EKO-logiczny sposób na życie. Biuro Projektu: Świętokrzyskie Centrum FRDL ul. Bodzentyńska 44A, Kielce

Transkrypt

1 EKO-logiczny sposób na życie Biuro Projektu: Świętokrzyskie Centrum FRDL ul. Bodzentyńska 44A, Kielce PORADNIK LIDERA Część II Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 SPIS TREŚCI Wstęp 1. LIDER 1.1 Kto to i komu jest potrzeby? 1.2 Kim jest lider? 1.3 Komu potrzebny jest lider i kogo on potrzebuje? 1.4 Zasoby skutecznego lidera. 2. SPOTKANIA Z ROLNIKAMI 2.1 Organizowanie spotkań 2.2 Jak efektywnie wykorzystać czas 3. TYPY OSOBOWOŚCI A ZACHOWANIA LUDZI W GRUPIE 3.1 Profile psychologiczne 3.2 Komunikacja w grupie a cechy osobowości 4. MOTYWOWANIE 4.1 Rodzaje motywacji 4.2 Źródła motywacji 4.3 Skuteczne strategie wpływania na zmianę postawy 5. PRACA Z GRUPĄ 5.1 Jak skutecznie porozumiewać się w czasie spotkania 5.2 Co zrobić gdy ktoś w grupie zachowuje się niewłaściwie 5.3 Jak rozmawiać z trudnym partnerem 5.4 Konflikt w pracy z grupą Techniki rozwiązywania konfliktów Style działania w sytuacjach konfliktu 6. TEKSTY MOTYWACYJNE DO WYKORZYSTANIA W PRACY Z GRUPĄ 7. PODSUMOWANIE 8. BIBLIOGRAFIA Liderzy to ludzie którzy poświęcają swoje życie, by tworzyć lepszy świat przez dodawanie siły innym ludziom.

3 WSTĘP Zmiany, jakie dokonują się w każdym społeczeństwie są efektem poczynań poszczególnych członków społeczeństwa, ich wzajemnych relacji, skutkiem działań instytucji, decyzji władz różnego szczebla, ale przede wszystkim są konsekwencją bodźców, jakie do otoczenia kierują liderzy tych zmian. Liderzy to ludzie, którzy nie godzą się na istniejący stan rzeczy i mają w sobie poczucie misji przeprowadzenia tych zmian. Taki impuls niezbędny jest do tego, aby uruchomić drzemiące w ludziach niezadowolenie z istniejącego stanu rzeczy oraz zachęcić ich do działania na rzecz zmiany. Metoda Aktywizacji stworzona w ramach projektu pn. EKO-logiczny sposób na życie jest gotowym projektem, który ma wspomagać wprowadzanie zmian w lokalnych społecznościach wiejskich, gdzie ujawnia się zjawisko ubóstwa i uzależnienia od świadczeń pomocy społecznej coraz szerszych grup rolników posiadających własne gospodarstwa. To właśnie do nich adresowana jest Metoda Aktywizacji. Istotą propozycji, jaka jest kierowana do tych osób, jest koncepcja merytorycznej i psychologicznej pomocy w zakładaniu przez nich gospodarstw ekologicznych. Osoby mające trudności w radzeniu sobie z własnymi problemami i z zaspokojeniem minimalnych potrzeb swoich rodzin, nie są w stanie bez pomocy z zewnątrz w skuteczny sposób odmienić swojego życia. Do przeprowadzenia tego procesu jest im niezbędny mentor osoba, która pomoże im zdefiniować, w jakiej sytuacji się znajdują, wskaże cel oraz będzie im towarzyszyć w procesie zmian. Proponowane zmiany mogą znacząco poprawić jakość ich życia, przede wszystkim jednak mogą ich wyprowadzić ze stanu marginalizacji i przywrócić do głównego nurtu życia społecznego. Państwo zostaliście wybrani do pełnienia roli lidera ze względu na to, że jesteście postrzegani jako osoby aktywne i posiadające kompetencje do przewodzenia ludziom i wcielania w życie zmian w otaczającym Was świecie. Ocena innym jest wystarczającym powodem, aby podjąć się tego wyzwania. Niniejszy podręcznik został przygotowany z zamiarem niesienia Wam pomocy w realizacji tego zadania. Zawarte w nim treści zostały przygotowane w sposób, który umożliwi liderom uzyskanie pomocy w rozwiązywanie bieżących problemów w pracy z grupami rolników, którzy wyrażą chęć skorzystania z oferty pomocy w zmianie ich niedochodowych gospodarstw w dochodowe gospodarstwa ekologiczne. Zanim jednak rozpocznie się pełnienie przez Was roli lidera zmian, zostaniecie (w trakcie kursów) wyposażeni w stosowną wiedzę dotyczącą pracy motywacyjnej z grupą oraz wiedzę merytoryczną dotyczącą specyfiki zakładania gospodarstwa ekologicznego i zasad jego prowadzenia (w trakcie trwania wizyt studyjnych w gospodarstwach ekologicznych). Dodatkową pomocą merytoryczną będzie dla Was III tom podręcznika projektowego poświęcony sprawom prowadzenia gospodarstwa ekologicznego. Dodatkowo otrzymacie materiały i prezentacje wspomagające na spotkania z grupami rolników. Dla skutecznego działania i osiągnięcia sukcesu niezbędne jest jeszcze tylko jedno Wasz zapał i przekonanie co do tego, że przewodzenie grupie ludzi przyniesie pozytywne konsekwencje nie tylko im, ale całej społeczności wprowadzając nowe mechanizmy obrony przed ubóstwem i kulturę zaradności w sytuacjach trudnych. Powodzenia!

4 Prawdziwą miarą inteligencji jest działanie Napoleon Hill 1. LIDER 1.1 KTO TO I KOMU JEST POTRZEBNY? Przez całe życie ludzie są członkami różnych zespołów. Jednak dopiero kilka ostatnich lat, głównie w związku z procesem integracji, ujawniła się siła - synergia i znaczenie zespołów w życiu organizacji i codziennych ludzkich zmaganiach z rzeczywistością. Zachodzące zmiany w życiu społecznym i gospodarczym zmuszają nas do wykorzystywania kreatywności i efektywności, czerpania z potencjału własnego i wykorzystywania go do działania w zespole. Dowodem rosnącego zapotrzebowania na ludzi z inicjatywą i entuzjazmem do działania jest powstanie inicjatywy Metody Aktywizacji. Propaguje ona nieocenioną rolę takich ludzi liderów lokalnych do współdziałania z członkami społeczności lokalnej. W koncepcji Metody są to innowacyjne działania na rzecz wspierania marginalizowanych rolników klientów pomocy społecznej. Założeniem Metody jest, że aby osiągnąć zaplanowane rezultaty i efekty w procesie aktywizacji i integracji grup podlegających wykluczeniu społecznemu, liderzy lokalni, którzy podejmą się wdrożenia Metody, powinni posiadać naturalne predyspozycje do pracy środowiskowej i konkretne umiejętności interpersonalne. Te ogólne kryteria dla osób, które chcą być liderami lokalnymi są takie same dla pracowników socjalnych tzw. profesjonaliści i dla innych osób, które wyrażają chęć pracy środowiskowej tzw. nieprofesjonaliści. Dlatego Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej (GOPS), które w Metodzie są odpowiedzialne za wyłonienie liderów wśród swoich pracowników, jak też zrekrutowanie ich wśród członków społeczności lokalnej, powinni poddać głębszej refleksji i dyskusji doprecyzowanie cech składających się na tzw. predyspozycje. W oparciu o zidentyfikowane potrzeby społeczności lokalnej, GOPS-y powinny szczegółowo doprecyzować zakres godzin szkoleniowych w ramach Pakiety Lider, oczywiście po inwentaryzacji już posiadanych umiejętności i zgłoszonych przez wybranych liderów potrzeb szkoleniowych. Sugeruje się, aby w procesie wyposażania liderów w kluczowe umiejętności pracy w środowisku lokalnym i z rodzinami rolników, jako standard przyjąć opisane poniżej kompetencje umożliwiające dobre funkcjonowanie w roli lokalnego lidera.

5 1.2 Kim jest lider? Lokalny liderów to osoba, która umie efektywnie współpracować w zespole liderów i indywidualnie z rolnikami w sposób opierający się na: 1. Prowadzeniu dialog w oparciu o szacunek do siebie 2. Dodawaniu sobie nawzajem siły 3. Tworzeniu zdrowych kontaktów międzyludzkich 4. Dawaniu poczucie swobody każdemu członkowi zespołu 6. Umiejętności motywowania siebie i każdego członka zespołu 7. Tworzenie pozytywnej atmosfery pracy jednostki i współpracy zespołu 8. Dzieli się wiedzą i doświadczeniem 9. Rozwiązuj konflikty i kieruje energię na pomysły, a nie negatywne emocje 10. Pracuje merytorycznie, a emocje wykorzystuje do budowania więzi ludzkich 11. Poszukiwać rozwiązań czerpiąc z doświadczeń innych członków zespołu i członków społeczności lokalnej. Wynika w tego, że: Lider lokalny to osoba która wie co trzeba robić, aby być skutecznym koncentruje się na celach z inicjatywą, zachęcająca do podejmowania nowych działań umie przekonywać do zmian i umie je projektować Lidera lokalnego cechuje spokój, opanowanie i pewność siebie zorientowanie na społeczności, wrażliwość i łagodność w sposobie bycia umiejętność odpowiedniego wczuwania się w ludzi i ich sytuacje

6 Zalety lidera lokalny zdolność do postrzegania potencjału w tkwiącego w ludziach i motywowania patrzenie na ludzi jako niepowtarzalnych, każdy jest indywidualnością traktowanie ludzi bez uprzedzeń, bez względu na status społeczny, wiek i płeć jest człowiekiem kontaktów, gdyż jest pełen entuzjazmu i ciekawości świata 1.3 Komu potrzebny jest lider i kogo on potrzebuje? W zakresie podstawowych czynności lidera lokalnego jest organizowanie i angażowanie społeczności lokalnej do wspólnych działań integrujących np. poprzez pikniki rodzinne, debaty społeczne, happeningi itp. Oznacza to, że partnerami akcji socjalnych powinni być lokalni przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe, szeroko rozumiane instytucje oświatowe, sportowe, rynku pracy itd. Działania te służą realizacji Metody w jej sekwencji społecznościowej. Budowanie partnerstwa na rzecz inicjatyw przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu w gminie jest niezwykle trudne, ale tylko partnerska współpraca jest rozwojowa dla grup najsłabszych społecznie i dla samej społeczności lokalnej. Działania o charakterze agitacyjnym i animacyjnym są podstawą dla wywołania zamiany u rolników, gdyż osoby pozostające w izolacji, wymagają wielu instrumentów wsparcia. Partnerzy wymagają podtrzymywania kontaktów i adekwatnego zaangażowania w działania. Oznacza to, że: Lider cieszy się autorytetem Lider jest systematyczny w działaniach i komunikatywny Lider jest dobrym organizatorem animatorem społeczności lokalnej Lider jest elastycznym edukatorem, opiekunem - couchem i trenerem - mentorem

7 1.4 Zasoby skutecznego lidera Efektywny lider lokalny w Metodzie Aktywizacji poza tym, że jest osobą cieszącą się autorytetem w środowisku, to dla celów wspierania marginalizowanych rolników niezbędne jest posiadanie dodatkowych umiejętności. Przygotowana dla nich oferta Pakietów szkoleniowych w zakresie umiejętności liderskich niezbędnych w pracy środowiskowej oraz w zakresie prowadzenia działań proekologicznych i prozatrudnieniowych zabezpiecza ich w pełni do osiągania sukcesów w integracji rolników. Szkolenia będą prowadzone w formie warsztatów z wykorzystaniem interaktywnych metod pracy. Scenki rodzajowe oparte na symulowanych sytuacjach pomogą wypracować skuteczne metody i techniki angażujące do współdziałania przedstawicieli różnych członków społeczności. Interaktywne warsztaty uwzględniają także specyfikę pracy z głównymi adresatami Metody - rolnikami podlegających wykluczeniu społecznemu, głownie z powodu ubóstwa, które z kolei jest skutkiem braku dochodowości z tradycyjnej działalności rolniczej. Zaplanowany zakres szkoleń poza wiedzą i praktyką w obszarze rozwoju kluczowych kompetencji interpersonalnych, technik działań ożywiającoanimacyjnych społeczność lokalną, kończy się cyklem szkoleń obejmujących wiedzę o proekologicznych zachowaniach. Jako długoterminowy finalny efekt będzie doprowadzenie najbardziej zmotywowanych rolników do prowadzenia ekologicznych gospodarstw rolnych. Również w tej ofercie znajdują się nadzwyczaj interesujące aspekty praktyczne. Wyjazdy studyjne zagraniczne i krajowe są propozycją do weryfikacji zdobytej teoretycznej wiedzy ekologicznej i poznania dobrych praktyk w państwach UE uznawanych za liderów w kształtowaniu świadomości i zachowań proekologicznych. To także dodatkowy element edukacyjny dający szansę na adoptowanie tych doświadczeń w pracy z rolnikami. Jak na każdym wyjeździe studyjnym, współpracująca ze sobą grupa liderów lokalnych ma niepowtarzalna szansę na lepsze poznanie się i pełną integracją. Powinno to utrzymać pozytywny klimat pracy w zespole liderów, a w konsekwencji podnieść skuteczność i trwałość oddziaływań integracyjnych nawet po zakończeniu udziału w Metodzie.

8 2. Spotkania z Rolnikami 2.1 Organizowanie spotkań Rekrutacja rolników Pracownicy socjalni doskonale znają problemy swoich podopiecznych oraz posiadane przez nich zasoby i możliwości, zatem potrafią ocenić, kto spośród ich klientów jest w stanie wykorzystując udzieloną pomoc przejść proces tworzenia dla siebie i swojej rodziny trwałego źródła dochodów z prowadzenia gospodarstwa ekologicznego. Pracownicy socjalni, którzy nie planują osobiście wykonywać środowiskowej pracy socjalnej - jako lokalni liderzy, typują swoich klientów do objęcia wsparciem Metodą. Ściśle współpracują z liderami zewnętrznymi w procesie rekrutacji rolników. Natomiast podczas realizacji właściwego wsparcia klientów Metodą, poziom ich zaangażowania i odpowiedzialności zmniejsza się na rzecz zewnętrznych liderów lokalnych, dla których podejmują rolę ekspertów i doradców pracy socjalnej w aktywizacji klienta. W sytuacji, kiedy to pracownik socjalny jest jednocześnie lokalnym liderem, wobec rodziny podejmuje nową rolę - animatora i asystenta poprzez wykonywanie środowiskowej pracy socjalnej. Zakłada się, że każdy lider lokalny powinien zrekrutować ok. 8 rolników wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. Po przeprowadzeniu indywidualnych rozmów z wybranymi klientami GOPS, liderzy inicjują spotkania kilkuosobowych grup rolników znajdujących się w podobnej sytuacji życiowej i przedstawiają im propozycję pomocy w wychodzeniu z ubóstwa, pomocy merytorycznej w obszarze ekologii i pomocy motywacyjnej, psychologicznej w trakcie całego procesu. Takie spotkania są niezwykle ważne, gdyż wpisują się w formułę spotkania grupy samopomocy, umożliwiając wzajemne komunikowanie się rolników, którzy doświadczają, często głęboko skrywanych, tak trudnych i złożonych skutków ubóstwa i narastającej bezradności. Wyrażenie własnych i zidentyfikowanie się z podobnymi problemami innych ludzi, buduje pewną wspólnotę interesu i nowe wartości grupowe (impuls synergii działania). Rolnikom będzie łatwiej podjąć trudną decyzję o skorzystaniu z Metody i pokonać paraliżujący lęk przed zmianą. Na spotkaniach grupowych tworzy się też nowa jakość pozytywnej integracji lokalnej, oparta na zrozumieniu i zaufaniu w relacjach rolnik rolnik, rolnik lider lokalny, aktywny lider/pracownik socjalny nowy lider lokalny. Procedura Metody Aktywizacji nie określa jednoznacznie ilości spotkań grupowych. Biorąc pod uwagę, że ich celem jest pomoc rolnikowi w podjęciu niezależnej i trudnej decyzji o aktywacji, należy przyjąć, że jedno spotkanie może być niewystarczające.

9 Ponieważ na spotkaniach inicjuje się proces grupowy, także z tego powodu liderzy lokalni wspólnie z grupą rolników decydują o ich zakończeniu bądź kontynuacji. Sugeruje się, aby liderzy lokalni rozważyli możliwość prowadzenia regularnych spotkań grupy samopomocy dla rolników zrekrutowanych do Metody. Działalność ta jest dobrowolne. Jednak trudno nie docenić wynikających z niej długookresowych korzyści dla podtrzymywania motywacji rolników do pozostawania w przedsięwzięciu i ostatecznego przełamania izolacji rolników od pozostałych grup społeczności lokalnej. Po spotkaniach, z zainteresowanymi rolnikami pracownicy socjalni liderzy lokalni podpisują deklarację uczestnictwa w Metodzie. Od strony administracyjnej finalizuje to, a zarazem formalizuje proces rekrutacji rolników do nowej formy aktywizacji. Dla samych marginalizowanych rolników zawarty dokument jednoznacznie określa zobowiązanie do rozpoczęcia nowego, niestandardowego programu wsparcia w pokonywania trudności funkcjonalnych i ekonomicznych. W dalszej kolejności (jednak możliwie szybko), w oparciu o wykonaną diagnozę środowiskową (rodzinny wywiad środowiskowy), pracownicy socjalni liderzy lokalni i pozyskani zewnętrzni liderzy lokalni zawierają/ aktualizacją kontrakt socjalny lub inny dokumentu będący jego odmianą np. indywidualny programu zatrudnienia socjalnego, umowę PAL. W tym dokumencie i zgodnie z procedurą Metody, wpisany jest zakres wzajemnych zobowiązań aktywizującej współpracy. Spotkania dla rolników W kolejnym kroku, liderzy lokalni po zakończonych szkoleniach, wyposażeni w wiedzę i umiejętności, rozpoczynają pracę grupową (grupy 8 10 osób) z rolnikami klientami pomocy społecznej, rekrutowanymi do wsparcia Metodą przy współpracy Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej (GOPS). Odbywają z nimi co najmniej po 3 spotkania, w trakcie których przekazują wiedzę na temat możliwości zakładania i prowadzenia gospodarstw ekologicznych. W kolejnych etapach towarzyszą rolnikom i wspierają ich w procesie zmian podstawowych wyznaczników jakości ich życia. Sugerowany czas jednego spotkania od 3 do 4 godzin i nie częściej niż raz w tygodniu. Tematyka spotkań Podczas spotkań lidera z rolnikami wskazane są następujące obszary tematyczne: zapoznanie rolników z możliwością wykorzystania Metody Aktywizującej ocena sytuacji w jakiej znajdują się aktualnie rolnicy, ze wskazaniem na trudną sytuację materialną oraz swoistego rodzaju uzależnienie z korzystania z pomocy społecznej

10 dokonanie bilansu umiejętności i kompetencji uczestników z wykorzystaniem materiałów ćwiczeniowych i uświadomienie obszaru kompetencji jakim jest rolnictwo wskazanie pozytywnych aspektów miejsca zamieszkania i możliwości jakie daje region motywowanie w kierunku zmiany postawy z pasywnej na aktywną, obalenie lęków i stereotypowego myślenia w kierunku podjęcia zmiany przekazanie wiedzy na temat zakładania i prowadzenia gospodarstwa ekologicznego oraz płynących z tego korzyści motywowanie do działania w celu dokonania zmiany i w efekcie założenia gospodarstwa ekologicznego opracowanie Indywidualnego Planu Działania z uwzględnieniem osobistych potrzeb i możliwości rolnika Przygotowanie spotkania Spotkanie musi być przygotowane ze wszystkimi szczegółami. Dobrze zorganizowanego spotkania to nie tylko powiadomienie jego uczestników, ale szereg innych czynności. Rozpoczynając przygotowanie spotkania musimy wziąć pod uwagę kilka aspektów: miejsce organizacji spotkania, ze zwróceniem uwagi na dostępność dla wszystkich uczestników określenie czasu realizacji spotkania ustawienie krzeseł w zależności od liczby uczestników spotkania zapewnienie sprzętu przygotowanie zawiadomień i zaproszeń dla uczestników przygotowanie materiałów informacyjnych zapewnienie uczestnikom bufetu, a przynajmniej wody do picia ustalenie celu, tematyki i przebiegu spotkania Spotkania powinny przebiegać w atmosferze wzajemnego zrozumienia i zaufania, sprzyjającej prowadzeniu otwartej dyskusji i wymiany doświadczeń. 2.2 Jak efektywnie wykorzystać czas? Niejeden marnuje czas dany mu do przeżycia, ponieważ martwi się, że ma tego czasu tak mało. Tadeusz Kotarbiński Niemal każdego dnia spotykamy się z opiniami, że w dzisiejszym świecie czas płynie tak szybko i ludzie mają go ciągle za mało. Pomimo wielu udogodnień, nowoczesnych sprzętów i urządzeń, które mają nam

11 ułatwić życie i zaoszczędzić czas i tak często nie udaje się wygospodarować takiej przestrzeni czasowej, która pozwoliłaby złapać oddech. Wciąż brakuje czasu, a niestety nie jesteśmy w stanie go magazynować i tworzyć rezerw do wykorzystania później. Lider, jako osoba aktywna też z pewnością należy do grupy ludzi, którzy nie narzekają na nudę w życiu codziennym. Dlatego ważne jest aby zwrócić uwagę na jego planowanie i efektywne wykorzystanie. Pomocne może być opisanie zdań w czasie za pomocą narzędzi, którymi ktoś już się posługiwał i okazały się prostą metoda na porządkowanie priorytetów w swoich działaniach, delegowania zadań oraz odrzucania najmniej ważnych (tak, aby wystarczyło miejsca na priorytety). Tak przygotowany terminarz tygodniowy, czy też miesięczny możemy umieścić na ścianie i sukcesywnie wykreślać z niego zadania wykonane. Jako technikę ustalania priorytetów możemy wykorzystać zasadę Eisenhowera. Matryca Eisenhowera składa się z 4 ćwiartek i pomaga, jako narzędzie zarządzać sobą w czasie poprzez ustalenie tego, co jest naprawdę ważne i wymaga pełnego zaangażowania w Twojej strony. Zależnie od stopnia pilności bądź ważności można wyróżnić cztery możliwe oceny wyznaczające kolejność załatwiania zadań: Zadania B ustalić termin lub zlecić Zadania A WYKONAĆ NATYCHMIAST Zadania D KOSZ NA ŚMIECI Zadania C Zlecić Jeśli okaże się, że bardzo wiele z Twoich zadań przypisałeś do pola Wykonać natychmiast, oznacza to, że występuje kryzys i z dużą pewnością nie wystarczy Ci czasu na wykonanie wszystkiego terminowo w samodzielnie. Doba będzie za krótka, a Twój stres będzie tylko narastał. Warto w tym momencie zatrzymać się na chwile i zastanowić kto może nam pomóc. O tym możesz poczytać w rozdziale: Partnerzy Lidera.

12 Z pewnością wśród Twoich znajomych są takie osoby, które lubią wcześnie wstawać, są bardzo efektywne w pracy w godzinach porannych to tzw. typ skowronka. Ale zapewne są też tacy, którzy później wstają, a ich największa aktywności przypada w czasie, kiedy inni raczej już odpoczywają (jest to tzw. typ sowy). Jest to jeden z czynników, które należy wziąć pod uwagę w planowaniu działań w czasie. Prezentowany tutaj wykres obrazuje wahania wydajności każdego człowieka w ciągu doby. Jest to graficzne opracowanie sporządzone na podstawie wyników badań zrealizowanych przez Komisję Badań nad Pracą (REFA). DOBOWA KRZYWA WYDAJNOŚCI Zastanów się jak wygląda Twoja aktywność dobowa i spróbuj nakreślić ją używając poniższego rysunku. Zanalizuj swój typowy dzień i zaznacz punktami na wykresie te najaktywniejsze momenty w ciągu doby. Kiedy połączysz je linią, otrzymasz swoją osobistą dobową krzywą wydajności. Będzie ona dla Ciebie wskazówką pozwalającą zaplanować działania, przypisując te trudniejsze na okres najwyższego potencjału, a te łatwiejsze do okresu niższej aktywności.

13 "Człowiek planując co rano działania na nadchodzący dzień i wywiązując się z planu, trzyma w dłoni nić, która przeprowadzi go przez labirynt najbardziej skomplikowanego życia" Victor Hugo Najważniejszym czynnikiem w planowaniu jesteś Ty sam. Stosowanie zasad i reguł planowania czasu pomoże Ci nie tylko w zaplanowaniu Twoich zadań jako lidera, ale z pewnością przyda się również w planowaniu codziennych zajęć zawodowych i domowych. Oto dwie z nich:

14 Reguła 60:40 (reguła podstawowa) Reguła ta mówi, że nie należy planować całego czasu jaki ma się do dyspozycji. Rozkład czasu powinien składać się z trzech bloków: 1. ok. 60% czynności precyzyjnie zaplanowane; 2. ok. 20% czasu pracy ustanowić rezerwą czasową na czynności nieoczekiwane (czynności, których nie sposób zaplanować); 3. pozostałe 20% - jako rezerwa czasowa na czynności spontaniczne (np. czas aktywności twórczej) Reguła Parkinsona Reguła ta mówi, że dana czynność potrwa tyle, ile założymy, że potrwa. Jeśli założymy, że spotkanie potrwa godzinę, to zwykle zakończy się ono po godzinie, nawet jeśli cel zostanie osiągnięty wcześniej. Dzieje się tak ponieważ mamy tendencję do przedłużania działania tak, abyśmy sprawiali wrażenie panujących nad zarządzaniem czasem. Reguła ta dotyczy czynności, które sami planujemy i/lub mamy na nie wpływ. Może być tak, że w danym dniu nie uda Ci się zrealizować swojej listy zadań. Są takie dni, kiedy zdarzenia, których nie jesteśmy w stanie przewidzieć kumulują się. Tak niestety bywa! Nie należy jednak się załamywać. Jeżeli natomiast nie udaje Ci się zrealizować listy zadań przez kilka dni, to trzeba się temu przyjrzeć. W takiej sytuacji należy spróbować odpowiedzieć sobie na następujące pytania: czy nie za dużo próbujemy zrobić jednego dnia? czy pewne zadania nie zostały zrealizowane dlatego, że w tym czasie jeszcze nie byliśmy gotowi do ich wykonania? czy zadania były precyzyjnie sformułowane? czy mamy kłopoty z podejmowaniem decyzji? czy do realizacji zadań posiadamy wszystkie potrzebne nam informacje? czy z powodu naglących spraw nie lekceważymy procesu planowania? czy u podstaw naszej porażki nie leży - brak wiary w siebie, brak dostatecznej koncentracji na zadaniach, brak dyscypliny wewnętrznej? Naucz się wyciągać wnioski ze swoich działań i stale doskonalić swoje plany zadań oraz monitorować ich realizację. Tego można się nauczyć!

15 3. Typy osobowości a zachowania ludzi w grupie. Przed rozpoczęciem pracy z rolnikami, Lider powinien bardziej zrozumieć siebie, aby móc zrozumieć innych. Ta krótka charakterystyka pozwoli Ci dowiedzieć się czy jesteś: Spontanicznym, pełnym życia i radości sangwinikiem Pogrążonym w myślach, wiernym i wytrwałym melancholikiem Rzutkim, impulsywnym, przekonywającym cholerykiem Przyjaznym, cierpliwym i zadowolonym flegmatykiem Czy też kombinacją tych typów. Kiedy zrozumiemy kim jesteśmy i dlaczego postępujemy tak a nie inaczej możemy: rozpoznawać swoje mocne strony i słabości oraz uczyć się rozwijać zalety, a eliminować wady zrozumieć innych ludzi i pojąć, że bycie innym wcale nie oznacza bycia w błędzie. Nie ma drugiej takiej samej osoby jak TY. Każdy z nas jest niepowtarzalną indywidualnością. W literaturze najczęściej spotykamy analizę czterech typów osobowości wg Hipokratesa: towarzyskiego sangwinika, perfekcyjnego melancholika, energicznego choleryka i spokojnego flegmatyka. Poznaj każdego z nich: 3.1 Profile psychologiczne A. OSOBOWOŚĆ TOWARZYSKIEGO SANGWINIKA Towarzyski sangwinik to rozmowny ekstrawertyk, optymista. Typowi sangwinicy są emocjonalni i wylewni. Praca jest dla nich zabawą, a każde nowe doświadczenie jest ekscytujące. Są otwarci i pełni entuzjazmu. Mocne strony Towarzyski sangwinik to człowiek, który posiada dar przyciągania do siebie ludzi, jest duszą towarzystwa. Ma poczucie humoru oraz pamięć do kolorów. Kontakt ze słuchaczem umacnia przez dotyk. To człowiek emocjonalny i wylewny, entuzjastyczny i ekspresywny, wesoły i spontaniczny. Posiada ciekawą osobowość i zmienne usposobienie. Żyje dniem dzisiejszym. Jest prostoduszny. Jest też urodzonym aktorem i często zachowuje się jak dziecko. Towarzyski sangwinik kocha ludzi i z łatwością zyskuje przyjaciół. Nie dopuszcza do nudy, lubi spontaniczne działania i komplementy. Nie chowa urazy. Jest zazwyczaj podekscytowany i często wzbudza u innych zazdrość.

16 Słabości Osobę o temperamencie towarzyskiego sangwinika cechuje brak determinacji - rzadko realizuje on założony wcześniej plan. Za dużo mówi i przesadnie koloryzuje, co w efekcie często doprowadza do kłamstwa. Jest egocentrykiem. Nie dostrzega swoich wad. Nie jest dobrym doradcą, gdyż woli mówić niż słuchać. Ma kłopoty z pamięcią. Pomimo, iż doskonale pamięta kolory nieistotne szczegóły, to jednak prawie wcale nie pamięta nazwisk, imion, dat i miejsc. To niestały i zapominalski przyjaciel. Przerywa rozmówcy i odpowiada za innych. Ma zbyt wysokie mniemanie o sobie, przez co odbierany jest jako osoba arogancka. To człowiek niezorganizowany i niedojrzały. Sangwinik żyje w błogiej krainie bezstresowego dzieciństwa i nie chce stawiać czoła brutalnym realiom życia. Cechuje go zmienność i nadmierna spontaniczność. B. OSOBOWOŚĆ PERFEKCYJNEGO MELANCHOLIKA Perfekcyjny melancholik to introwertyk, myśliciel, pesymista. Temperament perfekcyjnego melancholika pełen jest skrajności. Jego wzloty są najwyższe a depresje najgłębsze. Mocne strony Perfekcyjny melancholik to człowiek głęboki i skłonny do rozmyślań. Posiada analityczny umysł, jest poważny i zdeterminowany. To osobowość utalentowana i twórcza, mająca zadatki na geniusza. Osobowość muzykalna, przejawiająca zdolności artystyczne i wyczulona na piękno. Perfekcyjny melancholik to typ filozofujący i poetyczny, wrażliwy na potrzeby innych, skłonny do poświęceń, sumienny. To idealista, również pod względem doboru partnera. Ostrożnie dobiera przyjaciół, unika zwracania na siebie uwagi i chętnie pozostaje w cieniu. To dobry słuchacz, który głęboko troszczy się o innych i pomaga w rozwiązywaniu problemów. Wierny i ofiarny. Współczujący aż do łez. Słabości Perfekcyjny melancholik łatwo wpada w depresję - czasami trudno odróżnić, kiedy jest szczęśliwy, a kiedy smutny. W miarę upływu lat coraz częściej narzeka, życie traktuje ze śmiertelną powagą. Wszystko odbiera zbyt personalnie i często sam naraża się na przykrości. Podczas udziału w rozmaitych imprezach zniechęca ludzi swoimi negatywnymi reakcjami. Lubi cierpieć, wszędzie węszy krytykę, której nikt nigdy nie wyraził. Ma niskie wyobrażenie o sobie - poprzez swe wrodzone skłonności poddaje surowemu osądowi przede wszystkim siebie. Wszystko odkłada na później. Bardzo dużo czasu spędza na planowaniu. Ma nierealne oczekiwania w stosunku do innych. Ponieważ lubi doprowadzać wszystko do perfekcji, przenosi tą cechę na innych. To człowiek nieufny i przewrażliwiony.

17 C. OSOBOWOŚĆ ENERGICZNEGO CHOLERYKA Energiczny choleryk to ekstrawertyk, człowiek czynu, optymista. Mocne strony Energiczny choleryk to urodzony przywódca, dynamiczny i aktywny. Posiada nieodpartą potrzebę zmian, silną wolę i zdecydowanie. Trudno go zniechęcić. Jest niezależny i samowystarczalny. Nie ulega wzruszeniom. Wzbudza zaufanie. Pracuje dla potrzeb grupy i sprawdza się w nieoczekiwanych sytuacjach. Przewodzi i organizuje i zazwyczaj ma rację. Niezbyt natomiast odczuwa potrzebę przyjaźni. Słabości Energiczny choleryk jest nałogowym pracoholikiem. Nie jest w stanie oderwać się od pracy, aby odpocząć. To człowiek pełen entuzjazmu i zdecydowania w dążeniu do celu. Musi mieć nad wszystkim kontrolę, nie pozwala innym na podejmowanie decyzji i organizowanie działań. Posiada niezachwiane przekonanie, że zawsze ma rację, a pozostali którzy myślą inaczej, są w błędzie. Ceni w sobie siłę i z politowaniem spogląda na słabości u innych. Posiada zdumiewającą zdolność sterowania innymi tak, aby byli oni tego nieświadomi. To mistrz manipulacji. Lubi intryganckie zagrywki. Nie potrafi obchodzić się z ludźmi. Osądza ich z pozycji siły i pewności siebie. Odczuwa wewnętrzny przymus poprawiania błędów. Cechą choleryka jest apodyktyczność, zarówno w mowie jak i w dawaniu pisemnych instrukcji. Bardziej przejmuje się on zadaniami aniżeli uczuciami ludzi. Uwielbia kontrowersje i dyskusje. Nawet przed samym sobą nie jest w stanie przyznać się do błędu. Słowo "przepraszam" uważa za przejaw słabości. Przeświadczony, że zawsze ma rację, nie jest w stanie dostrzec swoich braków i wad. Nie przyjmuje do wiadomości, że jakaś ich cecha może być odpychająca. Już będąc małymi dziećmi cholerycy muszą zwyciężać w każdej sytuacji i zawsze znajdą sposób, aby nie stracić twarzy. D. OSOBOWOŚĆ SPOKOJNEGO FLEGMATYKA Spokojny flegmatyk to introwertyk, obserwator, pesymista Zarówno mocne strony flegmatyka, jak i jego słabości nie przejawiają się zbyt wyraźnie. Mocne strony Spokojny flegmatyk to człowiek powściągliwy, niewymagający i beztroski, spokojny, chłodny, opanowany. To człowiek cierpliwy, zrównoważony, cichy, a przy tym dowcipny i życzliwy, który nie miewa napadów złego humoru, nie popada w depresję i nie robi hałasu wokół swojej osoby. Emocje skrywa głęboko, jest pogodzony z życiem. Jest uniwersalny.

18 Flegmatyk jest łatwy we współżyciu, uprzejmy i pogodny. To dobry słuchacz, który ma wielu przyjaciół. Jest współczujący i troskliwy. Lubi obserwować ludzi. Słabości: Spokojny flegmatyk nie potrafi się czymś ekscytować, nie przejawia żadnego entuzjazmu. Nie lubi zmian i nie odczuwa potrzeby rozrywki. Przypuszcza, że inni czują tak samo. Sprawia wrażenie leniwego i odkładając pracę na później zakłada, że w ogóle zdoła jej uniknąć. Cierpi na kompleks jutra: "Nigdy nie rób dzisiaj tego, co możesz odłożyć na jutro". Potrzebuje od innych bezpośredniego bodźca, ale nie znosi przymuszania. Unika wywiązywania się z codziennych obowiązków. Trwając w uporze spokojny flegmatyk nie pragnie porozumienia. Zawsze idzie drogą najmniejszego oporu. Jest niezdolny do podejmowania decyzji. Nie chcąc nikogo ranić, nie potrafi powiedzieć "nie". Istnieją również osobowości mieszane: Człowiek wielokrotnie tworzy kombinację więcej niż jednej osobowości. Połączenie dwóch typów osobowości może być następujące: w proporcji pół na pół, dominujący główny typ osobowości z małą domieszką drugiego. Istnieją połączenia naturalne oraz połączenia uzupełniające. Są one następujące: A. połączenia naturalne - sangwinik/choleryk, - melancholik/flegmatyk. B. połączenia uzupełniające - flegmatyk/sangwinik, - choleryk/melancholik., Zdarzają się również połączenia przeciwstawne: - sangwinik/melancholik, - choleryk/flegmatyk. W przypadku osobowości mieszanych występują kombinacje cech z różnych temperamentów. Osobowości mieszane istnieją wtedy, gdy człowiek posiada w podobnej ilości cechy charakterystyczne dla poszczególnych typów. Osobowości te zazwyczaj wykazują się większą elastycznością i przystosowaniem do otaczającej rzeczywistości. Kiedy w jednej osobie zderzą się przeciwieństwa temperamentalne, prowadzi to do powstania konfliktów wewnętrznych i związanych z nimi problemów emocjonalnych. Człowiek taki ma dwie twarze jedna z nich to wyuczona maska. Maskowania uczymy się już w dzieciństwie, kiedy nie mogąc sprostać oczekiwaniom ani nie mając wpływu na zmianę trudnych sytuacji, stosujemy zachowania, które pomagają przetrwać. Na przykład towarzyski sangwinik, chcąc zasłużyć na pochwałę wymagających

19 rodziców, nauczycieli, nałoży maskę poważnego, odpowiedzialnego melancholika lub odwrotnie melancholik za wszelką cenę będzie udawał zabawnego sangwinika. 3.2 Komunikacja w grupie a cechy osobowości Towarzyski sangwinik w grupie: inicjuje nowe formy aktywności i sprawia bardzo dobre wrażenie. Jest twórczy i barwny. Tryska energią i entuzjazmem. Pobudza innych do współpracy i oczarowuje współpracowników. Miejsce pracy towarzyskich sangwiników odzwierciedla ich swobodny styl bycia. Towarzyscy sangwinicy odnoszą największe sukcesy zawodowe w profesjach, które dają im okazję do kontaktowania się z innymi ludźmi i pozwalają na elastyczność postępowania. Nie lubią planów i sztywnych ram zajęć. Bez trudu znajdują pracę. Nie mają głowy do szczegółów, liczb, przychodzenia na czas. Są urodzonymi sprzedawcami, ponieważ zawód ten daje okazję do wykazania się elastycznością postępowania oraz możność przebywania z ludźmi. Znalazłszy się na odpowiednim miejscu, są najlepszymi na świecie pracownikami pod względem kontaktów z innymi i wydajności. Osoby reprezentujące tę osobowość są najlepsze: w entuzjastycznych kontaktach z ludźmi, w ekscytującym wyrażaniu myśli, w skupianiu na sobie uwagi innych. Komunikacja z sangwinikiem: Nastaw się na budowanie relacji-im bardziej zaprzyjaźnisz się z sangwinikiem tym więcej będziesz miał profitów z tej znajomości W czasie rozmowy filtruj to co mówi-często sedno problemu (np. wymagania) będzie zawoalowane w wypowiedzi; W argumentacji skup się na prezentowaniu opinii innych, najlepiej znanych i lubianych osób- liczby nic sangwinikom nie mówią; Rezultat Waszych rozmów ma być spójny z ogólnymi celami i marzeniami sangwinika, niekoniecznie z pierwotnym celem; Perfekcyjny melancholik w grupie: podporządkowuje się regulaminom. To perfekcjonista o wysokich wymaganiach, który docenia wagę szczegółów. Jest wytrwały i dokładny, uporządkowany i zorganizowany, schludny i czysty. Łatwo dostrzega problem i znajduje twórcze rozwiązania. Zawsze kończy rozpoczęte zadania. Jest oszczędny. Lubi wykresy, schematy, wykazy i liczby. Miejsce pracy perfekcyjnego melancholika wygląda doskonale i profesjonalnie. Melancholik najlepiej pracuje w pojedynkę. Ceni sobie ciszę. Drobiazgowość i skrupulatność, charakteryzujące melancholika szczególnie przydają się w zawodach związanych z liczeniem, w rozmaitych dziedzinach wytwórczości, a zwłaszcza lekarzom i stomatologom. Melancholicy preferują pracę analityczną. Ponieważ kontakty z ludźmi nie

20 należą do ich mocnych stron, największe sukcesy odnoszą oni tam, gdzie ważna jest precyzja w wykonywaniu zadań. Pracują najlepiej, kiedy nikt im nie przeszkadza. Dbają o porządek na biurku, dobrze prowadzą księgowość, ładnie piszą listy i zawsze punktualnie przychodzą do pracy. Jeśli w pracy będzie atmosfera zgody, można liczyć, że będą starali się pracować najlepiej jak potrafią,. Zawsze dbają o szczegóły i dobrze dają sobie radę z długoterminowym planowaniem. Osoby reprezentujące tę osobowość są najlepsze: w zajmowaniu się szczegółami i dogłębnym myśleniu, w prowadzeniu notatek, robieniu wykresów i diagramów, w analizowaniu problemów zbyt trudnych dla innych. Komunikacja z perfekcyjnym melancholikiem: Wpasuj się w komunikację swojego rozmówcy-obserwuj, naśladuj Pamiętaj, że to spec od rutynowej pracy, uczy się przez obserwację, lubi dobrą organizację i udoskonalenia, lubi zasady i regulaminy. Rozmawiając z melancholikiem, pamiętaj, że jest dokładny i oszczędny, działają na niego obniżki i promocje, Przekonując melancholika i uzasadniając swoje stanowisko posługuj się liczbami, danymi a nie opiniami innych Nie naciskamy na melancholika z podejmowaniem decyzji, wiedz, że melancholik ma czas ale na pewno decyzje podejmie Rozmawiając z melancholikiem, pozwól mu na samodzielne i twórcze rozwiązania problemów Energiczny choleryk w grupie: ukierunkowany na osiągnięcie celu. Jest dobrym organizatorem, który dostrzega praktyczne rozwiązania. To człowiek szybki w działaniu. Kładzie nacisk na wydajność i dodaje innym bodźca. Opozycja pobudza go do działania. Jest wspaniałym pracownikiem i może osiągnąć więcej niż przedstawiciele innych temperamentów. Ma surowe podejście do miejsca swojej pracy. Jego czas wypełniony jest załatwianiem spraw. Na równi z perfekcyjnym melancholikiem obdarzony jest zdolnościami organizacyjnymi. Uwielbia podejmować wielkie wyzwania. Jest tak skoncentrowany na osiągnięcie celu, że zrobi wszystko, aby go osiągnąć. Jest bardzo pewny siebie i może realizować każde zadanie. Najlepiej pracuje wtedy, gdy w pełni kontroluje sytuację. Należy powierzać mu stanowisko, na którym nie ma bezpośredniego kontaktu z klientami lub innymi pracownikami, ponieważ swoim zachowaniem powoduje niepewność wśród innych ludzi a także może przytłaczać mniej agresywne osoby. Energiczny choleryk jest cennym nabytkiem dla każdej firmy. Ma całościowy obraz przedsięwzięcia, szybko podejmuje decyzje i znajduje praktyczne wnioski. Jeśli praca będzie mu dawała możliwość stawiania czoła nowym wyzwaniom i zapewniała otrzymanie nagród, podtrzyma w nim motywację i przyczyni się do jego dalszego rozwoju. Cholerycy najlepiej sprawdzają się na stanowiskach kierowniczych. Połączenie towarzyskiego sangwinika o

21 miłej osobowości z władczym cholerykiem, zdominowanym w dążeniu do wytyczonego celu da idealnego kandydata na stanowisko kierownicze. Osoby reprezentujące tę osobowość są najlepsze: w pracach wymagających szybkich decyzji, w sprawach, gdzie jest potrzebne natychmiastowe działanie uwieńczone rezultatem, w dziedzinach wymagających silnej kontroli i autorytetu Komunikacja z energicznym cholerykiem: Wpasuj się w komunikację swojego rozmówcy-obserwuj, naśladuj Pamiętaj, że jest on zorientowany na cele nie na relacje, dąży do określonego wyniku a nie do nawiązania znajomości Do rozmowy z cholerykiem bądź przygotowany, miej wyznaczone cele, jasno uzasadniaj swoje zdanie, opieraj się na faktach, Jeśli coś argumentujesz cały czas podkreślaj cele klienta i wyniki jakie chce osiągnąć Daj rozmówcy możliwość wyboru-niech sam zadecyduje Spokojny flegmatyk w grupie: człowiek kompetentny i solidny, spokojny i zgodny. Ma zdolności administracyjne. Pośredniczy w rozwiązywaniu problemów i znajduje proste wyjścia. Unika konfliktów. Dobrze znosi naciski. Zadowala go prawie każde miejsce pracy. Najlepiej funkcjonuje na takim stanowisku, które nie wymaga wykazania się większą inicjatywą, a praca polega na wykonywaniu rutynowych czynności. Musi mieć dokładnie wyznaczone terminy, w przeciwnym razie może spowodować zakłócenia i komplikacje, z powodu których wykonanie zlecenia przesunie się w czasie. Mając motywację i będąc pod stałym nadzorem, spokojni flegmatycy stają się doskonałymi członkami zespołu. Świetnie funkcjonują w dobrze zorganizowanym miejscu pracy, gdzie ich obowiązki są jasno określone, i gdy wiedzą, co do nich należy, i mogą sprawdzić, czy poczynili postępy. Pozostawieni samym sobie mogą marnować czas. Nie odpowiada im sytuacja, gdy muszą pracować nie mając na to ochoty. Uważając, że nie nadeszła jeszcze odpowiednia pora, odkładają załatwienie sprawy z dnia na dzień. Kiedy pojawiają się problemy, są wspaniałymi mediatorami, ponieważ potrafią obiektywnie osądzać relacje obydwu stron. Osoby reprezentujące tę osobowość są najlepsze: w roli mediatora i przywracającego zgodę, w burzliwych sytuacjach, kiedy potrzebny jest uspokajający uścisk dłoni, w rutynowych zajęciach, które innym mogą wydawać się nudne. Komunikacja z flegmatykiem: Wpasuj się w komunikację swojego rozmówcy-obserwuj, naśladuj Rozmawiając z flegmatykiem wyjaśniaj spokojnie, każdą nawet drobną kwestię, nie naciskaj i nie spiesz się ma przecież problem z podejmowaniem decyzji Okaż swoją troskę i zadbaj o zbudowanie dobrych relacji z klientem Okaż swoje wyjątkowe zaangażowanie w sprawę i wiarę w jej pozytywne rozwiązanie

22 4. Motywowanie Motywacja, to zdolność wzbudzania w sobie energii i wykorzystywania jej w celu rozpoczęcia kontynuacji i finalizacji zaplanowanego działania. Ludzi, którzy potrafią się motywować, wzbudzać w sobie energię do działania, nawet w trudnych sytuacjach cechuje: pozytywne myślenie o sobie i swoich możliwościach, wiara w siebie i w to co robią, optymizm, wytrwałość i odporność na porażki, entuzjazm i zdolność znajdowania pozytywów w każdej sytuacji oraz elastyczność. 4.1 Rodzaje motywacji Każdy potrzebuje motywacji i wsparcia, błędem byłoby myśleć, że zaangażowanie będzie stale utrzymywało się na tym samym wysokim poziomie. Są cztery podstawowe rodzaje motywacji. Wewnętrzna Jest to pożądany przez człowieka rodzaj motywacji. Ten najsilniejszy i najważniejszy. Ta motywacja objawia się tym, że bez względu na okoliczności masz chęć coś zrobić, możliwe, że nawet nie wiesz dlaczego. Silna motywacja wewnętrzna powoduje, że nie potrzebujesz ani szkoleń motywacyjnych, ani porad przyjaciół czy zachęt. Robisz coś, pomimo zniechęcających wydarzeń wokół bo masz siłę wewnętrzną, która pomaga pokonać trudności w dążeniu do upragnionego celu. Zewnętrzna Jest to rodzaj motywacji, który wspomaga motywację wewnętrzną. Motywacja zewnętrzna nie jest oparta na najważniejszych dla ciebie wartościach jak miłość czy zdrowie. Najbardziej znana motywacją zewnętrzną są zarabiane pieniądze. Zrobię coś, bo w zamian otrzymam nagrodę, lub - gdy tego nie zrobię - spotka mnie kara. Pozytywna/do Motywacja pozytywna to dążenie do czegoś z założenia dobrego dla Ciebie. Można ja również łączyć z tzw. motywacją do. Chodzi o to, że twoje pozytywne dążenia do czegoś mają ci pomóc sprawić satysfakcję, zapewnić bezpieczeństwo itd. Jest to drugi rodzaj motywacji (obok motywacji wewnętrznej), który powinieneś w sobie wyrobić, ponieważ połączenie obydwu sprawi, że będziesz skuteczny. Te dwa rodzaje motywacji przenikają się i uzupełniają. Przykładem motywacji wewnętrznej/pozytywnej może być pragnienie tego, żeby żeglować po morzach na pokładzie swojej własnoręcznie zrobionej łodzi spełnienie ambicji tworzenia, osiągnięcia celu i pragnienia żeglugi). Negatywna/od Ta motywacja jest również przydatna jako uzupełnienie przeciwstawnej jej motywacji pozytywnej. Można ja stosować, jako uzupełnienie motywacji pozytywnej do np. dążysz do zapewnienia sobie zajęcia zarobkowego które

23 kochasz, np. kochasz pracę w drewnie, które pozwoli Ci utrzymać siebie i rodzinę, a to oznacza, że chcesz zarabiać duże pieniądze i zapewnić wam bezpieczeństwo. Jednocześnie pamiętasz o tym, że jeśli nie zarobisz tych dużych pieniędzy lub nie wybierzesz zajęcia, które kochasz, będzie o wiele gorzej. Druga część jest właśnie motywacją negatywną lub motywacją od, czyli dążysz do bogactwa (do) i unikasz biedy (od). Chcesz być szczęśliwy (pozytywna) i nie chcesz być nieszczęśliwy (negatywna). Jeszcze jedną formą motywacji negatywnej jest groźba czegoś, złe wydarzenia np. szantażowanie przez kogoś, katastrofa itp. Warto żebyś wyrobił w sobie motywację wewnętrzną do osiągnięcia czegoś prawdziwie twojego, czegoś czego pragniesz i wspomógł ją czynnikami zewnętrznymi oraz dążeniem do różnych celów. Pamiętaj, że motywacji wewnętrznej nikt ci nie odbierze, jest ona zależna tylko od Ciebie. Motywatory zewnętrzne mogą stracić na wartości, ale twoje prawdziwe i osobiste pragnienia będą cię ciągle motywowały do działania. 4.2 Źródła motywacji Skąd czerpać motywację? Możemy wyróżnić kilka źródeł motywacji: Pierwszym jesteśmy my sami - nasze zdolności, nawyki i działania, które możemy podjąć, aby przywrócić entuzjazm i sprawność działania. Drugim to ludzie, którzy nas otaczają - rodzina, przyjaciele, koledzy z pracy - ci, którym możemy zawierzyć swoje zmartwienia i którzy gotowi są wesprzeć nas w potrzebny sposób, przed którymi nie boimy się odsłonić naszej słabości. Trzecim to szczególne osoby z naszego życia - mentorzy, nauczyciele, emocjonalne autorytety - osoby, których zdanie cenimy i których słowa dodają nam otuchy i pomagają zdecydować co i jak dalej robić. Kolejnym źródłem motywacji jest nasze otoczenie zewnętrzne, warunki otoczenia i środowiska, w którym działamy. Jednak jednym z najważniejszych źródeł motywacji jesteśmy my sami. Warto więc zacząć od siebie i wykształcić w sobie kilka użytecznych cech i umiejętności. Zacznijmy od nawyku pozytywnego myślenia o sobie. Nasze myśli - to co w każdej chwili myślimy, również wtedy kiedy "coś idzie nie tak" mogą być naszym sprzymierzeńcem lub wrogiem. Mogą dodawać nam sił albo pozbawiać pewności siebie. O tym jak będzie możemy decydować do pewnego stopnia sami, ucząc się nawyku pozytywnego myślenia w trudnych sytuacjach. 4.3 Skuteczne strategie wpływania na zmianę postawy Pozytywne wzmocnienia W motywowaniu innych wykorzystać możemy pozytywne wzmocnienia. Istnieją 4 rodzaje pozytywnych wzmocnień za pomocą których możemy wpływać na zachowanie innych.

24 Pochwała Jeśli dążymy do tego aby osoba motywowana powtarzała swoje zachowanie w przyszłości skutecznym wzmocnieniem będzie pochwała. Jest ona wyrazem docenienia i uznania oraz równoczesne zachęcenie jej do pożądanej przez nas zmiany zachowania. Wymiana - Podstawowy komunikat jest tutaj następujący: ja dam Ci X jeżeli ty dasz mi Y. Jest to umowna relacja, dzięki której łatwiej nam się żyje. Propozycje takie są skuteczne, ponieważ respektują potrzeby drugiej osoby i wyrażają obietnicę spełnienia konkretnych życzeń jako rekompensatę za pożądane zachowanie. Nagrody - Nagroda uznawana jest za jedną ze skuteczniejszych wzmocnień w celu utrzymania pozytywnej postawy. Nagrodą dajemy wyraz uznania za pożądane zachowanie. Werbalne i niewerbalne uznanie - Słowo dziękuję jest ważne, jednak równie skutecznym wzmocnieniem pożądanego zachowania jest uścisk dłoni, poklepanie po ramieniu, uśmiech a nawet kiwnięcie głową. Takie uznanie mówi bezpośrednio drugiej osoby, że jesteś wdzięczny, zadowolony i cenisz to co zrobiła. Negatywne konsekwencje Negatywne konsekwencje powinny być stosowane w ostateczności, w przypadku kiedy pozytywne wzmocnienia okażą się nieskuteczne. Mogą o ne wywoływać złość i rozżalenie u osoby w stosunku do której są wyciągane. Wyróżnia się trzy rodzaje negatywnych konsekwencji, których można użyć jako strategii wpływania na zmianę zachowania: Przestań nagradzać daną osobę za niepożądane zachowanie, np. jeżeli chcesz aby ktoś był punktualny, nie czekaj na niego. Zostając, nagrodzisz dane zachowanie swoją obecnością. Wpływanie na zachowanie innych kończy się fiaskiem, jeśli nagradzamy status quo. Opracuj strategię zadbania o swoje potrzeby na wypadek, gdyby druga osoba nie mogła lub nie chciała dokonać pożądanych zmian, np. jeżeli znajoma ciągle pożycza od ciebie pieniądze i nie oddaje ich, ustal z nią w ramach strategii zadbania o swoje potrzeby że możesz jej pożyczyć pieniądze, jeśli odda poprzednia pożyczkę. Strategia ta może być jedynie próbą zaspokojenia swoich potrzeb bez pomocy innych. Określ naturalne konsekwencje - jest to metoda wskazująca na niekorzystne konsekwencje niepożądanego zachowania lub wprowadzająca niekorzystne konsekwencje w życie w celu zmiany postawy zachowania np. jeśli twoje dzieci nie zdążą się ubrać na czas przed wyjściem do szkoły będą zmuszone zabrać resztę rzeczy do samochodu i dokończyć ubieranie w samochodzie.

25 5. Praca z grupą 5.1 Jak skutecznie porozumiewać się w czasie spotkania? Jeśli prowadzisz spotkanie: Ustal na początku zasady i odwołuj się do nich, jeśli ktoś je narusza Słuchaj uważnie wypowiedzi i co jakiś czas podsumowuj Okazuj entuzjazm, podchwytuj pomysły uczestników Wsłuchuj się nie tylko w treść, lecz również w emocje, one wskazują, co jest naprawdę ważne Czuwaj nad postępem w dyskusji, lecz nie obawiaj się chwili ciszy Uprzejmie przerywaj osobom, które mówią nie na temat Zachęcaj do wypowiedzi osoby ciche, nieśmiałe W trudnych chwilach odwołaj się do grupy, pytając jakie jest ich zdanie? Jeśli jesteś uczestnikiem spotkania: Przedstaw swoje propozycje, swój punkt widzenia Jeśli chcesz coś powiedzieć, nie odkładaj tego na potem Nie przerywaj mówiącym Nie obawiaj się pytać, jeśli czegoś nie rozumiesz Szczerze wyrażaj swoje odczucia, lecz nie atakuj innych osób Trzymaj się istoty problemu (mów jasno i zwięźle) Słuchaj uważnie, co mówią inni. Wysłuchanie nie oznacza jeszcze, że się zgadzasz Rozwijaj pomysły zgłoszone przez inne osoby Wspieraj osobę prowadzącą spotkanie 5.2 Co zrobić, gdy ktoś w grupie zachowuje się niewłaściwie Zachowanie Jak postąpić? Głośne usta Mówi dużo i głośno, dominuje Przerywacz niecierpliwy, zaczyna mówić, zanim inni skończą Szeptacz Rozmawia na boku Spóźnialski Przychodzi później, wychodzi wcześniej Odwołaj się do zasady równego udziału wszystkich osób, poproś, aby zapisywał swoje pomysły na kartce. Zastosuj zasadę: w danym momencie mówi tylko ten, kto trzyma pałeczkę (np. ołówek). Poproś, aby zapisywał pokrótce swoje myśli, by ich nie stracić. Jeśli nie pomaga, zwróć się do przeszkadzającego, powiedz o swoich odczuciach. Przespaceruj się w pobliże szeptaczy, przypomnij zasady, poczekaj, aż rozmawiający umilkną, poproś ich, aby podzielili się z grupą tym, o czym mówią. Nie czekaj, zaczynaj spotkanie punktualnie, od przyjemnych ćwiczeń, nie zwracaj na niego uwagi.

26 Nieśmiały siedzi na uboczu, nie odzywa się Niewierny Tomasz stale odrzuca i podważa pomysły innych Napastnik atakuje innych, oskarża Wszystkowiedzący uważa swoje pomysły za najlepsze, wykorzystuje wiek lub status jako swoją przewagę Plotkarz mówi nie na temat lub wraca do spraw omówionych Okaz zainteresowanie, zapytaj, jakie jest jego zdanie na dany temat, pochwal, udzielaj wsparcia. Ustal z grupą zasadę, że przez pewien czas nie oceniamy swych myśli i pomysłów. Pytaj go, jak ulepszyłby i rozwinął dany pomysł. Przypomnij temat dyskusji i reguły, poproś go o pozytywne propozycje, staraj się łagodzić napięcia, powiedz o swoich odczuciach Wyraź uznanie dla jego ekspertyzy, ale przypomnij, jak ważne jest zdanie całej grupy, uzyskaj od niego zgodę, by wszyscy mogli przedstawić swój punkt widzenia. Przypomnij temat dyskusji, zaproponuj, że o innych kwestiach porozmawiacie w czasie przerwy, przypomnij omówione tematy i ustalenia, zapytaj, czy chciałby uzupełnić dany temat, przeznacz na to określony czas (np. 3 min.) 5.3 Jak rozmawiać z trudnym partnerem? WIECZNIE NIEZADOWOLONY zachowaj spokój nie daj się sprowokować staraj się utrzymać przyjazny ton głosu wysłuchaj uważnie zarzutów i zapisz je nie przerywaj!! pozwól mu wypowiedzieć wszystkie pretensje Jeśli przerwiesz, zacznie od początku. sprawdź zasadność zarzutów nie tłumacz się - to brzmi podejrzanie nie wyciągaj wniosków, zanim nie zebrałeś faktów nie kontruj, nie oskarżaj go zwrotnie - chyba, że chcesz mnożyć trudności nie proś go o wyrozumiałość nie trać kontroli nad sobą AGRESYWNY ureguluj oddech mów spokojnym tonem nie odpowiadaj agresją pytaj o konkretne fakty wyraź gotowość udzielenia pomocy pozwól mu się wykrzyczeć, wygadać, aż się uspokoi grzecznie zwróć mu uwagę na konsekwencje jego agresji jeżeli dalej krzyczy, zaaranżuj przerwę w rozmowie