WPŁYW NAWOŻENIA AZOTOWEGO NA TEMPO WZROSTU ROŚLIN I PLONOWANIE KALAFIORA BIAŁEGO, ZIELONEGO ORAZ ROMANESCO * Wstęp

Transkrypt

1 Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII (200) STANISŁAW CEBULA, ANDRZEJ KALISZ, EDWARD KUNICKI WPŁYW NAWOŻENIA AZOTOWEGO NA TEMPO WZROSTU ROŚLIN I PLONOWANIE KALAFIORA BIAŁEGO, ZIELONEGO ORAZ ROMANESCO * Z Katedry Warzywnictwa z Ekonomiką Ogrodnictwa Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie ABSTRACT. The effect of different rate of nitrogen fertilization on the course of growing stages and yielding of white, green, and romanesco cauliflower was examined. The size of nitrogen rates had no significant influence on the length of successive growing stages of plants as well as on the yielding level. However the differences among compared cultivars of cauliflower (white Planita F 1, green Trevi F 1, and romanesco Amfora F 1 ) were observed. Key words: cauliflower types, nitrogen fertilization, growth, yielding Wstęp Azot jest uznawany za jeden z najważniejszych czynników odpowiedzialnych za wysokość i jakość plonu roślin. W produkcji kalafiora, tworzącego dużą masę nadziemną liści i róż, w stosunkowo krótkim czasie, stosuje się wysoki poziom nawożenia azotowego, przedwegetacyjnego i pogłównego. Nie może on jednak przekraczać pewnej granicy, aby nie doprowadzić do pogorszenia jakości handlowej i konsumpcyjnej róż (Szwonek i Michalik 91). Niekorzystny jest również niedobór azotu, szczególnie w początkowej fazie wzrostu, może być bowiem powodem wytwarzania małych, guzikowatych róż, pozbawionych wartości handlowej. Wielu badaczy, zajmujących się tym problemem, poszukuje zależności pomiędzy wielkością dawki a produktywnością roślin (Boogaard i in. 9, Everaarts 2000, Kage i in. 2003, Rather i in. 99). Zdecydowana większość badań dotyczy najbardziej popularnej formy, jaką jest kalafior biały, spotyka się również doniesienia odnoszące się do kalafiora zielonego (Csizinszky 96). * Pracę wykonano w ramach projektu badawczego nr 3 P06R , finansowanego przez Komitet Badań Naukowych w latach Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 200 PL ISSN 0-8

2 434 S. Cebula, A. Kalisz, E. Kunicki W poszukiwaniu możliwości sterowania uprawą kalafiora, która zapewni ciągłość, równomierność i przedłużenie podaży róż (timing) na drodze stosowania różnych czynników agrotechnicznych (Fernandez i in. 2003, Cebula i in a), sięga się także do stosowania zróżnicowanego nawożenia azotem. Azot, szybko pobierany i przekształcany w związki budulcowe roślin, może wpływać na skrócenie lub wydłużenie czasu wejścia w plonowanie oraz kumulację zbiorów. Zagadnienie to jest mało znane i opisane w literaturze w odniesieniu zarówno do kalafiora białego, jak i zielonego oraz typu romanesco. Celem niniejszych badań było określenie wpływu zróżnicowanego poziomu nawożenia azotowego na przebieg faz rozwojowych i wysokość plonowania trzech form kalafiora. Materiał i metody Badania przeprowadzono w stacji doświadczalnej Akademii Rolniczej w Krakowie w latach Doświadczenie założone w czterech powtórzeniach obejmowało kalafior o różach białych (odmiana Planita F 1 ), zielonych ( Trevi F 1 ) i typu romanesco ( Amfora F 1 ), uprawiany na zbiór jesienny. Rozsadę kalafiora, przygotowaną w multipaletach o wielkości komórki mm (96 komórek na tacę), posadzono na pole w rozstawie 6,5 50 cm w trzeciej dekadzie czerwca. Obiektami doświadczenia były różne dawki nawożenia azotem wynoszące: 150 kg, 200 kg oraz. W nawożeniu przedwegetacyjnym, tuż przed wysadzeniem roślin, została zastosowana taka sama dawka dla wszystkich obiektów badawczych: 0 kg N ha -1 (saletrzak), natomiast zróżnicowano nawożenie pogłówne. Wyniosło ono 50, 0 i (saletra wapniowa), przy czym większe dawki azotu były dzielone po 50 kg (0 = 2 50 kg, 150 = 3 50 kg). Zasilanie azotem zastosowano w trzecim (wszystkie obiekty badawcze), piątym (pozostała część dawki ze 0 kg i druga ze 150 kg) i siódmym (ostatnia dawka ze 150 kg) tygodniu po posadzeniu roślin. W czasie wegetacji roślin rejestrowano poszczególne fazy rozwojowe kalafiora. Zbiory prowadzono systematycznie, co kilka dni, od końca sierpnia do października, szacując wielkość plonu ogólnego i handlowego, z uwzględnieniem masy i liczby róż. Zamieszczone na rycinie wyniki podano oddzielnie dla każdego z kolejnych lat badań, natomiast zestawione w tabeli jako średnią z trzech lat. Obliczenia statystyczne wyników wykonano posługując się metodą analizy wariancji na poziomie P = 0,95. Wyniki i dyskusja Analiza wyników, dotyczących związku zastosowanych dawek N i długości czterech faz rozwojowych u wszystkich form kalafiora, wskazuje na pewne prawidłowości (ryc. 1). Jedną z nich jest stwierdzenie braku tego związku w fazie I (najdłuższej ze wszystkich), trwającej od wysadzenia do początku wiązania róż. Widoczne jest jedynie zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi formami kalafiora. U zielonego etap ten trwał najdłużej, do 65 dni w 2004 roku. Także w fazie II, trwającej od początku wiązania róż

3 Wpływ nawożenia azotowego na tempo wzrostu roślin i plonowanie Dawka azotu N rate BIAŁY WHITE ROMANESCO ZIELONY GREEN Jun Jul Aug Sep Oct 2003 Dawka azotu N rate BIAŁY WHITE ROMANESCO ZIELONY GREEN Jun Jul Aug Sep Oct 2004 Dawka azotu N rate BIAŁY WHITE ROMANESCO ZIELONY GREEN Jun Jul Aug Sep Oct sadzenie początek wiązania róż planting beginning of curd formation początek zbiorów pełnia zbiorów first harvest full of harvests początek wiązania róż początek zbiorów beginning of curd formation first harvest pełnia zbiorów koniec zbiorów full of harvests last harvest Ryc. 1. Przebieg faz rozwojowych (liczba dni) trzech form kalafiora w latach Fig. 1. The course of growing stages (days) of three cauliflower types in the years

4 436 S. Cebula, A. Kalisz, E. Kunicki do początku zbiorów, zaobserwowano brak związku z dawką nawozów. Generalnie była ona najdłuższa u kalafiora zielonego, do dni w ostatnim roku we wszystkich wariantach nawożenia. Faza III, od początku zbiorów do ich pełni, była najkrótsza ze wszystkich. Najdłużej trwała w 2003 roku (do 18 dni u kalafiora zielonego oraz romanesco) i była o cztery dni dłuższa przy największej dawce nawożenia w porównaniu z pozostałymi. Ostatnia, IV faza, do końca zbiorów, była w dwóch pierwszych latach drugą co do długości po fazie pierwszej, przy czym w 2003 roku trwała najdłużej, osiągając u kalafiora zielonego aż 49 dni. W kilku przypadkach, szczególnie w dwóch pierwszych latach, można zauważyć skracanie jej długości w miarę zwiększania dawki azotu. Porównując trzy odmiany kalafiora, można stwierdzić, że najdłuższym okresem wegetacji we wszystkich latach charakteryzował się kalafior zielony Trevi F 1, a najkrótszym romanesco Amfora F 1 w dwóch latach. Wielkość dawki azotu nie miała istotnego wpływu na plon ogólny, u poszczególnych form kalafiora, wyrażony jako masa róż (tab. 1). Kalafior biały i zielony nie różnił się między sobą plonowaniem, oscylującym od 28,23 do 31,25 t ha -1, natomiast odbiegał od nich znacząco romanesco z plonem wyraźnie mniejszym, sięgającym maksymalnie poziomu 23,18 t ha -1. Podobne zależności wykazano również dla plonu handlowego, który był jedynie na nieco niższym poziomie. Liczba zebranych róż kalafiora nie zależała w zasadzie statystycznie istotnie od dawki stosowanego nawożenia azotowego. Była jednak zauważalnie większa u kalafiora zielonego w relacji do dwóch pozostałych. Dosyć trudno jest wytłumaczyć brak powiązania pomiędzy wielkością nawożenia a trwaniem poszczególnych faz rozwojowych. W okresie zbiorów zaobserwowano pojedyncze przypadki, mogące wskazywać na opóźniający wpływ większego nawożenia Tabela 1 Plon ogólny i handlowy róż trzech form kalafiora (średnie z lat ) Total and commercial yield of three cauliflower types (means from the years ) Forma kalafiora Types of cauliflower Biały White Nawożenie azotowe Nitrogen fertilization (kg N ha -1 ) Zielony 150 Green Romanesco Plon ogólny Total yield Plon handlowy Commercial yield t ha -1 szt. ha -1 pcs ha -1 t ha -1 szt. ha -1 pcs ha -1 29,42 bc 31, 25 c 28,55 bc 28,23 b 29,6 bc 29,2 bc 21,85 a 23,18 a 20,39 a bc ab a 2 33 d 2 98 d 2 0 d bc c abc 29,03 cd 31,08 d 28, 44 cd 28,03 c 29,49 cd 28,99 cd 20,88 ab 22,48 b,50 a b ab a c c c ab ab 20 3 a Wartości oznaczone tymi samymi literami nie różnią się statystycznie na poziomie P = 0,95. Values marked with the same letters do not differ significantly at the P = 0.95.

5 Wpływ nawożenia azotowego na tempo wzrostu roślin i plonowanie azotem na czas osiągnięcia dojrzałości handlowej, a równocześnie na przyspieszenie i skrócenie całego okresu zbioru róż. Również brak istotnego oddziaływania na wielkość plonu wydaje się wskazywać na to, że zróżnicowanie dawki azotu nie było na tyle duże, aby wywołać znaczące zmiany w tym względzie. Uzyskane wyniki mogą sugerować, że stosowanie większych dawek azotu nie jest uzasadnione, zaś mniejsze mogą być korzystniejsze, zarówno w aspekcie ekonomicznym, jak i oddziaływania na środowisko naturalne (Neeteson i Carton 2001). Natomiast różnice wykazane pomiędzy porównywanymi formami kalafiora, uwarunkowane zapewne genetycznie, wskazują na wyraźnie dłuższy okres wegetacji kalafiora zielonego odmiany Trevi F 1 w porównaniu z białym Planita F 1, a zwłaszcza romanesco Amfora F 1. Interesujący jest fakt, że kalafior zielony osiągnął poziom plonowania porównywalny z białym, co może być ważną informacją dla producentów tego gatunku. Natomiast romanesco, tworzący delikatne i mniejsze róże, osiągnął zdecydowanie mniejsze plony. Poziom plonowania trzech form kalafiora jest adekwatny do wcześniejszych prac autorów niniejszej publikacji (Cebula i in b). Wnioski 1. Nie wykazano znaczącego wpływu zróżnicowanych dawek nawożenia azotowego na przebieg faz rozwojowych zarówno u kalafiora białego, zielonego, jak i romanesco. Natomiast zaobserwowano, że najdłuższym okresem wegetacji we wszystkich latach charakteryzował się kalafior zielony odmiany Trevi F 1, krótszym biały Planita F 1, a najkrótszym romanesco Amfora F Wielkość dawki azotu nie miała również istotnego wpływu na plon ogólny i handlowy róż poszczególnych typów kalafiora. Kalafior zielony plonował na podobnym poziomie, jak biały, natomiast wyraźnie mniejszy plon wydały rośliny kalafiora romanesco. Literatura Boogaard R. van-den, Thorup Kristensen K. (9): Effects of nitrogen fertilization on growth and soil nitrogen depletion in cauliflower. Acta Agric. Scand., Sect. B, Soil and Plant Sci. 4, 3: Cebula S., Kalisz A., Kunicki E. (2005 a): The course of growth and yielding of white and green cauliflower cultivated in two terms for autumn production. Folia Hortic. 1, 1: Cebula S., Kalisz A., Kunicki E. (2005 b): Wpływ terminu uprawy na plonowanie i jakość handlową róż kalafiora białego, zielonego i romanesco. Zesz. Nauk. AR Wroc. 515, Roln. 86: Csizinszky A.A. (96): Optimum planting time, plant spacing, and nitrogen and potassium rates to maximize yield of green cauliflower. Hort Sci. 31, 6: Everaarts A.P. (2000): Nitrogen balance during growth of cauliflower. Sci. Hortic. 83: 3-4. Fernandez J.A., Franco J.A., Banon S., Ochoa J. (2003): Timing of cauliflower production in Southeast Spain. Acta Hortic. 60: 3-6. Kage H., Alt C., Stützel H. (2003): Aspects of nitrogen use efficiency of cauliflower II. Productivity and nitrogen partitioning as influenced by N supply. J. Agric. Sci. 1: 1-29.

6 438 S. Cebula, A. Kalisz, E. Kunicki Neeteson J.J, Carton O.T. (2001): The environmental impact of nitrogen in field vegetable production. Acta Hortic. 563: Rather K., Schenk M.K., Everaarts A.P., Vethman S. (99): Response of yield and quality of cauliflower varieties (Brassica oleracea var. botrytis) to nitrogen supply. J. Hortic. Sci. Biotechol. 4: Szwonek E., Michalik H. (91): Wpływ nawożenia azotowego na zawartość azotanów i witaminy C w kalafiorach. Biul. Warzywn. 3: 1-9. THE EFFECT OF NITROGEN FERTILIZATION ON THE COURSE OF GROWTH AND YIELDING OF WHITE, GREEN AND ROMANESCO CAULIFLOWER Summary The effect of different rates of nitrogen fertilization (150, 200 and ) on the course of growing stages and yield of white, green, and romanesco cauliflower was examined. The diverse of the nitrogen fertilization had no significant influence on the length of successive growing stages of the investigated cauliflower types. However, differences among them were observed, showing that green cauliflower Trevi F 1 had the longest period of development, shorter white type cv. Planita F 1, and the shortest romanesco type cv. Amfora F 1. The size of nitrogen rates had no significant influence on the total and commercial curd yields of all the investigated cauliflower types. The green cauliflower produced the yield at a similar level as the white one, however, romanesco cauliflower at a considerably lower level.