Moduł 3. Wybrane zagadnienia etiologii i symptomatologii kryminalnej

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Moduł 3. Wybrane zagadnienia etiologii i symptomatologii kryminalnej"

Transkrypt

1 Autor: Sebastian Pich Moduł 3 Wybrane zagadnienia etiologii i symptomatologii kryminalnej Etiologia kryminalna koncentruje się na badaniu przyczyn przestępczości. Obejmuje ona także swoim badaniem uwarunkowania biologiczne, psychiczne i społeczne przestępczych i dewiacyjnych zachowań poszczególnych osób, dążąc do ustalenia indywidualnych czynników, które doprowadziły do niezgodnego z przepisami prawa lub normami społecznymi zachowania konkretnego człowieka. Etiologia stara się odpowiedzieć na pytanie: dlaczego człowiek stał się przestępcą, alkoholikiem, prostytutką. Przedmiotem badań będzie człowiek, czynniki kryminogenne. W paradygmacie kryminologii pozytywistycznej najczęściej dokonuje się podziału teorii przestępczości na trzy kierunki: biologiczny, psychologiczny oraz socjologiczny. Niektórzy z autorów uważają, że taki podział jest niesłuszny. Ich propozycja to połączenie kierunków biologicznego i psychologicznego w jeden kierunek biopsychologiczny. Argumentacja przestawiona przez autorów jest przekonująca. Uważają oni mianowicie, że cechy jednostki biologiczne i psychologiczne są ze sobą ściśle powiązane, a cechy biologiczne stanowią bazę, z której wynikają cechy psychiczne człowieka. Istnieje jednak wiele teorii, które odwołują się wyłącznie do cech natury somatycznej i łączenie ich z kierunkiem psychologicznym nie wydaje się dobrym rozwiązaniem. Kierunek biologiczny Najważniejszą myślą wszystkich biologicznych teorii przestępczości jest przekonanie o tym, że za zachowanie przestępcze odpowiedzialne są właściwości określonych struktur biologicznych organizmu. Nowy powiew teorii w kierunku biologicznym przyniosły odkrycia z biologii i medycyny. Chodzi zwłaszcza o koncepcję dziedziczenia skłonności do zachowań aspołecznych, zaburzenia struktury chromosomów oraz koncepcje odwołujące się do zaburzeń centralnego i obwodowego układu nerwowego 1. 1 R. Parol, Etiologia przestępczości paradygmaty i teorie, [w:] A. Jaworska, Kryminologia i kara kryminalna. Wybrane zagadnienia, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2008, s edu.cossw.pl strona 1

2 Kierunek psychologiczny Założeniem tego kierunku jest wyjaśnianie zawiązków zachodzących pomiędzy rozmaitymi zmiennymi psychologicznymi a zachowaniami przestępczymi. Przy dokonywaniu analizy dorobku naukowego tego kierunku okazuje się, że ma on wiele do zaproponowania badaczowi chcącemu zapoznać się z psychologicznymi mechanizmami etiologii zachowań przestępczych. Najczęściej do psychologicznych czynników warunkujących przestępczość zalicza się: ograniczoną sprawność umysłową, zaburzenia psychotyczne, zaburzenia psychonerwicowe, określone cechy osobowości, np. agresywność czy zewnątrzsterowność, lub całą osobowość (mówi się wówczas o osobowości przestępczej, psychopatycznej lub socjopatycznej) 2. Kierunek socjologiczny Kierunkiem poszukiwań źródeł przestępczości badaczy o orientacji socjologicznej jest środowisko zewnętrzne. Poglądy badaczy o przekonaniach socjologicznych są wewnętrznie zróżnicowane, co powoduje różnorodność teorii kryminologicznych. E. Bielicki proponuje nawet, aby niektóre z nich nazywać nie tyle teoriami socjologicznymi, ile psychospołecznymi, łączą one bowiem szeroko rozumiane procesy społeczne z procesami psychicznymi zachodzącymi w jednostce 3. Teorie strukturalne Ujęcie strukturalne problematyki przestępczości źródeł tego typu zachowań poszukuje bezpośrednio w strukturze społecznej. Wśród tego typu koncepcji na szczególną uwagę zasługuje teoria anomii R. Mertona. Koncepcja dewiacji wskazanego autora uchodzi za jedną z najpopularniejszych teorii kryminologicznych o której J. H. Turner pisze tak: Przypuszczalnie żaden szkic teoretyczny naszego stulecia nie stał się zaczynem takiej liczby badań i komentarzy teoretycznych jak ten. Koncepcję R. Mertona powszechnie uważa się za twórcze rozwinięcie teorii E. Durkheima, który wprowadził do użytku termin anomii, przez który rozumiał stan społeczeństwa, powstający wtedy, gdy normy społeczne ulegają osłabieniu lub są ze sobą sprzeczne, stając się na skutek tego niezdolne do regulowania zachowania się jednostek i utrzymywania równowagi społecznej; w skrajnym przypadku anomia prowadzi do rozkładu całego systemu norm społecznych, a w konsekwencji do rozpadu więzi społecznych. Genezę przestępczości E. Durkheim upatrywał w strukturze społecznej. Jednostka, zdaniem uczonego, nigdy nie jest zaspokojona w swych dążeniach. Im kto więcej ma tym więcej chce, ponieważ otrzymane nagrody jedynie stymulują, zamiast zaspokajać potrzeby. Granice tym dążeniom 2 Tamże, s R. Parol, Etiologia przestępczości paradygmaty i teorie, [w:] A. Jaworska, Kryminologia i kara kryminalna. Wybrane zagadnienia, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2008, s. 78 edu.cossw.pl strona 2

3 indywidualnym może wyznaczyć jedynie zewnętrzna kontrola ze strony społeczeństwa. W prawidłowo funkcjonującym społeczeństwie kontrola społeczna sprawia, że każdy uświadamia sobie swoje możliwości awansu i odpowiednio reguluje poziom aspiracji. W okresie gwałtownych zmian społecznych, głównie o charakterze ekonomicznym gwałtowny wzrost lub recesja, następuje załamanie się kontroli społecznej, wskutek czego jednostka nie czuje się już związana w swych dążeniach istniejącym systemem norm. Sytuacja ta sprzyja wzrostowi różnorodnych zachowań dewiacyjnych 4. W teorii R. Mertona szczególne miejsce zajmują dwa pojęcia: struktura społeczna i struktura kulturowa. Struktura społeczna to (...) zorganizowany zespół społecznych zależności, w które uwikłani są w różny sposób członkowie społeczeństwa lub grupy. W przypadku struktury kulturowej R. Merton wyróżnia dwa istotne jego zdaniem elementy. Pierwszy z nich to kulturowo zdefiniowane cele, tzn. rzeczy warte zabiegów, a dokładniej mówiąc cele dominujące, które stanowią układ odniesienia aspiracji, z różnym natężeniem angażując emocje i znaczenie. Drugi z elementów struktury kulturowej to usankcjonowane środki służące do realizacji kulturowo określonych celów. Cele kulturowe informują jednostki funkcjonujące w danym społeczeństwie o tym, czego powinno się chcieć, do czego powinno się zmierzać. Natomiast usankcjonowane środki to nic innego, jak dopuszczalne przez normy instytucjonalne sposoby realizowania obranych celów. Społeczeństwo, które funkcjonuje właściwie, zachowuje równowagę pomiędzy celami kulturowymi a instytucjonalnymi środkami służącymi do ich realizacji. Zdaniem R. Mertona, struktura społeczna odgrywa ważną rolę, ponieważ determinuje faktyczne możliwości realizacji kulturowo wyznaczonych celów, poprzez fakt, iż ludzie są ulokowani na rozmaitych jej poziomach. Równość szans w tym przypadku nie istnieje. Szczęściarze, którzy są ulokowani na wyższych szczeblach drabiny społecznej, są uprzywilejowani w tej rywalizacji. Natomiast pechowcy okupujący dolne pozycje owej społecznej hierarchii mają zdecydowanie mniejsze szanse na zrealizowanie celów wyznaczonych przez kulturę. R. Merton w takiej sytuacji dostrzega sprzeczność zachodzącą pomiędzy wymogami kulturowymi a strukturalnymi możliwościami ich realizacji w sposób konformistyczny 5. Według Mertona występuje pięć następujących sposobów przystosowania: 1) konformizm zachodzi wtedy gdy jednostka zinternalizowała co najmniej niektóre kulturowo określone cele i środki, a ponadto ma dostęp do społecznie akceptowanych sposobów osiągania tych celów i potrafi je skutecznie wykorzystać 6, 4 Dudek U., Jedrzejak K., Kaczmarek A., Mareriały pomocnicze do nauczania kryminologii, COSSW, Kalisz 1993, s R. Parol, Etiologia przestępczości paradygmaty i teorie, [w:] A. Jaworska, Kryminologia i kara kryminalna. Wybrane zagadnienia, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2008, s Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Arche, Gdańsk 2001, s.109 edu.cossw.pl strona 3

4 2) innowacja to dążenie do osiągania kulturowych celów przy wykorzystaniu nieinstytucjonalnych środków, tzn. nieetycznych lub sprzecznych z obowiązującymi w społeczeństwie normami. W takiej sytuacji zachodzi niepełna socjalizacja jednostki, jednak w konsekwencji aktywnie, czynnie adaptuje się ona do społeczeństwa, osiągając wyznaczone przez nie kulturowe cele 7, 3) rytualizm polega na rezygnacji lub obniżeniu poziomu aspiracji (celów) do osiągnięcia wyższej pozycji na tyle, że nie powoduje on już frustracji z powodu nie zrealizowanych zamiarów. Następuje tu sytuacja rezygnacji z kulturowo określonych celów przy jednoczesnej akceptacji środków zgodnych z zinstytucjonalizowanymi normami 8, 4) wycofanie się oznacza odrzucenie przez jednostkę wyznaczonych celów przez kulturę jak również instytucjonalnych środków służących do ich realizacji 9, 5) bunt polega na odrzuceniu celów i środków wyznaczonych przez kulturę i normy z jednoczesnym zastąpieniem ich nowymi celami i środkami 10. Teoria naznaczenia społecznego Edwina Lemerta Impulsem do rozwoju paradygmatu antynaturalistycznego według jej autora była koncepcja wyróżniająca dwie kategorie dewiacji: pierwotną i wtórną. Elementem różnicującym oba pojęcia jest rozdzielenie zjawisk społecznych i procesów psychicznych przed i po dopuszczeniu się przez jednostkę zachowania naruszającego normę. Dewiacją pierwotną w tym ujęciu jest sam fakt przekroczenia normy. Jednak ani fakt jej naruszenia, ani etiologia tego zdarzenia nie były dla przedstawicieli omawianej teorii zajmujące na gruncie naukowym. Zdecydowanie ciekawszym problemem dla E. Lemerta było to, co dzieje się już po zdarzeniu naruszającym normę, a konkretnie reakcja społeczna na tego rodzaju zdarzenie. Szczególnie interesował go problem konsekwencji tej reakcji dla jednostki uznanej za osobę naruszającą normę. Tak więc dewiacja wtórna to reakcja jednostki na społeczną reakcję wobec jej zachowania. E. Lemert pisze o dewiacji pierwotnej, że jest ona wieloprzyczynowa, powstaje na skutek różnych społecznych, kulturowych, psychologicznych i fizjologicznych faktów występujących bądź przypadkowo, bądź z określoną regularnością. Będąc oceniana jako negatywna ze społecznego punktu widzenia, dewiacja pierwotna ma jedynie marginalny wpływ na status i strukturę psychiczną osoby dewianta. Dewiacja wtórna, zdaniem twórcy omawianej teorii, jest silnie związana z kwestią odpowiedzi udzielanych przez ludzi na problemy kreowane przez społeczną reakcję na dewiację. Są to przede wszystkim problemy moralne związane z faktem stygmatyzacji, kar, segregacji i kontroli społecznej. 7 Bułat K., Czarniak P., Gorzelak A., Kryminologia, Oficyna, Kraków 2007, s Dudek U., Jedrzejak K., Kaczmarek A., Materiały pomocnicze do nauczania kryminologii, COSSW, Kalisz 1993, s Bułat K., Czarniak P., Gorzelak A., Kryminologia, Oficyna, Kraków 2007, s Dudek U., Jedrzejak K., Kaczmarek A., Materiały pomocnicze do nauczania kryminologii, COSSW, Kalisz 1993, s. 37 edu.cossw.pl strona 4

5 Stają się one centralnymi faktami egzystencji dla osób doświadczających ich, zmieniającymi strukturę psychiczną, tworzącymi specyficzną organizację ról społecznych i postaw wobec samego siebie. Życie i identyczność osoby będącej wtórnym dewiantem są zorganizowane wokół faktu dewiacji. Według E. Lemerta, konsekwencją istnienia i działania instytucji kontroli społecznej jest proces nadawania jednostkom widocznych oznak moralnej niższości. Przejawia się to nadawaniem etykiety dewianta, chorego umysłowo, alkoholika, zboczeńca, homoseksualisty, narkomana, bandyty, złodzieja, mordercy itp. Kiedy jednostka otrzymuje taki identyfikator, który do niej przylega, zaczyna działać mechanizm jaźni odzwierciedlonej. Proces ten rozpoczyna tworzenie i identyfikowanie się jednostki z cechami jej przypisanymi. Naznaczenie jednostki jako dewianta i traktowanie jej w ten sposób skutkuje więc tym, że zaczyna być przekonana o tym, że naprawdę nim jest, bo tak uznało jej otoczenie. Taki mechanizm etiologii dewiacji E. Lemert nazywa statusem przypisanym, a nie osiągniętym przez jednostkę w procesie jej społecznego naznaczenia 11. Teoria uczenia się zachowań przestępnych Edwin Sutherland autor teorii zróżnicowanych powiązań, starał się opisać mechanizm wyboru określonego zachowania, która obejmuje następujące tezy: 1) zachowanie przestępne jest wyuczone, nie jest więc wrodzone, lecz wymaga jak każda działalność odpowiedniego wyszkolenia; 2) zachowanie przestępne zostaje wyuczone w interakcjach z innymi osobami w procesie komunikowania się, głównie werbalnego, ale również niewerbalnego; 3) zasadnicza część uczenia się przestępnego zachowania dokonuje się w grupach o bliskich osobistych powiązaniach; 4) kiedy zachowanie przestępne jest wyuczone to obejmuje zarówno techniki popełniania przestępstw oraz kierunki motywacji, dążeń, racjonalizacji i postaw; 5) specyficzne ukierunkowanie motywów i dążeń jest wyuczone w powiązaniu z określeniem norm prawnych jako wiążących bądź niewiążących; 6) jednostka staje się przestępcą wskutek nadwyżki definicji sprzyjających naruszaniu przepisów prawa nad definicjami nie sprzyjającymi naruszeni przepisów prawa; 7) zróżnicowane powiązania mogą różnić się częstotliwością, trwałością, pierwotnością i intensywnością; 11 R. Parol, Etiologia przestępczości paradygmaty i teorie, [w:] A. Jaworska, Kryminologia i kara kryminalna. Wybrane zagadnienia, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2008, s edu.cossw.pl strona 5

6 8) proces uczenia się zachowania przestępnego przez powiązania ze wzorami zachowania przestępnego i antyprzestępnego obejmuje wszystkie te mechanizmy, które występują przy każdym uczeniu się; 9) z uwagi, że zachowanie przestępne jest wyrazem ogólnych potrzeb i wartości, nie można go wyjaśnić, odwołując się do tych potrzeb i wartości, ponieważ zachowanie nieprzestępne jest wyrazem tych samych potrzeb i i wartości 12. Kolejna koncepcja Waltera Millera koncentruje się nad stylem życia przedstawicieli warstw niższych. Autor tłumaczy powstawanie i funkcjonowanie młodzieżowych grup przestępczych tradycją kultury warstw niższych, w której dużym zainteresowaniem cieszy się wzorzec osobowy boksera, gangstera, spryciarza. W kulturze tych warstw szczególnie aprobowane i uwypuklane są takie cechy jak twardość, spryt, autonomia, kłopoty, emocje. Gang daje młodzieży z warstw niższych poczucie przynależności, możliwość osiągnięcia wyższej pozycji przez realizację wartości, które z reguły oceniane są negatywnie przez członków innych warstw, których standardy postępowania są zgodne z prawem 13. Teoria kryzysu męskości A. Giddensa Wprowadzony handel globalny, zmiany technologii i rozwój nowej ekonomii wywarły duży wpływ na strukturę zatrudnienia. Spowodowało to wystąpienie nowych problemów społecznych takich jak długotrwałe bezrobocie, emigracja ludności oraz wzrost przestępczości 14. Według A. Giddensa poziom przestępczości wśród młodych mężczyzn jest ściśle związany z bezrobociem 15. W dzisiejszym świecie wskutek zmian na rynku pracy poprzez rosnące bezrobocie młodzi mężczyźni nie mogą tak jak kiedyś pewnie patrzeć w przyszłość, planować kariery zawodowej na całe życie i identyfikować się ze stabilną rolą żywiciela rodziny. Obecnie dla wielu z nich wzór ten staje się coraz trudniejszy do zrealizowania 16. Symptomatologia kryminalna (fenomenologia) przedmiotem badań jest czyn człowieka. Zajmuje się objawami, a więc cechami, które towarzyszą przestępczości oraz przestępczym i dewiacyjnym zachowaniom osób. Stara się odpowiedzieć na pytania: co, jak, gdzie i kiedy zaistniało? Sposób działania przestępcy? Jakimi narzędziami czyn popełniono? Symptomatologia zajmuje się strukturą i dynamiką przestępczości. Dzięki symptomatologii poznajemy struktury grup przestępczych, symbolikę tatuaży, gwarę przestępczą. Wiedza z zakresu symptomatologii kryminalnej w jednostkach organizacyjnych niezbędna jest przy 12 Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Arche, Gdańsk 2001, s Dudek U., Jedrzejak K., Kaczmarek A., Materiały pomocnicze do nauczania kryminologii, COSSW, Kalisz 1993, s A. Giddens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s Tamże, s Tamże, s.249 edu.cossw.pl strona 6

7 prowadzeniu czynności wyjaśniających dotyczących zaistniałych zdarzeń nadzwyczajnych (bójka, pobicie, itp.) Wiedza z tego działu dostarcza nam również informacji niezbędnych do rozpoznawania grup nieformalnych w warunkach izolacji, symboliki tatuaży określających przynależność do danej grupy oraz gwary więziennej wykorzystywanej w komunikacji werbalnej przez osadzonych. Bibliografia 1. Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Arche, Gdańsk Bułat K., Czarniak P., Gorzelak A., Kryminologia, Oficyna, Kraków Dudek U., Jedrzejak K., Kaczmarek A., Materiały pomocnicze do nauczania kryminologii, COSSW, Kalisz Giddens A., Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Parol R., Etiologia przestępczości paradygmaty i teorie, [w:] A. Jaworska, Kryminologia i kara kryminalna. Wybrane zagadnienia, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków edu.cossw.pl strona 7

Moduł 1. Przestępstwo i przestępczość w ujęciu kryminologicznym i penitencjarnym

Moduł 1. Przestępstwo i przestępczość w ujęciu kryminologicznym i penitencjarnym Autor: Sebastian Pich Moduł 1 Przestępstwo i przestępczość w ujęciu kryminologicznym i penitencjarnym 1. Pojęcie kryminologii Czysto leksykalne określenie terminu kryminologia pochodzącego od greckich

Bardziej szczegółowo

3/17/2015 DEWIACJA A PRZESTĘPCZOŚĆ DEWIACJE I KONTROLA SPOŁECZNA BIOLOGICZNE INTERPRETACJE DEWIACJI

3/17/2015 DEWIACJA A PRZESTĘPCZOŚĆ DEWIACJE I KONTROLA SPOŁECZNA BIOLOGICZNE INTERPRETACJE DEWIACJI DEWIACJE I KONTROLA SPOŁECZNA dr Agnieszka Kacprzak DEWIACJA A PRZESTĘPCZOŚĆ Dewiacja postępowanie niezgodne z normami przyjętymi w danym społeczeństwie Przestępczość postępowanie niezgodne z normami przyjętymi

Bardziej szczegółowo

Moduł 1. Przestępstwo i przestępczość w ujęciu kryminologicznym i penitencjarnym

Moduł 1. Przestępstwo i przestępczość w ujęciu kryminologicznym i penitencjarnym Autor: Sebastian Pich Moduł 1 Przestępstwo i przestępczość w ujęciu kryminologicznym i penitencjarnym 1. Pojęcie kryminologii Czysto leksykalne określenie terminu kryminologia pochodzącego od greckich

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1 Kryminologia jako nauka Rozdział 2 Jednostka i społeczeństwo Rozdział 3 Teorie kryminologiczne

SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1 Kryminologia jako nauka Rozdział 2 Jednostka i społeczeństwo Rozdział 3 Teorie kryminologiczne SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 11 Wstęp... 13 Rozdział 1 Kryminologia jako nauka... 15 1.1. Pojęcie i zakres nauki kryminologii... 15 1.2. Kryminologia a inne nauki... 15 1.3. Podstawowe nurty w kryminologii...

Bardziej szczegółowo

KIERUNEK SOCJOLOGIA. Zagadnienia na egzamin magisterski na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych II stopnia

KIERUNEK SOCJOLOGIA. Zagadnienia na egzamin magisterski na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych II stopnia KIERUNEK SOCJOLOGIA Zagadnienia na egzamin magisterski na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych II stopnia 1. Podstawowe paradygmaty współczesnej socjologii K_W25 Posiada pogłębioną wiedzę na temat

Bardziej szczegółowo

KIERUNEK SOCJOLOGIA Pytania na egzamin licencjacki Studia stacjonarne i niestacjonarne I stopnia Obowiązują od roku akad.

KIERUNEK SOCJOLOGIA Pytania na egzamin licencjacki Studia stacjonarne i niestacjonarne I stopnia Obowiązują od roku akad. KIERUNEK SOCJOLOGIA Pytania na egzamin licencjacki Studia stacjonarne i niestacjonarne I stopnia Obowiązują od roku akad. 2015/2016 Egzamin licencjacki jest ostatnim etapem weryfikacji efektów kształcenia.

Bardziej szczegółowo

DLACZEGO LUDZIE NIE ZAWSZE ZACHOWUJĄ SIĘ TAK, JAK SIĘ TEGO SPODZIEWAMY?

DLACZEGO LUDZIE NIE ZAWSZE ZACHOWUJĄ SIĘ TAK, JAK SIĘ TEGO SPODZIEWAMY? dr Alicja Raciniewska Zakład Badao Kultury Materialnej i Wizualnej Instytut Socjologii UAM, Poznao alicjar@amu.edu.pl DLACZEGO LUDZIE NIE ZAWSZE ZACHOWUJĄ SIĘ TAK, JAK SIĘ TEGO SPODZIEWAMY? PODSTAWY SOCJOLOGII.

Bardziej szczegółowo

ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach.

ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach. ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach. Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi zrobić, a zrozumiem. Konfucjusz DIAGNOZA PROBLEMU Co powoduje, że grupa rówieśnicza

Bardziej szczegółowo

Wstęp do kryminologii

Wstęp do kryminologii Wstęp do kryminologii Sebastian Solecki Zalecana literatura: Katedra Kryminologii i Nauk o Bezpieczeństwie 1. J. Błachut, A. Gaberle, K. Krajewski, Kryminologia, Gdańsk 2001 2. B. Hołyst, Kryminologia,

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE. Logistyka (inżynierskie) niestacjonarne. I stopnia. Sebastian Skolik. ogólnoakademicki. Przedmiot do wyboru

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE. Logistyka (inżynierskie) niestacjonarne. I stopnia. Sebastian Skolik. ogólnoakademicki. Przedmiot do wyboru Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek Forma studiów Poziom kwalifikacji Psychologia i socjologia Logistyka (inżynierskie) niestacjonarne I

Bardziej szczegółowo

Jakość życia w perspektywie pedagogicznej

Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Jadwiga Daszykowska Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2007 Copyright by Jadwiga Daszykowska Copyright by Oficyna Wydawnicza

Bardziej szczegółowo

KIERUNEK SOCJOLOGIA. Zagadnienia na egzamin licencjacki na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych I stopnia

KIERUNEK SOCJOLOGIA. Zagadnienia na egzamin licencjacki na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych I stopnia KIERUNEK SOCJOLOGIA Zagadnienia na egzamin licencjacki na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych I stopnia 1. Perspektywa strukturalna w analizie socjologicznej K_W04 posiada podstawową wiedzę o strukturach,

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp

Spis treści. Wstęp Spis treści Wstęp... 0 5 Rozdział 1. Psychologia sądowa... 14 1.1. Definicja, przedmiot, podstawowe pojęcia... 14 1.2. Współczesne relacje prawo psychologia sądowa... 16 1.2.1. Co jest przestępstwem według

Bardziej szczegółowo

Leksykon. kryminologii. podstawowych pojęć. Wydawnictwo C.H.Beck. Małgorzata Kuć

Leksykon. kryminologii. podstawowych pojęć. Wydawnictwo C.H.Beck. Małgorzata Kuć Leksykon kryminologii 100 podstawowych pojęć Małgorzata Kuć Wydawnictwo C.H.Beck Leksykon kryminologii 100 podstawowych pojęć Polecamy: M. Kuć KRYMINOLOGIA Skrypty Becka L. Wilk HAZARD. STUDIUM KRYMINOLOGICZNE

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do psychologii

Wprowadzenie do psychologii Wprowadzenie do psychologii wychowania Psychologia wychowawcza - pedagogiczna Literatura podstawowa: Brzezińska A. (2000). Psychologia wychowania. [W:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki,

Bardziej szczegółowo

Wybrane aspekty kryminologii Kod przedmiotu

Wybrane aspekty kryminologii Kod przedmiotu Wybrane aspekty kryminologii - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Wybrane aspekty kryminologii Kod przedmiotu 10.4-WP-PEDP-KRYM-W_pNadGenC0WZG Wydział Kierunek Wydział Pedagogiki, Psychologii

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 1. Patologia społeczna 1.1. Próba definicji 1.2. Relatywizm czy rygoryzm moralny - dylematy współczesności

ROZDZIAŁ 1. Patologia społeczna 1.1. Próba definicji 1.2. Relatywizm czy rygoryzm moralny - dylematy współczesności Spis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1. Patologia społeczna 1.1. Próba definicji 1.2. Relatywizm czy rygoryzm moralny - dylematy współczesności ROZDZIAŁ 2. Wybrane teorie dewiacji 2.1. Teoria anomii 2.1.1. Czynniki

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Od autora... 9

Spis treści. Od autora... 9 Spis treści Od autora...................................................... 9 Rozdział I Powstanie i rozwój socjologii............. 13 1. Źródła wiedzy o społeczeństwie..................................

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Kierunek studiów bezpieczeństwo wewnętrzne należy do

Bardziej szczegółowo

PROCES MOTYWACJI. Podstawowy proces motywacji Zestawienie teorii motywacji. Niezaspokojona potrzeba. Napięcie. Poszukiwanie.

PROCES MOTYWACJI. Podstawowy proces motywacji Zestawienie teorii motywacji. Niezaspokojona potrzeba. Napięcie. Poszukiwanie. PROCES MOTYWACJI Podstawowy proces motywacji Niezaspokojona potrzeba Napięcie Poszukiwanie Popęd Zaspokojona potrzeba Osłabnięcie napięcia Tabela 1. Przedstawiciel Zestawienie teorii motywacji Teorie treści

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Załącznik nr 74 do uchwały nr Senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 29 maja 2012 r. Efekty kształcenia dla: nazwa kierunku poziom kształcenia profil kształcenia

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE STUDIA II STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE STUDIA II STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE STUDIA II STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Kierunek studiów bezpieczeństwo wewnętrzne należy do

Bardziej szczegółowo

posiada podstawową wiedzę o instytucjonalnych uwarunkowaniach polityki społecznej.

posiada podstawową wiedzę o instytucjonalnych uwarunkowaniach polityki społecznej. Efekty kształcenia dla kierunku POLITYKA SPOŁECZNA studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie

Bardziej szczegółowo

GRUPY SPOŁECZNE Rodzaje grup społecznych

GRUPY SPOŁECZNE Rodzaje grup społecznych Rodzaje grup społecznych Grupy małe WIELKOŚCI Grupy duże RODZAJE GRUP SPOŁECZNYCH SFORMALIZOWANIA WIĘZI Grupy formalne Grupy nieformalne Grupy pierwotne Grupy wtórne CZŁONKOSTWA Grupy zamknięte Grupy otwarte

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2011/2012

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2011/2012 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Pedagogiczny obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 0/0 Kierunek studiów: Pedagogika Profil: Ogólnoakademicki

Bardziej szczegółowo

Motywowanie pracowników do wykonywania pracy

Motywowanie pracowników do wykonywania pracy Materiał do użytku wewnętrznego dla studentów PWSZ w Głogowie Motywowanie pracowników do wykonywania pracy Wykład XII Źródło: opracowano na podstawie R.W.Gryffin, Podstawy zarządzania organizacjami. Warszawa:

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia

Opis zakładanych efektów kształcenia Załącznik do uchwały nr 218 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 18 grudnia 2013 r Nazwa kierunku studiów: Psychologia Obszar kształcenia: Obszar nauk społecznych Poziom kształceni: jednolite studia

Bardziej szczegółowo

P O D S T A W Y S O C J O L O G I I

P O D S T A W Y S O C J O L O G I I P O D S T A W Y S O C J O L O G I I Kod UTH/HES/ST/I Nazwa w języku polskim Podstawy socjologii w języku angielskim Introduction to sociology Wersja Kolejna Rok akadem icki rok akademicki 2014/2015 Wydział

Bardziej szczegółowo

Koncepcja pracy szkoły

Koncepcja pracy szkoły szkoły Gimnazjum w Koźmicach Wielkich opracowana i zatwierdzona przez Radę Pedagogiczną dnia 17 maja 2010 roku. U nas znajdziesz dobre wychowanie, nowe umiejętności, przyjazną atmosferę 2 Dążymy, aby nasze

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Nauczanie wartości. Czym są wartości? Czy można nauczyć dziecko praktykować wartości? Dlaczego trzeba i jak uczyć wartości moralnych? Dwanaście najważniejszych wartości w praktyce. Prowadzący: mgr Małgorzata

Bardziej szczegółowo

Adriana Schetz IF US

Adriana Schetz IF US Adriana Schetz IF US Konformizm to: "skłonność ludzi do przejmowania zachowań, postaw i wartości innych członków grupy odniesienia" (Zimbardo). Zmiana zachowania polegająca na upodobnieniu go do działań

Bardziej szczegółowo

Marta Grodner. Społeczny kontekst nauki. Socjologia wiedzy

Marta Grodner. Społeczny kontekst nauki. Socjologia wiedzy Marta Grodner Społeczny kontekst nauki Socjologia wiedzy SOCJOLOGIA WIEDZY Zajmuje się związkami wiedzy z bazą społeczną. Wiązana często z marksizmem : społeczne źródła wiedzy uważa się za powiązane ze

Bardziej szczegółowo

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Karta (sylabus) modułu/przedmiotu PEDAGOGIKA studia pierwszego stopnia/profil ogólnoakademicki Przedmiot: Rok: I Socjologia Sociology Semestr: I Rodzaje zajęć i liczba godzin: Studia stacjonarne Studia

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. I stopnia II stopnia. Rok 1, semestr I. - zaliczenie

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. I stopnia II stopnia. Rok 1, semestr I. - zaliczenie S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM ierunek studiów Socjologia Obowiązkowy Nauk o Zdrowiu Fizjoterapia Specjalność -------------- jednolite

Bardziej szczegółowo

Opis efektów kształcenia dla kierunku Socjologia Absolwent studiów I-ego stopnia na kierunku Socjologia:

Opis efektów kształcenia dla kierunku Socjologia Absolwent studiów I-ego stopnia na kierunku Socjologia: Symbol Opis efektów kształcenia dla kierunku Socjologia Absolwent studiów I-ego stopnia na kierunku Socjologia: WIEDZA S1_W01 Posiada podstawową wiedzę dotyczącą elementarnych pojęć socjologicznych, budowy

Bardziej szczegółowo

Załącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12

Załącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12 Załącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12 (pieczęć wydziału) KARTA PRZEDMIOTU Z1-PU7 WYDANIE N1 Strona 1 z 5 1. Nazwa przedmiotu: SOCJOLOGIA ORGANIZACJI 2. Kod przedmiotu: 3. Karta przedmiotu ważna od roku akademickiego:

Bardziej szczegółowo

K A R T A P R Z E D M I O T U

K A R T A P R Z E D M I O T U K A R T A P R Z E D M I O T U AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ WYDZIAŁ DOWODZENIA I OPERACJI MORSKICH I. CHARAKTERYSTYKA PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu: Zwalczanie przestępczości Kod : Kierunek studiów: Bezpieczeństwo

Bardziej szczegółowo

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu ELEKTROTECHNIKA (Nazwa kierunku studiów)

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu ELEKTROTECHNIKA (Nazwa kierunku studiów) Przedmiot: Socjologia Karta (sylabus) modułu/przedmiotu ELEKTROTECHNIKA (Nazwa kierunku studiów) Kod przedmiotu: E11/1_D Typ przedmiotu/modułu: obowiązkowy obieralny X Rok: pierwszy Semestr: drugi Nazwa

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. I stopnia II stopnia. Rok 1, semestr I. - zaliczenie

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. I stopnia II stopnia. Rok 1, semestr I. - zaliczenie S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM ierunek studiów Socjologia Obowiązkowy Nauk o Zdrowiu Fizjoterapia Specjalność -------------- jednolite

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE - PEDAGOGIKA:

ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE - PEDAGOGIKA: PYTANIA Z TREŚCI OGÓLNYCH, PODSTAWOWYCH I KIERUNKOWYCH: 1. Pedagogika jako nauka społeczna. 2. Wyjaśnij, na czym polegają związki pedagogiki z psychologią. 3. Uniwersalna rola filozofii. 4. Jaka jest struktura

Bardziej szczegółowo

INTUICJE. Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998)

INTUICJE. Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998) PARADYGMAT INTUICJE Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998) PIERWSZE UŻYCIA językoznawstwo: Zespół form deklinacyjnych lub koniugacyjnych

Bardziej szczegółowo

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia Wydział: Prawo i Administracja Nazwa kierunku kształcenia: Administracja Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: dr Tomasz Kopczyński Poziom studiów (I lub II stopnia): I stopnia Tryb studiów: Stacjonarne

Bardziej szczegółowo

Tożsamość nauk o zarządzaniu: rozwój, legitymizacja, wyróżniki. Wprowadzenie 1/2

Tożsamość nauk o zarządzaniu: rozwój, legitymizacja, wyróżniki. Wprowadzenie 1/2 Tożsamość nauk o zarządzaniu: rozwój, legitymizacja, wyróżniki Prof zw dr hab Wojciech Czakon Katedra Zarządzania Strategicznego Warszawa, Wprowadzenie 1/2 Identyfikacji dyscypliny akademickiej towarzyszy

Bardziej szczegółowo

KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA

KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA I. 1 Nazwa modułu kształcenia Socjologia Informacje ogólne 2 Nazwa jednostki prowadzącej moduł Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II,Katedra Nauk Technicznych, Zakład

Bardziej szczegółowo

Skutki bezrobocia RYNEK PRACY

Skutki bezrobocia RYNEK PRACY Skutki bezrobocia RYNEK PRACY Maciej Frączek Podział skutków bezrobocia Skutki bezrobocia mogą być rozpatrywane w rozmaitych wymiarach, np.: negatywne vs pozytywne; ekonomiczne vs społeczne (psychologiczne,

Bardziej szczegółowo

Przedsiębiorczość w biznesie PwB. Rafał Trzaska

Przedsiębiorczość w biznesie PwB. Rafał Trzaska 1 Przedsiębiorczość w biznesie PwB Rafał Trzaska 2 Rafał Trzaska Katedra Strategii i Metod Zarządzania www.rafaltrzaska.pl Konsultacje poniedziałek 8:30 piętro 9, p. 900, bud. Z proszę o kontakt mailowy

Bardziej szczegółowo

x testowe I nforma c j e ogólne

x testowe I nforma c j e ogólne S YL AB US MODUŁ U (PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM ierunek studiów Podstawy socjologii Obowiązkowy Nauk o Zdrowiu Fizjoterapia Specjalność --------------

Bardziej szczegółowo

4. Modelowe zjawiska interakcji mediów z systemem politycznym określone jako model adwersarzy oraz model wymiany zaproponowali:

4. Modelowe zjawiska interakcji mediów z systemem politycznym określone jako model adwersarzy oraz model wymiany zaproponowali: 1. Retoryka wykluczenia oparta na zabiegach dyskursywnych zmierzających do uwypuklenia racji jednej ze stron przy jednoczesnym celowym marginalizowaniu drugiej strony dyskursu charakteryzowana była przez:

Bardziej szczegółowo

Matryca efektów kształcenia dla programu kształcenia na kierunku Socjologia Studia pierwszego stopnia

Matryca efektów kształcenia dla programu kształcenia na kierunku Socjologia Studia pierwszego stopnia Załącznik nr 4 do Uchwały nr 1647 Senatu Uniwersytetu w Białymstoku z dnia 17 grudnia 2014 r. Matryca efektów kształcenia dla programu kształcenia na kierunku Socjologia Studia pierwszego stopnia Efekty

Bardziej szczegółowo

MOTYWOWANIE W ZARZĄDZANIU

MOTYWOWANIE W ZARZĄDZANIU WYKŁAD 9 MOTYWOWANIE W ZARZĄDZANIU 1 1. Istota motywacji i motywowania: Motywacja jest to ogół bodźców, pobudek oraz stan gotowości ludzi, do określonego zachowania się i działania. Motywacja wewnętrzna

Bardziej szczegółowo

Motywacja PROCESY MOTYWACJI. Teorie treści (co motywować) Podejścia do motywacji. Teoria oczekiwań. Teorie procesu (jak motywować)

Motywacja PROCESY MOTYWACJI. Teorie treści (co motywować) Podejścia do motywacji. Teoria oczekiwań. Teorie procesu (jak motywować) PROCESY MOTYWACJI Motywacja Jest procesem psychicznej regulacji, od którego zależy kierunek ludzkich czynności oraz ilość energii, jaką na realizację danego kierunku człowiek gotów jest poświęcić. Tak

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020

Zagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020 Spis treści Zagadnienia ogólne na egzamin magisterski... 2 Zagadnienia specjalistyczne na egzamin magisterski... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA PRACY, ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA

Bardziej szczegółowo

Referat: Krytyczne czytanie w polonistycznej edukacji wczesnoszkolnej

Referat: Krytyczne czytanie w polonistycznej edukacji wczesnoszkolnej Propozycje zintegrowanych programów edukacji zatwierdzone przez Ministra Edukacji Narodowej do użytku szkolnego odpowiadają założeniom uprzednio opracowanej przez MEN Podstawie programowej kształcenia

Bardziej szczegółowo

Psychologia - opis przedmiotu

Psychologia - opis przedmiotu Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WP-PielP-CHOL-Sk-S14_pNadGenUY423 Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE

ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE ROZDZIAŁ I ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE Literatura uzupełniająca: J. Bafia, Wstęp do nauki o przestępcy, Wrocław 984; J. Błachut, Problemy związane z pomiarem przestępczości, Warszawa 2007; taż, Czy ciemna

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Psychologia potrzeb. Dr Monika Wróblewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Psychologia potrzeb. Dr Monika Wróblewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Psychologia potrzeb Dr Monika Wróblewska Uniwersytet w Białymstoku 10 czerwca 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL 1. Specyfika potrzeb

Bardziej szczegółowo

EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA

EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA rok szkolny 2013/2014 Program nauczania dla szkoły gimnazjalnej autorstwa Mieczysława Borowieckiego - Wydawnictwo Szkolne PWN Nauczyciel prowadzący przedmiot mgr Marcin Kuc

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY WYŻSZA SZKOŁA BEZPIECZEŃSTWA z siedzibą w Poznaniu EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY UMIEJSCOWIENIE KIERUNKU W OBSZARZE Kierunek studiów zarządzanie

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 15

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 15 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 15 1. POJĘCIA PODSTAWOWE... 19 1.1. Kreacjonizm... 19 1.2. Ewolucjonizm... 19 1.3. Człowiek... 20 1.4. Różnice indywidualne... 26 1.5. Cechy człowieka... 26 2. ISTOTA I KATEGORIE

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO ZDROWOTNE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO ZDROWOTNE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW BEZPIECZEŃSTWO ZDROWOTNE STUDIA I STOPNIA PROFIL PRAKTYCZNY Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Kierunek studiów bezpieczeństwo zdrowotne należy do obszarów

Bardziej szczegółowo

ma wiedzę o sprawcach przestępstwa; poznaje mechanizmy ich działania, sposoby racjonalizacji i adaptacji do zastanej rzeczywistości

ma wiedzę o sprawcach przestępstwa; poznaje mechanizmy ich działania, sposoby racjonalizacji i adaptacji do zastanej rzeczywistości Tabela odniesienia efektów kierunkowych do efektów obszarowych nazwa kierunku studiów: kryminologia poziom kształcenia: II stopień profil kształcenia: ogólnouniwersytecki symbol kierunkowych Wiedza K_W01

Bardziej szczegółowo

Poradnictwo zawodowe uniwersalny instrument kreowania rozwoju zawodowego, klucz do sukcesu na rynku pracy

Poradnictwo zawodowe uniwersalny instrument kreowania rozwoju zawodowego, klucz do sukcesu na rynku pracy Poradnictwo zawodowe uniwersalny instrument kreowania rozwoju zawodowego, klucz do sukcesu na rynku pracy Katarzyna Rewers Dawid Gdańsk, 30 listopad 2011 Dane statystyczne z rynku pracy Liczba bezrobotnych

Bardziej szczegółowo

Preambuła. Jesteśmy szkołą gwarantującą równość szans.

Preambuła. Jesteśmy szkołą gwarantującą równość szans. Preambuła Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 z Oddziałami Integracyjnymi w Kluczborku jest miejscem gdzie stwarza się warunki do wszechstronnego i harmonijnego rozwoju dzieci i uczniów o specjalnych potrzebach

Bardziej szczegółowo

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i

Bardziej szczegółowo

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu PEDAGOGIKA (Nazwa kierunku studiów)

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu PEDAGOGIKA (Nazwa kierunku studiów) Karta (sylabus) modułu/przedmiotu PEDAGOGIKA (Nazwa kierunku studiów) Studia pierwszego stopnia/profil ogólnoakademicki Przedmiot: SOCJOLOGIA Kod przedmiotu: Przedmiot w języku angielskim: SOCIOLOGY Grupy

Bardziej szczegółowo

Terminologia, definicje, ujęcia.

Terminologia, definicje, ujęcia. Terminologia, definicje, ujęcia. społeczno-kulturowa tożsamość płci płeć kulturowa Tworzony przez społeczeństwo i kulturę zespół cech i zachowań, ról płciowych i stereotypów przypisywanych kobietom i mężczyznom,

Bardziej szczegółowo

Wsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ

Wsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. MK_42 Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów Politologia studia I stopnia stacjonarne Rodzaj przedmiotu

SYLABUS. MK_42 Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów Politologia studia I stopnia stacjonarne Rodzaj przedmiotu 01.10.014 r. SYLABUS Nazwa przedmiotu Podstawy socjologii Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Socjologiczno-Historyczny Katedra Politologii Kod przedmiotu MK_4 Studia Kierunek studiów Poziom

Bardziej szczegółowo

Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych.

Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych. Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych. Rodzina jest interpersonalnym systemem stosunków wewnątrz grupowych lub systemem społecznym. Te stosunki tworzone są przez więzi społeczne i emocjonalne.

Bardziej szczegółowo

Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna

Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu dla oddziałów sportowych piłka nożna Załącznik nr 6 do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 7 W Częstochowie Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna Trening mentalny

Bardziej szczegółowo

Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu

Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Wygenerowano: 217-1-3 8:58:2.191656, A-2-16-17 Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa Psychologia Status Obowiązkowy Wydział / Instytut Instytut Nauk Technicznych

Bardziej szczegółowo

1. Pojęcie i przedmiot badań kryminologii

1. Pojęcie i przedmiot badań kryminologii Rozdział I Zagadnienia wprowadzające Literatura uzupełniająca: J. Bafia, Wstęp do nauki o przestępcy, Wrocław 984; J. Błachut, Problemy związane z pomiarem przestępczości, Warszawa 2007; taż, Czy ciemna

Bardziej szczegółowo

K A R T A P R Z E D M I O T U

K A R T A P R Z E D M I O T U K A R T A P R Z E D M I O T U AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ WYDZIAŁ DOWODZENIA I OPERACJI MORSKICH I. CHARAKTERYSTYKA PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu: Strategia zapobiegania Kod: Cwp Kierunek studiów: Bezpieczeństwo

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUKI O RODZINIE prowadzonego na Wydziale Studiów nad Rodziną UKSW STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUKI O RODZINIE prowadzonego na Wydziale Studiów nad Rodziną UKSW STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW NAUKI O RODZINIE prowadzonego na Wydziale Studiów nad Rodziną UKSW Nazwa kierunku studiów i kod programu Poziom kształcenia Profil kształcenia Forma studiów Tytuł

Bardziej szczegółowo

SOCJOLOGIA PRAWA KRYMINOLOGIA STOSOWANA WIKTYMOLOGIA ETYKA SŁUŻB PUBLICZNYCH

SOCJOLOGIA PRAWA KRYMINOLOGIA STOSOWANA WIKTYMOLOGIA ETYKA SŁUŻB PUBLICZNYCH METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH ETYKA SŁUŻB PUBLICZNYCH SOCJOLOGIA PRAWA KRYMINOLOGIA STOSOWANA WIKTYMOLOGIA KRYMINOLOGIA ILOŚCIOWA METODY BADAŃ W KRYMINOLOGII WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI KARNEJ PRAWO REPRESYJNE

Bardziej szczegółowo

KIERUNEK PEDAGOGIKA WSKAZANY SEMESTR KSZTAŁCENIA IV MODUŁ (kształcenie ogólne, specjalność Profilaktyka społeczna, itp.)

KIERUNEK PEDAGOGIKA WSKAZANY SEMESTR KSZTAŁCENIA IV MODUŁ (kształcenie ogólne, specjalność Profilaktyka społeczna, itp.) Tabela 1. Metryka przedmiotu programowego- cele i efekty kształcenia POZIOM KSZTAŁCENIA POZIOM VI/ STUDIA I STOPNIA NR PRZEDMIOTU W PROGRAMIE PED.3.5./5.3 PROFIL KSZTAŁCENIA ogólnoakademicki TYP PRZEDMIOTU

Bardziej szczegółowo

Wstęp do socjologii SYLABUS A. Informacje ogólne

Wstęp do socjologii SYLABUS A. Informacje ogólne SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Dziedzina i dyscyplina

Bardziej szczegółowo

Wzorzec stałości i zmienności w stylu zarządzania menedżerów kierujących bibliotekami

Wzorzec stałości i zmienności w stylu zarządzania menedżerów kierujących bibliotekami Wzorzec stałości i zmienności w stylu zarządzania menedżerów kierujących bibliotekami dr Bogusława Lewandowska DSWE TWP 28-29.04.2005, Wrocław Zagadnienie ogólne; cel Tematyka prezentacji: Zagadnienie:

Bardziej szczegółowo

Obszary tematyczne do pytań na egzamin dyplomowy

Obszary tematyczne do pytań na egzamin dyplomowy Obszary tematyczne do pytań na egzamin dyplomowy I. Wspólne hasła tematyczne, dla studentów specjalność: pedagogika opiekuńcza i praca z rodziną, resocjalizacja 1. Adaptacja społeczna 2. Agresja 3. Ankieta

Bardziej szczegółowo

Region i jego rozwój w warunkach globalizacji

Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Jacek Chądzyński Aleksandra Nowakowska Zbigniew Przygodzki faktycznie żyjemy w dziwacznym kręgu, którego środek jest wszędzie, a obwód nigdzie (albo może na

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra EKONOMIKI TURYSTYKI. Kierunek: TURYSTYKA I REKREACJA

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra EKONOMIKI TURYSTYKI. Kierunek: TURYSTYKA I REKREACJA PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA Katedra EKONOMIKI TURYSTYKI Kierunek: TURYSTYKA I REKREACJA SYLABUS Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia z socjologii

Bardziej szczegółowo

Pytania na egzamin licencjacki dla studentów Wydziału Studiów Edukacyjnych studia I stopnia, kierunek Pedagogika

Pytania na egzamin licencjacki dla studentów Wydziału Studiów Edukacyjnych studia I stopnia, kierunek Pedagogika Pytania na egzamin licencjacki dla studentów Wydziału Studiów Edukacyjnych studia I stopnia, kierunek Pedagogika Na egzaminie dyplomowym obowiązywać będą 3 pytania 1-e z zakresu pracy dyplomowej, 2-e pytanie

Bardziej szczegółowo

Roczny plan pracy z wiedzy o społeczeństwie dla I klasy gimnazjum zintegrowany z serią Dziś i jutro część 1 - wymagania na poszczególne oceny

Roczny plan pracy z wiedzy o społeczeństwie dla I klasy gimnazjum zintegrowany z serią Dziś i jutro część 1 - wymagania na poszczególne oceny Roczny plan pracy z wiedzy o społeczeństwie dla I klasy gimnazjum zintegrowany z serią Dziś i jutro część 1 - wymagania na poszczególne oceny Temat lekcji Zagadnienia Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTU. Psychologia różnic indywidualnych 1100-Ps2RI-SJ. Kod przedmiotu. Pedagogiki i Psychologii

OPIS PRZEDMIOTU. Psychologia różnic indywidualnych 1100-Ps2RI-SJ. Kod przedmiotu. Pedagogiki i Psychologii OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Psychologia różnic indywidualnych 1100-Ps2RI-SJ Wydział Instytut/Katedra Kierunek Pedagogiki i Psychologii Instytut Psychologii Psychologia Specjalizacja/specjalność

Bardziej szczegółowo

Załącznik B2 Efekty kształcenia na kierunku profilaktyka społeczna i resocjalizacja studiów pierwszego stopnia kolumna Tabeli 1a

Załącznik B2 Efekty kształcenia na kierunku profilaktyka społeczna i resocjalizacja studiów pierwszego stopnia kolumna Tabeli 1a Teoria społeczeństwa i Metody badań społecznych Pedagogika resocjalizacyjna Wstęp do nauki o państwie i prawie Socjologia dewiacji i kontroli społecznej Pedagogika społeczna Teoria pomocy społecznej Psychologia

Bardziej szczegółowo

Polityka społeczna. (na podstawie Wikipedii) Opracował(a): Imię i nazwisko studenta

Polityka społeczna. (na podstawie Wikipedii) Opracował(a): Imię i nazwisko studenta Polityka społeczna (na podstawie Wikipedii) Opracował(a): Imię i nazwisko studenta Spis treści 1Wstęp...3 2Cele polityki społecznej...3 3Etapy rozwoju politechniki społecznej...4 3.α Od prawa ubogich do

Bardziej szczegółowo

Po ukończeniu studiów pierwszego stopnia na kierunku ekonomia absolwent:

Po ukończeniu studiów pierwszego stopnia na kierunku ekonomia absolwent: Efekty kształcenia dla kierunku studiów ekonomia Studia pierwszego stopnia profil praktyczny 1. Umiejscowienie kierunku w obszarze. Kierunek studiów ekonomia należy do dziedziny nauk ekonomicznych w ramach

Bardziej szczegółowo

20 i 10. godz. wykład; 10 i 20. godz. - ćwiczenia ECTS: 4. dr Mikołaj Gębka,

20 i 10. godz. wykład; 10 i 20. godz. - ćwiczenia ECTS: 4. dr Mikołaj Gębka, I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu : Socjologia komunikacji społecznej 2. Kod modułu 12-DDS53m-12; 12-DDS53m-22 3. Rodzaj modułu : wykład nieobowiązkowy, ćwiczenia obowiązkowe 4. Kierunek studiów: Dialog

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne niezbędne dla uzyskania poszczególnych śródrocznych ocen klasyfikacyjnych z wiedzy o społeczeństwie dla klasy I

Wymagania edukacyjne niezbędne dla uzyskania poszczególnych śródrocznych ocen klasyfikacyjnych z wiedzy o społeczeństwie dla klasy I Wymagania edukacyjne niezbędne dla uzyskania poszczególnych śródrocznych ocen klasyfikacyjnych z wiedzy o społeczeństwie dla klasy I Temat lekcji Zagadnienia 1. Ja, czyli kto? - tożsamość - tożsamość osobista

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Bezpieczeństwo Wewnętrzne

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Bezpieczeństwo Wewnętrzne Efekty kształcenia dla kierunku studiów Bezpieczeństwo Wewnętrzne Jednostka prowadząca kierunek studiów: Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych Kierunek studiów: Bezpieczeństwo wewnętrzne Poziom kształcenia:

Bardziej szczegółowo

(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu)

(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu) Iwona Jończyk (imię i nazwisko nauczyciela) Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej (przedmiot) 2407MR i GŻ 1997.08.18 (numer programu) Klasa IV TŻa, IV TŻb Lp. Cele kształcenia i wychowania Treści

Bardziej szczegółowo

RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA (I) SOCJALIZACJA, KONTROLA I ROLE SPOŁECZNE. dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA (I) SOCJALIZACJA, KONTROLA I ROLE SPOŁECZNE. dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA (I) SOCJALIZACJA, KONTROLA I ROLE SPOŁECZNE dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka Stanfordzki eksperyment więzienny - pytanie, co ma ważniejsze znaczenie, jednostkowe charaktery (strażników

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia. Kierunek Ratownictwo Medyczne

Efekty kształcenia. Kierunek Ratownictwo Medyczne Efekty kształcenia Kierunek Ratownictwo Medyczne Tabela odniesień efektów kształcenia dla kierunku studiów ratownictwo medyczne, studia pierwszego stopnia, profil praktyczny do obszarowych efektów kształcenia

Bardziej szczegółowo

Organizacja i Zarządzanie

Organizacja i Zarządzanie Kazimierz Piotrkowski Organizacja i Zarządzanie Wydanie II rozszerzone Warszawa 2011 Recenzenci prof. dr hab. Waldemar Bańka prof. dr hab. Henryk Pałaszewski skład i Łamanie mgr. inż Ignacy Nyka PROJEKT

Bardziej szczegółowo

SOCJOLOGIA ORGANIZACJI. Dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka

SOCJOLOGIA ORGANIZACJI. Dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka SOCJOLOGIA ORGANIZACJI Dr Jagoda Mrzygłocka- Chojnacka 1 SOCJOLOGIA ORGANIZACJI Współczesne społeczeństwo jest społeczeństwem organizacji formalnych, czyli dużymi grupami wtórnymi utworzonymi z myślą o

Bardziej szczegółowo

Co to jest motywacja i jak motywować ludzi

Co to jest motywacja i jak motywować ludzi Co to jest motywacja i jak motywować ludzi Termin motywacja jest stosowany w psychologii do opisu wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie zachowania.

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia Kierunek studiów Zarządzanie reprezentuje dziedzinę

Bardziej szczegółowo

PROPOZYCJA PLANU WYNIKOWEGO OPARTEGO NA PODRĘCZNIKU Lecha M. Nijakowskiego, Podstawy socjologii i psychologii społecznej, Difin, Warszawa 2009.

PROPOZYCJA PLANU WYNIKOWEGO OPARTEGO NA PODRĘCZNIKU Lecha M. Nijakowskiego, Podstawy socjologii i psychologii społecznej, Difin, Warszawa 2009. PROPOZYCJA PLANU WYNIKOWEGO OPARTEGO NA PODRĘCZNIKU Lecha M. Nijakowskiego, Podstawy socjologii i psychologii społecznej, Difin, Warszawa 2009. Uwaga: Plan wynikowy został przygotowany do działów programowych.

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTU PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA WE WŁOCŁAWKU. Wszystkie specjalności Instytut Humanistyczny/Zakład Pedagogiki. praktyczny.

OPIS PRZEDMIOTU PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA WE WŁOCŁAWKU. Wszystkie specjalności Instytut Humanistyczny/Zakład Pedagogiki. praktyczny. OPIS PRZEDMIOTU PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA WE WŁOCŁAWKU Nazwa przedmiotu: Moduł kształcenia I- Psychologiczne podstawy rozwoju i wychowania - Psychologia ogólna Nazwa kierunku studiów: Nazwa specjalności

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Symbol efektu kierunkowego K_W01 K_W02 K_W03 K_W04 K_W05 K_W06 K_W07 K_W08 Po ukończeniu studiów jednolitych

Bardziej szczegółowo