Wykład 17: Podejście międzyokresowe do bilansu płatniczego. Gabriela Grotkowska

Transkrypt

1 Międzynarodowe Stosunki Ekonomiczne Makroekonomia gospodarki otwartej i finanse międzynarodowe Wykład 17: Podejście międzyokresowe do bilansu płatniczego Gabriela Grotkowska

2 Plan wykładu Model czystej wymiany Pojęcie wymiany międzyokresowej Optymalny wybór międzyokresowy Autarkiczna stopa procentowa i międzyokresowa przewaga komparatywna Równowaga w małej gospodarce otwartej a bilans płatniczy Model z inwestycjami i produkcją - intuicja Funkcja produkcji Inwestycje Ograniczenie budżetowe i problem optymalizacyjny Krzywa możliwości produkcyjnych i równowaga a bilans płatniczy Analiza empiryczna: Paradoks Feldsteina-Horioki

3 Wymiana międzyokresowa Handel międzyokresowy ma miejsce wtedy, gdy zasoby transferowane są w czasie, tj. gdy w okresie bieżącym można skonsumować więcej niż się posiada, bądź oszczędzając w okresie bieżącym, skonsumować więcej w przyszłości.

4 Preferencje Międzyokresowa funkcja użyteczności U(c 1,c 2 ) = u(c 1 ) + βu(c 2 ), β (0,1) β subiektywny czynnik dyskontujący MRS = u (c 1 )/ βu (c 2 )

5 Ograniczenie budżetowe c 1 +c 2 /(1+r) = y 1 +y 2 /(1+r) r realna stopa procentowa y t dochód w okresie t Czyli: zdyskontowany strumień konsumpcji równa się zdyskontowanemu strumieniowi dochodów.

6 Ilustracja graficzna międzyokresowego ograniczenia budżetowego Rys. Leszek Wincenciak

7 Problem optymalizacji Problem optymalizacyjny: max U po c 1, c 2 przy danym ograniczeniu budżetowym Funkcja Lagrange a: L = u(c 1 )+βu(c 2 )+λ[y 1 +y 2 /(1+r) c 1 c 2 /(1+r)] Warunki pierwszego rzędu: u (c 1 ) = λ βu (c 2 ) = λ/(1+r)

8 Warunek równowagi w wyborze międzyokresowym Dzieląc stronami otrzymujemy tzw. międzyokresowe równanie Eulera: u (c 1 ) = (1+r)βu (c 2 ) Interpretacja: międzyokresowy wybór jest optymalny, jeśli nie można osiągnąć korzyści z realokacji konsumpcji między okresami. Równanie to jest równoważne: MRS =1+r

9 Równowaga w gospodarce zamkniętej W gospodarce zamkniętej, z definicji: c t = y t, t = 1,2 Optymalny wybór międzyokresowy (równanie Eulera): u (c 1 ) = (1+r)βu (c 2 ) Pozwala nam to wyznaczyć autarkiczną stopę procentową: 1+r A = u (y 1 )/βu (y 2 )

10 Międzyokresowa przewaga komparatywna (1+r) jest względną ceną bieżącej konsumpcji Przewaga komparatywna: kraj ma przewagę komparatywną w produkcji jakiegoś dobra, gdy jego koszt alternatywny (cena względna) w tym kraju jest niższy niż w innym kraju. W przypadku wyboru międzyokresowego: kraj ma przewagę komparatywną w bieżącej konsumpcji, jeśli jej cena względna jest niższa niż zagranicą.

11 Międzyokresowa przewaga komparatywna a handel Oznacza to, że kraj mający niską autarkiczną stopę procentową będzie miał przewagę komparatywną w konsumpcji bieżącej i będzie jej eksporterem w okresie bieżącym. Jednocześnie kraj ten będzie importerem konsumpcji w okresie przyszłym.

12 Determinanty autarkicznej stopy procentowej Autarkiczna stopa procentowa zależy od: parametru określającego preferencje czasowe (czynnik dyskontujący) stopa procentowa rośnie wraz z niecierpliwością konsumentów (małe β) relacji dochodu w okresie przyszłym do dochodu w okresie bieżącym wzrost produkcji przyszłej wyższa autarkiczna stopa procentowa Kraj mający przewagę w konsumpcji bieżącej będzie się zatem charakteryzował wysoką wartością β (cierpliwością konsumentów) i/lub niską relacją przyszłego dochodu do dochodu bieżącego. Porównaj: Japonia vs USA; Niemcy vs Polska

13 W gospodarce otwartej Załóżmy, że mamy do czynienia z małym krajem światowa stopa procentowa (r) dana egzogenicznie Dwa okresy: B 1 = 0, B 3 = 0 oraz CA 1 + CA 2 /(1+r) = 0 B t wartość netto aktywów zagranicznych posiadanych przez kraj (jeśli ujemne, to mamy do czynienia z importem kapitału) Wówczas wielkość c 1, c 2 dana jest rozwiązaniem układu równań: U (c 1 ) = (1+r)βu (c 2 ) c 1 +c 2 /(1+r) = y 1 +y 2 /(1+r)

14 Przykładowe rozwiązanie dla gospodarki otwartej Załóżmy dla uproszczenia, że subiektywny czynnik dyskontujący równy rynkowemu: β = 1/(1+r) W tym przypadku rozwiązanie upraszcza się do: c 1 =c 2 č č = [(1+r)y 1 + y 2 ]/(2+r) A zatem dla β < 1/(1+r) alokacja dochodu jest przesunięta w stronę konsumpcji bieżącej.

15 Równowaga w gospodarce otwartej Rys. Leszek Wincenciak

16 Konsekwencje otwarcia gospodarki Na rysunku: Dostęp do rynku międzynarodowego sprawia, że możliwe jest przesunięcie części przyszłego dochodu do teraźniejszości i zwiększenie konsumpcji ponad bieżący poziom dochodu (wydatki > produkcja) Dzieje się tak w przypadku, gdy r<r A W okresie 1: y 1 c 1 = CA 1 < 0 zadłużenie na rynku finansowym (ujemny bilans obrotów bieżących i dodatni bilans obrotów kapitałowych) W okresie 2: CA 2 = y 2 c 2 (1 + r)ca 1 > 0 spłata wcześniejszych zobowiązań (dodatni bilans obrotów bieżących i ujemny obrotów kapitałowych) Korzyści wynikają z wygładzania ścieżki konsumpcji Ale: kto pożycza, a kto oddaje?

17 Model z produkcją intuicja na przykładzie Rolnik zebrał 30 ton pszenicy Decyzja: ile skonsumować, a ile przeznaczyć na zasiew pola w kolejnym roku Wie, że z każdej tony przeznaczonej na zasiew (czyli zaoszczędzonej, a nie skonsumowanej) tony pszenicy może za rok zebrać 4 tony Co może zrobić? Zjeść dziś wszystko za rok umrze z głodu Wszystko zaoszczędzić nie dożyje przyszłego roku Część zjeść, a część zaoszczędzić najlepsza decyzja Ile zaoszczędzi zależy od jego preferencji (cierpliwości), np. 20 ton zje, 10 zasieje i za rok będzie miał 40 ton pszenicy Kilka km dalej mieszka drugi, młody rolnik; dopiero rozwija swoje gospodarstwo: nie ma ziarna na zasiew, ale ma znakomite grunty orne: z 1 tony pszenicy może uzyskać 8 ton za rok Proponuje zatem rolnikowi nr 1: Pożycz mi swoją pszenicę, a obsieję nią moje pole. Oddam ci 75% zbioru. Rolnik 1 ma wybór: Zasiać u siebie 10 ton będzie miał 40 Pożyczyć 10 ton sąsiadowi ten zbierze 80 ton, z czego 60 ton odda rolnikowi nr 1. Opcja nr 2 jest bardziej korzystna dla rolnika nr 1!

18 Model z produkcją - intuicja Produkcja (Y t ) nie spada z nieba Im większe inwestycje dziś tym większa produkcja w okresie przyszłym, ale konsumpcja w okresie bieżącym mniejsza (bo inwestycje finansowane są z oszczędności) międzyokresowa krzywa transformacji Problem wyboru międzyokresowego podobny jak w wypadku czystej wymiany Upraszczamy nasze ujęcie do modelu dwuokresowego

19 Założenia co do funkcji produkcji Y t = F(K t ) Własności: F(0) = 0, F (K) > 0, F (K) < 0 Przy K dążącym do zera krańcowy produkt kapitału dąży do +

20 Założenia co do inwestycji Załóżmy, że dobro konsumpcyjne jest jednocześnie dobrem kapitałowym, a cena względna dobra kapitałowego do konsumpcyjnego wynosi 1. Oszczędności przeznaczane są na zakup dóbr kapitałowych lub lokowane w aktywa zagraniczne. Całkowity majątek sektora prywatnego na koniec okresu t wynosi B t+1 + K t+1 Dla uproszczenia pomijamy deprecjację kapitału: K t+1 = K t + I t Inwestycje mogą być ujemne, co oznacza skonsumowanie zasobu kapitału

21 CA w gospodarce z produkcją Zmiana krajowego majątku sektora prywatnego to prywatne oszczędności. Zatem: S t Y t + rb t C t G t B t+1 +K t+1 (B t +K t ) = Y t +rb t C t G t Ponieważ CA = S I, zatem: CA t = B t+1 B t = Y t +rb t C t G t I t

22 Nowe ograniczenie budżetowe C 1 +I 1 +[C 2 +I 2 ] /(1+r) = Y 1 +Y 2 /(1+r) Wartość bieżąca konsumpcji i inwestycji jest ograniczona bieżącą wartością produkcji Y wyznaczone jest przez F(K) Model dwuokresowy w okresie 2 cały kapitał zostaje zużyty. Zatem I 2 = K 2

23 Problem optymalizacyjny Max po C 1,I 1 : u(c 1 )+βu(c 2 ) K1 jest dane (odziedziczony zasób z przeszłości). Warunki pierwszego rzędu: u (C 1 ) = (1+r)βu (C 2 ) F (K 2 ) = r gdzie K 2 = K 1 +I 1 oraz C 2 = (1+r)[F(K 1 ) C 1 I 1 ]+F(K 1 +I 1 )+I 1 +K 1.

24 Interpretacja wyników Inwestycje w okresie 1 są wyznaczone przez zrównanie krańcowego produktu z kapitału ze stopą procentową Pożądany zasób kapitału w drugim okresie nie zależy od preferencji konsumpcyjnych! Separacja problemu decyzji konsumpcyjnych od inwestycyjnych! istota gospodarki otwartej produkcja nie musi być równa konsumpcji!

25 Zastrzeżenia Mała gospodarka brak wpływu na światową stopę procentową Pełna mobilność kapitału brak limitów w przepływach, brak ryzyka nie spłacenia pożyczki

26 Międzyokresowa krzywa możliwości produkcyjnych Przypomnijmy: C 2 = F[K 1 + F(K 1 ) C 1 ] + K 1 + F(K 1 ) C 1 Skonsumowanie całego zasobu kapitału posiadanego na początku okresu 1, czyli I 1 = K 1 pozwala na uzyskanie w okresie 1 maksymalnej konsumpcji o wielkości C 1 = K 1 +F(K 1 ). Wówczas konsumpcja w okresie 2 wyniosłaby C 2 = F(0)+0 = 0. C 1 = K 1 +F(K 1 ) jest punktem przecięcia PPF z osią C 1.

27 Międzyokresowa krzywa możliwości produkcyjnych Na drugim krańcu PPF znajduje się punkt taki, że w okresie 1 gospodarka nie konsumuje niczego, a cały zasób kapitału poświęcony jest na produkcję. Wtedy: C 1 = 0 I 1 = F(K 1 ), K 2 = K 1 + F(K 1 ) C 2 = F[K 1 + F(K 1 )] + K 1 + F(K 1 ) Jest to punkt przecięcia PPF z osią C 2.

28 Kształt PPF Nachylenie PPF możemy policzyć z różniczki zupełnej jej równania: dc2/dc1 = [1+F (K 2 )] Ponieważ F (K) > 0, ale F (K) < 0, to nachylenie PPF jest wszędzie ujemne i maleje wraz ze wzrostem K 2, co oznacza, że PPF jest wklęsła.

29 Równowaga w warunkach gospodarki otwartej Konsumpcja w warunkach gospodarki otwartej jest wyższa od konsumpcji w warunkach autarkii w obu okresach W poprzednim przypadku: możliwe było osiągnięcie wyższej konsumpcji w przyszłości tylko kosztem bieżącej konsumpcji Gospodarka inwestuje Q OA Q OT dziś, aby otrzymać dodatkowy produkt Q 1A Q 1T. Część tego zostanie skonsumowana (Q 1A C 1T, razem z kapitałem z drugiego okresu), zaś reszta (Q 1T C 1T ), posłuży do spłaty pożyczki(q OT C OT ), która pozwala podnieść konsumpcję w okresie bieżącym do OC OT ). Część pożyczki w okresie 1 służy podniesieniu konsumpcji, a część - inwestycji. Pożyczanie z zagranicy samo w sobie nie jest zjawiskiem negatywnym może służyć zwiększaniu dochodu w przyszłości deficyt CA może być pozytywnym zjawiskiem!

30 Saldo rachunku bieżącego w poszczególnych krajach (2005) Kolorem niebieskim zaznaczono kraje z nadwyżką na rachunku obrotów bieżących ( bilans handlowy), zaś kolorem czerwonym - kraje z deficytem na tym rachunku (rok 2005). Ponieważ deficyt na rachunku obrotów bieżących oznacza nadwyżkę na rachunku obrotów kapitałowych i finansowych, sytuacja przedstawiona na mapie oznacza, iż kraje niebieskie pożyczają swoje oszczędności krajom czerwonym. Kraje czerwone wydają zatem więcej niż same produkują: dodatkowe środki przeznaczają na inwestycje, ale często także na zwiększenie konsumpcji. 30

31 Paradoks Feldstina-Horioki Feldstein M., Horioka C. (1980) Domestic Saving and International Capital Flows, Economic Journal, Vol. 90, str W gospodarce otwartej, przy doskonałej mobilności kapitału na rynku międzynarodowym, związek między krajowymi oszczędnościami i inwestycjami powinien być stosunkowo niewielki.

32 Przesłanki teoretyczne W gospodarce zamkniętej, istnieje ścisły związek między oszczędnościami krajowymi i inwestycjami, ponieważ inwestycje są w całości finansowane z krajowych oszczędności. W gospodarce otwartej - jak pokazuje analiza międzyokresowa - wygładzanie ścieżki konsumpcji prowadzi do powstawania różnicy między krajowymi oszczędnościami i inwestycjami W gospodarce otwartej przy doskonałej mobilności kapitału, zwiększenie krajowych oszczędności nie powinno prowadzić do istotnego wzrostu inwestycji

33 Dane i metody analizy 16 krajów OECD, okres Estymacja I t /Y t = α + β(s t /Y t ) + u t Spodziewany wynik: parametr β bliski zeru.

34 Zaskakujące wyniki Oszacowany parametr β = 0,89 nie jest bliski zeru! Dalsze próby estymacji: podział na podokresy analizy brak istotnych zmian wyników dezagregacja oszczędności na oszczędności prywatne i rządowe brak istotnych zmian wyników Zarówno oszczędności, jak i inwestycje, są procykliczne, zatem poruszają się wspólnie wraz z cyklem gospodarczym. FH kontrolowali to zjawisko przez używanie w regresjach średnich za długie okresy, a problem endogeniczności zmiennych kontrolowany przez metodę zmiennych instrumentalnych (zmienne demograficzne) brak istotnych zmian w wynikach

35 Interpretacja F&H FH interpretują uzyskane wyniki jako świadectwo niskiej mobilności kapitału. Jest to wniosek dość kontrowersyjny (stąd powstało pojęcie Feldstein-Horioka puzzle ), gdyż dowody empiryczne wskazują na coś zupełnie odwrotnego.

36 Wyjaśnienie paradoksu Brak jednoznacznych wniosków, dlaczego obserwujemy tak silny efekt F-H. Istnieje dziś powszechne przekonanie, że efekt ten jest wywoływany przez czynniki wpływające jednocześnie na oszczędności i inwestycje. Takimi szokami mogą być zmiany produktywności, zmiany struktury demograficznej itp.

37 Koniec wykładu 17. Dziękuję i zapraszam za tydzień!