Begg D., Fischer S., Dornbusch R.: Mikroekonomia, Makroekonomia, zbiór zada

Transkrypt

1 Begg D., Fischer S., Dornbusch R.: Mikroekonomia, Makroekonomia, zbiór zada Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii dr Magdalena Czerwiska Kamerschen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C.: Ekonomia Milewski R.: Podstawy ekonomii Milewski R. :Elementarne zagadnienia ekonomii Czarny B., Czarny E., Bartkowiak R., Rapacki R.: Podstawy ekonomii Duda S., Mamcarz H., Pakuła A.: Ekonomia (red. M. ukowski): Zarys ekonomii Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: Ekonomia 2 Ekonomia: badanie działa człowieka dotyczcych produkcji oraz wymiany midzy ludmi analizuje zmiany w całoci gospodarki nauka o dokonywaniu wyborów nauka o sposobie organizacji działa w sferze konsumpcji i produkcji nauka o pienidzu, stopie procentowej, kapitale i bogactwie nauka o procesach gospodarczych, wykrywajca i opisujca prawidłowoci nimi rzdzce (prawa ekonomiczne) nauka gromadzca i porzdkujca prawdziw wiedz o gospodarowaniu nauka badajca, w jaki sposób społeczestwo gospodarujce decyduje o tym, co, jak i dla kogo wytwarza nauka o tym, jak jednostki i społeczestwo decyduj o wykorzystaniu rzadkich zasobów - które mog mie take inne alternatywne zastosowania - w celu wytwarzania rónych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcj, obecn lub przyszł, pomidzy róne osoby i róne grupy w społeczestwie 3 4

2 !" #$ 1. co (jakie dobra) produkowa i w jakich ilociach? 2. jak si powinno produkowa? 3. dla kogo wytwarza dobra? Rzadko - fakt, e nie moemy mie wszystkiego, co chcemy przez cały czas; brak nieograniczonej dostpnoci dóbr $ Sposoby stosowania ekonomii: 1. opis, wyjanianie i prognozowanie zachowa w sferze produkcji, inflacji, dochodów itd. 2. poprawa efektów gospodarczych Ekonomia pozytywna - zajmuje si naukowym objanieniem zasad funkcjonowania gospodarki; zajmuje si opisem faktów, okolicznoci i wzajemnych zalenoci w gospodarce; stawia pytania, na które mona odpowiedzie odwołujc si do faktów; gał bada ekonomicznych, która zajmuje si wiatem takim, jakim jest Ekonomia pozytywna = ekonomia opisowa (informuje o tym jak jest w gospodarce-stwierdza fakty) 5 6 $ Mikroekonomia: Ekonomia normatywna - dostarcza zalece i rekomendacji opartych na subiektywnych sdach wartociujcych; stawia pytania, zawierajce oceny wartociujce lub moralne - mona je rozwaa, ale da si na nie odpowiedzie na podstawie nauki czy odwołania si do faktów, gał bada ekonomicznych, która zajmuje si wiatem takim, jakim by powinien Ekonomia normatywna = ekonomia postulatowa, wartociujca (informuje o tym jak powinno by w gospodarce) zajmuje si szczegółowym badaniem indywidualnych decyzji dotyczcych pojedynczych towarów bada poszczególne elementy tworzce gospodark (gospodarstwa domowe, przedsibiorstwa, sektory i gałzie gospodarki, rynki okrelonych produktów i usług itd.) patrzy na gospodark narodow przez pryzmat przedsibiorców i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyci analizuje sposób zachowania si na rynku poszczególnych konsumentów producentów, sprzedawców i nabywców 7 8

3 Mikroekonomia: upraszcza rzeczywisto zakładajc najczciej ekstremalne warunki gospodarowania tzn. doskonał konkurencj, lub pełny monopol. Dziki temu przyczynia si ona do wypracowania bardzo precyzyjnych narzdzi analizy zachowania producenta i konsumenta kładzie ogólny nacisk na sprawno mechanizmów rynkowych. Zapewniaj one bowiem racjonalno gospodarowania ograniczonymi rodkami Makroekonomia: kładzie nacisk na wzajemne zwizki zachodzce w gospodarce jako całoci celowo upraszcza analiz poszczególnych elementów badanej całoci w trosce o przejrzysto obrazu działania całej gospodarki bada wielkoci agregatowe (dotyczce całej gospodarki) bada zalenoci pomidzy takimi agregatami, jak dochód narodowy, wydatki na konsumpcj, wydatki na inwestycje, oszczdnoci, dochody i wydatki budetu pastwa, bilans handlowy i płatniczy kraju, rozmiary zatrudnienia i bezrobocia w kraju itp Makroekonomia: badanie zwizków pomidzy tymi agregatami ma na celu wykazanie przyczyn niepełnego wykorzystania istniejcych zdolnoci produkcyjnych i niepełnego zatrudnienia siły roboczej oraz ustalenia rodków zaradczych do lepszego wykorzystania istniejcego zasobu czynników produkcji akceptuje zawodno samoregulujcych mechanizmów rynkowych i podkrela niezbdno ingerencji pastwa w celu doprowadzenia do lepszego wykorzystania istniejcych zdolnoci produkcyjnych Matematyka Matematyka Historia Historia Gospodarcza Gospodarcza Prawo Prawo Zwizek Ekonomii z innymi naukami Zwizek Ekonomii z innymi naukami Prakseologia Prakseologia Logika Logika Ekonomiki Ekonomiki Geografia Geografia Ekonomiczna Ekonomiczna Nauki Nauki społeczne społeczne Statystyka Statystyka Ekonomiczna Ekonomiczna 11 12

4 #$ % #$ twierdzenia wyraajce wane i trwałe prawidłowoci procesu gospodarczego wyraaj powtarzajce si zwizki midzy rónymi elementami procesu gospodarczego jedne z nich działaj zawsze (np. prawo malejcych przychodów), inne - tylko w okrelonych sytuacjach (np. prawo popytu i poday) Rodzaje praw ekonomicznych: 1. przyczynowe 2. współistnienia 3. funkcjonalne Cechy praw ekonomicznych: 1. obiektywne 2. stochastyczne całokształt norm prawnych regulujcych ustrój prawny podmiotów gospodarczych, działalno gospodarcz oraz stosunki prawne zwizane z działalnoci gospodarcz okrela struktur organizacyjno-prawn podmiotów gospodarczych oraz ich kompetencje powstaje na drodze legislacyjnej jego ródłem s kodeksy, ustawy, rozporzdzenia, uchwały, zarzdzenia, dyrektywy itp. - cechuje je z reguły do znaczna obszerno i stosunkowo mała stabilno $! "$ $! "$ potrzeba - uwiadomiony lub nieuwiadomiony stan braku czego pragnienia o charakterze biologicznym, społecznym, ekonomicznym ch zaspakajania potrzeb pobudza aktywno ludzi, wywołuje działania Potrzeba matk wynalazków rozbudzanie potrzeb jest istotne w procesie pobudzania wzrostu gospodarczego, społeczestwa o rozbudzonych potrzebach wykazuj du motywacj do podnoszenia swoich dochodów cechy potrzeb: autodynamizm i nieograniczono 15 podstawowe I rzdu m.in. warunki do egzystencji biologiczne np. potrzeba zaspokojenia głodu, ubrania, ochrony przed zimnem Potrzeby wyszego rzdu (na dobra luksusowe, bdce wynikiem postpu gosp.-tech.) socjologiczne bdce wynikiem współycia ludzi w grupie; potrzeba naladowania okrelonego stylu ycia psychologiczne zwizane z przeyciami duchowymi; samorealizacji, kulturalne 16

5 $! "$ &#' $! Potrzeby samorealizacji indywidualne wyraane przez jednostk potrzeby jednostki w sferze biologicznej, psychologicznej i socjologicznej zbiorowe bdce wynikiem współycia ludzi w grupie (potrzeba ładu społecznego, bezpieczestwa zbiorowego) prestiu i uznania przynalenoci i miłoci bezpieczestwa fizjologiczne ($ )# $! proces produkcji - tworzy nowe dobra, np. telewizj i potrzeb korzystania z niej zmiany stylu ycia - proces urbanizacji, zmiany roli kobiet w społeczestwie tworzenie nowych cech człowieka - np. podnoszenie kwalifikacji, sprawnoci psychofizycznej konieczno przeciwdziałania negatywnym skutkom postpu technicznego, np. chorobom cywilizacyjnym, zanieczyszczeniu rodowiska naturalnego * $ $! dobra wolne naturalne zasoby przyrody, wystpuj w nieograniczonych ilociach, ich jako si pogarsza rodki zaspokajania potrzeb materialne dobra ekonomiczne powstaj w wyniku poddania zasobów przyrody działalnoci człowieka, s ograniczone, nie ma do nich nieograniczonego dostpu niematerialne usługi niematerialne, np. przekazywanie wiedzy i informacji, porady prawne i lekarskie, dostarczanie rozrywek 19 rodki pracy urzdzenia, maszyny, ich zuycie jest czciowe przedmioty pracy surowce, materiały, zuycie w 1 cyklu prod. 20

6 # % Produkcja: wiadoma i celowa działalno polegajca na przystosowaniu zasobów i sił przyrody do potrzeb człowieka działalno ludzka polegajca na wytwarzaniu rónych rodków niezbdnych do zaspokojenia potrzeb ludzkich (produktów i usług) Usługi - wszelkie czynnoci zwizane bezporednio lub porednio z zaspokojeniem potrzeb ludzkich, ale nie słuce bezporednio do wytwarzania przedmiotów produkcyjne (pakowania, transport, naprawcze) nieprodukcyjne (owiata, kultura, wypoczynek) # Produkcja Produkcja (outputs) wytworzone przez firm produkty lub sprzedane usługi Produkcja (production) proces wytwarzania ($ # Praca - zespół wiadomych i celowych czynnoci człowieka, dziki którym oddziałuje on na otaczajc go przyrod i przekształca j teoria kapitału ludzkiego - rozwijana przez G.S. Beckera - noblist z 1992 r. Ziemia - szeroko rozumiane zasoby naturalne - ziemia w cisłym tego słowa znaczeniu (ziemia uprawna, grunty pod zabudow, tereny rekreacyjne) oraz wszelkie zawarte w niej bogactwa naturalne, drogi, lasy, wody, cechy takie jak np. yzno Kapitał : fizyczny - potrzebne do prowadzenia działalnoci gospodarczej budynki, maszyny, urzdzenia, rodki transportu, narzdzia, surowce i zapasy produktów finansowy - rónego typu rodki finansowe (rodki pienine i papiery wartociowe 23 % #$ Gospodarstwa domowe (konsumenci) ludzie wspólnie mieszkajcy i podejmujce wspólne decyzje finansowe pełni funkcje produkcyjne i konsumpcyjne d do max. uytecznoci w ramach ograniczonych rodków właciciele czynników produkcji zgłaszaj popyt Przedsibiorstwa (producenci) ludzie dysponujcy okrelonymi rodkami niezbdnymi do regularnego prowadzenia działalnoci gospodarczej w sferze produkcji, obrotu towarowego czy usług d do max. zysku tworz poda kupuj zasoby, by produkowa dobra i wiadczy usługi Pastwo 24

7 !% + )$ % # strumie płatnoci pieninych dochody strumie zasobów (praca, ziemia, kapitał) wydatki konsumenci transfery ulgi podat. zapłata za czyn. wytw. podatki dobra, usługi rzd zapłata za dobra i usługi producenci podatki czyn. wytw. dotacje, ulgi wydatki strumie dóbr i usług przychody ze sprzeday strumie płatnoci pieninych kredyty odsetki odszkodowania lokaty spłaty kredytów instytucje finansowe składki ubezp. lokaty spłaty kredytów kredyty odsetki odszkodowania 25!% + )$ % # zintegrowany przepływ zasobów, dóbr i usług midzy szeroko pojtymi działami gospodarki, takimi jak producenci, konsumenci i rzd zasoby (dobra i usługi) oraz płatnoci za nie płyn nie tylko midzy konsumentami a producentami, ale take midzy producentami rolnicy konsumenci młynarze piekarze 26,#"-.% $ #" #" konieczno racjonalnego gospodarowania wynika z ograniczonoci zasobów istot racjonalnego gospodarowania jest dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społ.-gosp. oraz rodków i metod (sposobów) realizacji tych celów istnienie alternatywnych rozwiza oraz kryteriów wyboru zasada racjonalnego gospodarowania: zasada najwikszego efektu przy danym nakładzie rodków zasada najmniejszego nakładu rodków do osignicia danego efektu Działanie jest racjonalne jeeli: KORZYCI > KOSZTY Działanie jest irracjonalne jeeli: KORZYCI < KOSZTY i jednostka decyzyjna jest tego wiadoma 27 28

8 ,#' #$ /# -# porównywanie uzyskiwanych z danej działalnoci gospodarczej efektów (np. dochodów) z ponoszonymi w zwizku z t działalnoci nakładami (np. wydatkami) w celu wybrania moliwie najlepszych (najbardziej efektywnych ekonomicznie) wariantów decyzji Warunki posługiwania si rachunkiem ekonomicznym: efekty działalnoci gospodarczej i ponoszone w zwizku z ni nakłady musz by mierzalne efekty działalnoci gospodarczej i ponoszone w zwizku z ni nakłady musz by wyraone w takich samych jednostkach miary trzeba dysponowa moliwie jednoznacznym kryterium wyboru PROBLEM NIEDOBORU EKONOMICZNEGO Ograniczono zasobów ekonomicznych WYBÓR EKONOMICZNY Konieczno podejmowania decyzji ekonomicznych KOSZT ALTERNATYWNY $ " $ " 0 $ Wygrałe na loterii $ Warto preferowanej lecz nie wybranej alternatywy Warto utraconych korzyci Warto rozwizania alternatywnego Kosztem alternatywnym danego dobra jest ilo innego dobra, z której trzeba zrezygnowa, aby moliwe stało si wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego dobra Koszt alternatywny nie zawsze jest mierzalny, czasami oznacza konsekwencje wynikajce z niepodjcia danego działania Koszt alternatywny jest kategori teoretyczn, subiektywn i czsto niemierzaln Koszt alternatywny nie jest kosztem finansowym Alternatywa 1 inwestycja w obligacje skarbu pastwa Alternatywa 2 zakup najnowszego modelu Jaguara Jeeli zdecydujesz si na alternatyw 1, to kosztem alternatywnym jest utrata uytecznoci pojazdu i przyjemnoci z posiadania Jaguara Jeeli zdecydujesz si na alternatyw 2, to kosztem alternatywnym jest utrata dochodów z obligacji skarbu pastwa

9 $ 1"-# ##' $ 1"-# ##' 0 granica moliwoci produkcyjnych krzywa transformacji produktu graficzne przedstawienie rónych kombinacji dóbr, które mog by wytwarzane, gdy wszystkie zasoby s w pełni efektywnie wykorzystane, przy zastosowaniu najlepszej znanej technologii Dobro A 100 wypukło KMP wynika ze zmiennoci kosztu alternatywnego przy rónym poziomie nasycenia danym dobrem A 50 B Dobro B # 0 $ 1 Dobro A X Y Z Rozwizania nierealne - brak moliwoci produkcyjnych Rozwizania optymalne - pełne wykorzystanie moliwoci produkcyjnych Dobro A Wzrost moliwoci produkcyjnych w obu działach Spadek moliwoci produkcyjnych w obu działach Rozwizanie realne, ale nieefektywne - niepełne wykorzystanie moliwoci produkcyjnych Dobro B 35 Dobro B 36

10 0 $ 1 2 % #$ Dobro A Dobro B 37 System gospodarczy - układ stosunków i organizacji, który kształtuje prawa i regulacje rzdzce działalnoci gospodarcz, determinuje prawa własnoci czynników produkcji, rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji, determinuje bodce motywujce róne podmioty gospodarcze, a w ostatecznoci rozstrzyga kwestie: co, jak i dla kogo ma by produkowane (def. Samuelsona i Nordhausa) Gospodarka naturalna - nastawiona na wytwarzanie produktów przeznaczonych na bezporednie zaspokajanie potrzeb producentów, a nie na wymian; najniszy stopie rozwoju gospodarczego, w jej warunkach społeczestwo jest podzielone na oddzielne gospodarstwa, w których produkty s wytwarzane i konsumowane. Współczenie wystpuje w wielu krajach słabo i rednio rozwinitych, zanika w miar rozwoju gospodarczego 38 2 % #$ 2 % #$ Gospodarka towarowa - oparta na wytwarzaniu produktów przeznaczonych do wymiany przez transakcje kupnasprzeday, w wyniku czego staj si one towarami. Powstanie i rozwój gospodarki towarowej wie si ze społecznym podziałem pracy i wyodrbnianiem si poszczególnych producentów. Przesłankami produkcji towarowej s: rozwinity podział pracy wyszy poziom sił wytwórczych wyodrbnienie własnociowe rodków produkcji Gospodarka towarowo-pienina - wymiana oparta jest na pienidzu pełnicym rol powszechnego ekwiwalentu innych towarów 39 Klasyfikacja gospodarek i systemów gospodarczych: ze wzgldu na skal lub sfer gospodarowania: gospodarka wiatowa (system gospodarki wiatowej) gospodarka narodowa gospodarka przedsibiorstw gospodarka terenowa gospodarka mieszkaniowa gospodarka rolna itd. ze wzgldu na przeznaczenie produktów: gospodarka naturalna gospodarka towarowa ze wzgldu na mechanizm regulowania i koordynacji procesów gospodarczych: gospodarka rynkowa (system rynkowy) gospodarka nakazowa (system nakazowy) 40

11 2 % #$ (' % Klasyfikacja gospodarek i systemów gospodarczych: ze wzgldu na własno czynników produkcji: gospodarka prywatna w ramach danego kraju gospodarka publiczna gospodarka kapitalistyczna gospodarka socjalistyczna w skali midzynarodowej dominacja własnoci prywatnej rynkowa alokacja zasobów gospodarczych swoboda prowadzenia działalnoci gospodarczej silne bodce do optymalizacji skali produkcji i racjonalnego wykorzystania czynników produkcji samodzielne i samofinansujce si podmioty gospodarcze tendencja do ustalania si równowagi rynkowej ekonomiczny charakter wizi midzy podmiotami gospodarczymi "!-# % Zalety: tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych efektywny system motywacyjny dua innowacyjno gospodarki dyscyplina finansowa przedsibiorstw tendencja do samoczynnego ustalania si równowagi rynkowej dua elastyczno gospodarki dobre zaopatrzenie sklepów Słaboci (kwestie, których nie rozwizuje rynek): czynniki ograniczajce działanie rynku, np. monopolizacja gospodarki negatywne efekty zewntrzne dobra publiczne zjawiska destabilizujce gospodark, np. inflacja, bezrobocie (' % #" " pastwowa własno czynników produkcji nierynkowa alokacja zasobów gospodarczych administracyjne kształtowanie cen produktów i czynników produkcji brak konkurencji midzy jednostkami gospodarczymi brak swobody prowadzenia działalnoci gospodarczej plan centralny jako główny regulator gospodarki prymat planowania rzeczowego nad planowaniem finansowym pastwo jako dominujcy podmiot w gospodarce brak samodzielnoci ekonomicznej przedsibiorstw ograniczenie racjonalnoci zachowa podmiotów gospodarczych zrónicowanie majtkowe społeczestwa 43 44

12 % #" " nieracjonalna alokacja zasobów gospodarczych nieefektywny system motywacyjny niska innowacyjno gospodarki brak dyscypliny finansowej w przedsibiorstwach brak tendencji do samoczynnego ustalania si równowagi rynkowej mała elastyczno gospodarki permanentne niedobory dóbr zanik przedsibiorczoci i rozmycie odpowiedzialnoci zniekształcone, nieobiektywne informacje gospodarcze niekontrolowany rozrost administracji gospodarczej i biurokracji partyjno-pastwowej wysokie koszty funkcjonowania systemu społeczno-gospodarczego 45