Interpretacja i wykorzystanie wyników badań dodatkowych w optymalizacji diety. Jan Skupień

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Interpretacja i wykorzystanie wyników badań dodatkowych w optymalizacji diety. Jan Skupień"

Stanisława Głowacka
7 lat temu
Przeglądów:

1 Interpretacja i wykorzystanie wyników badań dodatkowych w optymalizacji diety Jan Skupień

2 Badania dodatkowe Badania laboratoryjne Badania obrazowe Badania i testy czynnościowe

3 Badania dodatkowe Badania laboratoryjne Morfologia Białko w surowicy Potas Wapń Witamina D Żelazo Badania obrazowe USG, MRI, DEXA Badania i testy czynnościowe Spirometria Badanie wysiłkowe EKG, Stres Echo

4 Współczesna diagnostyka laboratoryjna umożliwia oznaczanie bardzo wielu parametrów biochemicznych, immunologicznych, morfologicznych wykorzystywanych w celach diagnostycznych, kontroli leczenia i w prognozowaniu. Pytania: kiedy jakie badania laboratoryjne powinny być zlecane?

5 Prawidłowo dobrane badania laboratoryjne wykonane w odpowiednim czasie: ułatwiają rozpoznanie skracają czas niezbędny do podjęcia właściwego leczenia umożliwiają obiektywną kontrolę leczenia ocenę przebiegu choroby rokowanie służą konkretnemu choremu i przynoszą wymierne korzyści społeczne w postaci skrócenia czasu leczenia, obniżenia kosztów terapii.

6 Badania laboratoryjne nieprzemyślane i zbędne: indywidualnie i społecznie szkodliwe dostarczają informacji nieużytecznych narażają chorego na niepotrzebne obciążenia zwiększają koszty leczenia wprowadzają element dezinformacji, który utrudnia rozumowanie diagnostyczne i postępowanie lecznicze

7 Badania przesiewowe (screeningowe) Proste testy laboratoryjne wykonywane u poszczególnych chorych lub w grupach, w tym również osób zdrowych Cel: -wykluczenie określonej choroby -Ujawnienie wśród populacji subiektywnie zdrowych osób z odchyleniami od stanu prawidłowego

8 Badania diagnostyczne Ilościowo i jakościowo najważniejsza część diagnostyki laboratoryjnej Cel: -udział w rozwiązywaniu określonych problemów diagnostycznych Integralna część postępowania diagnostycznego równoważna z wywiadem, badaniem przedmiotowym i innymi badaniami np. EKG, RTG Powinno mieć wpływ na diagnozę i leczenie

9 Badania kontrolne i pomocne w rokowaniu Cel: -pomoc w ocenie skuteczności leczenia, w ujawnianiu ewentualnych powikłań leczenia - pomoc w rokowaniu Ich wynik może spowodować zmianę sposobu leczenia lub zmienić koncepcję prognostyczną Ważny problem: częstotliwość oznaczeń

10 Zasady interpretacji wyników badań laboratoryjnych Odpowiedź na podstawowe pytania: 1. Czy wynik uzyskany jest prawidłowy (mieszczący się w granicach wartości prawidłowych) czy nieprawidłowy 2. Czy fakt ten jest znaczący diagnostycznie lub terapeutycznie W przypadku badań wielokrotnie powtarzanych: 1. Czy zachodzą istotne zmiany i czy wynikają z nich określone wnioski kliniczne.

11 Zakres wartości prawidłowych Obejmuje on wartości prawidłowe (referencyjne) oznaczanego składnika spotykane w określonej większości populacji ludzi zdrowych W przypadku rozkładu normalnego zakres ten można określić przedziałem: średnia plus/minus 2 odchylenia standardowe Rozkładem normalnym charakteryzuje się mniejszość parametrów biologicznych np. glukoza, albumina, hemoglobina. Większość ma rozkłady prawo- lub lewoskośne

12 Zakres wartości prawidłowych Trudności: różnice fizjologiczne uwarunkowane -wiekiem płcią czynnikami rasowymi środowiskowymi Różnice międzylaboratoryjne

13 Wiarygodność wyników badań laboratoryjnych Wiarygodność= zgodność wyniku z prawdziwą wartością Nie jest to równoznaczne z wiarygodnością kliniczną ponieważ... mogą wystąpić błędy przedanalityczne: 1. Nieprawidłowe przygotowanie chorego do badania (pobrania materiału) 2. Błędy w pobieraniu materiału do badań laboratoryjnych 3. Nieprawidłowe przechowywanie lub transport próbek biologicznych

14 Fakt zakwalifikowania wyniku jako prawidłowego, wątpliwego lub odbiegającego od wartości prawidłowych nie przesądza o jego wartości diagnostycznej lub terapeutycznej

15 Czynniki dodatkowe Czułość diagnostyczna 2. Swoistość diagnostyczna 3. Zmienność fizjologiczna 4. Zmienności przypadkowe

16 Wyniki badania Czułość i swoistość diagnostyczna Złoty standard CZUŁOŚĆ PD/PD+FU SWOISTOŚĆ PU/PU+FD

17 Sprawność rozpoznawcza badań pracownianych Niedokładnie i nieprecyzyjnie Dokładnie i nieprecyzyjnie Niedokładnie i precyzyjnie Dokładnie i precyzyjnie

18 PPV a częstość występowania choroby

19 PPV a częstość występowania choroby

20 Czułość (PD) Analiza krzywej ROC (receiver operating 100% characteristic) Pole pod krzywą ROC jest miarą efektywności diagnostycznej testu. Optymalnie: >0,8 Analiza efektu Punktu odcięcia 0% 0% 100% 1 Swoistość (FD)

21 Czułość Czułość Najlepszy Test: Najgorszy test: 100% 100% 0 % 0 % 1 - Swoistość 100 % 0 % 0 % 1 - Swoistość 100 % Wyniki w grupie osób chorych i wolnych od choroby nie nakładają się Wyniki w grupie osób chorych i wolnych od choroby całkowicie się nakładają

22 Czułość Czułość Dobry test: Gorszy test: 100% 100% 0 % 0 % 1 - Swoistość 100% 0 % 0 % 1 - Swoisość 100%

23 Przykłady badań istotnych w planowaniu diety Diagnostyka otyłości (i jej typu) BMI Obwód talii Zawartość tkanki tłuszczowej DEXA USG Pomiar fałdu skóry Ważenie w wodzie Impedancja elektryczna

24 Przykłady badań istotnych w planowaniu diety Zaawansowana choroba nerek (ostra i przewlekła niewydolność nerek Poziom potasu (suplementacja lub restrykcje dietetyczne) Ograniczenie sodu Ograniczenie fosforanów Prawidłowy bilans białkowy

25 Przykłady badań istotnych w planowaniu diety Choroby sercowo-naczyniowe Lipidogram Homocysteina Ciśnienie tętnicze Jony i pierwiastki śladowe Picie twardej wody zmniejsza ryzyko sercowo-naczyniowe (w Krakowie jest twarda)

26 Przykłady badań istotnych w planowaniu diety Cukrzyca Właściwa kaloryczność diety Samokontrola glikemii Ciągłe monitorowanie glikemii Profil lipidowy Powikłania cukrzycy

27 Przykłady badań istotnych w planowaniu diety Anemia Gospodarka żelazem Różnicowanie anemii z niedoboru żelaza, witamin, spowodowanej chorobą przewlekłą Celiakia Monitorowanie objawów Leczenie i zapobieganie zespołowi złego wchłaniania Objawy sugerują niepełne przestrzeganie diety Alergie pokarmowe Nietolerancja laktozy

28 Uwaga na pseudonaukę! Przykład: Dieta odkwaszająca Zakwaszenie organizmu Połączenie koncepcji wywodzących się z medycyny chińskiej, naturalnej, starożytnych/średniowiecznych teorii humoralnych i współczesnej medycyny Łączy często prawidłowe zalecenia dietetyczne w schorzeniach związanych ze źle zbilansowaną dietą z pseudonaukowym uzasadnieniem i elementami magicznymi

29 Badania genetyczne

30 Badania genetyczne

31 Diagnostyka celiakii przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (ttg); przeciwciała przeciwko deamidowanym peptydom gliadyny (DGP); przeciwciała przeciwko endomyzjum mięsni gładkich przewodu pokarmowego (EmA)

32 Badania genetyczne

33 Badania genetyczne

34 Genotype score in disease prediction Genotype Score in Addition to Common Risk Factors for Prediction of Type 2 Diabetes James B. Meigs, M.D., M.P.H., Peter Shrader, M.S., Lisa M. Sullivan, Ph.D., Jarred B. McAteer, B.A., Caroline S. Fox, M.D., M.P.H., Josée Dupuis, Ph.D., Alisa K. Manning, M.A., Jose C. Florez, M.D., Ph.D., Peter W.F. Wilson, M.D., Ralph B. D'Agostino, Sr., Ph.D., and L. Adrienne Cupples, Ph.D. N Engl J Med 2008; 359: The C statistic for the sex-adjusted model was low (0.534) but improved significantly with the addition of the genotype score (0.581, P=0.01), and the relative risk for diabetes increased by 12% per risk allele. ( ) In a model adjusted for the risk factors included in the simple clinical model, the C statistic was excellent without the genotype score (0.900) and did not improve significantly with the score, and the genetic relative risk remained constant at 11% per risk allele

35 Meigs et al. NEJM 2008

36 Badania genetyczne Kliniczna użyteczność wyłącznie w diagnostyce chorób monogenowych Badania genetyczne mogą pomóc w diagnostyce rzadkich zespołów genetycznie uwarunkowanej otyłości (z. Willi-Pradera) Nie ma podstaw naukowych, ani udowodnionych korzyści klinicznych z poradnictwa genetycznego w zakresie częstych polimorfizmów genetycznych

37 Dietetyk musi współpracować z lekarzem i diagnostą laboratoryjnym

Podobne dokumenty

Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym

Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W