WYBRANE ZAGADNIENIA PSYCHOLOGII SZACHÓW

Transkrypt

1 WYBRANE ZAGADNIENIA PSYCHOLOGII SZACHÓW PUŁAWY 2015 Jan Przewoźnik i Specjaliści na sali

2 WPROWADZENIE

3 CZTERY INSPIRACJE

4 I. MOTYWACJA NEURODYDAKTYKA MANFRED SPITZER MARZENA ŻYLIŃSKA

5 II. PERCEPCJA

6 III. MISTRZOSTWO SZYBSI NIŻ ORŁY MOCNIEJSI NIŻ LWY

7 IV. METODA 9 WSKAŹNIKÓW

8 PLAN SPOTKANIA I. MOTYWACJA - UKŁAD LIMBICZNY II. MISTRZOSTWO III. PERCEPCJA IV. 9 WSKAŹNIKÓW MYŚLENIA

9 I CHARAKTERU POSTULAT SZACHY SZKOŁĄ MYŚLENIA

10 I. MOTYWACJA

11 ZADBAJ O AKTYWIZACJĘ UKŁADU LIMBICZNEGO UCZNIA. PIERWSZE MINUTY ZAJĘĆ SĄ BARDZO WAŻNE.

12 MOTYWACJA NEURODYDAKTYKA MANFRED SPITZER MARZENA ŻYLIŃSKA

13 ZACZĄĆ LEKCJĘ OD ZAGADKI? Rytuał UKŁAD LIMBICZNY TALENTY!

14 HOWARD GARDNER: INTELIGENCJE WIELORAKIE

15 II. PERCEPCJA TEORIA STRUKTUR ZNACZĄCYCH [ CHUNK S THEORY ]

16 PAMIĘTAJ O ROLI WIZUALIZACJI. AKCENTUJ ROLĘ POWIĄZAŃ MIĘDZY BIERKAMI I POLAMI.

17 Średni poziom inteligencji wśród belgijskich szachistów (WISC) Wiek w latach: 8,10 13,2 Średni poziom inteligencji wśród belgijskich szachistów. Pełna skala Werbalna Wykonawcza Grupa N IQ IQ IQ Ogółem Frydman, Marcel, Lynn, Richard: The general intelligence and spatial abilities of gifted young Belgian chess players. British Journal of Psychology, May 1992, Vol. 83, No. 2.

18 ZAPAMIĘTAJ CIĄG CYFR:

19 PRZYKŁAD, ILUSTRUJĄCY ROLĘ WIZUALIZACJI, URUCHAMIANIA KILKU KANAŁÓW ZMYSŁOWYCH, A TAKŻE ROLI NADAWANIA ZNACZENIA STRUKTUROM

20 TEORIA STRUKTUR ZNACZĄCYCH HETMAN PIONEK KRÓL SKOCZEK PIONEK

21 Posunięcie czarnych Boetzer Przewoźnik, Niemcy 2001

22

23 KAVALEK KARPOW, POSUNIĘCIE BIAŁYCH 23

24

25

26 MISTRZOSTWO ( ) JEDNOSTEK ZNACZENIOWYCH CHUNK XABCDEFGHY ( ' & % 4-zP-+-+-+$ 3zPQ+PvLNzP-# 2-+RsNPzPLzP" 1+-tR-+-mK-! xabcdefghy Chase, W. G., Simon, H. A. (1973). Perception in chess. Cognitive Psychology, 4,

27 POWIĄZANIA! HETMAN PIONEK KRÓL SKOCZEK PIONEK

28

29

30

31 WEWNĘTRZNE POCZUCIE KONTROLI

32 WEWNĘTRZNE POCZUCIE KONTROLI

33 EKSPERYMENTY PAMIĘCIOWE Chase, W. G., Simon, H. A. (1973). Perception in chess. Cognitive Psychology, 4, Chase, W. G., Simon, H. A. (1973). The mind's eye in chess. W: W. G. Chase (Ed.), Visual information processing ( ). New York: Academic Press. Gobet, F., Waters, A. (2003). The Role of Constraints in Expert Memory. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 2003, Vol. 29, No. 6,

34 William G. Chase, Neil Charnes, Herbert A. Simon, Carnegie Mellon University

35 Odtwórz pozycję

36 ALECHIN ROSELLI, POSUNIĘCIE BIAŁYCH 36

37 ĆWICZENIE: JAKI JEST NUMER TELEFONU TWOJEGO SĄSIADA?

38 FERNAND GOBET

39 III. MISTRZOSTWO SZYBSI NIŻ ORŁY MOCNIEJSI NIŻ LWY

40 PRZYGOTOWUJ ZADANIA NA CO NAJMNIEJ TRZECH POZIOMACH TRUDNOŚCI.

41 Zmienna Mistrzostwo Dążenie Mistrzostwo - Unikanie Wykazanie się - Dążenie Wykazanie się - Unikanie Dolegliwości somatyczne 0,02 0,35 0,20 0,32 Satysfakcja ze studiowania 0,40 0,09 0,21-0,04 Przewidywanie sukcesu egzamin 0,17 0,04 0,31 0,07 Kamila Wojdyło, Sylwiusz Retowski: Kwestionariusz Celów związanych z Osiągnięciami (KCO) - konstrukcja i charakterystyka psychometryczna. Przegląd Psychologiczny, 2012, Tom 55, Nr 1, 9-28.

42 INTERMEZZO MISTRZOWSKA STRATEGIA 11 rund

43

44 Posunięcie białych

45

46

47 SZACHIŚCI VS. NIE-SZACHIŚCI Lepsze planowanie działania, przy czym różnice zwiększały się wraz ze wzrostem trudności zadania. Więcej czasu poświęconego na rozwiązywanie zadań w sytuacjach trudnych, po odkryciu błędów;. Większe wysiłki w kierunku rozwiązania zadania. Mniej niepotrzebnych kroków w analizie w sytuacjach trudnych. Koncentracja na przeplanowaniu problemu, stąd dłuższy czas namysłu. [Brak różnic między grupami w testach inteligencji i pamięci roboczej!] Halsband, U., Kaller, C., Rahm, B., Unterrainer, J. (2006). Planning abilities and chess: A comparison of chess and nonchess players on the Tower of London task. British Journal of Psychology, 97.3 (Aug. 2006), p.299.

48 BADANIA Frydman i Lynn (1992), oraz Horgan i Morgan (1990): Przewagi w zakresie rozwoju intelektualnego wśród dzieci grających w szachy, w porównaniu z dziećmi nie grającymi. Doll i Mayr (1987): Przewaga szachistów w testach inteligencji nad grupą osób nie grających w szachy. Frydman, M., Lynn, R. (1992). The general intelligence and spatial abilities of gifted young Belgian chess players. British Journal of Psychology, 83, Doll, J., Mayr, U. (1987). Intelligenz und Schachleistung eine Untersuchung an Schachexperten. Psychologische Beiträge, 29,

49 IV. METODA 9 WSKAŹNIKÓW

50 I CHARAKTERU POSTULAT SZACHY SZKOŁĄ MYŚLENIA

51 MEMENTO W CYFROWEJ ERZE NICOLAS CARR: Płytki umysł. Jak Internet wpływa na nasz mózg? MANFRED SPITZER: Cyfrowa demencja. GARY SMALL, GIGI VORGAN: imózg. Jak przetrwać technologiczną przemianę współczesnej umysłowości. SZYMON WÓJCIK: Problem nadużywania Internetu. W: Nadmierne korzystanie z komputera i Internetu przez dzieci i młodzież.

52 MEMENTO W CYFROWEJ ERZE 7 godzin dziennie Komórki, komputery, TV, video, surfowanie KŁOPOTY Z KONCENTRACJĄ CORAZ KRÓTSZE I UBOŻSZE WYPOWIEDZI PROBLEMY Z PRZYSWAJANIEM DŁUGICH TEKSTÓW PŁYTKIE MYŚLENIE

53 Jaki wpływ będzie wywierało nadmierne korzystanie z komputerów, ultrabooków, konsoli, smartfonów na umiejętność koncentracji ludzi dorosłych, a zwłaszcza dzieci i młodzieży?

54 ANTIDOTUM: MYŚLEĆ SZERZEJ I DALEJ

55 ADRIAAN DE GROOT PSYCHOLOGIA MYŚLENIA Thought and Choice in Chess (1965)

56 5 ± 2 MOMENTY KRYTYCZNE W PARTII

57 DRZEWA DECYZYJNE

58 DRZEWA DECYZYJNE

59

60

61

62 DRZEWO DECYZYJNE Proponują kartę Payback Przyjmuję i otrzymuję punkty Za punkty otrzymuję zniżki Widzę, że nieco oszczędzam! Oni otrzymują informacje o mnie Dopasowują reklamy do moich nawyków zakupowych Reklama działa wydaję więcej pieniędzy!

63 EFEKT MOTYLA LINIA CZASU WCZORAJ DZIŚ JUTRO POJUTRZE POLICZ KONSEKWENCJE

64 ZAWSZE MAMY PLAN A, B, C Co zrobić? Wariant A Wariant B Wariant C Wybór wariantu i działanie

65 ANDRZEJ MODZELAN: OSIĄGNIĘCIA SZKOLNE UCZNIÓW OBJĘTYCH PROGRAMEM NAUKI GRY W SZACHY W TRZECH PIERWSZYCH LATACH NAUCZANIA W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 13 W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM

66 1. Rozwój zainteresowań 2. Aktywność twórcza 3. Rozwijanie pamięci i uwagi 4. Rozwój wyobraźni wzrokowej i koncentracji 5. Myślenie logiczno-wyobrażeniowe 6. Rozwój pozytywnych sfer osobowości 7. Konsekwencja i wytrwałość w działaniu 8. Aspekty wychowawcze

67 Pierwszy w historii Afroamerykanin, który otrzymał tytuł arcymistrza (w 1999 roku). Maurice Ashley. Chess for Success: Using an Old Game to Build New Strengths in Children and Teens (Broadway Books, 2005)

68 SZACHY: 1. Rozwijają myślenie logiczne 2. Doskonalą umiejętność rozwiązywania problemów 3. Poprawiają koncentrację 4. Poszerzają wyobraźnię i kreatywność 5. Rozwijają zdolność do przewidywania konsekwencji 6. Wspierają wykształcenie się samodzielności 7. Wspierają procesy pamięciowe 8. Wzmacniają obraz siebie 9. Wzmacniają umiejętność odraczania gratyfikacji Maurice Ashley. Chess for Success: Using an Old Game to Build New Strengths in Children and Teens (Broadway Books, 2005)

69 BADANIA Można postawić hipotezę, że szachiści, jako doświadczeni w planowaniu kolejnych posunięć na szachownicy, będą też skuteczniejsi od nie-szachistów w planowaniu kolejnych kroków w innych dziedzinach życia (Holding 1985a, Holding, Pfau 1985b). Holding, D. (1985). The psychology of chess skill. Hillsdale, NJ: Erlbaum. Holding, D., Pfau, H. (1985). Thinking ahead in chess. The American Journal of Psychology, Vol. 98, No. 2 (Summer),

70 GRUPY MUZYCZNE 1. Grupa specjalistyczna 4 szkoły muzyczne 2. Grupa, która nie zdała egzaminu do Gr Nauka w szkołach ogólnokształcących 4. Nauka w szkołach ogólnokształcących 5. Uczniowie, przerywający naukę po 2 latach

71 V. 10,0 8,7 7,2 17,5 15,9 15,5 16,2 14,3 16,8 14,7 15,0 31,3 John Sloboda (2008). Wykłady z psychologii muzyki. Warszawa: Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina. CZAS NAUKI Wiek w latach Średni czas nauki dziennie (minuty) Grupa I. 17,3 22,8 26,7 34,5 46,6 65,9 85,3 107,0 123,1 130,1 172,1 191,8 208,7 II. 22,5 14,7 15,6 24,4 32,3 40,5 55,4 55,6 66,3 74,9 95,4 125,7 167,1 III. 10,0 8,7 13,1 19,5 27,1 33,3 43,0 49,6 66,8 78,5 81,1 72,7 49,7 IV. 5,0 9,7 10,1 17,3 20,8 22,6 24,2 25,7 31,1 25,3 29,5 29,2 24,8

72

73 73

74 KUMULACYJNY EFEKT... DZIEŃ TYDZIEŃ ROK GODZ GODZ GODZ GODZ. (45 DNI NAUKI)

75 Zwycięzca 6000 CEL Happy Looser 1500

76 PLAN PN WT ŚR CZ P S N SUMA Debiuty - Białymi 1 1 Debiuty - Czarnymi 1 1 Analiza własnych partii 1 1 Partie Mistrza 1 1 Rozwiązywanie kombinacji 1 1 Strategia 5 5 Końcówki 5 5 SUMA 15 REALIZACJA PN WT ŚR CZ P S N SUMA Debiuty - Białymi 1 1 Debiuty - Czarnymi 1 1 Analiza własnych partii 1 1 Partie Mistrza 1 1 Rozwiązywanie kombinacji 1 1 Strategia 6 6 Końcówki 5 5

77 SZACUNKI NOWOJORSKICH NAUCZYCIELI MUZYKI UMIEJĘTNOŚĆ GODZINY Harmonijka 50 Czytanie nut 150 Gitara 150 Trąbka 300 Fortepian 450 Puzon 600 Saksofon altowy 600 Kung Fu 600 Śpiew 900 Wioloczela 900 Flet 1200 Skrzypce 1900

78 Unikaj złych nawyków...

79 N. Krogius Średnia rozpoczęcia nauki: Start Osiągnięcie poziomu GM Czas do poziomu GM Wcześniej zaczynający naukę: 6,5 22,8 16,3 Później zaczynający naukę: 13,6 25,3 11,7 Im szybciej dziecko zaczyna naukę, tym więcej czasu spędzi do momentu osiągnięcia poziomu arcymistrzowskiego``. N. Krogius: Psychology in chess. New York 1976.

80 SZACHY I CZAS TRENINGU Osiągnięcie poziomu mistrzowskiego: godziny argentyńskich szachistów Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1,

81 KRYTYCZNY OKRES STARTU Warto zaczynać wcześniej! Czas rozpoczęcia poważnej gry N Wiek Arcymistrzowie 3 11,3 Mistrzowie międzynarodowi 9 10,3 Mistrzowie FIDE 13 11,6 Szachiści sklasyfikowani 39 14,2 Szachiści nie sklasyfikowani 36 18,6 100 Argentyńskich szachistów Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1,

82 KRYTYCZNY OKRES STARTU Warto zaczynać wcześniej! Szachiści rozpoczynający naukę przed 12 r. ż. 1 do 4 Szachiści rozpoczynający naukę po 12 r. ż. 1 do 55 Prawdopodobieństwo osiągnięcia poziomu GM lub IM 100 argentyńskich szachistów Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1,

83 KRYTYCZNY OKRES STARTU Warto zaczynać wcześniej! Szachiści rozpoczynający naukę przed 12 r. ż. 75,60 % Szachiści rozpoczynający naukę po 12 r. ż. 54,50 % Poziom mistrzowski 100 argentyńskich szachistów Fernand Gobet, Guillermo Campitelli: The Role of Domain-Specific Practice, Handedness, and Starting Age in Chess. Developmental Psychology, 2007, Vol. 43, No. 1,

84 NAWYKI Kwestionariusz mistrza Plan tygodniowy Excel Zarządzanie karierą przez role Excel Savoir vivre! Szacunek! Wrażliwość!

85 1.H:h8 Wb5 1.H:h8 Wb5 2.b4 W:b4+ 3.a:b4 H:b4+ 4.Ka1 Ha3+ 5.Kb1 Ha2 mat 1.H:h8 2.Ka1 W:b2 3.c4 Hb3 + 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 Ha5 + 1.H:h8 Wb5 + 1.H:h8 Wb5 + 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 + 1.He5 1.Hf4 1.Hg3 1.W:f7 DRZEWO DECYZYJNE

86 d 1.H:h8 Wb5 d 1.H:h8 Wb5 2.b4 W:b4+ 3.a:b4 H:b4+ 4.Ka1 Ha3+ 5.Kb1 Ha2 mat d 1.H:h8 2.Ka1 W:b2 3.c4 Hb3 + d 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 Ha5 + d 1.H:h8 Wb5 + d 1.H:h8 Wb5 + d 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 + b 1.He5 e 1.Hf4 f 1.Hg3 a 1.W:f7 Dmax = 10 pół-posunięć = najdłuższy wariant

87 d 1.H:h8 Wb5 d 1.H:h8 Wb5 2.b4 W:b4+ 3.a:b4 H:b4+ 4.Ka1 Ha3+ 5.Kb1 Ha2 mat d 1.H:h8 2.Ka1 W:b2 3.c4 Hb3 + d 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 Ha5 + d 1.H:h8 Wb5 + d 1.H:h8 Wb5 + d 1.H:h8 Wb5 2.Wce1 W:b2+ 3.Kc1 Wb1+ 4.Kd2 + b 1.He5 e 1.Hf4 f 1.Hg3 a 1.W:f7 N = 11 GAŁĘZIE DRZEWA DECYZYJNEGO

88 FORMUŁA SUKCESYWNYCH PROPOZYCJI ROZWIĄZANIA PRZYKŁAD d-d-d-d-d-d-d-d-b-e-f-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-a-aa-a-a-a-a-b-b-b-b-b-b-b-b-b-b-b-b-a-b-a-a-a

89 CZAS NA REFLEKSJĘ I WNIOSKI

90 JEŚLI PATRZYSZ W OTCHŁAŃ, TO PAMIĘTAJ, ŻE OTCHŁAŃ TEŻ PATRZY NA CIEBIE!

91 Alexander Cockburn: Idle Passion: Chess and the Dance of Death Plume 1975

92 Pańczyk Schurade, Zakopane

93 DZIĘKUJĘ ZA WSPÓŁPRACĘ! DO ZOBACZENIA.