ZAWARTOŚĆ MIKROSKŁADNIKÓW W SUROWCACH WYBRANYCH GATUNKÓW ROŚLIN ZIELARSKICH Z UPRAW EKOLOGICZNYCH. Wstęp

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ZAWARTOŚĆ MIKROSKŁADNIKÓW W SUROWCACH WYBRANYCH GATUNKÓW ROŚLIN ZIELARSKICH Z UPRAW EKOLOGICZNYCH. Wstęp"

Barbara Kulesza
7 lat temu
Przeglądów:

1 Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII (27) ANNA GOLCZ 1, KATARZYNA SEIDLER-ŁOŻYKOWSKA 2, ELŻBIETA KOZIK 1, ELŻBIETA MIELOSZYK 1 ZAWARTOŚĆ MIKROSKŁADNIKÓW W SUROWCACH WYBRANYCH GATUNKÓW ROŚLIN ZIELARSKICH Z UPRAW EKOLOGICZNYCH Z 1 Katedry Nawożenia Roślin Ogrodniczych Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu oraz z 2 Instytutu Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu ABSTRACT. The content of the selected microelements in basil, savory and marjoram from organic cultivations depended on the species, locality and the year of cultivation. The greatest amount of iron was accumulated by marjoram, while the greatest amounts of manganese and zinc were shown by basil. Key words: microelements, basil, savory, marjoram, organic cultivation Wstęp Liczba gospodarstw ekologicznych w Polsce systematycznie się zwiększa, a w 25 roku, w systemie kontroli i certyfikacji, zarejestrowano ich dwukrotnie więcej niż w roku poprzednim (Metera 26). Obecne przepisy Unii Europejskiej wydatnie wspierają wszelkie działania ekstensyfikujące gospodarkę rolną, w tym gospodarstwa ekologiczne (Szoszkiewicz 26). Oprócz upraw roślin rolniczych, warzywnych i sadowniczych zwiększa się również areał upraw zielarskich w systemie ekologicznym. Gospodarstwa ekologiczne, wybrane do niniejszych badań z różnych rejonów Polski, są tego dowodem, natomiast cel pracy stanowi jeden z elementów oceny jakości surowców zielarskich z tych gospodarstw. Celem badań było określenie zawartości żelaza, manganu, miedzi i cynku w trzech gatunkach roślin zielarskich z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), uzyskanych z upraw ekologicznych. Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 27 PL ISSN

2 478 A. Golcz, K. Seidler-Łożykowska, E. Kozik, E. Mieloszyk Materiał i metody Badania przeprowadzono w latach 25-26, na polach czterech gospodarstw ekologicznych województw: wielkopolskiego (Plewiska), dolnośląskiego (Jary, Wiry) i lubuskiego (Słońsk). W doświadczeniach uprawowych, założonych metodą bloków losowanych, w trzech powtórzeniach, wielkość pojedynczego poletka wynosiła 1 m 2. Badanymi gatunkami były: bazylia pospolita (Ocimum basilicum L.) odmiana Kasia, cząber ogrodowy (Satureja hortensis L.) odmiana Saturn i majeranek ogrodowy (Origanum majorana L.) odmiana Miraż. Nasiona wysiewano bezpośrednio na miejsce stałe, w ilości odpowiadającej zalecanym normom wysiewu. We wszystkich doświadczeniach nie stosowano nawożenia mineralnego, a uprawę gleby, nawożenie organiczne, zabiegi pielęgnacyjne i ochronę roślin przeprowadzono metodami dozwolonymi w gospodarstwach ekologicznych. Materiał roślinny do analiz chemicznych zbierano ręcznie, na początku kwitnienia, z powierzchni 1 m 2 na każdym poletku. Surowiec po wysuszeniu w temperaturze 35 C i zhomogenizowaniu, poddano mineralizacji w mieszaninie kwasów azotowego i nadchlorowego (v:v = 3:1). Następnie w roztworach oznaczono ogólne zawartości żelaza, manganu, miedzi i cynku metodą absorpcji atomowej spektrofotometrem AAS 3 firmy Zeiss (Nowosielski 1988). Wyniki i dyskusja Zawartość żelaza, manganu, miedzi i cynku w surowcach zielarskich była uzależniona od badanego gatunku oraz miejsca i roku uprawy (tab. 1, ryc. 1). Analizowane rośliny odznaczały się dużą zawartością żelaza, która mieściła się w granicach 163,2-853,8 mg kg -1 s.m., przy czym największą jego ilość, średnio 587,7 mg kg -1 s.m., stwierdzono w majeranku. Poziom żelaza w majeranku oznaczony przez Bulińskiego i Błoniarz (1995) był większy i wynosił 137,5 mg kg -1 s.m. O znacznym gromadzeniu żelaza w zielu majeranku informują także prace Kluczyńskiej (21) i Kołodziej (1992). Spośród badanych gatunków największe zawartości manganu, miedzi i cynku oznaczono w bazylii. W zielu cząbru i majeranku zawartości manganu i miedzi były zbliżone i w porównaniu z bazylią o około 1,5 razy mniejsze. Natomiast, podobnie jak w badaniach Bulińskiego i Błoniarz (1995), cząber zawierał więcej cynku niż majeranek. Analizując zakresy zawartości badanych mikroskładników, w poszczególnych gatunkach uprawianych roślin i latach badań, należy podkreślić znaczne zróżnicowanie wyników. W surowcach pochodzących z różnych miejscowości zawartość manganu wynosiła 11,-446,2 mg kg -1, miedzi 7,2-19,7 mg kg -1, a cynku 3,6-19,8 mg kg -1 suchej masy. Suchorska-Orłowska i in. (26) zwracają uwagę, że ilość mikroskładników w surowcach zielarskich charakteryzuje się znaczną zmiennością, wynikającą z fazy rozwojowej oraz gatunku i części analizowanej rośliny. Zawartości mikroskładników w badanych gatunkach były uwarunkowane także miejscem ich uprawy (ryc. 1). Wszystkie rośliny uprawiane w Plewiskach odznaczały się dużą zawartością żelaza i manganu. Bazylia i cząber, zebrane w Jarach, zawierały w stosunku do roślin z innych gospodarstw ekologicznych najmniej żelaza, lecz więcej

3 Zawartość mikroskładników w surowcach wybranych gatunków Tabela 1 Zakresy i średnie zawartości mikroskładników w surowcach wybranych roślin zielarskich z upraw ekologicznych Range and s of microelements content in the raw material of the selected medicinal plants from organic cultivation Gatunek Species Bazylia Sweet basil Cząber Savory Majeranek Marjoram Rok uprawy Year of cultivation ,2-725,2 (519,2) ,2-461,6 (358,6) ,3-798,4 (56,8) ,6-523,7 (398,8) ,5-853,8 (743,8) 26 3,1-499,5 (431,7) Fe Mn Cu Zn mg kg -1 s.m. mg kg -1 d.m. 25,9-334,5 (176,9) 26,3-446,2 (174,5) 12,3-18,2 (15,3) 1,3-19,7 (15,8) 56,9-13,4 (78,1) 57,-19,8 (81,8) 438,9 175,7 15,6 8, 2,4-236, (114,6) 17,3-248, (115,1) 9,5-13,3 (11,7) 7,2-12,5 (1,5) 36,7-81,6 (59,7) 3,9-92,7 (57,1) 452,8 114,9 11,1 58,4 24,3-273,7 (117,) 11,-356,8 (128,3) 1,3-12,5 (11,) 8,6-11,3 (9,8) 39,8-6,5 (47,1) 3,6-75, (47,2) 587,7 122,6 1,4 47,2 cynku i miedzi. Natomiast zawartości manganu oznaczone w roślinach zebranych w Słońsku i Jarach były wielokrotnie mniejsze niż w tych, które uprawiano w Plewiskach. Tak duża różnica w zawartości mikroskładników w analizowanych roślinach z poszczególnych gospodarstw może być związana z typem gleby, składem granulometrycznym, zawartością substancji organicznej, odczynem, rodzajem nawożenia i warunkami pogodowymi, co znajduje potwierdzenie w badaniach Mirosławskiego i in. (1995), Wierzchowskiej-Renke i in. (1996) oraz Kołodziej (2). Mimo że surowce zielarskie są stosowane jako przyprawy w niewielkich ilościach, to występujące w nich często duże zawartości mikroskładników stanowią cenne ich źródło w codziennej diecie człowieka.

4 48 A. Golcz, K. Seidler-Łożykowska, E. Kozik, E. Mieloszyk mg Fe kg -1 s.m. mg Fe kg -1 d.m mg Mn kg -1 s.m. mg Mn kg -1 d.m mg Cu kg -1 s.m. mg Cu kg -1 d.m mg Zn kg -1 s.m. mg Zn kg -1 d.m bazylia basil, cząber savory, majeranek marjoram Ryc. 1. Średnie zawartości mikroskładników w surowcach wybranych roślin zielarskich z upraw ekologicznych przeprowadzonych w czterech miejscowościach Fig. 1. Mean content of microelements in the raw material of the selected medicinal plants from four locations of organic cultivation Wnioski 1. Zawartość mikroskładników w surowcach zielarskich z upraw ekologicznych była modyfikowana przez miejsce i rok uprawy. 2. Najwięcej żelaza zawierał majeranek, a manganu, miedzi i cynku bazylia. Literatura Buliński R., Błoniarz J. (1995): Badania zawartości niektórych pierwiastków śladowych w przyprawach roślinnych i preparatach przyprawowych. Bromatol. Chem. Toksykol. 28, 2: Kluczyńska D. (21): Majeranek jego skład chemiczny i zastosowanie. Wiad. Zielar. 12: Kołodziej B. (1992): Surowce zielarskie bogatym źródłem substancji mineralnych. Cz. II. Mikroelementy. Wiad. Ziel. 8: 6-7. Kołodziej B. (2): Zawartość niektórych mikroelementów w roślinach kozieradki pospolitej w zależności od pochodzenia nasion, warunków glebowych i terminu siewu. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 471: Matera D. (26): Organic Farming in Poland: Update July 25. Country Reports. europe. net. Mirosławski J., Wiechuła D., Kwapuliński J., Rochel R., Loska K., Ciba J. (1995): Występowanie Pb, Cd, Cu, Mn, Ni, Co i Cr w wybranych gatunkach roślin leczniczych na terenie Polski. Bromatol. Chem. Toksykol. 28, 4:

5 Zawartość mikroskładników w surowcach wybranych gatunków Nowosielski O. (1988): Zasady opracowywania zaleceń nawozowych w ogrodnictwie. PWRiL, Warszawa. Suchorska-Orłowska J., Jadczak D., Brzostowska-Żelechowska D. (26): Zawartość niektórych mikroelementów w wybranych gatunkach ziół. Folia Hortic. Supl. 2: Szoszkiewicz J. (26): Ekologiczne aspekty rolnictwa. W: Kompendium wiedzy o ekologii. Red. J. Strzałko, T. Mossor-Pietraszewska. PWN, Warszawa: Wierzchowska-Renke K., Zobel A.M., Głowniak K. (1996): Biopierwiastki w wybranych gatunkach roślin leczniczych z rodziny Umbelliferae. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 434: THE MICROELEMENTS CONTENT IN THE RAW MATERIAL OF THE SELECTED MEDICINAL PLANT SPECIES FROM ORGANIC CULTIVATION Summary The content of iron, manganese, copper and zinc was compared in the selected species of medicinal plants from Lamiaceae family originated from organic cultivations on the area of Poland. Independent of the locality and the year of cultivation, the greatest amount of iron was found in marjoram and the greatest amounts of copper and zinc were identified in basil. Medicinal plants grown in Plewiska contained high amounts of iron and manganese, while those grown in Słońsk and Wiry showed a significantly lower content of manganese.

Podobne dokumenty

Nauka Przyroda Technologie

Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-782 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Ogrodnictwo Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 29 Tom 3 Zeszyt 3 ANNA GOLCZ 1, KATARZYNA SEIDLER-ŁOŻYKOWSKA