances in Teaching Sign Language Interpreters. Washington D.C., Gallaudet University Press; Sak. M. [2011]. W poszukiwaniu optymalnego modelu edukacji głuchych i słabosłyszących w Polsce. [w:] Twardowska E., Kowalska M. (red.) [2011]. Edukacja niesłyszących. Łódź, Polski Związek Głuchych Odział Stachyra J. (red.) [1995]. Wybrane metody diagnostyczne w surdopsychologii. Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej; Stachyra J. [2001]. Zdolności poznawcze i możliwości umysłowe uczniów z uszkodzonym słuchem. Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej; Zaborniak Soboczak M., Wygoda J., Strzecha J., [2005]. Słownik matematyczny języka migowego - zakres szkoły podstawowej. Rzeszów, Poligrafia Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie; Ziarkowska Kubiak B. [2011]. O potrzebie zmian w programach i metodach nauczania Głuchych Polaków. [w:] Twardowska E., Kowalska M. (red.) [2011]. Edukacja niesłyszących. Łódź, Polski Związek Głuchych Odział Łódzki.