Filozofia, Historia, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza

Transkrypt

1 Filozofia, Historia, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza

2 Plan wykładu 1 Krytyka nauk w Rozprawie o metodzie 2 Zasady metody Kryteria prawdziwości 3 Rola argumentów sceptycznych Argumenty sceptyczne 4 Istnieje rzecz myśląca Istnieje prawdomówny Bóg Istnieje materia 5

3 Krytyka nauk W Rozprawie o metodzie Kartezjusz poddaje krytyce trzy dyscypliny wiedzy: teologię - za brak racjonalnych podstaw, matematykę - za brak szerszego teoretycznego wykorzystania i filozofię - za brak metody sprawdzania twierdzeń. Wszystkim dyscyplinom naukowym brakuje - zdaniem Kartezjusza - pewnego i ostatecznego ugruntowania. Dopóki takiego nie odszukamy, to dyscypliny te nie będą nauką w ścisłym tego słowa znaczeniu.

4 Rola matematyki Matematyka jest: wzorcem dla metody każdej innej dyscypliny wiedzy, dyscypliną naukową, dla której powinniśmy znaleźć szersze teoretyczne zastosowanie - przede wszystkim w badaniu świata przyrody, opisie ruchu.

5 Zadanie filozofii Zadaniem filozofii jest: Ustalenie ostatecznych fundamentów wszelkiej wiedzy naukowej; sformułowanie zasad uniwersalnej metody wzorowanej na metodzie stosowanej w matematyce.

6 Zasady metody Kryteria prawdziwości Cztery zasady uniwersalnej metody sformułowane w Rozprawie o metodzie : 1 Nie przyjmować nigdy żadnej rzeczy za prawdziwą, zanim jej nie poznam z całą oczywistością jako takiej: to znaczy unikać starannie pośpiechu i uprzedzeń i nie obejmować swoim sądem niczego poza tym, co się przedstawi memu umysłowi tak jasno i wyraźnie, iż nie miałbym żadnego powodu podania tego w wątpliwość. 2 Podzielić każde z rozpatrywanych zagadnień na tyle cząstek, na ile się da i ile będzie tego wymagać lepsze rozwiązenie. 3 Prowadzić myśli po porządku, zaczynając od przedmiotów najprostszych i najłątwiejszych do poznania, aby następnie wznosić się pomału, jak gdyby po stopniach, aż do poznania bardziej złożonych.(...) 4 Czynić wszędzie wyszczególnienia tak dokładne i przeglądy tak ogólne, abym był pewny, iż nic nie opuściłem.

7 Kryteria prawdziwości Zasady metody Kryteria prawdziwości Za prawdziwe możemy uznać tylko to, co jest jasne i wyraźne. Jasne i wyraźne będzie: to, co zostanie poparte dowodem; to, co możemy intuicyjnie poznać z całą oczywistością.

8 Rola argumentów sceptycznych Argumenty sceptyczne Rola argumentów sceptycznych w filozofii Kartezjusza Wiedza, której szuka Kartezjusz, ma być odporna na wszelkiego rodzaju argumentację sceptyczną - wiedza ex definitione jest poznaniem pewnym i oczywistym. Kartezjusz rozpoczyna od argumentów sceptycznych, ponieważ, jeśli je pokona, to pokaże, że jego teoria nie będzie mogła zostać zakwestionowana. Sceptycyzm Kartezjusza ma zatem charakter metodyczny.

9 Idee pochodzące od zmysłów Rola argumentów sceptycznych Argumenty sceptyczne Zmysły czasami nas mylą - poznania pochodzące od zmysłów nie mogą być zatem fundamentem wiedzy pewnej.

10 Idee pochodzące od zmysłów Rola argumentów sceptycznych Argumenty sceptyczne Zmysły czasami nas mylą - poznania pochodzące od zmysłów nie mogą być zatem fundamentem wiedzy pewnej. Wniosek - poznanie przedmiotu przy pomocy zmysłów nie jest ostateczną podstawą do uznania jego własności za prawdziwe, ani nawet tego, że przedmiot ten istnieje.

11 Sen a jawa Krytyka nauk w Rozprawie o metodzie Rola argumentów sceptycznych Argumenty sceptyczne Nie mamy żadnych podstaw do odróżnienia jawy od snu - idee, które powstają np. dzięki świadomości własnego ciała, także nie muszą być prawdziwe. Możemy jednak nadal ufać matematyce, bo niezależnie od tego, czy ktoś śni, czy nie, to = 4.

12 Demon Zwodziciel Krytyka nauk w Rozprawie o metodzie Rola argumentów sceptycznych Argumenty sceptyczne Gdy jesteśmy czegoś pewni, tam działać może zły demon wprowadzający nas w błąd: gdy sądzimy na przykład, że = 4, to właśnie wtedy działa ów demon, bo tak naprawdę = 3,14.

13 Demon Zwodziciel Krytyka nauk w Rozprawie o metodzie Rola argumentów sceptycznych Argumenty sceptyczne Gdy jesteśmy czegoś pewni, tam działać może zły demon wprowadzający nas w błąd: gdy sądzimy na przykład, że = 4, to właśnie wtedy działa ów demon, bo tak naprawdę = 3,14. Argument Demona Zwodziciela ostatecznie pozbawia nas nadziei na to, że cokolwiek możemy wiedzieć. Teraz już nawet twierdzenia matematyczne przestają być pewne.

14 Rola argumentów sceptycznych Argumenty sceptyczne Podsumowanie argumentów sceptycznych Brak kryterium pozwalającego wskazać idee prawdziwe, tzn. takie, którym odpowiadają realne przedmioty. Brak nam także ostatecznie kryterium prawdy stosowanego w naukach matematycznych - dowodliwości.

15 Punkt wyjścia Krytyka nauk w Rozprawie o metodzie Istnieje rzecz myśląca Istnieje prawdomówny Bóg Istnieje materia W punkcie wyjścia Kartezjusz znajduje się w zupełnej próżni - nie ma podstaw, żeby uznać, że cokolwiek wie. Wydaje się być radykalnym sceptykiem, który postanowił raz na zawsze zawiesić możliwość powiedzienia czegokolwiek o rzeczywistości.

16 Cel Kartezjusza Krytyka nauk w Rozprawie o metodzie Istnieje rzecz myśląca Istnieje prawdomówny Bóg Istnieje materia Celem Kartezjusza jest osiągnięcie wiedzy pewnej - odpornej na radykalne argumenty sceptyczne. Sceptyczny punkt wyjścia należy pokonać nie naruszając jednak wartości argumentów sceptycznych, tzn. traktując je z najwyższą powagą.

17 Cogito ergo sum Krytyka nauk w Rozprawie o metodzie Istnieje rzecz myśląca Istnieje prawdomówny Bóg Istnieje materia Pierwszym pewnikiem, który opiera się wszelkiego rodzaju argumentom sceptycznym jest istnienie czegoś, co myśli: Ja myślę, ja istnieję - tego zakwetionować się nie da, ponieważ wszelka próba zakwestionowania nadal jest myśleniem, więc jest dowodem na istnienie czegoś, co myśli. Pojęcie rzeczy myślącej nie wymaga żadnego innego pojęcia, żeby uzasadnić jego prawdziwość. Jest to pojęcie jasne i wyraźne, prawda poznawana intuicyjnie.

18 Czy istnieje moje ciało? Istnieje rzecz myśląca Istnieje prawdomówny Bóg Istnieje materia Pierwszy pewnik dotyczy jedynie istnienia duszy - nadal nie wiemy nic o istnieniu bądź nie istnieniu przedmiotów wrażeń zmysłowych, ani o naszym własnym ciele.

19 Jeszcze raz o kryterium prawdy Istnieje rzecz myśląca Istnieje prawdomówny Bóg Istnieje materia Czy ktokolwiek z Państwa ma wątpliwości, czy istnieje jego ciało, albo czy istnieje biurko, które przed nim stoi?

20 Jeszcze raz o kryterium prawdy Istnieje rzecz myśląca Istnieje prawdomówny Bóg Istnieje materia Czy ktokolwiek z Państwa ma wątpliwości, czy istnieje jego ciało, albo czy istnieje biurko, które przed nim stoi? Przypuszczam, że NIE.

21 Jeszcze raz o kryterium prawdy Istnieje rzecz myśląca Istnieje prawdomówny Bóg Istnieje materia Czy ktokolwiek z Państwa ma wątpliwości, czy istnieje jego ciało, albo czy istnieje biurko, które przed nim stoi? Przypuszczam, że NIE. Kartezjusz szuka wiedzy absolutnie pewnej, odpornej na argumenty sceptyczne. Niestety argument Demona Zwodziciela nadal obowiązuje, więc nawet twierdzenia, które wydają nam się oczywiste, nie mogą być uznane za prawdziwe.

22 Istnieje prawdomówny Bóg Istnieje rzecz myśląca Istnieje prawdomówny Bóg Istnieje materia Jeśli chcemy pozbyć się Demona Zwodziciela, możemy spróbować udowodnić, że istnieje jego przeciwieństwo, które jego istnienie wyklucza. Przeciwieństwem złego Demona Zwodziciela będzie dobry Bóg. Dowód na istnienie Boga w systemie Kartezjusza może się opierać jedynie na treści idei Boga - tak jak dowód ontologiczny św. Anzelma. Dobry Bóg nie może nas okłamywać wtedy, gdy jesteśmy czegoś absolutnie pewni, tzn. gdy poznamy coś jasno i wyraźnie.

23 Istnieje rzecz rozciągła Istnieje rzecz myśląca Istnieje prawdomówny Bóg Istnieje materia Zgodnie z zasadą prawdomówności Boga: jeśli poznajemy jasno i wyraźnie, że istnieją przedmioty materialne, to one istnieją; to, co poznajemy w rzeczach materialnych jasno i wyraźnie, jest ich prawdziwą własnością - a jasno i wyraźnie w rzeczach materialnych ujmujemy to, co da się zmierzyć i policzyć.

24 Model wszelkiej wiedzy naukowej ma za wzór poznanie matematyczne - system dedukcyjny oparty na aksjomatach i pojęciach pierwotnych. Dokładnie tak ma być budowana każda dyscyplina naukowa. Dualizm materii i rzeczy myślącej: świat materialny i świat myśli są od siebie wzajemnie niezależne. Myśl może odpowiadać rzeczywistości dzięki temu, że istnieje Bóg, który jest prawdomówny.