WST P. Plan zapoczątkowany przez nauczyciela daje wyczucie kierunku zarówno uczniom jak i jemu samemu... R. Arends

Transkrypt

1

2 WST P Plan zapoczątkowany przez nauczyciela daje wyczucie kierunku zarówno uczniom jak i jemu samemu... R. Arends Prezentowany w tej publikacji plan wynikowy jest częścią przedmiotowego systemu oceniania. Precyzuje wymagania, które umożliwiają ocenę wiadomości i umiejętności ucznia oraz obejmuje materiał nauczania realizowany na kolejnych lekcjach. Ze względu na specyfikę przedmiotu muzyka jest to zadanie bardzo trudne. Nauczanie muzyki w gimnazjum ma przede wszystkim przygotować młodzież do świadomego odbioru sztuki. Zadanie nauczyciela jest więc szczególne. Na lekcjach powinien on starać się stworzyć atmosferę radości, swobody i tolerancji. Dobre doświadczenia zebrane w czasie takich lekcji będą pozytywnie wpływać na późniejsze wybory uczniów, zachęcać do słuchania trudniejszej muzyki, aktywnego i kulturalnego spędzania wolnego czasu. W muzyce tkwią głębokie wartości humanistyczne, a obcowanie z nią rozwija intelektualnie i emocjonalnie. Zajęcia muzyczne są także wspaniałą lekcją patriotyzmu, na której uczniowie poznają swą odrębność etniczno-narodową. W świecie, stającym się globalną wioską, wielkie znaczenie ma znajomość własnej kultury, rodzimego folkloru i wybitnych postaci ze świata muzyki. Takie nazwiska jak Chopin, Szymanowski czy Lutosławski powinny być znane każdemu Polakowi. Do gimnazjum trafia młodzież z różnych szkół, o różnych predyspozycjach, uzdolnieniach, niejednolitym poziomie wiedzy i umiejętności, której należy stworzyć odpowiednie warunki rozwoju. Innym problemem pojawiającym się tylko na lekcjach muzyki są zmiany zachodzące w obrębie aparatu głosowego dorastającej młodzieży. Śpiew w tym wieku może sprawiać liczne trudności natury wokalnej i psychicznej. Dlatego też podstawę oceny powinny stanowić obserwowane postępy ucznia, jego zaangażowanie w pracę na lekcji, wysiłek wkładany w osiągnięcie celów i indywidualne zainteresowania muzyczne. Niniejsza praca dotyczy wymagań stawianych uczniom, wynikających bezpośrednio z realizacji programu nauczania muzyki w gimnazjum, autorstwa Doroty Krawczyk (numer w wykazie MENiS: DKW /99) realizowanego w pracy z cyklem Świat muzyki. W skład tego cyklu wchodzą: podręcznik i zeszyt ćwiczeń Wacława Panka przewodnik dla nauczyciela Danuty Więckowskiej i Andrzeja Rękasa kaseta magnetofonowa z utworami do słuchania. Zaplanowałam w gimnazjum 68 jednostek tematycznych pogłębiających wiedzę z zakresu kultury muzycznej. Zajęcia nie powinny być zdominowane przez teorię, dlatego propozycja obejmuje także bogaty repertuar piosenek i utworów do grania na instrumentach. Ta różnorodność pomoże nauczycielowi zaktywizować wszystkich uczniów w klasie, jak również dostosować materiał do poziomu ich możliwości oraz zainteresowań. Zestaw utworów zaproponowanych do słuchania można rozszerzyć o utwory poznane podczas nauki w szkole j, gdyż wielokrotne słuchanie tych samych dzieł pozwala na lepsze ich zapamiętanie i zrozumienie. Proponowane przeze mnie utwory dodatkowe pochodzą głównie z płyt przygotowanych przez WSiP do cyklu Muzyka i my. Wiele tematów zawartych w tym opracowaniu można z powodzeniem rozszerzyć, np. poświęcić więcej czasu na naukę ważnych pieśni lub realizację tematyki ścieżek edukacyjnych. Opracowując zestaw wymagań, podzieliłam je na dwa poziomy: podstawowy ponadpodstawowy. Uczeń spełniający wymagania w pełnym zakresie otrzyma ocenę dostateczną, a w niepełnym dopuszczającą. Uczeń, który w pełnym zakresie opanował materiał podstawowy i ponadpodstawowy otrzyma ocenę celującą. Nauczyciele sami ustalają wymagania na poszczególne stopnie szkolne, kierując się przede wszystkim zaangażowaniem ucznia oraz wysiłkiem wkładanym przez niego w osiągnięcie celów. Z oczywistych względów nie jest możliwe stworzenie uniwersalnego planu wynikowego (systemu oceniania) dla wszystkich uczniów i nauczycieli. Opracowany przeze mnie Plan wynikowy muzyka w gimnazjum jest propozycją, którą należy dostosować do potrzeb własnej szkoły. Będzie mi miło, jeśli znajdziecie Państwo w nim coś dla siebie. 2 Dorota Nita-Komorowska

3 Wyjaśnienie skrótów: P podręcznik ucznia Świat muzyki ZĆ zeszyt ćwiczeń Świat muzyki PM przewodnik metodyczny nauczyciela MC kaseta magnetofonowa Świat muzyki PLAN WYNIKOWY MUZYKA W GIMNAZJUM ponad 1 MUZYKA W DZIEJACH KULTURY Kolejność epok. Pojęcie czasu historycznego oś czasu. Logika przemian dziejowych Wybrane utwory muzyczne poznane przez uczniów w czasie nauki w szkole j. Wybrane ćwiczenia z rozdziału Porozmawiajmy o sztuce [ZĆ s. 3-4] nazwy epok historycznych poda nazwy epok od najdawniejszej do czasów współczesnych 2 DLACZEGO NARODZIŁA SIĘ MUZYKA? Głos jako pierwszy instrument. Pieśni rytualne. Instrumenty kultur pierwotnych Muzyka z Ghany: Taniec Dugu, Pieśń satyryczna muzycy z plemienia Kabre płn. Togo. Ilustracja: malowidło paleolityczne z jaskini w Lascaux Grupa byków [P s. 7]. Ćwiczenia z rozdziału Źródła muzyki [ZĆ s. 5] nazwy instrumentów muzycznych używanych womawianej epoce teorie na temat powstania muzyki rozpozna na ilustracji dawne instrumenty 3 GŁOS INSTRUMENT NIEZWYKŁY Budowa aparatu głosowego. Higiena głosu (prawidłowa emisja, rozśpiewanie, dbanie o głos, unikanie krzyku). Różne rodzaje głosu S. Moniuszko Prząśniczka sopran [MC-B7, PM s. 57], F. Schubert Ave Maria op. 52 nr 6 baryton [MC-B8, PM s. 58], G. Verdi La donna è mobile z opery Rigoletto tenor [MC-B9, PM s. 58]. Tablice muzyczne: Zakres skali dźwiękowej instrumentów i głosów [P s. 242] rozumie znaczenie higieny dla prawidłowego funkcjonowania głosu zna nazwy głosów (sopran, alt, tenor, bas, kontratenor) potrafi odróżnić poszczególne głosy zna budowę aparatu głosowego 4 MUZYKA W ŚWIECIE STAROŻYTNYM Muzyka w zabytkach ikonograficznych i pisanych. Funkcja muzyki. Rozwój instrumentów Pieśń Seikilosa [P s. 12]. Starożytne instrumentarium [ZĆ s. 8]. Ilustracje: Muzyk grający na aulosie [P s. 9], Harfiarz [P s. 10], Muzykanci [P s. 11], Safona [P s. 12] Wybrane ćwiczenia zzeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 4, ć. 6, s. 6-9] nazwy poznanych instrumentów sytuacje, w jakich muzyka towarzyszyła ludziom wstarożytności poda funkcje muzyki w czasach antycznych rozpozna używane wówczas instrumenty zagra na flecie melodię Pieśni Seikilosa 3

4 ponad 5 CHWALMY PANA ŚPIEWEM MUZYKA KOŚCIELNA W ŚREDNIOWIECZU Cechy romanizmu i gotyku w muzyce i sztukach wizualnych. Chorał gregoriański. Cechy chorału i jego rola w kościele. Sekwencje i inne formy muzyczne Anonim Chorał gregoriański: Triduum Sacrum [MC-A1, PM s. 45]. Anonim Chorał gregoriański (Zbliżam się w pokorze...) Ilustracje: Fidel [P s. 15], Śpiewający mnisi [P s. 16], Katedra Notre Dame w Paryżu [P s. 19], zadania z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 10] odróżnia dzieła romańskie od gotyckich, wie, jak długo trwało średniowiecze wyjaśni nazwę chorału gregoriańskiego cechy sztuki romańskiej i gotyckiej poda przedziały czasowe, w których kształtowały się oba style poda cechy chorału rodzaje wielogłosowości omówi funkcje muzyki kościelnej w średniowieczu 6 MUZYKA I POEZJA W DOBIE ŚREDNIOWIECZA Początki kultury świeckiej. średniowiecznych pieśni świeckich Prowansalska pieśń miłosna [P s. 30], Pieśń Bernarda de Vertardon, C. Orff Carmina Burana. Ilustracje: Taniec średniowieczny [P s. 27], Minnesänger [P s. 29], zadania z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 11] poda, jak nazywali się średniowieczni rycerze śpiewacy zna tematykę pieśni świeckich realizuje na bębenku rytm Prowansalskiej pieśni miłosnej wyjaśni znaczenie kultury rycerskiej dla rozwoju muzyki świeckiej scharakteryzuje ówczesnych wykonawców gra na flecie melodię Prowansalskiej pieśni miłosnej 7 ZDAWNYCH DZIEJÓW MUZYKI POLSKIEJ Pierwsze hymny polskie Gaude, Mater Polonia ibogurodzica (ewentualnie nauka pieśni) Wincenty z Kielczy Gaude, Mater Polonia [MC-A3, PM s. 45] (wersja jednoi czterogłosowa), Anonim Bogurodzica [MC-A4, PM s. 46], Oj, chmielu, chmielu [MC-A2, PM s. 45], Breve regnum [P s. 36] Ilustracje: Święty Stanisław [P s. 24], Piękna madonna [P s. 34], Chór kantorów [P s. 34], wybrane zadania z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 12, 14] wie, jak zachować się podczas słuchania lub wykonywania pieśni Gaude, Mater Polonia śpiewa pieśń w grupie wie, przed jaką bitwą polscy rycerze śpiewali Bogurodzicę zna tytuły najważniejszych pieśni polskich śpiewa pieśń w grupie lub solo zna treść pieśni Gaude, Mater Polonia i okoliczności jej powstania 8 SZTUKA RENESANSU POCHWAŁĄ ŻYCIA I PIĘKNA Cechy sztuki renesansu. Idee epoki. Najwybitniejsi twórcy. Średniowieczny ascetyzm a radość życia i piękno renesansu - porównanie Anonim Bogurodzica [MC-A4, PM s. 46], M. Gomółka Nieście chwałę, mocarze [MC-A7, PM s. 48]. Ilustracje: Sandro Botticelli Wiosna [P s. 45], Fidel, fragment miniatury zxiv wieku [P s. 15] najwybitniejszych artystów renesansu potrafi odróżnić utwór pochodzący ze średniowiecza od utworu renesansowego odróżnia śpiew jednogłosowy od wielogłosowego poda ramy czasowe epoki wskaże różnice między sztuką średniowiecza a renesansu 4

5 ponad 9 ROZKWIT WIELOGŁOSOWOŚCI Zasługi kompozytorów niderlandzkich ig. P. da Palestriny. Rozwój muzyki instrumentalnej. Lutnictwo. Nauka kanonu Wiwat szkoła M. Praetorius Wiwat szkoła [P s. 47] O. di Lasso Madrygał Echo, Ilustracje: Viola i skrzypce Grobliczów [P s. 50], zadanie z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 31, ć. 16] kraje, wktórych najbujniej rozwijała się muzyka wielogłosowa wyjaśni znaczenie słowa polifonia rozumie budowę kanonu poda nazwiska włoskich lutników wyjaśni znaczenie twórczości kompozytorów niderlandzkich i włoskich dla rozwoju muzyki śpiewa w kanonie znauczycielem lub innym uczniem 10 ZŁOTY WIEK KULTURY POLSKIEJ Życie muzyczne w XVI-wiecznym Krakowie. Mikołaj Gomółka ipierwszy polski psałterz M. Gomółka Nieście chwałę, mocarze [MC-A7, PM s. 48 ips. 54], Kleszczmy rękoma, Wacław z Szamotuł Już się zmierzcha [MC-A6, PM s. 48, P s. 52], Kryste, dniu naszej światłości; Ilustracje: Viola i skrzypce Grobliczów [P s. 50], zadania z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 17] władców Polski panujących w epoce renesansu wyjaśni, dlaczego ten okres w historii Polski nazywamy Złotym wiekiem nazwiska najwybitniejszych poetów i muzyków śpiewa w grupie Już się zmierzcha najwybitniejszych twórców renesansu i ich dzieła; wyjaśni, dlaczego M. Gomółka nazwany został pierwszym narodowym kompozytorem polskim 11 TAŃCE I PIEŚNI EPOKI RENESANSU Tańce renesansowe jako pierwsze formy instrumentalne. Instrumenty z epoki odrodzenia Anonim Rex, Hajducki, J. Polak Volta Tabulatura Jana z Lublina: Taniec polski [P s. 55] Ilustracje: Viola i skrzypce Grobliczów [P s. 50], Szlachcic z lutnią [P s. 56], zadania z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 16, 17, 20, 31] instrumenty popularne w epoce zna brzmienie dźwięków lutni i potrafi wskazać podobieństwo do brzmienia współczesnego instrumentu (gitara klasyczna) nazwy tańców renesansowych wyjaśni znaczenie określeń: tabulatura, motet, madrygał zna nazwiska wybitnych polskich lutników gra na flecie Taniec polski 12 BAROK NOWY STYL W SZTUCE Cechy stylu barokowego w muzyce, plastyce i architekturze. Renesans a barok porównanie C. Jannequin Śpiew ptaków, J. S. Bach II Koncert Brandenburski F-dur, cz. III Ilustracje: Barokowy anioł [P s. 61], Pałac wwilanowie [P s. 62]. Piosenka Hej, sokoły [ZĆ s. 24], zadania zzeszytu ćwiczeń [ZĆ s ] odróżnia barok od renesansu na podstawie wysłuchanych i oglądanych dzieł zaśpiewa piosenkę Hej, sokoły w grupie umiejscawia epokę w dziejach poda ramy czasowe cechy sztuki baroku zaśpiewa piosenkę solo 13 BAROK SZTUKĄ PRZEPYCHU Polifonia wielogłosowość. Muzyka organowa i klawesynowa J. S. Bach Toccata d-moll [MC-A11, PM s. 50], L. C. Daquin Kukułka, J. S. Bach Preludium i fuga c-moll wie, co to jest polifonia odróżnia organy od klawesynu rozpoznaje dźwięki organów i klawesynu 5

6 ponad [MC-A12, PM s. 51, Ps. 82] Ilustracje: Organy [P s. 63] 14 NARODZINY OPERY Działalność Cameraty florenckiej. Opery C. Monteverdiego, H. Purcela i J. F. Haendla. Homofonia. Opera w Polsce J. F. Haendel Largo z opery Xerxes, H. Purcel Dydona i Eneasz fragmenty Ilustracje: Sceny z oper [P s ], zadanie z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 23, ć. 5] wie, jaką formą jest opera elementy składowe opery wie, w jakim kraju powstały pierwsze dzieła operowe zna tytuł pierwszej opery wie, kto sprowadził operę do Polski zna znaczenie słowa homofonia wie, kim był Monteverdi wyjaśni znaczenie Cameraty florenckiej dla rozwoju muzyki najwybitniejszych twórców oper i ich dzieła 15 MUZYKA POLSKA DOBY BAROKU Działalność B. Pękiela, A. Jarzębskiego ig.g. Gorczyckiego. Kariera poloneza A. Jarzębski Tamburetta [MC-9, PM s. 49], B. Pękiel Audite mortales, G. G. Gorczycki Laetatus Sum, Anonim Z wysokich Parnasów [P s. 77], [ZĆ s , ć. 10, 11, 12] Ilustracje: Polonez [P s. 76]. Tablice muzyczne: Tańce [P s. 244] zna polskich twórców epoki baroku nazwy polskich tańców narodowych wystuka rytm poloneza nazwiska polskich twórców iich dzieła wyjaśni pojęcie polski styl zagra na dowolnym instrumencie melodię Z wysokich Parnasów 16 KOLĘDUJMY WRAZ Kolęda a pastorałka. Dramaty jasełkowe. Śpiewanie polskich kolęd z XVII wieku Dziwne rzeczy widziałem [P s. 73], Przybieżeli do Betlejem [P s. 74], Wesel się ziemio [P s. 75]. Ilustracje: Pokłon trzech króli [P s. 74] wie, na czym polegają przedstawienia jasełkowe bierze udział w scenkach odgrywanych przez uczniów śpiewa w grupie kolędy wie, czym różni się kolęda od pastorałki śpiewa kolędy solo 17 MUZYKA NA DWORACH KRÓLÓW I KSIĄŻĄT Koncert barokowy. Bas generalny. Twórczość A. Vivaldiego A. Vivaldi Cztery pory roku Wiosna [MC-A8, P s. 67], Lato, Jesień (fragm.) i Zima (fragm.) Koncert G-dur cz. III. [ZĆ s. 27, ć. 8] Ilustracje: A. Vivaldi [P s. 66] wie, kim był A. Vivaldi i poda tytuł jego dzieła (Cztery pory roku) rozpozna temat melodyczny Wiosny z Czterech pór roku zna budowę suity i koncertu barokowego 18 JERZY FRYDERYK HAENDEL ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ Twórczość operowa ioratoryjna Haendla Oratorium Mesjasz w wersji oryginalnej Alleluja [MC-A10, PM s. 50] i solowej (fragmenty). Ilustracje: Portret J.F. Haendla [P s. 79] zna fakty z życia artysty najwybitniejsze dzieła Haendla zna różnice między oratorium i operą 6

7 ponad 19 JAN SEBASTIAN BACH KOMPOZYTOR WSZECH CZASÓW Rola Bacha wmuzyce europejskiej. Wybrane gatunki wtwórczości Bacha suita, sonata i fuga Toccata i fuga d-moll [MC-A11, PM s. 50], II Suita orkiestrowa h-moll: Bourree, Msza h-moll fragmenty, Preludium i fuga c-moll [MC-A12 PM s. 51, Ps. 82], zadanie z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 26, ć. 7] Ilustracje: Portret J. S. Bacha [P s. 81], Kościół i szkoła św. Tomasza w Lipsku [P s. 84] zna fakty z życia artysty części suity zna zasadę budowy kanonu najwybitniejsze dzieła rozumie znaczenie twórczości J. S. Bacha dla rozwoju muzyki europejskiej zna zasadę budowy fugi 20 PROSTOTA I PIĘKNO SZTUKA XVIII WIEKU Klasycyzm przeciwieństwem baroku. Odkrycia archeologiczne sztuka starożytna J. S. Bach Preludium i fuga c-moll z1zeszytu Das Wohltemperierte Klavier [MC-a12, PM s. 51], W. A. Mozart Eine kleine Nachtmusik [MC-A13, PM s. 52], zadania zzeszytu ćwiczeń [ZĆ s , ć. 1, 2, 4, 5] cechy baroku i klasycyzmu wskaże zasadnicze różnice między tymi stylami odróżni styl barokowy od klasycznego w plastyce, architekturze i muzyce MUZYCZNE FORMY IGATUNKI [2 GODZ.] Podstawowe zasady kształtowania materii dźwiękowej: podobieństwo - wariant kontrast. Allegro sonatowe i formy muzyczne o budowie cyklicznej i okresowej W. A. Mozart Wariacje Ah, vous dirai-je, maman, G. Verdi La donna è mobile z opery Rigoletto, [P s. 135, MC-B9, PM s , 58]. zna nazwy form o budowie cyklicznej rozróżnia tematy w dziele muzycznym zna formy muzyczne (sonata, symfonia, koncert), potrafi wymienić części tych utworów 23 JÓZEF HAYDN OJCIEC MUZYKI KLASYCZNEJ Życie i twórczość kompozytora. Skład orkiestry symfonicznej Symfonia Es-dur Z uderzeniem w kocioł. Ilustracje: Józef Haydn [P s. 90] Tablice muzyczne: Grupy instrumentów, Orkiestra symfoniczna [P s ], zadanie zzeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 43, ć 13] zna fakty z życia artysty poda, jakie instrumenty wchodzą w skład orkiestry symfonicznej najwybitniejsze dzieła Haydna zna rozmieszczenie instrumentów workiestrze symfonicznej 24 IDEAŁ WDZIĘKU, UMIARU IPIĘKNA DZIEŁO W. A. MOZARTA Życie i twórczość Wolfganga Amadeusza Mozarta. Oglądanie fragmentów filmu Amadeusz Kanon słowiczy [P s. 93], Marsz turecki, Wesele Figara uwertura, fragment filmu Amadeusz M. Formana (np. scena pisania Requiem). Ilustracje: W. A. Mozart [P s. 92], Scena z opery Don Giovanni [P s. 92] zna fakty z życia artysty śpiewa kanon wraz z grupą kolegów najwybitniejsze dzieła Mozarta śpiewa w kanonie z nauczycielem lub innym uczniem 7

8 ponad 25 LUDWIG VAN BEETHOVEN WIELKI SYMFONIK Oda do radości jako hymn europejski. Życie i twórczość kompozytora Finał IX Symfonii Oda do radości [P s. 95, MC-A14, PM s. 53], V Symfonia c-moll cz. I, Sonata księżycowa cz. I, Wariacje Nel cor più. Ilustracje: L. van Beethoven [P s. 94], zadania z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 38] zna tekst i melodię pieśni zna fakty z życia kompozytora zaśpiewa pieśń solo lub z towarzyszeniem akompaniamentu najwybitniejsze dzieła kompozytora ZŁOTY OKRES PIEŚNI POLSKIEJ [2 GODZ.] Pieśniarstwo patriotyczne i żołnierskie. Wielkie hymny polskiego oświecenia. Nauka pieśni Boże, coś Polskę Mazurek Dąbrowskiego [P s. 102] (tekst oryginalny iwspółczesna wersja hymnu państwowego), Boże, coś Polskę [P s. 105], Warszawianka [P s. 109]. Ilustracje: Wjazd generała... [P s. 100], Pieśń legionów [P s. 101], Fragment rękopisu Mazurka Dąbrowskiego [P s. 103], Karol Kurpiński [P s. 109], Noc listopadowa [P s. 110] pieśni polskie powstałe w oświeceniu zaśpiewa pieśń Boże, coś Polskę z towarzyszeniem instrumentu zaśpiewa hymn państwowy autorów pieśni patriotycznych zaśpiewa pieśń solo a cappella wskaże różnice między oficjalnym tekstem hymnu państwowego a pierwowzorem Mazurka Dąbrowskiego 28 KULTURA DOBY STANISLAWOWSKIEJ Mecenat króla. Pierwsze polskie opery M. K. Ogiński Polonez a-moll Pożegnanie ojczyzny [MC-A16, PM s. 54] K. Kurpiński Koncert na klarnet i orkiestrę [MC-A15, PM s. 53], J. Stefani Krakowiak i oberek z suity Krakowiacy i Górale, Kurdesz [ZĆ s. 39]. Ilustracja: Wnętrze Teatru Narodowego [P s. 97] tytuły polskich dzieł operowych Nędza uszczęśliwiona, Krakowiacy i Górale poda nazwiska polskich kompozytorów oper (Kamieński, Stefani) wie, co to jest śpiewogra 29 POLSKIE TAŃCE NARODOWE Cechy charakterystyczne tańców Oglądanie filmu prezentującego tańce narodowe i ludowe. S. Moniuszko Mazur z opery Halka [MC-B6, PM s. 57], Z wysokich Parnasów [P s. 77] Ilustracje: Mazur [P s. 78], Polonez [P s. 77], Tańce zbójnickie [P s. 128,160] Tablice muzyczne: Tańce [P s. 244] rozpozna tańce narodowe i poda ich nazwy wyjaśni różnicę między tańcem ludowym anarodowym 8

9 ponad 30 POLONEZA CZAS ZACZĄĆ Nauka kroku go i figur poloneza W. Kilar Polonez z filmu Pan Tadeusz wykona krok podstawowy rozpozna rytm poloneza wykona figury w parze 31 ŚWIAT BAŚNI ROMANTYZM W EUROPIE Idee romantyzmu. Testament Beethovena. Sztuka osobistą wypowiedzią artysty. Formy wypowiedzi artystycznej F. Chopin Koncert fortepianowy e-moll, cz. II, Etiuda c-moll op. 10 nr 12 [MC-B2, PM s. 56], zadania z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 46] umieści romantyzm na osi czasu rozumie pojęcie: wolny artysta wybitnych przedstawicieli romantyzmu, np. poetów, pisarzy, malarzy 32 ZWIĄZKI POEZJI Z MUZYKĄ PIEŚŃ ROMANTYCZNA Pieśń romantyczna i jej rodzaje. Twórczość Franciszka Schuberta F. Schubert Ave Maria op. 52 nr 6 [MC-B8, PM s. 58], Król Olch, Kwintet fortepianowy A-dur, Pstrąg, Pieśń żeglarzy nauka pieśni [ZĆ s. 50], S. Moniuszko Świtezianka [P s. 137] rodzaje pieśni zna fakty z życia F. Schuberta śpiewa Pieśń żeglarzy w grupie poda nazwiska twórców i tytuły ich utworów oparte na ludowych baśniach i legendach śpiewa Pieśń żeglarzy solo 33 FORTEPIAN ULUBIONY INSTRUMENT ROMANTYKÓW Budowa instrumentu. Możliwości wyrazowe fortepianu. Literatura fortepianowa. Wirtuozi fortepianu. Inne instrumenty klawiszowe M. K. Ogiński Polonez a-moll [MC-A16, PM s. 54], F. Chopin Etiuda c-moll op. 10 nr 12 [MC-B2, PM s. 56], Walc Des-dur op. 64 nr 1. Fragmenty utworów wykonanych na syntezatorze, organach, klawesynie, czeleście. Ilustracje: F. Liszt [P s. 132], F. Chopin [P s. 123], zadanie zzeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 52, ć. 13] wie, kogo nazywamy wirtuozem odróżnia brzmienie różnych instrumentów klawiszowych od brzmienia fortepianu (pianina) poda nazwę instrumentu na podstawie jego brzmienia nazwiska wirtuozów fortepianu 34 FRYDERYK CHOPIN Sylwetka i twórczość najwybitniejszej postaci kultury polskiej Etiuda c-moll op. 10 nr 12 [MC-B2, PM s. 56], Scherzo h-moll op. 20 [MC-B3, PM s. 56], Preludium e-moll op. 28 nr 4 [MC-B4, PM s. 56], Życzenie [MC-B5, PM s. 57], Mazurek C-dur op. 6 nr 5, Polonez As-dur. Ilustracje: F. Chopin [P s. 123], Polonez Chopina [P s. 124], zadania z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 47, ć. 6, 8] zna fakty z życia kompozytora wie, na jakim grał instrumencie, jakie tworzył utwory i na jaki instrument rozpoznaje styl chopinowski ma wiadomości dotyczące konkursów ifestiwali chopinowskich wyjaśni znaczenie twórczości Chopina dla rozwoju kultury polskiej 9

10 ponad 35 ETNOGRAFIA NARODZINY NOWEJ NAUKI Dzieło Oskara Kolberga. Cechy polskich pieśni ludowych. pieśni ludowych Śpiewanie piosenek Oj, Janicku [P s. 143] oraz Ześli się oba nierobotnicy [P s. 144], Oj, chmielu, chmielu [P s. 21, MC-A2, PM s. 45]. [ZĆ s. 47, ć. 5] Ilustracje: Nucenie wiosenne [P s. 143] wie, czym zajmował się O. Kolberg zna tematykę polskich pieśni ludowych śpiewa w grupie piosenki wyjaśni pojęcie: etnografia cechy polskich pieśni ludowych 36 FOLKLOR ŹRÓDŁEM INSPIRACJI W MUZYCE ARTYSTYCZNEJ Stylizacja muzyki ludowej. Tańce stylizowane. Mazurki F. Chopina F. Chopin wybrane Mazurki i Polonezy, Rondo a la Krakowiak, S. Moniuszko Mazur z opery Halka [MC-B6, PM s. 57], H. Wieniawski Kujawiak. Oryginalne tańce ludowe wwykonaniu kapel ludowych odróżnia muzykę artystyczną od ludowej wyjaśni różnicę między tańcami użytkowymi a stylizowanymi wyjaśni pojęcie: stylizacja muzyki ludowej 37 OPERA ROMANTYCZNA I DRAMAT MUZYCZNY Opery narodowe. Najwybitniejsi twórcy i ich dzieła. Opera a dramat muzyczny twórczość Ryszarda Wagnera G. Verdi Rigoletto La donna è mobile [P s. 135, MC-B9, PM s. 58], M. Rimski-Korsakow Lot trzmiela z opery Baśń o carze Sałtanie [MC-A18, PM s. 55]. Ilustracje: R. Wagner [P s. 118], Teatr w Bayreuth [P s. 121], M. Musorgski [P s. 119], G. Verdi [P s. 134], Plakat do opery Tosca [P s. 137] wie, co to jest belcanto poda nazwiska najwybitniejszych twórców oper nazwisko twórcy dramatu muzycznego poda tytuły najwybitniejszych oper G. Verdiego tytuły dramatów muzycznych R. Wagnera 38 STANISŁAW MONIUSZKO OJCEM OPERY NARODOWEJ Życie i twórczość S. Moniuszki. Opery Straszny dwór i Halka. Inne opery Mazur z opery Halka [MC-B6, PM s. 57] i Straszny dwór. Arie: Skołuby, Miecznika, Stefana z kurantem, Halki, Jontka. Ilustracje: S. Moniuszko [P s. 127], Tańce zbójnickie [P s. 128], Teatr Wielki [P s. 129] zna fakty z życia kompozytora poda tytuły oper narodowych wyjaśni, dlaczego S. Moniuszkę nazywamy ojcem polskiej opery narodowej zna treść Halki i Strasznego dworu zna autorów librett tych oper rozpoznaje, z jakiej opery pochodzi wysłuchana aria 39 PRZEBOJE STANISŁAWA MONIUSZKI Śpiewniki domowe iich znaczenie dla kultury polskiej. Nauka pieśni Kozak. Prząśniczka [MC-B7, PM s. 57, P s. 131], Kozak [P s. 129], Stary kapral, Trzech Budrysów, Pieśń wieczorna zna tytuł zbioru pieśni Moniuszki wie, czym były dla Polaków w czasach zaborów te pieśni śpiewa pieśń w grupie wyjaśni, dlaczego Moniuszkę nazywamy ojcem polskiej pieśni artystycznej śpiewa wybraną pieśń solo 10

11 ponad 40 ODKRYWANIE TOŻSAMOŚCI NARODOWEJ Szkoły narodowe: polska, rosyjska, czeska, norweska, niemiecka, francuska, hiszpańska. Najwybitniejsi twórcy S. Moniuszko Mazur z opery Halka [MCB6, PM s. 57], P. Czajkowski Swiatyj Boże [MC-B1, PM s. 55], M. Rimski-Korsakow Lot trzmiela [MA18, PM s. 55], M. Musorgski Obrazki z wystawy, A. Dworzak Taniec słowiański g-moll nr 8, E. Grieg Poranek, I. Albeniz Tango, K. M. von Weber Uwertura do opery Wolny strzelec. [ZĆ s. 48, ć. 7]. Ilustracje: M. Musorgski [P s. 119] wyjaśni pojęcie: szkoła narodowa szkoły narodowe w muzyce szkoły narodowe i poda nazwiska najważniejszych przedstawicieli wie, do jakiej szkoły narodowej należeli kompozytorzy Potężnej gromadki 41 SZTUKA BALETOWA Historia baletu. P. Czajkowski i jego balety P. Czajkowski Jezioro łabędzie, Dziadek do orzechów, Śpiąca królewna. Oglądanie nagrań wideo fragmentów spektakli lub słuchanie nagrań audio wyjaśni, czym jest balet zna tytuły baletów P. Czajkowskiego zna historię baletu; zna treść poznanych na lekcji baletów 42 MUZYKA PROGRAMOWA Poemat symfoniczny związki muzyki z literaturą imalarstwem. Treści pozamuzyczne w utworach z epok wcześniejszych H. Berlioz Symfonia fantastyczna, B. Smetana Wełtawa, F. Liszt Mazepa, P. Ducas Uczeń czarnoksiężnika, R. Strauss Dyl Sowizdrzał, M. Musorgski Noc na Łysej Górze. Ilustracje: H. Berlioz [P s. 133], zadanie zzeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 51, ć. 12] wyjaśni, czym charakteryzuje się poemat symfoniczny poda przykładowe utwory tytuły utworów z dawniejszych epok wyrażające treści pozamuzyczne i nazwiska ich autorów 43 NARODZINY OPERETKI Twórczość J. Offenbacha, F. Lehara, I. Kalmana. J. Strauss król walca Fragmenty utworów: J. Offenbach Życie paryskie, F. Lehar Wesoła wdówka, I. Kalman Księżniczka czardasza, J. Strauss Zemsta nietoperza oraz wybrane walce, np. Nad pięknym modrym Dunajem. Ilustracje: La Goulue [P s. 145] wyjaśni różnice między operetką i operą nazwę charakterystycznego tańca związanego z operetką (kankan) poda nazwisko króla walca i jego najbardziej znane utwory poda tytuł pierwszej operetki i nazwisko jej autora tytuły najbardziej znanych operetek i nazwiska ich autorów 11

12 ponad 44 MUSICAL Cechy charakterystyczne musicalu. Różnice i podobieństwa między musicalem, operetką i operą Oglądanie nagrań wideo lub wysłuchanie fragmentów wybranych musicali. Ilustracje: Scena zmusicalu Metro [P s. 146], zadanie zzeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 55, ć. 16] wie, kiedy i gdzie powstały pierwsze musicale poda tytuły najbardziej znanych musicali wyjaśni, na czym polega różnica między musicalem a innymi formami muzyki scenicznej poda nazwiska najbardziej znanych autorów musicali tytuły przedstawień (musicali) zrealizowanych w Polsce 45 MALOWANE MUZYKĄ IMPRESJONIZM WMUZYCE I MALARSTWIE Impresja wrażenie. System tonalny. Dzieła M. Ravela ic. Debussy ego odpowiedzią na impresjonizm wmalarstwie C. Debussy Morze cz. III [MC-B10, PM s. 58], M. Ravel Bolero [MC -B11, PM s. 59, Ps. 153]. Ilustracje: C. Debussy [P s. 152], zadanie zzeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 61, ć. 2]. Reprodukcje obrazów, np. C. Moneta wie, skąd pochodzi nazwa impresjonizm nazwiska twórców nowego kierunku w muzyce wie, który z kompozytorów zapoczątkował odejście od systemu tonalnego poda nazwiska impresjonistów i tytuły kilku ich dzieł 46 EKSPERYMENTY I NOWE PRĄDY W MUZYCE EUROPEJSKIEJ Muzyka uzależniona od przypadku. Dwanaście ważnych dźwięków I. Strawiński Święto wiosny [MC-B12, PM s. 59], A. Schönberg Ocalały z Warszawy. Ilustracje: A. Berg [P s. 155], zadanie z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 68 ć. 9] zna pojęcia: aleatoryzm i dodekafonia zna zasady tworzenia dzieł aleatorycznych i dodekafonicznych zna nazwiska wybitnych twórców i tytuły ich dzieł 47 MAGIA JAZZU Historia i style jazzu. Muzycy jazzowi. Big-bandy jazzowe. Dzień dzisiejszy jazzu W. Handy St. Louis Blues [MC-B17], Scott Joplin Maple Leaf Rap, G. Miller Moonlight serenade, L. Armstrong What awonderful world, piosenki w wykonaniu Elli Fitzgerald Ilustracje: M. Davis [P s. 187] wie, z jakiej tradycji muzycznej wyrósł jazz zna nazwy stylów jazzu instrumenty wykorzystywane w jazzie zna historię jazzu najwybitniejszych muzyków śpiewa lub gra melodię Gdy wszyscy święci idą do nieba 48 JAZZ W POLSCE Jazz produktem burżuazyjnym. Najważniejsze ośrodki polskiego jazzu. Najwybitniejsi artyści jazzowi Wybrane utwory wwykonaniu np. Z. Namysłowskiego, U. Dudziak, T. Stańko A. Makowicza, M. Urbaniaka. Ilustracje: Z. Namysłowski [P s. 189], Jazz Jamboree 76 [P s. 190] zna nazwiska najwybitniejszych polskich artystów jazzowych festiwale jazzowe odbywające się w Polsce 12

13 ponad 49 GERSHWIN KLASYK MUZYKI ROZRYWKOWEJ Sylwetka i twórczość G. Gershwina Błękitna rapsodia, Summertime z opery Porgy and Bess, Lady Be Good. Ilustracje: G. Gershwin Porgy and Bess [P s. 191] zna fakty z życia i twórczości kompozytora tytuły najważniejszych dzieł zna treść opery Porgy and Bess 50 KAROL SZYMANOWSKI I MUZYKA POLSKA W POCZĄTKACH XX WIEKU Sylwetka itwórczość K. Szymanowskiego Hej, wółki moje z Pieśni kurpiowskich [MC-13, PM s. 60], Mazurek op. 50 nr 2[MC-14, PM s. 60], Stabat Mater, Harnasie, zadanie z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 74, ć. 16] zna fakty z życia i twórczości kompozytora poda tytuły najwybitniejszych dzieł wyjaśni znaczenie twórczości K. Szymanowskiego dla rozwoju kultury polskiej 51 PIEŚNI W CZASACH WOJENNYCH Z dziejów walki Polaków o odzyskanie niepodległości. Pieśni z okresu I i II wojny światowej. Nauka wybranej pieśni My, Pierwsza Brygada [P s. 146], Spoza gór i rzek [P s. 166], Czerwone maki na Monte Cassino [P s. 167]. Ilustracje: J. Piłsudski [P s. 163] potrafi powiązać pieśni z wydarzeniami historycznymi śpiewa pieśni w grupie zna historię powstania poznanych na lekcji pieśni śpiewa wybraną pieśń solo 52 PODTRZYMYWANIE DUCHA NARODOWEGO POLAKÓW Kształtowanie poczucia polskości. Nauka wybranej pieśni Marsz, marsz Polonia [P s. 170], Rota [P s. 172], Wszystko co nasze [P s. 174] W. Sowiński Hymn do miłości Ojczyzny [MC-17, PM s. 54], zadanie z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 63, ć 5] śpiewa w grupie prezentowane na lekcji pieśni wyjaśni znaczenie pieśni dla kształtowania poczucia polskości zna historię powstania poznanych na lekcji pieśni historycznych śpiewa wybraną pieśń solo 53 WITOLD LUTOSŁAWSKI I KRZYSZTOF PENDERECKI KLASYCY XX WIEKU Życie i twórczość kompozytorów. Znaczenie ich twórczości dla polskiej kultury W. Lutosławski Wiatr [MC-15, PM s. 61], Gry weneckie, K. Penderecki Tren pamięci ofiar Hiroszimy, Dies irae, Te Deum. Ilustracje: Witold Lutosławski [P s. 162], Krzysztof Penderecki [P s. 162] zna fakty z życia i twórczości polskich kompozytorów współczesnych poda tytuły utworów W. Lutosławskiego ik. Pendereckiego 54 WIELKIE PÓŁWIECZE MUZYKI POLSKIEJ Wybitni polscy kompozytorzy i ich dzieła: H. M. Górecki, W. Kilar, R. Twardowski, G. Bacewicz, T. Baird, K. Komeda R. Twardowski Tarantella Pod niebem Neapolu, cz. VII z Albumu włoskiego [MC-16], W. Kilar muzyka filmowa, H. M. Górecki Symfonia pieśni żałosnych, K. Komeda piosenka z filmu Rosemary s baby. nazwiska wybitnych polskich kompozytorów XX wieku poda nazwiska kompozytorów i ich przykładowe dzieła 13

14 ponad 55 MUZYKA CIAŁA Historia baletu. Balet klasyczny i współczesny. Najwybitniejsze dzieła. Suita baletowa I. Strawiński Święto wiosny [MC-12, PM s. 59], A. Chaczaturian Taniec z szablami z opery Gajane. Ilustracje: Popołudnie fauna [P s. 177], Balet współczesny [P s. 178], zadanie z zeszytu ćwiczeń [ZĆ s. 68, ć. 9] wyjaśni, czym suita baletowa różni się od suity barokowej poda przykład (tytuł) baletu klasycznego iwspółczesnego poda najważniejsze fakty z historii baletu tytuły najwybitniejszych dzieł baletowych i nazwiska kompozytorów wyjaśni rolę choreografa wprzygotowaniu baletu 56 MUZYKA W FILMIE Rola muzyki w filmie. Filmowe przeboje. Najwybitniejsi twórcy muzyki filmowej W. Kazanecki Walc z filmu Noce i dnie [P s. 179], W. Kilar Polonez z filmu Pan Tadeusz [P s. 179], K. Dębski muzyka do filmu Ogniem i mieczem [P s. 179]. Nauka piosenki Hej, sokoły [ZĆ s. 24] lub melodii Amazing Grace [P s. 180] wie, jaką rolę muzyka odgrywa w filmie nazwiska najwybitniejszych polskich twórców muzyki filmowej śpiewa piosenkę lub muzykuje w grupie poda przykłady filmów, z których muzyka stała się np. przebojem gra na dowolnym instrumencie melodię Amazing Grace lub śpiewa piosenkę Hej, sokoły solo 57 PIOSENKA PIOSENKARSTWO MUZYKA POP Rola piosenki we współczesnej kulturze. Programy telewizyjne wyszukujące nowe talenty Oglądanie fragmentów nagrań wideo popularnych programów TV i festiwali. Nauka piosenki Pożegnanie Liverpoolu bierze udział w dyskusji śpiewa piosenkę Pożegnanie Liverpoolu w grupie poda definicję piosenki i różne jej typy przedstawi drogę rozwoju piosenki śpiewa piosenkę solo przedstawi zmiany wpiosence polskiej od Śpiewników domowych do rocka śpiewa piosenkę solo 58 PIOSENKA POLSKA Zmiany w stylistyce od piosenki międzywojennej do współczesności. Kogo w tym roku lansują media? Piosenki W. Szpilmana. Piosenki z okresu socrealizmu. Piosenki kabaretowe, np. z Kabaretu Starszych Panów. Piosenki A. Osieckiej. Cz. Niemen Dziwny jest ten świat [MC-B19, PM s. 62]. Ilustracje: Cz. Niemen [P s. 194]. Nauka piosenki Uciekaj moje serce [P s. 196] główne nurty wpiosence polskiej śpiewa piosenkę Uciekaj moje serce w grupie 59 ŚPIEWAMY POEZJĘ Trochę historii (poezja trubadurów i truwerów, madrygały, pieśni i ballady w romantyzmie). Artyści polscy śpiewający poezję Ballada o narodzeniu księcia Bolesława w interpretacji Ewy Demarczyk [MC-A5, PM s. 47]. Nauka piosenki Niepewność [P s. 198] wyjaśni termin poezja śpiewana śpiewa piosenkę w grupie artystów śpiewających poezję nazwiska poetów, których wiersze najczęściej są śpiewane śpiewa piosenkę solo 14

15 ponad 60 ROCK Historia i gwiazdy rocka. Zespoły rockowe Słuchanie fragmentów utworów zgromadzonych przez uczniów lub fragmentów filmów muzycznych z muzyką rockową. M. Jagger Satisfaction [MC-B18, PM s. 62]. Muzykowanie Rock Around The Clock [P s. 201], Yellow Submarine [P s. 202] wie, kiedy i gdzie powstał rock poda skład sekcji rytmicznej znane zespoły rockowe poda tytuł piosenki uważanej za pierwszą piosenkę rockową cechy charakterystyczne muzyki rockowej zna historię rocka zna odmiany rocka 61 POLSKA SCENA ROCKOWA Historia muzyki rockowej w Polsce; kierunki, style, soliści i zespoły. Twórczość Czesława Niemena. Słuchanie fragmentów utworów zgromadzonych przez uczniów. Cz. Niemen Dziwny jest ten świat [MC-B19, PM s. 62]. Ilustracje: Czesław Niemen [P s. 194] nazwiska artystów i nazwy zespołów rockowych kierunki i style w muzyce rockowej tytuły najbardziej znanych utworów Cz. Niemena 62 NOWE KIERUNKI W MUZYCE ROZRYWKOWEJ Kim jest idol? Idole muzyki rozrywkowej. Polski idol i jego muzyka. Folklor miejski Słuchanie fragmentów utworów z fonoteki uczniów. Nauka piosenki Tango pożegnalne [P s. 212] śpiewa piosenkę w grupie poda najbardziej znane przykłady muzycznego folkloru miejskiego śpiewa piosenkę solo poda cechy charakterystyczne piosenki miejskiej 63 TRADYCJE ŚWIĄTECZNE W POLSKIM DOMU Śpiewanie kolęd. Nauka pastorałki lub kolędy z omawianej epoki lub kolędy regionalnej F. Chopin Scherzo h-moll op. 20 (fragm. Lulajże, Jezuniu) [MC-B3, PM s. 56]. Ścieżki edukacyjne: edukacja regionalna dziedzictwo kulturowe wregionie [PM s. 28] śpiewa wybraną przez siebie kolędę śpiewa pastorałkę lub kolędę, której się uczył na zajęciach 64 MOJA MAŁA OJCZYZNA Tradycje regionalne. Tańce i piosenki z regionu Słuchanie nagrań regionalnych zespołów ludowych. Nauka wybranej piosenki ludowej z regionu lub tańca. Ścieżki edukacyjne edukacja regionalna dziedzictwo kulturowe w regionie [PM s. 28] śpiewa piosenkę w grupie wykona krok podstawowy tańca rozpozna muzykę pochodzącą z jego regionu 65 KONKURSY MUZYCZNE I FESTIWALE Charakter konkursów i festiwali, rodzaj prezentowanej muzyki, miejsce i czas Oglądanie fragmentów nagrań z koncertów ifestiwali muzycznych. Słuchanie muzyki wwykonaniu laureatów konkursów muzycznych. Ścieżki edukacyjne edukacja europejska [PM s. 25] festiwale i konkursy odbywające się w regionie zamieszkiwanym przez ucznia muzyczne konkursy i festiwale odbywające się w Polsce 15

16 ponad 66 W ŚWIĄTYNI SZTUKI Wycieczka do filharmonii lub teatru muzycznego Wybrany koncert, opera lub balet. Ścieżki edukacyjne edukacja czytelnicza imedialna [PM s. 27] potrafi kulturalnie zachować się podczas koncertu potrafi napisać krótką recenzję 67 KULTURA MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH Muzyka żydowska, romska (cygańska), tatarska, litewska, białoruska, słowacka ukraińska, czeska, niemiecka Przykłady prezentujące muzykę wybranych mniejszości narodowych. Ścieżki edukacyjne edukacja filozoficzna [PM s. 24] wie, że Polskę zamieszkują obywatele różnych narodowości rozumie, czym jest tolerancja odróżnia muzykę poszczególnych mniejszości 68 PROPAGOWANIE MUZYKI MASS MEDIA Muzyka w telewizji. Audycje radiowe. Wydawnictwa poświęcone muzyce. Upowszechnianie muzyki. Kultura masowa Przegląd prasy przyniesionej przez uczniów i nauczyciela dyskusja. Ścieżki edukacyjne edukacja czytelnicza imedialna [PM s. 27] wyjaśni termin kultura masowa programy telewizyjne poświęcone muzyce poda tytuły czasopism poświęconych muzyce audycje radiowe poświęcone muzyce 16