Polskie tańce narodowe. Realizacja w oparciu o piosenki i przykłady z literatury muzycznej

Transkrypt

1 Barbara Bartusik W roku 2002 otrzymała tytuł magistra sztuki w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach na Wydziale Kompozycji, Interpretacji, Edukacji i Jazzu. 0d 2003 pracuje jako nauczyciel teorii muzyki w Ogólnokształcącej Szkole Muzycznej I i II stopnia im. Fryderyka Chopina w Bytomiu. Współpracuje również z Państwową Szkołą Muzyczną I i II stopnia im. Stanisława Moniuszki w Zabrzu. W latach sprawowała opiekę artystyczną nad młodzieżową scholą parafii Matki Bożej Różańcowej w Sosnowcu. Schola zajęła II miejsce (I i III miejsca nie przyznano) w Ogólnopolskim Festiwalu Kolęd i Pastorałek w Będzinie (skład jury: m.in. prof. Mirosława Knapik). Rok później, w styczniu 2009 roku, schola po roku pracy zdobyła nagrodę Grand Prix w VI Diecezjalnym Festiwalu Kolęd i Pastorałek Złota Kantyczka 2009 w Jaworznie i I miejsce w OFKiP w Będzinie. Nagrała również swoją pierwszą płytę z kolędami. W roku 2012 rozpoczęła pilotaż reformy przedmiotu kształcenie słuchu i audycje muzyczne w klasach czwartych szkół muzycznych I stopnia. W roku 2013 wygłosiła wykład autorski na warsztatach dla nauczycieli szkół pilotażowych w Warszawie na temat Polskie tańce narodowe. Realizacja w oparciu o piosenki i przykłady z literatury muzycznej (prezentacja metod autorskich uzupełniona przykładowymi kartami pracy z omawianego zakresu). W tym samym roku otrzymała nagrodę Dyrektora Szkoły. Z uwagi na to, że jej plany zawodowe związane są z pracą w szkole, stale pogłębia swoją wiedzę i doskonali swoje umiejętności metodyczno-dydaktyczne, m.in. poprzez uczestnictwo w kursach organizowanych przez CEA i CENSA. Jej celem jest napisanie podręcznika materiałów pomocniczych do kształcenia słuchu w klasach IV VI szkoły muzycznej I stopnia. 1

2 Barbara Bartusik OSM I i II stopnia im. Fryderyka Chopina w Bytomiu Polskie tańce narodowe. Realizacja w oparciu o piosenki i przykłady z literatury muzycznej POLONEZ Cele lekcji nr 1 Uczeń zna: cechy charakterystyczne dla tańca (metrum, rytm, charakter), potrafi zapisać schemat rytmiczny ze słuchu, rozpoznaje instrumenty w przykładach muzycznych, zna najważniejsze informacje o Wojciechu Kilarze. 1. Prezentacja fragmentu filmu Pan Tadeusz polonez. Źródło: Po prezentacji uczeń przy pomocy nauczyciela zakolorowuje cechy charakterystyczne dla poloneza, a następnie wykonuje ćwiczenia numer 1 i 2. akcent na raz melancholijny dostojny NACOBEZU*: umiejętność odnalezienia przez ucznia określeń pasujących do prezentowanego przykładu muzycznego garnitur skoczny uroczysty tempo szybkie tempo umiarkowane 3 4 strój szlachecki jeansy 2 4 *NACOBEZU = na co będę zwracać uwagę 2

3 Ćwiczenie nr 1. Wskazanie kolejności instrumentów wykonujących główny temat. cymbały trąbka obój flet Ćwiczenie nr 2. Zapis przez ucznia charakterystycznego rytmu poloneza. Legenda: 2. Charakterystyka tańca: a) wyklaskanie rytmu poloneza ( kod rytmiczny ), b) wykonanie w miejscu kroku polonezowego, c) pogadanka na temat omawianego tańca: nazwa: - chodzony, chmielowy ciekawostki: - nazwa związana z krajem pochodzenia - taniec tańczony w parach - wybitni twórcy polonezów: Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Henryk Wieniawski, Michał Kleofas Ogiński - polonez Wojciecha Kilara tańczony jest na studniówkach informacje o kompozytorze: - polski współczesny kompozytor, pianista, twórca muzyki poważnej i filmowej - najważniejsze utwory: Krzesany na orkiestrę, Kościelec 1909 na orkiestrę, Orawa na orkiestrę smyczkową, 5 symfonii - muzyka do filmów: Pan Tadeusz, Dracula, Pianista i in. Zadanie domowe: uczniowie wycinają określenia charakterystyczne dla poloneza wykorzystane na 3

4 początku lekcji (punkt 1) i wklejają je do ramki. Charakter Takt Tempo Strój dostojny uroczysty 3 4 tempo umiarkowane strój szlachecki 3. Zaśpiewanie gamy a-moll w odmianie harmonicznej z równoczesnym wyklaskaniem rytmu polonezowego. 4. Ćwiczenia aktywizujące: I grupa klaszcze podstawowy rytm poloneza II grupa naśladuje sposób gry na wybranym instrumencie (cymbały, obój, flet, trąbka) III grupa przechodzi po klasie krokiem polonezowym Cele lekcji nr 2 Uczeń: rozpoznaje w przykładzie nutowym tonację i trójdźwięk durowy, potrafi zbudować trójdźwięk durowy od podanego dźwięku, pamięta piosenkę i potrafi zapisać z pamięci jej fragment. 1. Kształcenie pamięci muzycznej w oparciu o piosenkę Polonez. 4

5 Ćwiczenie nr 1. Analiza piosenki (karta pracy): określenie tonacji, utrwalenie tonacji F-dur, zakreślenie trójdźwięku durowego (t. 1 4). Ćwiczenie nr 2. Nauka piosenki (przeczytanie tekstu, rytmizacja tekstu, utrwalanie melodii krótkimi fragmentami). Ćwiczenie nr 3. Uzupełnienie fragmentu melodii z pamięci (piosenka Polonez). Zadanie domowe: wysłuchanie nagrania Poloneza A-dur op. 40 nr 1 Fryderyka Chopina oraz Poloneza a-moll Pożegnanie ojczyzny Michała Kleofasa Ogińskiego. KRAKOWIAK CZĘŚĆ I NACOBEZU Umiejętność: zapisu kodem rytmicznym krótkich schematów (wykonywanych przez nauczyciela lub prezentowanych z nagrania), improwizacji rytmicznej z użyciem synkopy w ramach dłuższego przebiegu rytmicznego. 1. Wysłuchanie Hejnału Mariackiego Źródło: Pogadanka na temat: nazwy utworu, instrumentu wykonującego melodię, miasta, w którym jest wykonywana, tańca, z którym kojarzy się Kraków, trójdźwięku, który rozpoczyna utwór. 2. Prezentacja multimedialna: krakowiak w wykonaniu Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk Źródło: Pogadanka: charakterystyczne cechy, zabytki Krakowa, stroje. 5

6 Zakoloruj pojęcia dotyczące omawianego tańca. charakter metrum tempo charakterystyczny rytm smutny poważny śpiący wesoły szybkie bardzo szybkie umiarkowane wolne Ćwiczenie nr 1. Zabawa w echo rytmiczne ( kod rytmiczny ) powtarzanie przez uczniów krótkich schematów rytmicznych realizowanych przez nauczyciela. Opis metody kod szyfrowany każda z grup rytmicznych posiada swoją cyferkę i nazwę, co pozwala uczniom na zakodowanie jej brzmienia oraz szybszy zapis przebiegu rytmicznego. Cel metody utrwalenie w pamięci brzmienia poszczególnych grup rytmicznych. Wprowadzenie metody nauczyciel: wskazuje poszczególną grupę, a grupa wykonuje ją charakterystycznymi nazwami (ćwierć, po dwie, szesnasteczki, synkopa), prezentuje krótkie, dwutaktowe przebiegi rytmiczne, a uczeń powtarza usłyszany rytm klaszcząc, a następnie mówiąc nazwy kolejnych grup. Przykład 1 Przykład 2 6

7 Efekt: uczeń samodzielnie zapisuje schemat rytmiczny kodem: 3. Dyktando rytmiczne zapis przez ucznia dwutaktowego rytmu krakowiaka. 4. Improwizacje rytmiczne wykonanie przez uczniów wymyślonych dwutaktowych rytmów. 1 3 S Nauka piosenki ludowej Hej od Krakowa jadę Hej od Krakowa jadę W dalekie obce strony Bo mi nie chcieli dać, Hosadyna, Dziewczyny ulubionej. 7

8 KRAKOWIAK CZĘŚĆ II Cele lekcji Uczeń potrafi: wymienić cechy charakterystyczne dla omawianego tańca, wykonać i zapisać schemat rytmiczny z użyciem synkopy, zaśpiewać i określić interwały rozpoczynające i kończące wybrany fragment poznanej melodii ludowej, dokonać analizy krótkich fraz muzycznych. 1. Przypomnienie piosenki Hej od Krakowa jadę. Uczeń określa pierwszy i ostatni interwał pierwszej frazy: pierwszy interwał..., ostatni interwał Wysłuchanie stylizacji melodii ludowej w opracowaniu Witolda Lutosławskiego. 8

9 Ćwiczenie nr 1. Wyklaskanie, a następnie zapis kodem szyfrowanym 3-taktowego schematu rytmicznego pierwszej frazy. Ćwiczenie nr 2. Analiza rytmiczna zakreślenie krzyżykiem taktów, w których powtarza się zapisany 3-taktowy schemat. Ćwiczenie nr 3. Dyktando melodyczne i rytmiczne: zapis melodii pierwszej frazy w oparciu o schemat interwałowy, wspólne zaśpiewanie i wyklaskanie trzeciej frazy, a następnie jej zapis. Ćwiczenie nr 4. Analiza utworu pod kątem elementów muzyki. AGOGIKA DYNAMIKA ARTYKULACJA Zadanie domowe: Witold Lutosławski sylwetka kompozytora, prezentacja utworów kompozytora. 9

10 KUJAWIAK 1. Prezentacja multimedialna: kujawiak w wykonaniu Zespołu Pieśni i Tańca Uniwersytetu Jagiellońskiego Słowianki Źródło: Próba samodzielnego opisu cech tańca. charakter metrum tempo tonacja nazwy tańczony w parach łączony z oberkiem pochodzi z Kujaw spokojne obroty ciekawostki 2. Zaśpiewanie piosenki ludowej z Kujaw Czerwone jabłuszko. Czerwone jabłuszko, przekrojone na krzyż Czemu ty, dziewczyno, krzywo na mnie patrzysz? Ćwiczenie nr 1. Analiza melodii pod kątem tonacji (utrwalenie tonacji d-moll w odmianie harmonicznej); określenie trójdźwięku i interwałów: a) zapis symbolem trójdźwięku rozpoczynającego piosenkę:. b) określenie interwału występującego na końcu pierwszej frazy:. 3. Trójdźwięk molowy: charakter, budowa, ćwiczenia pamięciowe. o 3>

11 4. Nauka piosenki ludowej Kujawiaczek z Kujawianką. Kujawiaczek z Kujawianką spotkali się pod jabłonką. Kujawianka płacze, Kujawiaczek gra, Czemuś Ty, dziewczyno, na mnie taka zła? x2 5. Przykłady z literatury muzycznej Kujawiak a-moll Henryka Wieniawskiego. Źródło: [Henryk Wieniawski. Pieces for Violin Solo, Two Violins and Violin with Piano, Towarzystwo Muzyczne im. H. Wieniawskiego, 2001; Bartłomiej Nizioł skrzypce; Andrzej Tatarski fortepian] Ciekawostki: zapis graficzny pizzicato lewą ręką i flażoletów flażolet pizzicato lewą ręką 11

12 MAZUR 1. Prezentacja przykładu muzycznego Mazurek F-dur op. 68 nr 3 Fryderyka Chopina. pogadanka o kompozytorze krótka informacja o formie mazurka (taniec stylizowany, budowa) charakterystyka tańca utrwalenie tonacji F-dur 12

13 Ćwiczenie nr 1. Wspólne wyklaskanie dwutaktowego rytmu mazura ( kod rytmiczny ). Legenda: Ćwiczenie nr 2. Analiza porównawcza taktów 1 4 i 5 8 (korekta błędów). Ćwiczenie nr 3. Analiza meliczna pierwszej frazy charakterystyka (interwał, gama). Zadanie domowe: zapis 4-taktowej melodii. 2. Prezentacja multimedialna Mazur z opery Halka Stanisława Moniuszki Źródło: zaznaczenie akcentu charakterystycznego Zadanie domowe: notatka o Stanisławie Moniuszce i o operze Halka; na ocenę wyższą: informacja o operze jako dziele muzycznym bądź wypisanie tytułów kilku oper napisanych przez Stanisława Moniuszkę. 13

14 MAZUREK DĄBROWSKIEGO 1. Odnalezienie i podkreślenie określeń pasujących do Mazurka Dąbrowskiego. hymn Unii Europejskiej 2 3 oberek 4 4 kujawiak synkopa mazur hymn polski 14

15 Materiały źródłowe do Mazurka Dąbrowskiego: 1. Fragment wykorzystany w filmie: Pan Tadeusz: Zakazane piosenki: 2. Wykonanie Mazurka Dąbrowskiego podczas ważnych wydarzeń sportowych: zawody narciarskie: Euro 2012: Utwory wykorzystane na lekcji: 1. Polonez z filmu Pan Tadeusz [ 2. Hejnał Mariacki [ 3. Krakowiak w wykonaniu Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk [ 4. Kujawiak w wykonaniu Zespołu Pieśni i Tańca Uniwersytetu Jagiellońskiego Słowianki [ 5. Henryk Wieniawski Kujawiak a-moll [ 6. Fryderyk Chopin Mazurek F-dur op. 68 nr 3 (wersja oryginalna i ar. Me Myself And I) 7. Stanisław Moniuszko Mazur z opery Halka [ * * * PODZIĘKOWANIA Pragnę podziękować dyrektor mgr Jolancie Sznajder, kierownikowi sekcji teorii muzyki mgr Agnieszce Tyńskiej-Kowalskiej oraz nauczycielom sekcji teorii muzyki Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Fryderyka Chopina w Bytomiu: mgr Halinie Unger, mgr Wiesławie Sczendzinie i mgr Dariuszowi Nurzyńskiemu za wsparcie, poświęcony czas, motywację oraz cenne wskazówki merytoryczne na etapie przygotowywania niniejszej pracy. Dzięki ich pomocy mogłam z szerszej perspektywy spojrzeć na opisywane przeze mnie zagadnienie. 15