WPŁYW OPERACJI SZLIFOWANIA NA JAKOŚĆ NASION BURAKA ĆWIKŁOWEGO

Transkrypt

1 Inżynera Rolncza 5(93)/2007 WPŁYW OPERACJI SZLIFOWANIA NA JAKOŚĆ NASION BURAKA ĆWIKŁOWEGO Marek Domoradzk, Wojcech Korpal, Wojcech Wener Wydzał Technolog Inżyner Chemcznej, Unwersytet Technologczno-Przyrodnczy w Bydgoszczy Zbgnew Wtek PlantCo Gołębew ZHN Zakład Strug Streszczene. W pracy przedstawono wpływ operacj szlfowana nason buraka ćwkłowego na poprawę ch jakośc. nason: zdrowotnośc, energ zdolnośc kełkowana uzyskany w. Przedstawona metoda może być też przydatna do mechancznego odkażana nason ekologcznych. Słowa kluczowe: burak ćwkłowy, szlfowane nason, odkażane Wstęp Nasona buraka ćwkłowego po zborze poddane są zwykle operacj czyszczena na płótnarkach dla wydzelena zaneczyszczeń ne kulstych, a następne na stach z przepływem powetrza w celu oddzelena nason drobnych zaneczyszczeń lekkch [Grochowcz 994]. Badana laboratoryjne polowe nason rozdzelonych na frakcje stowe wykazały, że energa zdolność kełkowana nason zależne są od ch welkośc [Domoradzk n. 2002; Wener n. 2003; Domoradzk n. 2003]. Frakcje wększe cęższe gwarantują wększe dorodnejsze wschody rośln w polu dając zasewy o lepszej jakośc wyrównanej welkośc rośln oraz wyższe plony [Domoradzk n. 2003]. Nasona buraka ćwkłowego posadają na swojej powerzchn warstwę korka, który zawera substancje osmotyczne nhbtory kełkowana. W przypadku nason buraka cukrowego, tę lekką kruchą warstwę otaczającą komorę nasenną usuwa sę metodą szlfowana w urządzenach, w których bęben ocerający wykonany jest najczęścej z korundowych tarcz szlferskch. Usunęce warstwy korkowej otaczającej nasona buraka poprawa zdrowotność nason dzęk usunęcu zarodnków grzybów zasedlających ch powerzchnę powodując wzrost energ zdolnośc kełkowana nason. Ponadto wyrównana welkość nason kulsty ch kształt poprawają równeż właścwośc wysewne nason [Podlask 2000]. 23

2 Marek Domoradzk, Wojcech Korpal, Wojcech Wener, Zbgnew Wtek Cel pracy Celem pracy było sprawdzene wpływu szlfowana na energę zdolnośc kełkowana nason buraka ćwkłowego. Badano też wpływ tej operacj na stopeń zasedlena patogenam. Matarały metody Do badań szlfowana użyto nason buraka ćwkłowego odmany Karmazyn. Do szlfowana nason zastosowano urządzene szlfujące wyposażone w bęben korundowy o obrotach 0 s -. Szczelna ocerająca urządzena posadała szerokość 50 mm była połączona z układem do odsysana pyłu. Dozowane nason do szlferk wynosło ok. 25 kg. h -. Po procese szlfowana do klasyfkowana nason na frakcje o różnej welkośc zastosowano cągły kalbrator wbracyjny [Domoradzk n. 2002]. Kalbrator wyposażony jest w sta blaszane z otworam okrągłym ustawonym w cągu: od 2,5 mm do 7,0 mm, co 0,5 mm. Nad przesewaczem umeszczano dozownk, który pracował z wydajnoścą 0 kg. h -. Nasona neoszlfowane nasona oszlfowane poddawano kalbracj w welopokładowym cągłym kalbratorze do nason [Domoradzk n. 2002]. Uzyskane frakcje nason ważono określano: udzał danej frakcj nason w zborze o mase m: m x = n () m sumaryczną pozostałość na stach: = = n = R n = = x przesyp: Q = 00 R (3) średna welkość nason w -tej frakcj (średna geometryczna wymarów oczek dwóch sąsednch st): = an an średnca zastępcza nason (wg de Brouckera): (2) d (4) d eb = n = x d (5) 24

3 Wpływ operacj szlfowana... średna zastępcza średnca nason (wg Leva): d el = n = x d lczność lość nason w jednostce masy, najczęścej w g nason (6) gdze: m masa 000 szt. nason L = (7) m 000 Nasona kełkowano na bbułach umeszczonych w kasetach wg obowązującej normy [PN-R Materał sewny. Nasona rośln rolnczych.], zapsując energę zdolność kełkowana nason. Podczas testów kełkowana określano szacunkowo stopeń zasedlena grzybam SZG kełkujących nason. Wynk badań ch analza Wynk badań dla nason neoszlfowanych oszlfowanych przedstawono w tabelach 2. Tabela. Wynk kalbracj nason buraka ćwkłowego przed szlfowanem Table. Calbraton results for red beet seeds before grndng Welkość oczka sta a [mm] Średna średnca frakcj d [mm] Masa frakcj m [kg] Zawartość frakcj w zborze x Pozostałość na sce R Przesew Q Masa 000 nason m 000 [g] Lczność L [g - ] 7,0 6,75 0,0 0,00 0,00 00,00 6,5 6,24,20 3,84 3,84 96,6 25,30 39,5 6,0 5,74 6,00 9,20 23,04 76,96 2,90 45,7 5,5 5,24 2,30 39,36 62,40 37,60 9,42 5,5 5,0 4,74 7,60 24,32 86,72 3,28 7,25 58,0 4,5 4,24 3,00 9,60 96,32 3,68 4,25 70,2 4,0 3,74,00 3,20 99,52 0,48,96 83,6 3,5 3,24 0,5 0,48 00,00 0,00 9,33 07,2 3,0 2,74 0,00 0,00 Suma 3,25 00,00 Średnca zastępcza nason wg de Brouckera: d eb = 5,0 mm Średnca zastępcza nason wg Leva: d el = 5,04 mm 25

4 Marek Domoradzk, Wojcech Korpal, Wojcech Wener, Zbgnew Wtek Tabela 2. Wynk kalbracj nason buraka ćwkłowego po operacj szlfowana Table 2. Calbraton results for red beet seeds after grndng Welkość oczka sta a [mm] Średna średnca frakcj d [mm] Masa frakcj m [kg] Zawartość frakcj w zborze x Pozostałość na sce R Przesew Q Masa 000 nason m 000 [g] Lczność L [g - ] 6,5 0,00 0,00 0,00 00,00 6,0 6,24,00 9,20 9,20 90,80 20,0 49,8 5,5 5,74 2,80 25,76 34,96 65,04 7,02 58,8 5,0 5,24 3,90 35,88 70,84 29,6 4,00 7,4 4,5 4,74 2,20 20,24 9,08 8,92,68 85,6 4,0 4,24 0,60 5,52 96,60 3,40 9,05 0,5 3,5 3,74 0,32 2,94 99,54 0,46 7,35 36, 3,0 3,24 0,05 0,46 00,00 0,00 6,05 65,3 2,5 2,74 0,00 0,00 Suma 0,87 00,00 Średnca zastępcza nason wg de Brouckera: d eb = 4,75 mm Średnca zastępcza nason wg Leva: d el = 4,67 mm W następnej tabel (tabela 3) przedstawono energę zdolność kełkowana oraz stopeń zasedlena nason grzybam (SZG) dla poszczególnych frakcj nason kalbrowanych zarówno przed operacją ch szlfowana jak nason szlfowanych. Tabela 3. Jakość nason buraka ćwkłowego przed operacją szlfowana po ch szlfowanu Table 3. Qualty of red beet seeds before and after grndng operaton Średna średnca frakcj d [mm] Nasona przed szlfowanem Energa kełkowana Zdolność kełkowana Stopeń zasedlena SZG Energa kełkowana Nasona szlfowane Zdolność kełkowana Stopeń zasedlena SZG 6, , , , , , , ,

5 Wpływ operacj szlfowana... Rozkład granulometryczny nason buraka ćwkłowego przedstawono równeż na wykrese (rys. ). Szlfowane nason zmnejsza średn wymar nason stąd mnejsze nasona będą kerowane do powlekana otoczkowana. Pozwala to na nanoszene wększej lośc materału zawerającego środk ochrony rośln bez powększana ch końcowej średncy, co umożlwa zastosowane standardowych sewnków do buraków. Średnca zastępcza nason w wynku szlfowana zmnejsza sę: średnca wg de Brouckera z 5,0 mm do 4,75 mm, natomast średnca wg Leva z 5,04 do 4,67 mm. Pozostałość na sce, R 00% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 0% Wartośc R dla nason neszlfowanych Wartośc R dla nason szlfowanych Krzywa gęstośc nason neszlfowanych Krzywa gęstośc dla nason szlfowanych 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 5% 0% 5% Udzał -tej frakcj w zborze nason, x 0% 0% 2,5 3,5 4,5 5,5 6,5 7,5 Średna średnca frakcj, d [mm] Rys.. Fg.. Rozkład granulometryczny nason buraka ćwkłowego neoszlfowanych szlfowanych Granulometrc dstrbuton of red beet seeds unground and ground Wraz ze zmnejszenem średncy podczas operacj szlfowana rośne lczność nason L, czyl lość nason w jednym grame rys. 2. Wcześnejsze badana autorów tej pracy wykazały, że dla wększośc nason warzyw, ch energa zdolność kełkowana jest zależna od welkośc [4-6]. Energa kełkowana dla neoszlfowanych nason buraka ćwkłowego początkowo wzrasta, osąga maksmum dla średncy nason ok. 3,75 mm, a następne dla nason o wększych średncach powol sę zmnejsza. Zblżony przebeg zależnośc EK = f ( d ) posadają nasona szlfowane z tą różncą, że wartośc energ kełkowana są zdecydowane wyższe (ponad dwukrotne), a po osągnęcu maksmum dla tej samej średncy nason (ok. 2,75 mm) wartośc EK zmenają sę neznaczne przy newelkej tendencj rosnącej. 27

6 Marek Domoradzk, Wojcech Korpal, Wojcech Wener, Zbgnew Wtek Lczność nason, L Nasona neszlfowane Nasona szlfowane 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 Średna średnca frakcj nason, d [mm] Rys. 2. Fg. 2. Wpływ welkośc nason na ch lczność Influence of seed sze on seed quantty 00 Energa kełkowana nason neszlfowanych Zdolność kełkowana nason neszlfowanych Energa kełkowana nason szlfowanych Zdolność kełkowana nason szlfowanych Stopeń zasedlena grzybów w nasonach szlfowanych Stopeń zasedlena grzybów w nasonach neszlfowanych Energa zdolność kełkowana nason Stopeń zasedlena grzybów Rys. 3. Fg ,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 Średna średnca frakcj nason, d [mm] Energa zdolność kełkowana oraz stopeń zasedlena grzybów w nasonach buraka ćwkłowego przed po operacj szlfowana Energy and sproutng capablty and degree of colonzaton of fung n seeds of red beet before and after grndng operaton 0 28

7 Wpływ operacj szlfowana... Zdolność kełkowana nason szlfowanych jest wyższa od zdolnośc kełkowana nason neoszlfowanych. Wzrost energ zdolnośc kełkowana dla nason oszlfowanych można wytłumaczyć tym, że w usunętej warstwe w czase szlfowana znajdują sę nhbtory kełkowana oraz mkroorganzmy patogenne hamujące kełkowane nason. Potwerdzenem tego mogą być zależnośc SZG = f ( d ) dla nason przed po operacj szlfowana. Proces szlfowana poprawa, węc zdrowotność nason redukując wartość SZG grzybów na kełkujących nasonach z 60-80% do 30-40%. Wnosk Porównane jakośc nason neoszlfowanych z oszlfowanym prowadz do następujących wnosków:. Operacja szlfowana zmnejsza welkość nason. Średnca zastępcza zboru nason wg de Brouckera zmnejszyła sę od 5,0 mm do 4,75 mm. Welkość tej średncy może być marą ntensywnośc procesu szlfowana. W praktyce nastąpło przesunęce frakcj o jedno sto w kalbratorze o skoku 0,5 mm, 2. Ilość obserwowalnych zakażeń na kełkujących nasonach merzona stopnem zasedlena grzybów (SZG) zmalała z ok. 70% do ok. 35% dla nason szlfowanych. 3. Zaproponowana metoda szlfowana nason buraka ćwkłowego może być praktycznym sposobem odkażana mechancznego nason tego gatunku szczególne przydatną dla nasennctwa ekologcznego. 4. Ne zaobserwowano wzrostu lośc uszkodzeń nason poddawanych operacj szlfowana. 5. Wszystke badane parametry jakoścowe nason szlfowanych buraka ćwkłowego take jak np. energa zdolność kełkowana ulegają poprawe w wynku szlfowana. Bblografa Grochowcz J Maszyny do czyszczena sortowana nason. Wyd. A.R Lubln. ISBN X Hll H.J. Taylor A.G. Mn T.G Amer. Soc. Hort. Sc. 44(4). s Domoradzk M., Korpal W., Wener W Badana kalbracj nason warzyw. Inżynera Rolncza, 9 (42). s Wener W., Domoradzk M., Korpal W., Sadowsk Cz., Just H Technologa wytwarzana nason warzyw w systeme ekologcznym. Wybrane zagadnena z nasennctwa rośln ogrodnczych. AR Kraków. s Domoradzk M., Domoradzka O., Korpal W Ługowane nhbtorów kełkowana z nason buraka ćwkłowego. Inżynera Rolncza 8(50). s Podlask S Produkcja nason buraka cukrowego o wysokej jakośc. Warsztaty nasenne. Kraków PN-R Materał sewny. Nasona rośln rolnczych. 29

8 Marek Domoradzk, Wojcech Korpal, Wojcech Wener, Zbgnew Wtek THE INFLUENCE OF GRINDING OPERATION ON THE QUALITY OF RED BEET SEEDS Summary. The paper presents the nfluence of grndng red beet seeds on seed qualty mprovement: healthness, energy and sproutng capablty. The presented method can be also sutable for the mechancal decontamnaton of ecologcal seeds. Key words. red beet, seed grndng, decontamnaton Adres do korespondencj: Marek Domoradzk; e-mal: Katedra Technolog Aparatury Przemysłu Chemcznego Spożywczego Unwersytet Technologczno-Przyrodnczy ul. Semnaryjna Bydgoszcz 30