Ewa Koper Doradca metodyczny w zakresie doradztwa zawodowego ŁCDNiKP Nauczyciel Publicznego Gimnazjum nr 33 w Łodzi

Transkrypt

1 Ewa Koper Doradca metodyczny w zakresie doradztwa zawodowego ŁCDNiKP Nauczyciel Publicznego Gimnazjum nr 33 w Łodzi Badanie losów edukacyjnych absolwentów Publicznego Gimnazjum nr 33 w Łodzi - wybrane aspekty W Publicznym Gimnazjum nr 33 w Łodzi badanie losów absolwentów stało się cyklicznym i systematycznym działaniem realizowanym w ramach wdrażania i realizacji wewnątrzszkolnego systemu orientacji i poradnictwa zawodowego. Realizacja badań losów edukacyjnych wyniknęła z konieczności diagnozowania działań placówki w kontekście pracy dydaktycznej i wychowawczej ukierunkowanej na świadome wsparcie uczniów gimnazjum w wyborze szkoły ponadgimnazjalnej, zgodnie z predyspozycjami zawodowymi oraz oczekiwaniami rynku pracy. W Publicznym Gimnazjum nr 33 w Łodzi badanie losów edukacyjnych przeprowadzono sześciokrotnie. Monitorowanie losów edukacyjnych absolwentów jest prowadzone od roku szkolnego 2005/2006. Objęło ono uczniów rocznika 2004/2005, 2005/2006, 2006/2007, 2007/2008, 2008/2009, 2009/2010. Pierwsza edycja badań była pilotażowa, ponieważ badania były rozciągnięte w czasie (prace badawcze rozpoczęto w listopadzie 2005, a zakończono w lutym 2006r.). Pozostałe badania są przeprowadzane na przełomie października i listopada każdego roku szkolnego. Celem badania losów edukacyjnych naszych absolwentów jest pozyskanie od respondentów informacji. Założenia badań dotyczą: - wyboru typu szkoły ponadgimnazjalnej, - kryteriów wyboru szkoły ogólnokształcącej i zawodowej, - sposobów i form spędzania czasu wolnego (na jakie zajęcia pozalekcyjne oferowane przez szkołę ponadgimnazjalną i nie tylko uczęszczają uczniowie?), - kontynuowania nauki po ukończeniu szkoły ponadgimnazjalnej, - oceny sytuacji na rynku pracy dotyczącej możliwości zatrudnienia. Do przeprowadzenia badania posłużyło narzędzie, które było skierowane do absolwentów gimnazjum. W celu zapewnienia respondentom poczucia bezpieczeństwa i rzetelności wyników zastosowano ankiety anonimowe, natomiast metryczka dotyczyła tylko podziału na płeć, i do której klasy uczęszczał absolwent. Jednak po III edycjach badań uzupełniono 1

2 ankietę o dane osobowe, ponieważ występowały trudności w ustaleniu kogo należałoby jeszcze poddać badaniu 1. Kwestionariusz ankietowy ulegał modyfikacji i uzupełnieniu o pytania dotyczące oceny sytuacji na rynku pracy, kryteriów wyboru szkoły ponadgimnazjalnej czy form spędzania czasu wolnego oraz uczestnictwa w różnorodnych zajęciach pozalekcyjnych. Uzupełniono skalę odpowiedzi w pytaniu dotyczącym oceny szans znalezienia pracy zgodnie z kierunkiem wykształcenia/zawodem. Do trzeciej edycji badania czyli dla rocznika 2006/2007 dodano odpowiedź bardzo dobrze, a raczej dobrze zmieniono na dobrze. Zatem skala możliwych wskazań w w/w pytaniu od roku szkolnego 2007/2008 jest następująca: bardzo źle, źle, trudno powiedzieć, dobrze, bardzo dobrze. Od roku szkolnego 2004/2005 do 2009/2010 wywiady zostały przeprowadzone wśród 78 % respondentów, natomiast z 22 % absolwentów nie udało się nawiązać kontaktu (Wykres 1.). Realizacja badań ankietowych Wykres % wywiady zrealizowane wywiady niezrealizowane 78% Źródło: wyniki badań własnych 1 Kwestionariusz ankietowy uzupełniono o dane osobowe (nazwisko i imię) po raz pierwszy dla rocznika 2006/2007 2

3 Kompletność badań losów edukacyjnych absolwentów została przedstawiona w tabeli 1. Tabela 1. Dane ogólne dotyczące absolwentów rocznika 2004/2005; 2005/2006 i 2006/2007,2007/2008, 2008/2009, 2009/2010 (zestawienie zbiorcze) Wyszczególnienie Planowana liczba respondentów Liczba absolwentów z którymi przeprowadzono badanie Liczba absolwentów z którymi nie przeprowadzono badań, ze względu na brak możliwości nawiązania kontaktów Liczba absolwentów ogółem W % do ogółu absolwentów W tym Liczba dziewcząt W % do ogółu absolwentów Liczba W % do chłopców ogółu absolwentów % % % % % 73 22% 26 8% 47 14% Źródło: wynik badan własnych Trudności występujące w pozyskiwaniu informacji od respondentów to najczęściej zmiana miejsca zamieszkania lub brak chęci wypełnienia kwestionariusza ankietowego przez respondenta. Należy zaznaczyć, że jesteśmy zaniepokojeni zaistniałą sytuacją. Zaskakujące są zachowania - postawy społecznie i obywatelskie naszych uczniów, ponieważ oczekiwania pracodawców odnośnie kompetencji przyszłych pracowników i ich umiejętności wskazują na umiejętności miękkie, które kształtuje otoczenie. Do najczęściej wskazanych umiejętności 3

4 pracodawców należy wymienić: kulturę osobistą, odpowiedzialność, kreatywność, umiejętność zarządzania czasem czy umiejętności interpersonalne. Współczesny pracodawca również wymienia niektóre cechy osobowościowe. Są to między innymi: - odporność na stres, otwartość na nowe rozwiązania, twórcze rozwiązywanie problemów, zaangażowanie, samodyscyplina, profesjonalizm w prac, sumienność czy asertywność 2. Należy podkreślić, że duże znaczenie w kształtowaniu, czy nabywaniu umiejętności uniwersalnych odgrywa szkoła, środowisko i otoczenie, ze względu na oddziaływania wychowawcze, edukacyjne czy socjalizacyjne. Między szkołą a uczniem dochodzi do interakcji, które wpływają na proces podejmowania decyzji w kontekście oczekiwań i potrzeb rynku pracy oraz możliwości, zdolności czy zainteresowań ucznia. A. Paszkowska-Rogacz zwraca jeszcze uwagę, że umiejętności uniwersalnych nie nabywa się tylko w szkole, ale największą szansę ich rozwoju daje aktywność realizowana w rodzinie lub przez nią wspierana 3. Należy w przyszłości zwrócić większą uwagę na rozwój kompetencji społecznych, uniwersalnych tak, aby absolwent szkoły rozumiał celowość badań i włączał się do nich aktywie poprzez wypełnienie kwestionariusza ankietowego. Posiadając informacje o wskaźniku procentowym przebadanych absolwentów obserwujemy, że od roku szkolnego 2008/2009 jest spadek ilościowy wypełnionych narzędzi badawczych. Ponadto należy zauważyć, że w w/w roku szkolnym po raz pierwszy wykorzystałam do pozyskiwania informacji od badanych absolwentów pocztę elektroniczną, co okazało się trafionym pomysłem. Jednak w roku następnym 2009/2010 absolwenci, którzy otrzymali ankietę drogą elektroniczną w ogóle nie wypełnili kwestionariusza ankietowego, co niewątpliwie wpłynęło na liczbę przeprowadzonych wywiadów z respondentami. Porównując uzyskane wyniki badań absolwentów rocznika 2004/2005, 2005/2006, 2006/2007, 2007/2008, 2008/2009, 2009/2010 można zauważyć, że w ostatnich dwóch latach zmniejszyła się liczba badanych, nie wiadomo dlaczego. Tabela 2. Warto podkreślić, że w pierwszym roku badań przeprowadzono badanie na 70,5 % respondentów, w następnych latach (2005/2006, 2006/2007, 2007/2008) odsetek liczby badanych wynosił 89,7%. Natomiast w roku szkolnym 2008/2009 zrealizowano badania na 65 % respondentach, jednak w ostatnim roku badania wywiady ankietowe przeprowadzono wśród tylko 54 % absolwentów. 2 L. Kuras (E. Ciepucha- koord.) Analiza internetowych i prasowych ofert pracy. Marzec kwiecień 2010, Analizy i badania nr 7, ŁCDNiKP, Łódź 2010, s A. Paszkowska- Rogacz (red.) Moje dziecko wybiera karierę zawodową, Łódź 2008, s

5 Tabela 2. Absolwenci według typów szkół podlegający badaniu Rocznik 2005/ / / / / /2005 Typy szkół ZASADNICZA SZKOŁA 6,6 % 7 % 4,8 % 5,4 % 15% 1 ZAWODOWA TECHNIKUM 13,3 % 28,8 % 22,6 % 48,7 % 19% 5 LICEUM PROFILOWANE LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Absolwenci poddani badaniu 20 % 8,5 % 3,2 % 5,4 % 1 56,6 % 54,2% 69,4 % 40,5 % 61% 3 70,5% 89% 92,1% 88% 65% 54% Źródło: wynik badań własnych Jak pokazują uzyskane wyniki badań (Tabela2.) rocznika 2004/2005 i 2005/ ,4 % badanych absolwentów kontynuowało naukę w liceum ogólnokształcącym, w technikum łączny odsetek badanych wynosił 21 %, natomiast w zasadniczej szkle zawodowej naukę podjęło 6,8%, w liceum profilowanym 14,25 % respondentów. Rocznik 2006/2007 to rok gdzie aż 70 % absolwentów kończących szkołę w czerwcu 2007r. kontynuowało naukę w liceum ogólnokształcącym, w technikum zaś 22, 6 % respondentów, tylko 4,8 % respondentów w zasadniczej szkole zawodowej, a 3,2 % w liceum profilowanym. Z przeprowadzonych badań wynika, że rocznik kończący szkołę w czerwcu 2008r. kontynuuje naukę w technikum 48,7%, natomiast 5,4 % respondentów w zasadniczej szkole zawodowej, tyleż samo w liceum profilowanym. Natomiast w liceum ogólnokształcącym tylko 40,5 % badanych. Rok szkolny 2007/2008 to rok przełomowy, ponieważ łączny odsetek absolwentów uczący się w zespołach szkół ponadgimnazjalnych wyniósł 6. Analizując dane dotyczące wyboru szkół można zauważyć, że z roku na rok, wskaźnik ilościowy osób uczących się w technikach, zasadniczych szkołach zawodowych czy liceach profilowanych zwiększa się. Świadome podejmowanie decyzji zawodowych ucznia w gimnazjum jest 5

6 wspierane przez szkolny program wychowawczy wewnątrzszkolny system orientacji i poradnictwa zawodowego. W ramach różnorodnych działań uczniowie uczestniczą w wycieczkach zawodoznawczych do firm, przedsiębiorstw i zespołów szkół ponadgimnazjalnych. Nadal jeszcze w świadomości uczniów, a przede wszystkim ich rodziców panuje wyobrażenie, że pracownik XXI wieku to pracownik wykonujący pracę u podstaw, jak w fabryce końca XIX wieku. Rzeczywisty obraz pracy rozmija się z wyobraźnią gimnazjalistów. Poprzez udział w tego typu formach uczniowie weryfikują swoje wyobrażenia o funkcjonowaniu pracownika w przedsiębiorstwie XXI wieku. Ponadto młodzie uczestniczy w konsultacjach indywidualnych z doradcami zawodowymi Ośrodka Doradztwa Zawodowego ŁCDNiKP, w spotkaniach z przedstawicielami różnych typów szkół, w Targach Edukacyjnych, w zajęciach prowadzonych przez doradców zawodowych oraz pracowników Urzędu Statystycznego, aktywnie włącza się w Ogólnopolski Tydzień Kariery, w konkursach o tematyce zawodoznawczej, w wolontariacie, w spotkaniach z przedstawicielami różnych zawodów. Młodzież uczestniczy w projektach unijnych. W tym roku szkolnym dzięki współpracy z ŁCDNiKP uczniowie są uczestnikami projektu Wsparcie na starcie. Uczniowie klas III mają jedną godzinę tygodniowo zajęć z orientacji i poradnictwa zawodowego wpisaną w ramowy plan nauczania. Na zajęciach są realizowane treści z zakresu komunikacji interpersonalnej, zadań i czynności zawodowych wybranych zawodów, rynku pracy szeroko pojętego. Dużym wsparciem i nieocenioną pomocą są publikację Obserwatorium Rynku Pracy dla Edukacji ŁCDNiKP, z których korzystam przedstawiając uczniom oczekiwania pracodawców, potrzeby rynku pracy na specjalistów, prognozy zatrudnienia w województwie łódzkim na lata Powyższe działania szkoły dotyczące poradnictwa zawodowego mają odzwierciedlenie w wyborach uczniów, a co najważniejsze szkoła zawodowa staje się szkołą pozytywnego wyboru. Wracając do analizy prezentowanych wskaźników w tabeli 2. respondenci poddani badaniu w czerwcu 2009r. udzielili następujących odpowiedzi: - 61% ankietowanych uczy się w liceum ogólnokształcącym, -19 % respondentów kontynuuje naukę w technikum, -15 %absolwentów uczęszcza do zasadniczej szkoły zawodowej. 20 % absolwentów kończących gimnazjum w czerwcu 2010r. uczęszcza do zasadniczej szkoły zawodowej, 50 % badanych kontynuuje naukę w technikum, 20 % w liceum profilowanym. 30 % respondentów uczęszcza do liceum ogólnokształcącego. Świadomy uczeń gimnazjum chcący po ukończeniu szkoły znaleźć pracę pod uwagę bierze potrzeby i oczekiwania pracodawców, zaczyna zwracać uwagę na szanse zatrudnienia na 6

7 bardzo źle źle trudno powiedzieć dobrze bardzo dobrze brak odp. 2% 3% 5% 15% 22% 27% 26% 25% 23% 22% 26% 3 35% 4 53% lokalnym i krajowym rynku pracy. Absolwenci pierwsze doświadczenia zawodowe zdobywają w czasie wakacji po ukończeniu gimnazjum, najczęściej wykonują prace sezonowe np. w budownictwie czy ogrodnictwie. Z badań ankietowych wynika, że uczniowie optymistycznie oceniają sytuację na rynku pracy. Jednak około 20 % badanych w ogóle nie udziela odpowiedzi na to pytanie. Jest to na zaskakujące, ponieważ uczniowie mają prezentowane ofert pracy, zapotrzebowanie na fachowców w branżach deficytowych i zawodach przyszłości. Respondenci również nie udzielają odpowiedzi dotyczących oceny sytuacji na rynku pracy w skalach: źle i bardzo źle (Wykres 2. ). Ocena sytuacji na rynku pracy absolwentów rocznika 2006/2007, 2007/2008, 2008/ /2010 [ w %] Wykres rocznik 2006/2007 rocznik 2007/2008 rocznik 2008/2009 rocznik 2009/2010 Źródło: wyniki badań własnych 7

8 Dzięki badaniom losów edukacyjnych absolwentów mogliśmy przeanalizować kryteria wyboru szkoły ponadgimnazjalnej, które zostały przedstawione w tabeli 3. KRYTERIA Kryteria wyboru szkoły ponadgimnazjalnej [ w % ] Rocznik Rocznik Rocznik Rocznik Rocznik 2004/ / / / /2009 Tabela 3. Rocznik 2009/2010 Własne zainteresowania ,3 40, Położenie szkoły w pobliżu , miejsca zamieszkania Przewidywane osiągnięcie 20 2,2 8,2 18, wysokich zarobków Wysoki poziom wymagań ,6 3,8 0 Konieczność szybkiego 10 3,7 1,6 2, zdobycia zawodu Łatwość uzyskania pracy , w wyuczonym zawodzie Tradycje rodzinne 3,3 3 4,1 2, Wymarzony zawód 11, ,1 2, Namowa kolegów 5 5,3 6,7 10,8 7,6 20 Wolne miejsca 0 3 4,1 2,7 0 0 Presja rodziny 3,3 1,5 0 2,7 0 0 Głównym czynnikiem wyboru szkoły dla absolwentów kończących gimnazjum są własne zainteresowania oraz położenie szkoły w pobliżu miejscu zamieszkania. Kolejnym istotnym kryterium wyboru szkoły jest przewidywanie osiągnięcia wysokich zarobków łączny odsetek dla roczników 2004/2005, 2005/2006, 2006/2007, 2007/2008, 2008/2009, 2009/2010 wynosi 20 % badanych. Respondenci również zwracają uwagę na łatwość uzyskania pracy w wyuczonym zawodzie, łączny odsetek w/w roczników dla tego kryterium wynosi 13, 6 %, natomiast dla kryterium wysoki poziom wymagań 12,5 % szkoły ponadgimnazjalnej. Absolwenci gimnazjum po ukończeniu szkoły planują kontynuować naukę na uczelniach wyższych: 35 % respondentów rocznika 2004/2005, 86 % badanych rocznika 2005/2006, 82 % respondentów rocznika 2006/2007, 67 % badanych rocznika 2007/2008, 8

9 50 % respondentów rocznika 2008/2009 i 2 badanych rocznika 2009/2010. Niewielki odsetek absolwentów Publicznego Gimnazjum nr 33 w Łodzi uczęszcza na dodatkowe zajęcia edukacyjne czy kursy językowe. Biorąc pod uwagę wyniki ankietowe respondenci podali następujące zajęcia pozalekcyjne, których są uczestnikami. Są to: respondenci rocznika 2004/2005 uczęszczają na zajęcia sportowe, na kursy języków obcych oraz są członkami zespołów tanecznych, stanowi to łącznie 25% badanych, 75 % badanych nie uczęszcza na żadne zajęcia pozalekcyjne, absolwenci rocznika 2005/2006 w większości nie są uczestnikami żadnych dodatkowych zajęć, stanowi to 83,1% badanych. tylko 8 osób tj. 13, 3 % uczęszcza na dodatkowe zajęcia m.in. kursy języków obcych, koło teatralne, koło plastyczne, koło matematyczne oraz siłowania, absolwenci rocznika 2006/2007 uczęszczają na kursy językowe, zajęcia sportowe, siłownię oraz taniec i basen, co stanowi 38,7% badanych, 61, 3 % nie uczęszcza na żadne zajęcia pozalekcyjne, absolwenci rocznika 2007/2008 uczęszczają na kursy językowe (nauka języka angielskiego 4 osoby to stanowi 11% ), zajęcia sportowe - taniec i basen 2 osoby 5,4%,koła przedmiotowe - 2 osoby 5,4%, co stanowi 21,8% badanych, 78, 2 % nie uczęszcza na żadne zajęcia pozalekcyjne 4, absolwenci rocznika 2008/2009 uczęszczają na kursy językowe- j. angielski 1 osoba to stanowi 3.8%, koła przedmiotowe 3 osoby to stanowi 11.5%, 1 osoba na zajęcia sportowe boks to stanowi 3.8%, 21 osób nie uczęszcza na żadne zajęcia to stanowi 8 respondentów. absolwenci rocznika 2009/2010 uczęszczają na koła zainteresowań prowadzone w szkole ponadgimnazjalnej ( koło matematyczne, chemiczne i języka angielskiego) 1 osoba, co stanowi 5% respondentów, 13 osób nie uczęszcza na żadne dodatkowe zajęcia, co stanowi 65 % badanych, 6 osób w ogóle nie odpowiedziała na to pytanie, co stanowi 3. Wnioski wynikające z badań losów edukacyjnych naszych absolwentów: w badanych populacjach największa grupa absolwentów uczęszcza do liceów ogólnokształcących, łączny odsetek uczących się w/w szkole wynosi 52%, 4 Zob. Badanie losów edukacyjnych absolwentów Publicznego Gimnazjum nr 33 w Łodzi wnioski i refleksje wynikające z badań, W Centrum nr 11/2009, s.11. 9

10 z roku na rok obserwujemy, że w ostatnich dwóch latach 2008/2009 i 2009/2010 zwiększa się odsetek osób wybierających szkołę zawodową, jak pokazały badania absolwenci rocznika 2007/2008 wybrali naukę w ZSP - 6 respondentów, tylko 4 badanych uczy się w liceum ogólnokształcącym, również uczniowie kończący szkołę w czerwcu 2010r. kontynuują naukę w ZSP 7 badanych, tylko 3 respondentów uczy się w liceum ogólnokształcącym, głównym kryterium wyboru szkoły ponadgimnazjalnej są własne zainteresowania, położenie szkoły w pobliżu miejsca zamieszkania, przewidywanie osiągnięcia wysokich zarobków, łatwość uzyskania pracy w wyuczonym zawodzie oraz wysoki poziom wymagań w szkole ponadgimnazjalnej, należy wspomóc wybór ucznia tak, aby poznał szkoły zawodowe umożliwiające osiąganie kwalifikacji zawodowych, które są zamawiane i oczekiwane przez pracodawców, systematyczne informowanie rodziców i uczniów o ofercie edukacyjnej łódzkich szkół zawodowych, o potrzebach współczesnego rynku pracy, zwłaszcza lokalnego i regionlanego udział w wycieczka zawodoznawczych, gdzie uczeń weryfikuje wyobrażenie o funkcjonowaniu pracownika w strukturze firmy, przedsiębiorstwa XXI wieku, promowanie deficytowych i zawodów przyszłości na łódzkim, czy regionalnym rynku pracy, systematyczne informowanie o prognozach rynku pracy lokalnego i regionalnego z wykorzystaniem opracowań analiz i badań Obserwatorium Rynku Pracy dla Edukacji ŁCDNiKP Badanie losów edukacyjnych absolwentów naszej szkoły wpisało się w systematyczne diagnozowanie wyborów uczniów dotyczących planowania kariery edukacyjnej i zawodowej po ukończeniu gimnazjum. Cyklicznie przeprowadzanym badania każdego roku szkolnego, o jego wynikach informujemy uczniów klas III i ich rodziców podczas zebrań. Badanie absolwentów wpisało się już do tradycji naszej szkoły, o czym świadczy ilość przebadanych roczników ( rocznik 2004/2005, 2005/2006, 2006/2007, 2007/2008, 2008/2009, 2009/2010). 10

11 Na podstawie badań własnych powstały: - publikacja wydana w Zeszycie metodycznym nr 6 ŁCDNiKP w 2007r. Red. E. Ciepucha, Losy absolwentów w świetle wyników badań. Studium przypadku na postawie wybranych szkół łódzkich, pierwsza edycja badania, - artykuł opublikowany W Centrum, NR 11/2009 ŁCDNiKP, E. Koper, Badanie losów edukacyjnych Publicznego Gimnazjum nr 33 w Łodzi wnioski i refleksje wynikające z badań. Reasumując, opracowane wnioski z badań ankietowych losów absolwentów są wykorzystywane do modyfikowania pracy wewnątrzszkolnego systemu orientacji i poradnictwa zawodowego, programu wychowawczego szkoły uwzględniającego treści zawodoznawcze oraz są wykorzystywane w czasie promocji szkoły. Bibliografia: 1. Ciepucha E., E. Kwiatkowski (red.) Monitorowanie rynku pracy dla edukacji, Wydawnictwo LCDNiKP, Łódź Kuras L., (E. Ciepucha- koord.) Analiza internetowych i prasowych ofert pracy. Marzec kwiecień 2010, Analizy i badania nr 7, Wydawnictwo ŁCDNiKP, Łódź Paszkowska- Rogacz A (red.) Moje dziecko wybiera karierę zawodową, Łódź Badanie losów edukacyjnych absolwentów Publicznego Gimnazjum nr 33 w Łodzi wnioski i refleksje wynikające z badań, W Centrum nr 11/