RECENZJA rozprawy doktorskiej lekarza dentysty Tomasza Hildebrandta pt. "Ocena stanu zdrowiajamy ustnej u dorosłych pacjentów z mukowiscydozq"

Transkrypt

1 Rabka, dn. 4 lipca 2017 Dr hab.n.med. Henryk Mazurek Kl inika Pne um onologii i Mukow iscydozy Oddział Terenowy IG ichp Rabka - Zdrój Ul. Prof. Rudnika 3b RECENZJA rozprawy doktorskiej lekarza dentysty Tomasza Hildebrandta pt. "Ocena stanu zdrowiajamy ustnej u dorosłych pacjentów z mukowiscydozq" Mukowiscydoza jest monogenowo uwarunkowanym zaburzeniem wydzielania przez gruczoły zewnątrzwydzielnicze, dotyczącym głównie układów oddechowego oraz pokarmowego. Jest dziedziczona autosomalnie recesywnie, a u nosicieli zmutowanych obu alleli genu CFTR brak syntezy, powstawanie zmniejszonej ilości illub wadliwego białka transportowego (CFTR - cystic fibrosis transmembrane conductance regulator) prowadzi do zmniejszenia zawartości wody w wydzielinie przewodów wyprowadzających gruczołów zewnątrzwydzielniczych. Dotyczy to także zmniejszonego wytwarzania śliny, a inne nieprawidłowości sprzyjające schorzeniom jamy ustnej to m.in. obniżone ph wydzielin gruczołowych czy zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Publikacje dotyczące stanu jamy ustnej chorych na mukowiscydozę sąjednak niezbyt liczne i obejmują zwykle niewielkie grupy chorych. W tym kontekście wybór tematu pracy doktorskiej przez Pana Tomasza Hildenbrandta należy ocenić pozytywnie, jako trafny w aspekcie zarówno poznawczym jak i praktycznym. Podjęcie tematu przez lek. Tomasza Hildenbrandta, dokonane w pracy doktorskiej, stwarza szansę na istotne pogłębienie wiedzy tym w zakresie. Tytuł pracy precyzyjnie oddaje jej treść i jest poprawnie sformułowany.

2 I. Ocena formy pracy Skrypt pracy lek. Tomasza Hildenbrandta na stopień doktora nauk medycznych składa się z 65 stron tekstu zasadniczego, podzielonego na rozdziały w sposób obowiązujący w opracowaniach naukowych, tj.: Wstęp - Założenia i cel pracy - Materiał i metody badań - Wyniki - Dyskusja i Podsumowanie - Wnioski, co jest przejrzyście zestawione w Spisie treści. Dodatkowo znajdujemy umieszczony na początku Wykaz skrótów oraz Wykaz tabel i rycin. Wykaz Piśmiennictwa stanowiący zestawienie 168 pozycji, zarówno obcojęzycznych jak i uwzględnionych publikacji krajowych, ułożony jest w kolejności cytowania. Ponadto w pracy znąjdują się 15 tabele i 14 rycin, umieszczonych w tekście pracy w sposób ciągły. Streszczenie stanowi uzupełnienie tekstu dysertacji, reasumując naj istotniejsze elementy opracowania (podobnie jak Abstract w języku angielskim). Obszerny Wstęp sprawnie wprowadza w przedstawiane zagadnienie i daje sposobność do racjonalnego wywodu celu badania. Jego długość pracy. wynosi 14% całej Cel badania jest przedstawiony w formie trzech zadań szczegółowych, wymienionych w punktach. Przykładnie treściwy a zarazem dostatecznie szczegółowy jest opis Metodyki badań, zajmujący 14% pracy. Prezentacja Wyników zajmuje 34% pracy, a następująca po nich Dyskusja jest nieznacznie dłuższa (35%) od wyników. Najszersze części pracy (Wstęp oraz opis Materiału i metody badań oraz Wyniki) są podzielone na podrozdziały, co zwiększa przejrzystość prezentacji. Wnioski w liczbie pięciu stanowią odpowiedź na szczegółowe pytania wymlel110ne w celu pracy, przy czym odpowiedź na zagadnienie nr l została rozdzielone na 3 wnikliwe konkluzje, natomiast odpowiedź na zagadnienie nr 2 jest zawarta w 2 kolejnych punktach. Odpowiedź na zagadnienie nr 3 nie znalazła się we wnioskach formalnych, choć została przedstawiona zarówno w wynikach jak i omówiona w dyskusji. Streszczenie ułatwia szybkie zapoznanie się z naj istotniejszymi fragmentami treści pracy, przed przystąpieniem do uważnego jej studiowania. Nic co ważne w pracy nie zostało w tym streszczeniu pominięte.

3 Zestawione w Piśmiennictwie pozycje są cytowane w stosownych fragmentach tekstu, co świadczy o ich rzeczywistym wykorzystaniu. W zewnętrznej ocenie formy skryptu doktorskiego z przyjemnością można pochwalić jego przejrzysty układ oraz staranne wydanie pracy. Tabele i kolorowe ryciny są umieszczone w strumieniu tekstu, co ułatwia zapoznawanie się z pracą. II. Ocena merytoryczna pracy. Większość skrótów użytych w tekście pracy jest opisana przy użyciu po raz pierwszy, a zastosowane w skróty są zgodne z obowiązującą term i nologią. Rozważania we wstępie przedstawiają krótkie omówienie mukowiscydozy, głównych obserwacji dotyczących stanu jamy ustnej u chorych tę chorobę oraz śliny jako materiału diagnostycznego. Na tym tle uzasadniony jest Cel badania, z wyróżnieniem przez Autora 3 zadań szczegółowych, opisujących zaplanowane analizy. Lekarz Tomasz Hildenbrandt podjął się próby rozwiązania zawartego w tytule pracy problemu w oparciu o analizę wyników zaprojektowanego i zrealizowanego przez siebie badania. Autor zbadał 40 dorosłych chorych na mukowiscydozę hospitalizowanych (głównie celem leczenia zaostrzenia przewlekłej choroby oskrzelowo - płucnej) w Oddziale Terenowym Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Rabce - Zdrój). Grupę kontrolną stanowiło 40 osób zdrowych w zbliżonym wieku, które zgłosiły się po raz pierwszy do leczenia stomatologicznego do Poradni Ogólnostomatologicznej Akademickiego Centrum Stomatologii Medycyny Specjalistycznej w Bytomiu. U badanych został wykonany komplet badań, obejmujących poza badaniem kwestionariuszowym badanie stomatologiczne oraz pobrano próbki śliny. Ślina była następnie poddana badaniom wybranych przez Autora wskaźników fizykochemicznych oraz biochemicznych. Opis zastosowanych metod do statystycznej analizy danych jest bardzo zwięzły. Zastosowane przez Autora metody statystyczne są należycie dobrane, a wyniki analiz przedstawione czytelnie. W badanej grupie Autor wykazał zły stan higieny jamy ustnej, pomimo lepszego stosowania zasad profilaktyki, niż w grupie kontrolnej. Wykazał obecność czynników zwiększonego ryzyka choroby próchnicowej w postaci niższej objętości 3

4 Najistotniejsze dla mme zdecydowanie jest jednak wykazanie przez Pana Tomasza Hildenbrandta obecności licznych czynników ryzyka choroby próchnicowej u chorych na mukowiscydozę, w postaci niskich wartości ph śliny, objętości śliny oraz jej pojemności buforowej. Choć ta obserwacja wpisuje się w kontekst doniesień wykazujących zwiększone ryzyko schorzeń jamy ustnej u pacjentów z mukowiscydozą, potwierdza potrzebę zwiększonej aktywności w promowaniu korzystania z opieki stomatologicznej w tej grupie. Wysoko należy docenić ograniczenie się przez lekarza Tomasza Hildenbrandta do przedstawienia tylko wniosków dotyczących spostrzeżeń w zakresie określonym w tytule pracy. Jest to postępowanie zgodne z zasadami "medycyny opartej na faktach". Wnioski Pana Tomasza Hildenbrandta mają duże znaczenie poznawcze. Rzetelnie wykonane opracowanie przyniosło ważne spostrzeżenia na temat stanu jamy ustnej u polskich chorych na mukowiscydozę oraz podstawowych wskaźników fizyko - chemicznych i biochemicznych śliny u tych chorych. Przedstawione szczegółowo wyniki badań, mogą być niewątpliwie wykorzystane w praktyce. Autor zwraca uwagę na ważne praktyczne problemy, w szczególności potrzebę zwiększonej czujności w zakresie występowania chorób jamy ustnej u chorych na mukowiscydozę. Elementy te wskazują zarówno na potrzebę zmian organizacyjnych (ułatwienie dostępu do specjalisty) jak też potrzebę edukacji - w tym kierowanej do lekarzy innych specjalności opiekujących się chorymi. Z obowiązku recenzenta chciałbym zwrócić uwagę na to że mimo widocznej staranności przy opracowaniu edycji tekstu, zdarzają się nieliczne błędy redakcyjne. W Wykazie skrótów pominięte zostały anglojęzyczne nazwy części określeń, będące podstawą stworzenia akronimów (np. BSA), są też błędy literowe w rozwinięciu CFTR. Pominięto występujące w tekście pracy skróty DHEA (str.18), ASP i ALP (str.19). W części Wyniki na części rycin (np. ryc.2) brak podanej istotności statystycznej utrudnia interpretację wyniku. W tab. VI jako liczbę badanych podano błędnie 40, podczas gdy w rzeczywistości Autor uwzględnił 39 chorych, co prowadzi do pozornie nieprawidłowych wyliczeń odsetków. Z kolei w niektórych tabelach brak jednostek prezentowanych wskaźników (Tab.X). Ponadto analizując te tabelę odczuwam niedosyt, że Autor nie porównał zawartości oznaczanych wskaźników

5 biochemicznych w ślinie stymulowanej, co mogłoby dostarczyć dodatkowych informacji, zwłaszcza ułatwić odpowiedź na nasuwające się pytanie, czy obserwowane zwiększone stężenia niektórych substancji nie wynikają po prostu ze zmniejszonej ilości wody (zagęszczenia - zwłaszcza kwasu sjalowego, laktoferyny czy amylazy). W Dyskusji Autor często nie przytacza danych liczbowych uzyskanych przez innych autorów oraz wielkości badanych przez nich grup chorych, co utrudnia zrozumienie wymowy obserwowanych różnic (np. str.53-54). Są też pojedyncze błędy stylistyczne (str.52 - akapit 2, 68 - akapit l) lub literowe (np. str.18, 45, 61). Nie zawsze nazwy drobnoustrojów są pisane italikiem (np. str. 63). W ferworze pracy uwadze Autora umknęły nieprecyzyjne sformułowania, jak np., o "składzie (śliny) zbliżonym do krwi lub moczu" (str.19) czy "terapii leczniczej" (str.31). Trudno stwierdzić, czy obserwowane w Dyskusji różnice formatowania akapitów (niestałość wcięcia pierwszego wiersza) są celowe, czy też nieopatrzeniem edycji końcowej. Z obowiązku recenzenta chciałbym zwrócić uwagę, że oznaczame immunoreaktywnego trypsynogenu nie jest obecnie uważane za test potwierdzający rozpoznanie mukowiscydozy (str. l3) Wspomniane niewielkie usterki redakcyjne w żaden sposób nie umniejszają merytorycznej wartości pracy doktorskiej Pana Tomasza Hildenbrandta. Uważam, że lekarz Tomasza Hildenbrandta w przedstawionej dysertacji doktorskiej wykazał dobre przygotowanie do pracy naukowej i dowiódł posiadania umiejętności samodzielnego rozwiązywania zagadnień. Nieliczne zastrzeżenia dotyczą szczegółów redakcji pracy łatwych do skorygowania podczas przygotowywania pracy do publikacji, lub które mogą być wyjaśnione w trakcie obrony pracy. Praca lekarza Tomasza Hildenbrandta zatytułowana "Ocena stanu zdrowia jamy ustnej u dorosłych pacjentów z mukowiscydozą" jest przeze mnie oceniona pozytywnie, pozytywnie, ponieważ wnosi informacje ważne dla nauki i praktyki klinicznej, ale również recenzowana rozprawa doktorska spełnia warunki określone w art.l3 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o

6 stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. Nr 65, poz.595, z późn. zm. ). Przedstawione wyniki tych badań niewątpliwie zasługują na publikację, do czego doktoranta gorąco zachęcam. Z wymienionych przyczyn przedkładam Wysokiej Radzie Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Zabrzu wniosek o dopuszczenie lekarza Tomasza Hildenbrandta do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Kierownik Kliniki Pneumonologii i Mukowiscydozy ZP lgichp w Rabce - Zdrój 7