3/17/2015 DEWIACJA A PRZESTĘPCZOŚĆ DEWIACJE I KONTROLA SPOŁECZNA BIOLOGICZNE INTERPRETACJE DEWIACJI

Transkrypt

1 DEWIACJE I KONTROLA SPOŁECZNA dr Agnieszka Kacprzak DEWIACJA A PRZESTĘPCZOŚĆ Dewiacja postępowanie niezgodne z normami przyjętymi w danym społeczeństwie Przestępczość postępowanie niezgodne z normami przyjętymi w danym społeczeństwie równoznaczne ze złamaniem prawa Dlaczego określone zachowania uważa się za dewiacyjne? Komu społeczeństwo przypisuje dewiację? BIOLOGICZNE INTERPRETACJE DEWIACJI C.Lombroso (1870) kryminalistę można rozpoznać po pewnych cechach fizycznych (później teorie Sheldona i Glueck r.) 1

2 PSYCHOLOGICZNE INTERPRETACJE DEWIACJI Również poszukują źródła dewiacji w jednostce, a nie w społeczeństwie Teoria typów osobowości H.Eysencka (1964): osobowość psychopatyczna ma charakter dziedziczny i może predysponować jednostkę do popełniania przestępstw SOCJOLOGICZNE TEORIE DEWIACJI Teorie funkcjonalistyczne Dewiacja wynika z napięć strukturalnych. Jeśli jednostka nie może zrealizować swoich aspiracji przy pomocy dostępnych środków, to ma motywację do zachowania dewiacyjnego. Teorie interakcjonistyczne Dewiacja jako wytwór społeczeństwa. Dlaczego dane zachowania uznaje się za dewiacyjne a inne nie? Teorie konfliktu Dewiacja jako świadomy wybór, Wybór ten jest często natury politycznej i podważa istniejący porządek społeczny TEORIE FUNKCJONALISTYCZNE 2

3 ANOMIA (E.DURKHEIM) ANOMIA poczucie zagubienia i bezcelowości wynikające z braku jasnych norm społecznych W żadnym społeczeństwie nie może istnieć całkowita zgoda, co do obowiązujących norm i wartości Dewiacja przynosi społeczeństwu pożytki: Adaptacja wprowadzanie nowych idei i innowacji Zwiększa solidarność grupową i pomaga określać normy społeczne TYPOLOGIA DEWIACJI R.MERTONA KONFORMIZM postępowanie zgodne z regułami (normami i wartościami), które nas dotyczą w danej sytuacji i pozycji społecznej DEWIACJA postępowanie niezgodne z regułami odnoszącymi się do danej sytuacji i pozycji innowacja akceptacja wartości, ale szukanie nowych sposobów ich realizacji niż normatywnie przypisane rytualizm gorliwe przestrzeganie norm, połączone z ignorowaniem odpowiednich wartości rezygnacja odrzucenie zarówno norm i wartości, ale w sposób pasywny bunt odrzucenie norm i wartości w sposób aktywny: poprzez zaproponowanie alternatywnych reguł DYSKUSJA Brak szans na sukces jako główny czynnik różnicujący osoby angażujące się w działalność przestępczą od prawowitych obywateli JEDNAK: Czy wszyscy biedni kradną? I czy TYLKO biedni kradną? Większość ludzi realnie ocenia swoją sytuację i dostosowuje do niej swoje aspiracje (wartości klasy średniej wcale nie są powszechne w całym społeczeństwie) Niedopasowanie aspiracji i realnych możliwości dotyka też wyższe klasy społeczeństwa np. przestępczość białych kołnierzyków 3

4 TEORIE INTERAKCJONISTYCZNE DEWIACJA WYUCZONA (E.SUTHERLAND) Zachowań dewiacyjnych uczymy się w interakcjach z innymi TEORIA ZRÓŻNICOWANYCH POWIĄZAŃ zachowania dewiacyjne są w większości wyuczone w grupach pierwotnych, szczególnie rówieśniczych (subkultury) TEORIA ETYKIETOWANIA (H.Becker) Dewiacja jako proces interakcji między dewiantami a niedewiantami Zachowanie dewiacyjne to takie zachowanie, któremu ludzie przypisują taką etykietkę Kluczowe znaczenie, czy dana osoba otrzyma etykietkę dewianta czy nie, ma ubiór, sposób mówienia lub kraj z którego pochodzi Etykiety dewiacji wyrażają strukturę władzy w społeczeństwie. 4

5 TEORIA ETYKIETOWANIA ( E.Lemert) Etykietowania wpływ nie tylko na postrzeganie jednostki przez innych, ale tez na jej własne poczucie tożsamości DEWIACJA PIERWOTNA pierwszy akt przestępczy lub dewiacyjny. Działanie takie jest nieistotne dla tożsamości jednostki, gdyż zazwyczaj dochodzi do ich normalizacji DEWIACJA WTÓRNA normalizacja nie następuje i dana osoba dostaje etykietkę przestępcy. Jednostka sama zaczyna uważać siebie za dewianta, staje się to elementem jej tożsamości i przyczynia do utrwalania i wzmacniania zachowań dewiacyjnych DYSKUSJA Żadne zachowanie nie jest dewiacyjne samo przez się to ludzie u władzy i prawo decydują o tym, co jest przestępstwem a co nim nie jest Zaniedbanie procesów, które prowadza do zachowań dewiacyjnych Czy rzeczywiście etykietowanie nasila zachowania dewiacyjne? TEORIE KONFLIKTU 5

6 NOWA KRYMINOLOGIA Wykorzystanie elementów teorii Marksa do wyjaśnienia zjawiska dewiacji Jednostki czynnie wybierają zachowania dewiacyjne i jest to odpowiedź na nierówności systemu kapitalistycznego Prawo nie jest równe. W miarę pogłębiania się nierówności między klasą panująca a klasą pracującą staje się coraz ważniejszym instrumentem władzy służącym utrzymaniu porządku 6