Wykład 14: Polityka handlowa: mechanizmy ekonomii politycznej i uwarunkowania instytucjonalne. Gabriela Grotkowska

Transkrypt

1 Międzynarodowe Stosunki Ekonomiczne Handel i olityka handlowa Wykład 14: Polityka handlowa: mechanizmy ekonomii olitycznej i uwarunkowania instytucjonalne Gabriela Grotkowska

2 Pral wykładu 14 Ekonomia olityczna i lobbing Ogólne mechanizmy ekonomii olitycznej: W. Meyer: median voter M. Olsen: collective action Nowocześniejsze modele ekonomii olitycznej model Findlaya-Wellisza Weryfikacja modeli ekonomii olitycznej Negocjacje wielostronne: od GA do WO 2

3 Co to jest ekonomia olityczna olityki handlowej? W wielu krajach olityki handlowej nie da się racjonalnie wyjaśnić na gruncie ekonomicznym: zbyt wysoki oziom rotekcji, ochrona sektorów względnie konkurencyjnych lub schyłkowych, nieotymalne instrumenty; Czy jest to wynikiem niewiedzy lub złej woli olityków? Ekonomia olityczna olityki handlowej: wyjaśnienie rzeczywistych motywów działania olityków odejmujących decyzje Polityka handlowa ma charakter endogeniczny: jest wynikiem rzetargów i komromisów wewnątrz demokratycznego sołeczeństwa 3

4 Co to jest lobbing? obbing: działanie gru nacisku na rzecz własnych racji: oddziaływanie na decydentów nim odejmą decyzje Od końca lat siedemdziesiątych modelowanie mechanizmów tworzenia olityki handlowej Koncecja olitycznej (nie ekonomicznej) efektywności: zwiększenie szans wyboru danej artii rudności w emirycznym otwierdzeniu tych teorii, choć ewne róby tu czyniono 4

5 Koncecja median voter Przeciętny głosujący (median voter) W. Mayer: model demokracji bezośredniej (n. Szwajcaria) oziom rotekcji jest ustalany w bezośrednim głosowaniu Średni oziom taryfy jest ustalany rzez maksymalizacje użyteczności średniego głosującego Mayer wykazał to analitycznie 5

6 Model rzeciętnego głosującego: ilustracja graficzna Preferowane cło JJ Michalek t B t A t AV g AV g A g B głosujący Oś ozioma: rzedstawiciele sołeczeństwa, według referencji od niskich do wyższych ceł Załóżmy, że istnieją dwie artie i każda dąży do tego, aby osiągnąć sukces wyborczy (wybierana jest zwykłą większością głosów) Jeżeli artia B zaroonowałaby stawkę celną t B to inna artia (A) zaroonowałaby niższą stawkę (t A ) i tym samym rzejęła cały elektorat referujący niższą stawkę, czyli rawie wszystkich głosujących, Kolejne artie zwiększają swe szanse na wygranie wyborów zbliżając się do stawki t AV, maksymalizującej użyteczność średniego głosującego (g AV ). Czyli w efekcie owinniśmy otrzymać olitykę handlową w kształcie takim, który satysfakcjonuje największą gruę wyborców, ale nie dostajemy takiego wyniku w raktyce 6

7 Ogólny mechanizm ekonomii olitycznej Mancur Olson rekursor ekonomii olitycznej olityki gosodarczej Collecive action, które jest dobrem ublicznym: skutki działania gru nacisku dotyczą całego sołeczeństwa, nie tylko tych gru (niekonkurencyjność i niewykluczalność tych skutków), Przykład lobbingu na rzecz cła na wyroby hutnicze: strata konsumentów w całej gosodarce rzekracza zyski wąskiej gruy roducentów, ale onieważ strata każdego konsumenta będzie minimalna, nie będą oni rzeciwdziałać takiej olityce Dylemat więźnia: choć obrona wolnego handlu leży w interesie konsumentów jako gruy nikt z nich indywidualnie nie ma motywacji do jakichkolwiek działań w tym zakresie Małe, a dobrze zorganizowane i oinformowane gruy właścicieli czynników rodukcji mogą istotnie oddziaływać na olityką aństwa zbiorowe działanie irracjonalność olityki handlowej aństwa olityka która owoduje duże straty dla sołeczeństwa jako całości, ale małe straty jednostkowe może nie wywołać silnej oozycji 7

8 Endogenizacja olityki handlowej Polityka handlowa jako gra rowadzona rzez właścicieli czynników rodukcji (lobby na rzecz odniesienia ceł) model Findlaya-Wellisza Anne Krueger rent seeking behaviour Nowsze analizy wływ gromadzenia rzez gruy interesu środków finansowych (rzeznaczanych na lobbing) na odejmowane decyzje: Magee, Brock i Young (1989) Grossman, Helman (1994) Większe kontrybucje finansowe ze strony gru nacisku zwiększają rawdoodobieństwo wygrania artii rerezentującej ich interesy 8

9 Ogólny mechanizm ekonomii olitycznej Magee, Brock, Young (1989) Rysunek okazuje koszty i korzyści z lobbingu: Oś ozioma wydatki onoszone rzez gruę nacisku na rzecz artii oowiadającej się za rotekcjonizmem Prosta C jest nachylona od kątem 45 stoni nie ma kosztów stałych (organizacyjnych) rowadzenia nacisku Krzywa B obrazuje korzyści z lobbingu - jest rosnąca dodatkowe nakłady na lobbing zwiększają korzyści gruy nacisku, ale w coraz mniejszym stoniu Równowaga w unkcie, gdzie odległość między krzywymi jest największa ( E ) Równowagę tę okazano również orzez zrównanie MB z MC, ciemny trójkąt okazuję całkowite korzyści netto analizowanej gruy nacisku 9

10 Ogólny mechanizm ekonomii olitycznej Magee, Brock, Young (1989) JJ Michalek Całkowite Koszty i korzyści z lobbyingu (a) C B F E 0 e Wydatki na lobbying Krańcowe koszty i korzyści z lobbyingu (b) E MC 0 e MB Wydatki na lobbying 10

11 Aktywność na rzecz lobbingu a oziom endogenicznej taryfy celne: Magee, Brock, Young (1989) Oś ozioma: oziom taryfy celnej Oś ionowa: liczba głosów uzyskiwanych rzez artię oowiadająca się za rotekcją Krzywa OG: rzyrost głosów wraz ze wzrostem t. Jest to krzywa rosnąca o malejącym nachyleniu, onieważ efektywność uzyskiwania dodatkowych głosów zmniejsza się rzy coraz wyższych oziomach taryfy (zgodnie z koncecją średniego głosującego). Krzywa O: efekt zniekształcenia wywołany rzez coraz wyższe cła: silniejsza redystrybucja dochodów, zniekształcenia cenowe, straty dobrobytowe i oór głosujących za olityką liberalną strona kosztów Równowaga, gdy odległość między OG a O jest największa (MB=MC) 11

12 Aktywność na rzecz lobbingu a oziom endogenicznej taryfy celne: Magee, Brock, Young (1989) JJ Michalek Wływ ceł na głosy (a) G e E G e 0 H t e t Wływ ceł na głosy krańcowe (b) MC E 0 t e MB t 12

13 Model Findlaya-Wellisza Pionierski rzykład zastosowania endogenicznej taryfy celnej do modelu HOS (w wersji factor secific: 2x2x3) Założenia analizy: secific factor model używany rzez Haberlera, Jones a i Nearyego doskonała konkurencja odaż czynników rodukcji jest dana 2 rodukty: F (food) i M (manufactures); kraj ma rzewagę względną w M 3 czynniki rodukcji:, K, (ziemia rzyisana do żywności, kaitał do dobra M, a siła robocza jest mobilna). Zewnętrzne terms of trade są dane (kraj mały); Cena dobra F jest równa π, zaś M wynosi 1. Zaś r to renta gruntowa wyrażona w jednostkach dobra F, q stoa rocentowa wyrażona w jednostkach dobra M, zaś w łaca wyrażona w jednostkach dobra M 13

14 Model Findlaya-Wellisza Funkcje rodukcji są nastęujące: F F(, ) M M(, K) F Z warunku maksymalizacji zysku rzy doskonałej konkurencji: F F w M bo cena jednostkowa M wynosi 1 M Wynagrodzenia niemobilnych czynników rodukcji są nastęujące: w M F r M K q 14

15 Model Findlaya-Wellisza Krajowa cena żywności, jest owiązana ze światową π w nastęujący sosób: = (1+t) π, gdzie stawka celna t jest zmienną endogeniczną, na którą wływa resja olityczna obu gru nacisku Uroszczony mechanizm tworzenia ceł: funkcja tworzenia ceł (tariffformation function) t = t (, K ), gdzie, K ilość siły roboczej używanej w lobbingu rzez właścicieli ziemi i kaitału Zakładamy (w uroszczeniu), że siła robocza jest jedynym nakładem używanym rzez gruy olityczne, a oziom taryfy jest zależny o ilości zasobów włożonych rzez daną gruę UWAGA: funkcja t nie wyraża exlicite referencji olityków (czarna skrzynka) Sukcesy gru nacisku w kształtowaniu taryfy tworzą dobro ubliczne dla właścicieli ziemi i kaitału 15

16 Model Findlaya-Wellisza Zakładamy, że siła robocza jest jedynym nakładem stosowanym rzez gruy nacisku. Siłą robocza zatrudniona rzez właścicieli ziemi dąży do odniesienia stawki celnej, zaś zatrudniona rzez właścicieli kaitału do jej obniżenia (założenie o defensywnych działaniach w drugim sektorze). Własności funkcji rodukcji cła : t 2 2 t t t 0, 0, 0, 2 2 K Warunek ełnego zatrudnienia w tej gosodarce: F + M + + K = Rozwiązanie modelu: określenie K oraz, co ustali także t. K 0 16

17 Model Findlaya-Wellisza Chcemy ustalić i K (co ozwoli określić oziom t) Załóżmy, że i K są dane liczba zatrudnionych w sferze rodukcyjnej ( A ): A = ( + K ), Z własności modelu możemy wyznaczyć wartości zmiennych endogenicznych F, M, r, q oraz w. Każdy z nich jest określony jako wyłącznie funkcja oraz A z nastęującymi właściwościami: F F 0, 0 A M M 0, 0, A r r q q 0, 0 0, 0 A A w w 0, A 0 17

18 Model Findlaya-Wellisza Jeśli oczątkowo istniał wolny handel (brak resji olitycznej ze strony właścicieli ziemi (tzn. =0)) oraz, że działania właścicieli kaitału mają wyłącznie charakter defensywny, to dochód (całkowity) właścicieli ziemi wynosiłby: r(, ) (tzn. cena światowa x wynagrodzenie jednostkowe z ziemi x zasób ziemi). obbing rowadzony rzez właścicieli ziemi odnosi oziom cła owyżej zera, co owoduje wzrost ceny F ( > π), ale wymaga zaangażowania siły roboczej ( ) Korzyść netto (N) właścicieli ziemi z zaangażowania się w roces olityczny ustalania ceł: = (dochód w warunkach rotekcji) (dochód w warunkach wolnego handlu)- (koszt siły roboczej zaangażowanej w lobbing): N N a o ełnym rozisaniu r r w, K r, K, K r, w, K, K W owyższym równaniu K jest traktowane jako arametr. 18

19 Warunek ierwszego stonia maksymalizacji N ze względu na (czyli otymalna ilość zatrudnionych rzy lobbingu) jest nastęujący: Co daje: Co można zaisać w ostaci elastycznościowej: Model Findlaya-Wellisza w w w r r r N w w w r r r ] [ w w w w w r r r r r 1 1

20 Model Findlaya-Wellisza 1 r r r r r 1 w w w w w Krańcowy udział w odnoszeniu dochodów właścicieli ziemi (r) = krańcowy koszt siły roboczej ( ) zatrudnionej rzy lobbingu czyli w. Zauważmy, że rzyrost (lewa strona równania) w trojaki sosób wływa na wynagrodzenie ziemi: zwiększa ; co z kolei zwiększa r redukuje rzy stałym r (co z kolei zmniejsza rzychody z ziemi). Zakłada się, że trzeci element jest stosunkowo niewielki znak całości wyrażenia w nawiasie kwadratowym lewej strony równania jest dodatni Jest to rozsądne założenie, o ile lobbing ma w ogóle mieć sens. 20

21 Model Findlaya-Wellisza Podobną analizę kosztów rowadzą właściciele kaitału. Oznaczmy: t^: otymalna (rawdoodobnie rohibicyjna) taryfa celna osiągnięta rzez właścicieli ziemi rzy braku reakcji ze strony właścicieli kaitału; ^: ilość siły roboczej użyta do osiągnięcia owyższego celu; q^: wynikająca stąd stoa rocentowa (od kaitału); Przy takich oznaczeniach korzyść netto N K, właścicieli kaitału rzystęujących do rocesu olitycznego: N K q ^ ^ ^,, K q 1 t, 1 K w,,, K K K K K 21

22 Model Findlaya-Wellisza Podobnie jak orzednio drugi czynnik jest niezależny od K. Maksymalizując N K ze względu na K otrzymujemy: q q K K q K q K qk K 1 K w w K w w K K w Co oznacza, że: Krańcowy rzychód z zatrudnienia K siły roboczej jest równy w celu zwiększenia dochodów z kaitału jest równy marginalnemu kosztowi siły roboczej. ewa część równania: Pierwszy element jest iloczynem dwóch czynników ujemnych a zatem jest dodatni; Drugi element jest ujemny. w sosób naturalny możemy rzyuszczać, że wsółczynnik rzy qk/ K jest dodatni tzn., ze ołaca się właścicielom kaitału odejmować działania, w celu ochrony rzed olityka rotekcjonistyczną. 22

23 Model Findlaya-Wellisza worzenie się równowagi (rzy omocy funkcji reakcji): rzy danym K otymalne dla właścicieli ziemi jest określone rzy danym otymalne K dla właścicieli kaitału jest określone Funkcje reakcji, każdej gruy mogą być uzyskane rzez wyliczenie różniczki zuełnej warunków koniecznych ierwszego stonia z równań równowagi 2 2 N N K d K d K K 2 2 dk N d N K 2 2 K Mianowniki muszą być ujemne by sełnić warunek drugiego stonia na maksymalizację wartości N i N K Nachylenie każdej z krzywych reakcji zależy od znaku ochodnych krzyżowych w liczniku. Zakładamy, że funkcje reakcji osiągają stabilną równowagę --> równowaga Nasha-Cornot a określająca oziom otymalnego zaangażowania w lobbing --> ilustracja graficzna. 23

24 Model Findlaya-Wellisza F U t K t K F ' K P t U F P U Nachylenie =(1+t) P F Nachylenie 0 ' M JJ Michalek 24

25 Model Findlaya-Wellisza krzywa transformacji rodukcji dobra M i F bez lobbyingu i terms of trade równe π. Równowaga rodukcyjna znajduje się w unkcie P F, konsumcyjna w unkcie K F na krzywej obojętności U F. obbying ustalana stawka t, cena dobra F rośnie do, a cena względna M sada, ale zmniejsza się ilość siły roboczej zatrudnionej w sektorze rodukcyjnym krzywa transformacji kurczy się do. Równowaga rodukcyjna znajduje się w unkcie P, konsumcyjna w unkcie K na krzywej obojętności U. Punkty P, K i krzywa U okazują sytuacje rzy wrowadzeniu identycznego cła, ale egzogenicznie U U U F Protekcjonizm wrowadzony w sosób endogeniczny owoduje większe straty dobrobytowe niż analogiczny oziom rotekcjonizmu wrowadzony w sosób egzogeniczny Część zasobów jest marnotrawiona na bezużyteczną olityczna grę Efektywność olityczna nie jest równoważna efektywności ekonomicznej 25

26 Negocjacje międzynarodowe w olityce handlowej

27 Negocjacje wielostronne Sadek rzeciętnego oziomu ceł w ostatnich 60 latach Głównie skutek działań w obrębie GA i WO: GA General Agreement on rade and ariffs (1947) WO World rade Organization (1995) Czemu negocjacje wielostronne okazały się być tak skuteczne? 27

28 Negocjacje wielostronne Negocjacje wielostronne mobilizują eksorterów do wsierania olityki wolnego handlu, o ile wierzą, że liberalizacja zwiększy ich rynki zbytu W rzyadku jednostronnych rób liberalizacji motyw ten nie działałby Wsarcie to jest rzeciwwagą dla działań na rzecz ograniczania handlu odejmowanych gruy roducentów konkurujących z imortem Negocjacje wielostronne ograniczają rawdoodobieństwo wystęowania wojen handlowych między krajami W rzyadku olityki handlowej mamy do czynienia z mechanizmem dylematu więźnia: jeśli każdy kraj ma interes olityczny (resja olityczna) do ochrony krajowych roducentów, niezależnie od tego, jaką decyzję odejmą inne kraje, wówczas wszystkie kraje wrowadzą restrykcje handlowe, nawet jeśli w interesie wszystkich krajów razem jest rowadzenie olityki wolnego handlu rzykład 28

29 Negocjacje wielostronne W tym rzykładzie, każdy kraj działając osobno będzie w leszej sytuacji wybierając olitykę rotekcjonistyczną, ale oba razem osiągnęłaby wyższy dobrobyt wybierając wolny handel Jeśli Jaonia i USA odejmą wiążące zobowiązanie do utrzymania wolnego handlu unikną okus stosowania olityki rotekcjonistycznej i będą łącznie w leszej sytuacji niż rzy stosowaniu ograniczeń w wymianie międzynarodowej

30 W drodze do GA i WO Dwustronne negocjacje Przykład USA: Wielki Kryzys i ustawa Smoota-Hawleya wysokie stoień rotekcji i ograniczenie handlu rudności w obniżeniu ceł (silny oór, słabe oarcie- rozroszone korzyści) Negocjacje dwustronne z krajami, gdzie USA eksortowały jakiś towar oarcie ze strony eksorterów redukcja rzeciętnej stawki celnej z 59% w 1932 roku do 25% w 1945 roku 30

31 Negocjacje wielostronne zamiast dwustronnych Po II wojnie światowej rzejście do negocjacji dwustronnych Plany owołania IO Międzynarodowej Organizacji Handlowej (organizacji bliźniaczej do Banku Światowego i MFW) Karta Hawańska, 54 kraje Problemy z jej ratyfikacją (USA) tymczasowe orozumienie: GA Układ Ogólny w Srawie Ceł i Handlu rzetrwał 48 lat GA to układ, nie organizacja, a kraje były układającymi się stronami, nie członkami W raktyce stały sekretariat GA w Genewie Światowa Organizacja Handlu (Marrakesz) reguły GA ozostały w mocy, zmiany zasad działania systemu 31

32 GA-WO Funkcjonowanie GA-WO P. Krugman: urządzenie, które oycha ciężki obiekt od górę W tym wyadku obiektem jest gosodarka światowa oychana na drodze do wolnego handlu Aby się tam dostać trzeba używać dźwigni oychających obiekt i zaadek zaobiegających zawróceniu na złą drogę 32

33 GA-WO Główna zaadka: wiązanie ceł Kraje ustalają ewien oziom stawek i zobowiązują się nie odnosić ich w rzyszłości; obecnie n związane są rawie wszystkie stawki celne w krajach wysokorozwiniętych i ¾ w rozwijających się Można odnieść stawkę od warunkiem uzyskania zgody innych krajów (zwykle konieczność rzyznania rekomensaty, n. w ostaci obniżenia innych stawek Inna zaadka: zaobieganie używania środków ozataryfowych Zakaz stosowania subsydiów eksortowych z wyjątkiem roduktów rolnych Zakaz stosowania nowych ograniczeń ilościowych; istniejące zamieniane są na cła; możliwość wrowadzania nowych tylko w wyadku rzeciwdziałania zakłóceniom rynku (??, n. nagły wzrost imortu grożący wyarciem jakiejś gałęzi z rynku) 33

34 GA-WO Główna dźwignia : runda negocjacyjna Runda negocjacyjna roces, w którym rzedstawiciele krajów sotykają się i negocjują zakres redukcji ceł i innych instrumentów Od 1947 roku 8 rund negocjacyjnych: Pierwsze ięć rund równoległe negocjacje dwustronne, które każdy kraj rowadził jednocześnie z wieloma krajami Szóste orozumienie (Runda Kennedy ego) ogólna obniżka ceł o 50% rzez kraje urzemysłowione z wyjątkiem konkretnych wybranych gałęzi w odniesieniu do których ozostawiono stawki bez zmian zmiana logiki negocjacji negocjowano, które gałęzie mają być wyłączone z liberalizacji obniżenie rzeciętnego oziomu cła o około 35% Runda okijska (do 1979 roku) znacznie bardziej skomlikowane mechanizmy, dodatkowe orozumienia i kodeksy dot. instrumentów ozataryfowych (VERy, orozumienia o uorządkowaniu rynku) Runda Urugwajska ( ): Układ w srawie handlu usługami i własnoścli intelektualnej Ograniczenie rotekcjonizmu w rolnictwie W czasie tej rundy owołano WO Ostatnia runda (Doha) od 2001 roku słabe ostęy z owodu rozbieżności stanowisk krajów rozwijających się i rozwiniętych w srawie 34 liberalizacji handlu roduktami rolnymi

35 Rundy negocjacyjne GA Rundy GA i WO Nazwa Początek Okres Kraje Przedmiot obrad Osiągnięcia Genewska kwiecień miesięcy 23 taryfy celne odisanie GA, koncesji taryfowych obejmujących obrót watości 10 mld dolarów USA z Annecy kwiecień miesięcy 13 taryfy celne 5000 koncesji taryfowych z orquay wrzesień miesięcy 38 taryfy celne 8700 koncesji taryfowych, obniżających oziom taryf z 1948 o 25% Genewska II styczeń miesięcy 26 taryfy, 2,5 mld dolarów USA redukcji rzyjęcie Jaonii taryf celnych Dillona wrzesień miesięcy 26 taryfy celne koncesje taryfowe warte 4,9 mld dolarów USA Kennedy'ego maj miesięcy 62 taryfy celne, duming koncesje taryfowe warte 40 mld dolarów USA okijska wrzesień miesięcy 102 taryfy celne, ograniczenia redukcje taryfowe obejmujące ozataryfowe, 300 mld dolarów "orozumienia ramowe" Urugwajska Z Ad-Dauhy (Katarska) wrzesień miesięcy 123 listoad 2001? 141 taryfy celne, ograniczenia ozataryfowe, zasady handlu, usługi, własność intelektualna, rozstrzyganie sorów, tekstylia, rolnictwo, stworzenie WO itd. taryfy celne, ograniczenia ozataryfowe, rolnictwo, standardy BHP, ochrona środowiska, zasady konkurencji, inwestycje, rzejrzystość, atenty itd. utworzenie Światowej Organizacji Handlu, odwyższenie rangi negocjacji handlowych, zasadnicza obniżka stawek celnych (ok. 40%) i subsydiów rolnych, odisanie orozumienia o wolnym handlu tekstyliami z krajów rozwijających się i rozszerzeniu raw własności intelektualnej (RIPS) runda nie została zakończona 35

36 Zasady GA Zasada niedyskryminacji (Klauzula Najwyższego Urzywilejowania, KNU) art. I GA członkowie GA muszą być jednakowo traktowani: każdy rzywilej handlowy rzyznany jakiemukolwiek krajowi członkowskiemu GA musi być automatycznie i niezwłocznie rzyznany wszystkim innym członkom GA Klauzula narodowa (art. III GA) wymaga, aby towary imortowane, o rzekroczeniu granicy i ołaceniu cła były tak samo traktowane jak odobne rodukty krajowe Zasada wzajemności (korzyści i ustęstw) winna być rzestrzegana w czasie rund negocjacji oraz odczas rzystęowania do GA; od lat 70-tych: kraje rozwijające się zostały formalnie zwolnione z udzielania równorzędnych koncesji W założeniu cła są głównym instrumentem olityki handlowej Zasada uczciwej konkurencji zasady rzeciwdziałania nieuczciwej olityce handlowej (zakaz stosowania nieuczciwego dumingu it.) Wszystkie srawy sorne dotyczące zasad GA winny być rozwiązane na drodze konsultacji (lub w oarciu o zalecenia gru eksertów) 36

37 Podnoszenie ceł w sytuacjach wyjątkowych Art. 28: zmiana listy zobowiązań krajów członkowskich notyfikacja, negocjacje, rekomensata Art. 25 zwolnienia ze zobowiązań Układu Ogólnego Art. 20 i 21 naruszenie orządku ublicznego, ochrona zdrowia lub bezieczeństwa narodowego Art. 13 i 28 równoważenie bilansu łatniczego Art. 6 nieuczciwy duming lub subwencjonowany eksort 37

38 GAS Układ Ogólny w srawie Handlu Usługami (ang. General Agreement on rade in Services, GAS) jest wielostronnym orozumieniem ustanawiającym rawno-traktatowe ramy międzynarodowego handlu usługami. Stanowi, obok Układu ogólnego w srawie taryf celnych i handlu (GA) oraz Porozumienia w srawie handlowych asektów raw własności intelektualnej (RIPS) integralną część orozumienia odisanego na zakończenie cyklu negocjacji handlowych tzw. Rundy Urugwajskiej ( ), w wyniku której owstała Światowa Organizacja Handlu WO. 38

39 Zasady GAS Bezwarunkowe zobowiązania: Przejrzystość Członkowie mają obowiązek informowania siebie nawzajem o wszystkich stosowanych środkach mających wływ na handel usługami, orzez ublikowanie informacji na ich temat, notyfikowanie regulacji rawnych mających wływ na handel usługami do WO, utrzymywanie unktów informacyjnych i rzerowadzanie rzeglądów. Klauzula najwyższego urzywilejowania KNU Niedyskryminacja Członkowie GAS muszą traktować usługi i usługodawców z terytorium oszczególnych członków jednakowo korzystnie. Każdy członek GAS stworzył listę zobowiązań szczegółowych obejmującą te sektory, w których zobowiązuje się do zaewnienia innym członkom GAS dostęu do rynku (MA- Market Access) i traktowania narodowego (N National reatment). W każdym sektorze członek GAS może wisać ograniczenia w MA i N, które wynikają z rawa danego członka GAS i wływają na świadczenie usług. 39

40 Dostę do rynku Artykuł XVI GAS wyszczególnia 6 rodzajów środków, które owinny zostać wisane na listę zobowiązań w sektorach, w których taki środek został wrowadzony rawem krajowym w zakresie dostęu do rynku. Środki te definiowane są jako: (a) ograniczenia liczby usługodawców, czy to w ostaci kontyngentów określonych liczbowo, monoolów, wyłącznych usługodawców, czy też wymogów wykonania testu otrzeb ekonomicznych; (b) ograniczenia całkowitej wartości transakcji usługowych albo aktywów w ostaci kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu otrzeb ekonomicznych; (c) ograniczenia całkowitej ilości transakcji usługowych lub całkowitej wielkości roduktu wyrażonego w formie określonych liczbowo jednostek, kontyngentów lub wymogów wykonania testu otrzeb ekonomicznych; (d) ograniczenia w ostaci kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu otrzeb ekonomicznych, całkowitej liczby osób fizycznych, które mogą być zatrudnione w danym sektorze usług albo które może zatrudnić dany usługodawca oraz które są konieczne dla i bezośrednio związane ze świadczeniem usług; (e) środki, które ograniczają lub wymagają szczególnego rodzaju odmiotowości rawnej lub wsólnego rzedsięwzięcia, za omocą którego usługodawca może świadczyć usługę; oraz (f) ograniczenia nałożone na udział kaitału zagranicznego w ostaci górnego rogu udziału rocentowego zagranicznych odmiotów albo całkowitej wartości indywidualnego czy też łączonego wkładu zagranicznego. 40

41 Sosoby świadczenia usług Sosób 1 (ang. Mode 1) - Świadczenie transgraniczne (ang. Cross-border suly) Świadczenie usług bez rzemieszczania się usługodawcy i usługobiorcy. Jedynie sama usługa rzekracza granice aństw. N. udzielanie orad rawnych z zagranicy za omocą telefonu, faksu lub Internetu, udział w koresondencyjnym kursie edukacyjnym organizowanym rzez szkołę znajdującą się w innym kraju, itd. Sosób 2 (ang. Mode 2) - Konsumcja za granicą (ang. Consumtion abroad) Usługobiorca rzemieszcza się do kraju usługodawcy. N. wyjazd acjenta do kraju, gdzie rzerowadzona zostanie oeracja medyczna, wyjazd na zagraniczne studia, wyjazd za granicę w celach turystycznych. Sosób 3 (ang. Mode 3 ) - Obecność handlowa (ang. Commercial resence) Zagraniczny usługodawca może w celu wykonywania usługi utworzyć w innym kraju rzedstawicielstwo, oddział, rzedsiębiorstwo odległe (n. oddział banku). Sosób 4 (ang. Mode 4) - Przeływ osób fizycznych (ang. Movement of natural ersons) Zagraniczne osoby fizyczne, w celu realizacji konkretnej usługi, rzebywają tymczasowo na terenie kraju, w którym znajduje się konsument tej usługi. N. realizacja umowy o świadczeniu usług architektonicznych, czasowe zatrudnienie wykwalifikowanego secjalisty rzez oddział zagranicznego 41 banku.

42 Koniec części handlowej