Hubert ANYSZ *, Mariola KSIĄŻEK ** 1. Wstęp

Transkrypt

1 XXI RUSSIAN - SLOVAK - РОLISH SEMINAR, MOSCOW - ARKHANGELSK ТHEORETICAL FOUNDATION OF CIVIL ENGINEERING MOSCOW STATE UNIVERSITY OF CIVIL ENGINEERING NORD (ARCTIC) FEDERAL UNIVERSITY NAMED BY M. V. LOMONOSOV FACULTY OF CIVIL ENGINEERING, UNIVERSITY OF ŽILINA FACULTY OF CIVIL ENGINEERING, WROCLAW UNIVERSITY OF TECHNOLOGY FACULTY OF CIVIL ENGINEERING, WARSAW UNIVERSITY OF TECHNOLOGY WPŁYW CZYNNIKÓW MAKROEKONOMICZNYCH NA ZDOLNOŚĆ WYKONAWCÓW ROBÓT BUDOWLANYCH (FIRM I KONSORCJÓW FIRM) DO DOTRZYMANIA UMOWNYCH TERMINÓW ZAKOŃCZENIA KONTRAKTÓW Hubert ANYSZ *, Mariola KSIĄŻEK ** 1. Wstęp Zgodnie z podstawowym prawem ekonomii, im wyższy popyt, tym wyższe ceny oferowanych towarów i usług. I odwrotnie. Zmniejszający się popyt sprawia, iż ceny spadają. Ten mechanizm nie omija również branży budowlanej, a widoczny jest w szczególności na przetargach organizowanych w oparciu o rygory ustawy Prawo Zamówień Publicznych. Im wyższy jest popyt, czyli więcej przetargów ogłaszanych przez publicznych zamawiających, tym wyższe ceny robót zawierają oferty, także te wygrywające przetargi. Inny przejaw tego zjawiska odzwierciedla przewyższanie w większości złożonych ofert, oszacowanej ceny danego obiektu (przez zamawiającego). Gdy jednak następuje okres dekoniunktury i zmniejsza się liczba ogłaszanych przetargów, oferenci składają oferty, w których ceny robót są niższe od oszacowanych przez zamawiającego. Wtedy ceny oferentów za cały obiekt najczęściej są niższe od ceny oszacowanej przez zamawiającego. Z powyższą kwestią są związane jeszcze przynajmniej dwa zjawiska. W okresie koniunktury w przetargu startuje średnio mniej firm, niż w okresie schładzania się koniunktury. Dodatkowo, przy malejącym popycie (ilości ogłaszanych przetargów) duże firmy wykonawcze startują w przetargach na wykonanie mniejszych obiektów, niż te, na które składały oferty w czasie, gdy popyt rósł. W niniejszym referacie autorzy podjęli próbę przeanalizowania aspektu, odnoszącego się do kwestii, jak opisane wyżej zachowania firm wykonawczych mają wpływ na ich zasoby rzeczowe i finansowe, oraz w jaki sposób przekłada się to na możliwości sprawnego działania wykonawców, a w tym, dotrzymania terminów umownych zawartych kontraktów na wykonanie robót budowlanych. * ) Hubert Anysz, mgr inż., Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Lądowej, ul. Armii Ludowej 16, Warszawa, Polska. Phone: (+48 22) , h.anysz@il.pw.edu.pl ** ) Mariola Książek, dr inż., Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Lądowej, ul. Armii Ludowej 16, Warszawa, Polska. Phone: (+48 22) , mariola.ksiazek@il.pw.edu.pl

2 2. Rodzaje podmiotów gospodarczych biorących udział w przetargach na wykonanie robót budowlanych W Polsce ustawa Prawo Zamówień Publicznych nie narzuca, ani nie ogranicza przedsiębiorców pod względem formy prawnej, jaką powinny mieć firmy składające oferty na wykonanie robót budowlanych. Ustanowiono jednak (i dano prawo zamawiającym do bardziej szczegółowych wymagań), iż pewne kryteria, których celem było zapewnienie wyboru wykonawcy, który będzie w stanie siłami własnymi oraz zgłoszonych (już na etapie przetargu) podwykonawców, wykonać zlecenie. A więc wykonawcy, który posiada odpowiednie doświadczenie i potencjał, by wywiązać się z zawartej z zamawiającym umowy, w tym, dotrzymać umownego terminu zakończenia budowy. Bez znaczenia jest jaką formę prawną ma oferent. Mogą nimi być: osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, spółka cywilna (osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą), spółka jawna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka akcyjna. Spółka partnerska jest przeznaczona dla wolnych zawodów (określonych w Kodeksie Spółek Handlowych) i firmy wykonujące roboty budowlane nie mają tej formy prawnej. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna, to tzw. spółki kapitałowe. Pozostałe z w/w listy to spółki osobowe. Wśród wykonawców robót budowlanych największe firmy mają najczęściej formę spółki akcyjnej (ta forma ułatwia bowiem zwiększanie kapitału spółki poprzez emisję nowych serii akcji, gdy dopływ kapitału jest niezbędny dla sfinansowania nowych, dużych przedsięwzięć). Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, to najczęściej średnie i duże przedsiębiorstwa (duże pod względem liczby zatrudnionych, przychodu, czy posiadanego majątku). Spółki osobowe to mikro, małe i średniej wielkości firmy. Wykonawcy składając ofertę mają obowiązek podać, które z robót będą wykonywały silami własnymi, a do których zatrudnią konkretnych podwykonawców. Kiedy jednak przedsiębiorstwo nie posiada wystarczającego, wymaganego przez zamawiającego doświadczenia szuka innej firmy, której doświadczenia uzupełniają doświadczenie wykonawcy. Wtedy tworzone są konsorcja, które występują przed zamawiającym jako jedna strona, a doświadczenia partnerów konsorcjum (z reguły powołanego dla realizacji konkretnego kontraktu) są przez zamawiających traktowane jako doświadczenie jednego organizmu jakim jest konsorcjum. W przetargach na wykonanie małych i średnich obiektów budowlanych startują małe i średnie firmy, jak również z nich złożone konsorcja. W przetargach na wykonanie dużych i bardzo dużych (fizycznie i wartościowo) obiektów budowlanych startują duże firmy budowlane, ich konsorcja, a także konsorcja firm dużych i małych lub średnich. Dzieje się tak właśnie, z powodu doświadczeń wymaganych przez zamawiających. Często mała, wąsko wyspecjalizowana firma zapewnia doświadczenie, którego brakuje (dla potrzeb spełnienia warunków konkretnego przetargu) dużo większemu liderowi konsorcjum. Uczestnictwo różnej wielkości firm wykonawczych w przetargach na obiekty o różnej wielkości (i wartości) obrazuje zaprezentowany poniżej rysunek nr 1.

3 Wielkość firmy (oferenta) MAŁA DUŻA Wielkość (i wartość) robót budowlanych - przedmiotu przetargu DUŻA MAŁA w konsorcjum samodzielnie (rzadko w konsorcjum) samodzielnie lub w konsorcjum z dużą firmą, lub w konsorcjum z małą firmą samodzielnie; jedynie w okresie dekoniunktury Fig. 1. The size of the contractor and the size of the tender offers in which is involved Rys. 1. Wielkość oferenta a wielkość przetargu w którym bierze udział 3. Wpływ czynników makroekonomicznych na wykonawcze firmy budowlane Makroekonomia zajmuje się gospodarką jako całością, a w szczególności czterema podstawowymi zagadnieniami: produktem narodowym brutto (PNB), inflacją, bezrobociem, bilansem płatniczym i handlowym. Każde z czterech wymienionych wyżej zagadnień jest wynikiem działalności rządu oraz ogólnoświatowej koniunktury. Jednak produkt narodowy brutto, bilans płatniczy i bilans handlowy nie wpływają bezpośrednio na zdolność budowlanych firm wykonawczych do spełniania kontraktowych zobowiązań. Natomiast bezrobocie i inflacja mają duży wpływ na bieżącą działalność wykonawców. 3.1 Wpływ inflacji na wykonawcze firmy budowlane Im dłużej trwający kontrakt tym większe prawdopodobieństwo, iż w trakcie jego trwania ceny środków produkcji zmienią się. Przewidywanie przyszłych cen środków produkcji, a szczególnie materiałów budowlanych i urządzeń składników montowanych w budowlach instalacji jest trudnym zadaniem. Stosunkowo łatwo wykonawca może zabezpieczyć się przed wzrostem cen materiałów podpisując z dostawcami stosowne umowy jeszcze przed podpisaniem kontraktu z zamawiającym. Stopień trudności zwiększa się w przypadku materiałów, dla których surowce są importowane. Wtedy, dostawcy niechętnie zgadzają się na zagwarantowanie ceny towaru na cały okres realizacji budowy przez wykonawcę. Częstymi klauzulami w takich umowach o dostawy towarów są zapisy gwarantujące niezmienność ceny towaru w przypadku stabilności ceny surowca (np. gwarancja ceny towaru jest tylko w przypadku, gdy cena surowca, na konkretnej giełdzie będzie pozostawać

4 w zakresie od do ). Spotykane są też klauzule odnoszące się do kursów złotego w stosunku do innych walut np. gwarancja stałej ceny towaru jest jedynie w przypadku, gdy kurs złotego do euro pozostanie w określonym przez strony zakresie. Wykonawcy składając oferty na wykonanie robót budowlanych przyjmują na siebie znaczną część ryzyka związanego z inflacją. Im dłuższy planowany okres realizacji tym większe ryzyko, iż w trakcie realizacji kontraktu wykonawca będzie płacił wyższe ceny za niezbędne dla potrzeb budowy towary. Zależność ryzyka zwiększenia cen środków produkcji w trakcie realizacji budowy od planowanego czasu jej trwania przedstawiono rysunku nr 2. Fig. 2. Dependence of the probability of growth of prices of production inputs the duration of the contract Rys. 2. Zależność prawdopodobieństwa wzrostu cen środków produkcji od czasu trwania kontraktu Wystąpienie znaczącego wzrostu cen środków produkcji może skłaniać wykonawcę do podejmowania następujących środków zaradczych: a) wstrzymanie dostaw i poszukiwanie tańszego dostawcy materiałów (czy urządzeń niezbędnych dla realizacji kontraktu); b) zmiana technologii wykonania danego rodzaju robót (w uzgodnieniu z zamawiającym), skutkująca oszczędnościami dla wykonawcy i zamawiającego; c) poszukiwanie oszczędności w innych grupach kosztów związanych z realizowanym kontraktem (m.in. poprzez próby obniżenia wynagrodzenia podwykonawców). d) renegocjowanie cen z dostawcą Teoretycznie możliwe są też dwa inne działania: e) niepodejmowanie żadnych działań, co jest równoznaczne z zaakceptowaniem zwiększonych kosztów realizacji budowy (może to grozić wykonawcy poniesieniem finansowej straty); f) przeanalizowanie kosztów jakie firma musiałaby ponieść realizując budowę zgodnie z kontraktem (godząc się na wyższe, niż zakładano, koszty środków produkcji) i porównanie ich do wielkości kar finansowych i utraconych korzyści, w wyniku odstąpienia od realizacji umowy; choć bardzo rzadko, to jednak zdarza się, iż wykonawca schodzi z budowy Wpływ możliwych reakcji wykonawcy przeciwdziałających inflacji na dotrzymanie planowanego terminu końcowego budowy A. Wstrzymanie dostaw i poszukiwanie tańszego dostawcy środków produkcji. Tego rodzaju działanie prowadzi wprost do wydłużenia czasu trwania kontraktu. Wpływ zmiany dostawcy można ograniczyć wykonując poszukiwania bez przerywania

5 dotychczasowych, droższych dostaw, jednak skłonność do ograniczania strat jest na tyle duża, że często droższe dostawy są wstrzymywane przed znalezieniem tańszego dostawcy. Opóźnienia w realizacji umowy z zamawiającym spowodowane opóźnieniami dostaw mają bezpośredni związek. B. Zmiana technologii wykonania danego rodzaju robót To działanie również powoduje opóźnienia w realizacji zadań, dla których zmieniana jest technologia, oraz opóźnienia zadań następujących po nich. Zmiana technologiczna musi dotyczyć konkretnego zakresu prac i właściwie można by podejmować decyzje dotyczące zmiany technologii na bardziej ekonomiczną z pewnym wyprzedzeniem gwarantującym, iż wypracowana decyzja nastąpi przed planowanym przystąpieniem do prac wg zmienionej technologii. Częstym przypadkiem jednak jest, iż wykonawca o wzroście cen danych środków produkcji przekonuje się w dopiero momencie uzgadniania ich dostaw (niedługo przed planowanym terminem rozpoczęcia danych robót). Wtedy, czasu na znalezienie nowej, tańszej technologii, przygotowanie propozycji z obliczonymi oszczędnościami i uzgodnienie nowej technologii z zamawiającym jest zbyt mało, by nie spowodować opóźnień w realizacji danego zadania i zadań następujących po nim. W tym przypadku więc, więc, opóźnienia występują najczęściej. C. Poszukiwanie oszczędności w innych (niż materiały) grupach kosztów związanych z realizowanym kontraktem By ocenić wpływ tego działania na dotrzymanie terminu umownego przez wykonawcę należy wyszczególnić grupy kosztów, które wykonawca ponosi w związku z realizacją kontraktu. Są to w szczególności: koszty robocizny, koszty pracy sprzętu, koszty ogólne budowy, koszty ogólne przedsiębiorstwa (koszty przydzielone w wysokości określonej przez zarząd wykonawcy), koszty podwykonawców. Obniżenie wynagrodzenia pracowników może odbywać się jedynie w ograniczonym, wąskim zakresie ze względu na przywileje jakie daje pracownikom kodeks pracy. Możliwe do uzyskania obniżenie wynagrodzeń - bez specjalnych przygotowań - daje bardzo ograniczone efekty finansowe, natomiast natychmiastowo wykonawca uzyskuje niezadowolenie pracowników i ich mniejszą motywację do pracy, co dla dotrzymania planowanego terminu końcowego budowy jest niepożądane. Tej grupy kosztów nie daje się znacząco zmniejszyć w krótkim okresie czasu. Niezależnie od skali zmniejszenia kosztów robocizny pracodawca musi się liczyć z niezadowoleniem pracowników. Można stwierdzić, iż (ze względu na powyższe) ten sposób redukcji kosztów jest rzadko stosowany. Koszty pracy sprzętu podobnie trudno obniżyć. Ze względu na inflację, przy wzroście cen materiałów, najczęściej występuje wzrost kosztów pracy sprzętu (także ze względu na wzrost cen paliwa). Wykonawcy nie znajdują znaczących oszczędności w tej grupie kosztów. Koszty ogólne budowy. Ta grupa kosztów także nie jest podatna na próby zmniejszenia ponoszonych przez wykonawcę ciężarów. Większość kosztów z tej grupy służy bezpośrednio wykonawstwu robót (koszty mediów), zapewnieniu potrzeb socjalnych pracowników (wynajem kontenerów socjalnych, biurowych) lub ochronie budowy (ogrodzenie, dozorowanie placu budowy, parku maszyn). Jeśli udaje się obniżyć koszty w tej grupie, to nie są to znaczące kwoty, mogące w istotnym stopniu zrekompensować wzrost cen wbudowywanych materiałów i urządzeń. Koszty ogólne przedsiębiorstwa. Obniżenie kosztów tego rodzaju jest stosowanym zabiegiem. Słowo zabieg zostało celowo użyte, gdyż w rzeczywistości koszty ogólne przedsiębiorstwa najczęściej nie zmniejszają się. Kierownik projektu negocjuje z zarządem

6 firmy zmniejszenie obciążenia jakie zarząd przypisał tej budowie. Zmniejszenie udziału konkretnej budowy w pokryciu kosztów funkcjonowania jako całości i praktycznie pozostaje bez wpływu na dotrzymanie planowanego terminu końcowego budowy. Koszty podwykonawców. To najprostsza do zmniejszenia grupa kosztów. Wykonawcy najchętniej korzystają z takiej możliwości zwiększając kontrolę jakościową prac wykonywanych przez podwykonawcę, jak też kontrolę postępu ich prac. Wykonawcy wyszukują wtedy wszystkich umownych możliwości obniżenia wynagrodzenia podwykonawcy ze względu na uchybienia jakościowe, czy terminowe. Pomimo skuteczności takich działań (obniżenia kosztów wykonawcy) ich wpływ na dotrzymanie terminu końcowego budowy jest negatywny. Podwykonawcy wyczuwają kiedy wykonawca chce współpracować dążąc do sprawnego zakończenia wszystkich prac, a kiedy uwypukla problemy związane z pracą podwykonawcy w celu obniżenia mu wynagrodzenia. Kiedy kierownictwo wykonawcy zaczyna stosować tą metodę podwykonawcy przyjmują podobną strategię działania. Skrzętnie dokumentują wszelkie spóźnienia wykonawcy w przekazaniu frontu robót, w podjęciu konkretnych decyzji itp. Firmy współpracujące dotąd na budowie zaczynają wtedy działać bardziej w kierunku dobrej dokumentacji potknięć i uchybień kontrahentów, niż w celu sprawnego ukończenia budowy. Planowany termin zakończenia kontraktu jest wtedy trudny do osiągnięcia. D. Renegocjowanie cen z dostawcą Patrząc przez pryzmat dotrzymania przez wykonawcę planowanego terminu zakończenia budowy ten rodzaj działań praktycznie pozostaje bez wpływu na prawdopodobieństwo ukończenia budowy w planowanym terminie. Jest także neutralny względem zamawiającego, podwykonawców. By w pełni wykorzystać zalety tego działania, nie należy przerywać dostaw na czas negocjacji, by nie wywołać opóźnień. Nieprzerwane dostawy (podczas renegocjacji z dostawcą) budują jego zaufanie do wykonawcy, o ile uświadomi on dostawcy, że ma inne źródło dostaw, ale nie chce z niego korzystać. E. Niepodejmowanie żadnych działań Niepodejmowanie żadnych działań jest równoznaczne z zaakceptowaniem zwiększonych kosztów realizacji budowy i może to grozić wykonawcy poniesieniem finansowej straty. Krótkookresowe ponoszenie strat przez wykonawcę nie wpływa bezpośrednio na zagrożenie przekroczenia planowanego terminu zakończenia budowy. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy wykonawca nie ma zbyt małą płynność finansową (nie dysponuje rezerwą gotówki) i w związku z tym nie ma wystarczających środków na dalsze finansowanie budowy. F. Odstąpienia od realizacji umowy Ten rodzaj działania nie jest de facto przeciwdziałaniem negatywnemu wpływowi inflacji na dotrzymanie planowanego terminu zakończenia budowy. To ratunkowe działanie, którego podstawowym celem jest ograniczenie możliwych do poniesienia przez wykonawcę strat. Ze względu na długoterminowe negatywne skutki odstąpienia od umowy, a także trudne do przewidzenia wyroki niezawisłych sądów powszechnych (w przypadku sporu sądowego na skutek odstąpienia od umowy) wykonawcy bardzo rzadko korzystają z takiego rozwiązania Wpływ oczekiwań płacowych pracowników podczas inflacji Szybki wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych budzi wśród pracowników oczekiwania dostosowania płac do rosnących cen. Niezadowolenie pracowników może być przyczyną utrudnień w dotrzymaniu planowanego terminu zakończenia budowy. Szczególnie wtedy, gdy żądania załogi przyjmą formę skrajną strajku. Zwiększona inflacja przejawiająca się m.in. w większym, niż wykonawca przewidział, wzroście cen materiałów budowlanych sprawia, iż firma poszukuje oszczędności (m.in. na wynagrodzeniach; opisane w pkt c).

7 Z drugiej strony, ta sama inflacja powoduje zwiększone oczekiwania płacowe pracowników. Remedium na niezadowolenie pracowników związane z wynagrodzeniami a mogące mieć wpływ na jakość świadczonej pracy i co za tym idzie dotrzymanie umownego terminu zakończenia budowy są pozapłacowe systemy motywowania. Drugim bardzo istotnym czynnikiem ograniczającym żądania płacowe robotników podczas inflacji jest makroekonomiczne zjawisko bezrobocia Wpływ bezrobocia na możliwość dotrzymania umownego terminu zakończenia budowy Zwiększająca się stopa bezrobocia jest tym makroekonomicznym wskaźnikiem, który jest szeroko rozumiany i empirycznie doświadczany przez wszystkich świadczących swoją pracę. Jest jednym z niewielu negatywnie ocenianych przez ekonomistów wskaźników (gdy osiąga zbyt dużą wartość), które sprzyjają wykonawcy w realizacji kontraktu budowlanego. Możliwość utraty pracy jaka tkwi w świadomości robotników jest tym elementem, który wykonawca może wykorzystywać do motywowania załogi chcąc osiągnąć wyznaczone cele (wśród nich dotrzymać planowany termin zakończenia budowy. Podsumowując wpływ czynników makroekonomicznych na zdolność wykonawcy do dotrzymania umownego terminu zakończenia budowy, a przychylając się do monetarystycznej teorii ekonomii (podstawowym celem polityki pieniężnej państwa powinno być ograniczanie inflacji, jako jednej z głównych przyczyn bezrobocia i innych negatywnych zjawisk gospodarczych) można stwierdzić, że zwiększona inflacja i bezrobocie występują najczęściej jednocześnie. Jednocześnie więc stwarzają zagrożenie niedotrzymania umownego terminu zakończenia budowy (poprzez mechanizmy opisane w punktach 3.1, 3.2 i 3.3, a spowodowane wzrostem inflacji) i dają argument wykonawcy który jest przecież pracodawcą motywujący pracowników do wydajniejszej pracy (bezrobocie). Jednak negatywny wpływ zwiększonej inflacji na możliwość dotrzymania terminów umownych kontraktu budowlanego jest znacznie większy (choćby przez wpływ na różne rodzaje ponoszonych przez wykonawcę kosztów), niż możliwości zwiększenia wydajności pracowników przy wykorzystaniu groźby bezrobocia. 4. Wrażliwość wykonawców - przedsiębiorstw zorganizowanych w różnych formach prawnych - na makroekonomiczne czynniki mogące utrudniać dotrzymanie planowanego terminu zakończenia budowy Wydawać by się mogło, iż zachodzi zależność: im mniejsze przedsiębiorstwo, tym wpływ czynników makroekonomicznych jest większy. Analizując wyłącznie spółki kapitałowe tj. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne, to tak zapewne jest. Im większa spółka, tym większa ilość i wartość posiadanego sprzętu, tym większy kapitał obrotowy, tym większe możliwości uzyskania kredytu, tym większy kapitał zapasowy (część zysków z poprzednich lat nie wypłacona w postaci dywidendy). Duże zasoby rzeczowe i finansowe przedsiębiorstwa, gromadzone właśnie w tym celu tj. na wypadek trudniejszych okresów mogą być wtedy wykorzystane w ten sposób, iż wykonawca godząc się na zmniejszone zyski nie podejmuje działań prowadzących do zwiększenia zagrożenia dotrzymania planowanego terminu zakończenia budowy. Mniejsze spółki nie są już tak odporne na zmniejszone zyski. Po pierwsze z racji mniejszych posiadanych zasobów. Drugim powodem jest fakt, iż w mniejszych firmach nie ma tak dużo udziałowców (lub akcjonariuszy) i mniej kapitału pozostaje w firmie (większa niż w dużych spółkach akcyjnych część zysku jest wypłacana w postaci dywidendy).

8 W przypadku, gdy wykonawcą jest firma mająca postać spółki osobowej istotne znaczenie ma właśnie ten czynnik osobowy. W spółkach osobowych przynajmniej jeden wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Wiele zależy od jego cech osobowych. Gdy taka osoba ma świadomość negatywnych skutków nieprzemyślanych działań mających zapobiegać negatywnemu wpływowi inflacji, bez wątpienia wybierze wariant ograniczenia zysków dla dotrzymania terminu umownego zakończenia budowy (w celu budowy marki firmy, zdobycia referencji ułatwiających zdobycie kolejnych zleceń). W tym przypadku spółka osobowa będzie bardziej odporna na negatywne czynniki makroekonomiczne, niż średniej wielkości spółka kapitałowa, gdzie jest stała presja właścicieli (często nie pracujących w firmie, nie związanych z branżą budowlaną) na osiąganie zysków. 5. Wnioski Na podstawie przeprowadzonych badań i analiz stwierdzono, iż czynniki makroekonomiczne takie, jak: inflacja, bezrobocie mają wpływ na możliwość dotrzymania terminu zakończenia budowy, m.in. wskutek mechanizmów zaprezentowanych w punkcie trzecim niniejszego referatu. Ponadto, siła oddziaływania powyższych elementów jest inna dla małych firmy, a inna dla dużych. Dodatkowo, wpływ czynników makroekonomicznych różnicuje także forma prawna danej firmy - wykonawcy robót budowlanych. Natomiast w odniesieniu do zagadnienia prognozowania przekroczenia umownego terminu zakończenia umowy na roboty budowlane należy uwzględnić m.in. takie aspekty, jak: stopa inflacji, wskaźnik bezrobocia, wielkość firmy będącej wykonawcą, forma prawna firmy będącej wykonawcą, wartość kontraktu na wykonanie robót budowlanych. 6. Literatura [1] D. BEGG, S. FISHER, R. DORNBUSH: Makroekonomia, PWE Warszawa 2007 [2] H. MRUKA (red.): Analiza Rynku, PWE Warszawa THE INFLUENCE OF MACROECONOMIC FACTORS ON BUILDING CONTRACTORS (COMPANIES AND CONSORTIA) AND THEIR ABILITY TO HONOR THE CONTRACTUAL TERMS AND THE COMPLETION DATES Hubert ANYSZ, Mariola KSIĄŻEK This paper examines the macroeconomic factors that have a large, noticeable (in the relatively short term) affect the activities of construction companies, in particular the possibility of exceeding the contractual completion date of construction. We analyzed possible remedial actions taken by the contractors to counteract the macroeconomic factors affecting the reduction of profit the contractor. How can results of these actions may affect the delay in completion of the contract. It was found that in addition to the above aspects, that contractors of different legal form are differently incentive to the unexpectedly changing macroeconomic factors.