Charakterystyka cech sfery charakterologicznej (decyduje o dynamice motywacyjnej) Konformizm (K)

Transkrypt

1 Wykład II. Kompetencje kreatywne nauczyciela wychowania fizycznego - nauczyciel WF badaczem edukacyjnej rzeczywistości dr hab. Halina Guła- Kubiszewska, prof. AWF Nauczyciel wychowania fizycznego jest animatorem zadań realizowanych w środowisku lokalnym na rzecz sportu i rekreacji. Jest pedagogiem edukacji zdrowotnej oraz pedagogiem procesu szkolnego wychowania fizycznego nastawionego na zaspokajanie edukacyjnych indywidualnych możliwości i potrzeb każdego ucznia. To także menedżer propagujący szkolną kulturę fizyczną w środowisku lokalnym. Jako dydaktyk nowator nauczyciel wychowania fizycznego pracuje zgodnie z aktualnymi trendami rozwoju oświaty i poszukuje własnej efektywnej strategii kształcenia i wychowania młodzieży Bodźcem, impulsem innowacyjnych działań nauczyciela wychowania fizycznego często jest niezadowolenie z aktualnej sytuacji szkolnego wychowania fizycznego i tworzenie nowego warsztatu edukacyjnego poprzez nowatorstwo lub twórczość pedagogiczną. Kompetencje kreatywne nauczyciela wychowania fizycznego można rozpatrywać w dwu zakresach: nieszablonowość w działaniu: weryfikacja i krytyczna ocena rozwiązań metodycznych, poszukiwanie z uczniami optymalnych rozwiązań w zakresie treści form metod kształcenia i wychowania, stymulowanie u uczniów krytycznego i twórczego myślenia oraz rozwijanie samodzielności i kreatywności uczniów; innowacje (nowatorstwo pedagogiczne i twórczość pedagogiczna): rozpoznawanie obszarów edukacji fizycznej, w których możliwe jest wprowadzanie zmian za pomocą dostępnych metod, technik i narzędzi badawczych, wdrażanie do procesu edukacji programów innowacyjnych, podejmowanie prób korzystania z zasobów wiedzy europejskiej w bieżącej pracy dydaktycznej i wychowawczej, ocena efektów wprowadzanych zmian i publikowanie rezultatów swoich innowacji. Cechy, które wpływają na postawę twórczą człowieka: niezależność, impulsywność, styl twórczości (adaptacyjny, innowacyjny), style rozwiązywania problemów (asymilacyjny, badawczy), poczucie humoru, intuicja. J. Renzulli twierdzi, że zdolności człowieka rozwijają się poprzez interakcje zdolności intelektualnych, kreacyjnych i motywacji. Mamy w tej sytuacji do czynienia ze sferą osobowości poznawczą i motywacyjną, które rozwijają się i kształtują w warunkach konkretnego środowiska społecznego. Wyodrębnienie sfery poznawczej i motywacyjnej (charakterologicznej) w pomiarze właściwości kreatywnych osobowości uzasadniają badania nad osobowością ludzi twórczych. Sfera poznawcza- wyznaczona jest poprzez zachowania algorytmiczne i heurystyczne Sfera charakterologiczna- umożliwia realizowanie potencjalnych możliwości poznawczych człowieka i obejmuje dwie cechy: konformizm i nonkonformizm. Charakterystyka cech sfery charakterologicznej (decyduje o dynamice motywacyjnej) Konformizm (K)

2 został określony poprzez takie cechy, jak: zależność, pasywność, sztywność adaptacyjna, stereotypowość, uległość, słabość, lękliwość, podległość, podporządkowanie się, niesamodzielność, niezorganizowanie wewnętrzne, nadmierna zahamowalność, defensywność, niska odporność i wytrwałość, nieodpowiedzialność, brak krytycyzmu, nietolerancja, niskie poczucie wartości ja ; Nonkonformizm (N) określony jest przez cechy przeciwstawne, jak: niezależność, aktywność, witalizm, elastyczność adaptacyjna, oryginalność, konsekwencja, odwaga, nominatywność, samodzielność, samoorganizacja, spontaniczność, ekspresywność, otwartość, odporność, wytrwałość, odpowiedzialność, samokrytycyzm, tolerancyjność, wysokie poczucie wartości ja ; Charakterystyka cech sfery poznawczej (sposób przetwarzania informacji) Zachowanie algorytmiczne (A) wyznaczane jest przez nastawienie kopiujące i reprodukcyjne, tj. spostrzegawczość kierowaną, pamięć mechaniczną, wyobraźnię odtwórczą, myślenie konwergencyjne, uczenie się reproduktywne i ukierunkowane poprzestające na zrozumieniu i analizie logicznej, sztywność intelektualną, bierność poznawczą, niski poziom refleksyjności, skłonność do wdrukowywania się, niską sprawność w przetwarzaniu i konstruowaniu, brak pomysłowości technicznej i artystycznej; Zachowanie heurystyczne (H) określone zostało przez takie cechy, jak: samodzielność obserwacji, pamięć logiczna, wyobraźnia twórcza, myślenie dywergencyjne, uczenie się rekonstruktywne i samodzielne, uczenie się poprzez rozumowanie, elastyczność intelektualna (giętkość), aktywność poznawcza, refleksyjność, samodzielność intelektualna, twórczość konstrukcyjna, werbalna, potencjalne uzdolnienia do twórczości artystycznej. narzędzie badawcze- wystandaryzowany Kwestionariusz Twórczego Zachowania KAHN-II, - wersja dla nauczycieli Mój idealny uczeń- student [Popek, ]; Wersja KAHN-II przystosowana jest do badania nauczycieli szkół podstawowych, średnich i uczelni wyższych. Kwestionariusz zawiera60 stwierdzeń związanych z różnorodnymi czynnościami człowieka, jakie zachodzą w procesie uczenia się bądź w sytuacji działania. Poszczególne stwierdzenia opisują zachowania młodzieży, a odpowiadający nauczyciel preferuje bądź odrzuca jako negatywne pewne typy zachowań, określając w ten sposób własne nastawienie tym samym postawę twórczą lub odtwórczą. System odpowiedzi ma trzy kategorie: prawdziwe-2 pkt, częściowo prawdziwe-1 pkt, fałszywe-0 pkt.

3 K Zachowania twórcze: H+N > A+K Zachowania odtwórcze: A+K> H+N 30 A H N Czy wiesz, że. Wymagania i struktura awansu zawodowego nauczyciela jakby automatycznie zmobilizowała nauczycieli wychowania fizycznego do podjęcia nowych wyzwań, szczególnie w zakresie kreatywnych działań innowacyjnych. Badania przeprowadzone wśród 270 nauczycieli wychowania fizycznego (mężczyźni) w szkole podstawowej, gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej dotyczyły ich aktywności badawczej. Okazało się, że badania naukowe na terenie szkoły lub poza nią prowadzi co piąty nauczyciel. Największą aktywność przejawiali nauczyciele dyplomowani (32% badanych), a najmniejszą nauczyciele stażyści (9%). Około 80% nauczycieli uważało, że należy popularyzować i wdrażać do praktyki szkolnej wyniki badań, ale tylko 74% podjęło takie próby (80,3% nauczyciele mianowani, 62% dyplomowani). Można sądzić, że osiągniecie najwyższego awansu zawodowego nie aktywizuje nauczycieli do dalszej działalności nowatorskiej (jest ona wymuszona wymaganiami awansu zawodowego). Tylko % badanych rozpowszechniło swoje pomysły w formie publikacji. (Madejski 05) Ponad połowa nauczycieli szkoły podstawowej 68% i gimnazjalnej uważa 70%, że wychowanie estetyczne jest integralnym procesem kształtowania pełni osobowości człowieka przez udział w kulturze i sztuce. Swój poziom przygotowania w tym zakresie oceniają dobrze (40% nauczycieli szkół podstawowych i 45% badanych nauczycieli gimnazjów), i dostatecznie (44% nauczycieli szkół podstawowych i 38% nauczycieli gimnazjów). Okazało się, że około 80% nauczycieli nie uczestniczyło w przygotowaniu wewnątrzszkolnego systemu oceniania, 60% nie uczestniczyło w tworzeniu ścieżek edukacyjnych, około 50% nauczycieli nie brało udziału w tworzeniu programów wychowawczych szkoły i 45% w programach rozwoju szkoły. Tylko około % nauczycieli napisało własny program nauczania (75% wybrało program z listy MEN).

4 Ponad 50% badanych nauczycieli nie udzieliło odpowiedzi na temat form samokształcenia. Badania wśród uczestników konferencji metodycznych przeprowadziła [Ostrowska 07]. Wzięło w nich udział 195 nauczycieli wychowania fizycznego szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, 70,2% badanych określiło nowatorstwo jako formę przejścia od nauki do praktyki, której celem jest wprowadzenie do praktyki nowych, lepszych rozwiązań. Źródło inspiracji tych działań to potrzeby dzieci i młodzieży (80,9% badanych) oraz potrzeba samorealizacji (68,9% badanych). Jako przyczyny podejmowanych rozwiązań nauczyciele wskazywali: poszerzenie działalności szkoły (43,5%), wymagania awansu zawodowego (38,2%) i potrzeby uczniów (14,5% badanych). Około 75,6% nauczycieli nie podjęło próby opracowania autorskiego programu nauczania. Według badań Maszczaka (09) przeprowadzonych wśród 614 osób (307 uczniów i 307 rodziców) nauczyciele wychowania fizycznego są mało kreatywni. Tylko 21,5% uczniów i 28% ich rodziców uznało, że nauczyciele są otwarci na uczniowskie inicjatywy edukacyjne. Innowacja pedagogiczna- zmiana struktury systemu szkolnego jako całości lub jego składników w celu wprowadzenia ulepszeń o wymiernym charakterze Nowatorstwo pedagogiczne. Ulepszanie wzorów pracy dydaktycznej i wychowawczej poprzez własne pomysły racjonalizatorskie (zmiany treści, metod, środków, form organizacyjnych). Twórczość pedagogiczna. Proces bądź wytwór działania ludzkiego polegającego na tworzeniu nowych i oryginalnych wzorów (paradygmatów) w dziedzinie teorii i praktyki pedagogicznej. Praca badawcza (Madejski, Węglarz, 08): Szukanie odpowiedzi na pytania: - Co jest? (opis) - Jak jest? (eksploracja) - Dlaczego tak jest? (wyjaśnianie) Tworzenie zaplecza badawczego; 1/ wiedza o prawidłowościach 2/ umiejętność posługiwania się metodami, technikami i narzędziami badawczymi 3/ umiejętność naukowej interpretacji danych empirycznych 4/ osobiste predyspozycje do działalności badawczej Cechy nauczyciela badacza: Systematyczne zadawanie sobie pytania o własny rozwój zawodowy Badanie własnego nauczania i umiejętności do tego działania Poddawanie w wątpliwość teorię i jej testowanie w praktyce Umożliwianie innym nauczycielom obserwację swojej pracy (dyskusja) Refleksja- aktywne poszukiwanie rozwiązań i krytyczne myślenie Refleksyjny praktyk- namysł w i nad działaniem (Shön, 1987): Refleksja w działaniu- proces podejmowania decyzji w trakcie aktywnego zaangażowania w nauczanie

5 Refleksja nad działaniem- poza praktyka zawodowa, która jest jej przedmiotem ((dyskusje i rozważania, analizy, rekonstrukcje, rozmowy o nauczaniu z innymi) Refleksja o działaniu( zagadnienia osadzone w codziennym myśleniu i praktyce zawodowej, zrozumienie kontekstu między nauczaniem a polityką edukacyjną)) Badania w działaniu- Są formą autorefleksyjnego, aktywnego poszukiwania rozwiązań, podejmowanych przez uczestników społecznych sytuacji (edukacyjnych) w celu zwiększenia słuszności i racjonalności: - własnych praktyk edukacyjnych - - swojego rozumienia tych praktyk - - sytuacji, w których te praktyki maja miejsce Badania narracyjne Badanie osobistych i zawodowych biografii, w celu przesledzenia źródła przekonań, wartości oraz perspektyw, wpływających na aktyalne poglądy i praktyczne sposoby nauczania Podejście narracyjne i autobiograficzne są źródłem dla nauczyciela do namysłu nad swoim doświadczeniem. Cele badań Eksploracyjne - (rozpoznanie faktów, koncentrowanie się i formułowanie problemów przyszłych badań, hipotez) Opisowe- (wytwarzanie opisów, wiązanie nowych danych z uprzednimi, tworzenie zbioru kategorii i klasyfikacji, opisywanie mechanizmów, kontekstu sytuacyjnego) Wyjaśniające (testowanie przesłanek, założeń, poszerzanie teorii i nowych problemów, wiązanie z ogólnymi zasadami) Podział badań ze względu na cel Teoretyczne (podstawowe)- wprowadzają uogólnienia, generalizację, prawa rozwoju i przemian rzeczywistości Eksperymentalne (weryfikacyjne)- określają skutki i i efekty czynnika wprowadzonego eksperymentalnie Diagnostyczne o charakterze terapeutycznym lub prognostycznym Metody badawcze Eksperyment pedagogiczny Monografia pedagogiczna Metoda indywidualnych przypadków Metoda sondażu diagnostycznego Techniki badań pedagogicznych Obserwacja (narzędzia: arkusz obserwacji, dziennik obserwacji) Wywiad (skategoryzowany, nieskategoryzowany, jawny, ukryty, jawny nieformalny, indywidualny, zbiorowy) Ankieta ( Badanie dokumentów (kroniki, opiniodawcze) Analiza treści (dokumenty osobiste)

6 Techniki projekcyjne Piśmiennictwo: 1. Perzycka E. (05) Kompetencje kreatywne nauczycieli [w:] Gmocha R., Krasnodębska (red.) Kompetencje zawodowe nauczycieli i jakość kształcenia w dobie przemian edukacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s (ankieta kompetencji kreatywnych); 2. Popek S. () kwestionariusz twórczego zachowania KAHN, Wydawnictwo UMCS Lublin. 3. Madejski E., Węglarz J. (07) Wybrane zagadnienia współczesnej metodyki wychowania fizycznego, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków, s Pośpiech J. (red.) (06) Nowoczesne wychowanie fizyczne, Wydawnictwo BK, Wrocław; 5. S. Strzyżewski, Proces kształcenia i wychowania w kulturze fizycznej, Katowice E. Madejski, J. Węglarz, Wybrane zagadnienia współczesnej metodyki wychowania fizycznego, Kraków S. Popek, Kwestionariusz twórczego zachowania KAHN, Lublin. 8. E. Madejski, Działalność nowatorska nauczycieli uczących wychowania fizycznego w świetle ich awansu zawodowego, Lider 05, nr 8-9, s A. Dąbrowska, Kształtowanie wrażliwości estetycznej uczniów na lekcjach wychowania fizycznego, Lider 09, nr 11, s M. Śmiglewska, Zmiana oświatowa a pedagogiczna reorientacja nauczycieli wychowania fizycznego. Między kreatywnością a zaniechaniem zawodowym, Rocznik Naukowy AWFiS w Gdańsku 05, t., s M. Ostrowska, Nowatorstwo pedagogiczne w opinii nauczycieli wychowania fizycznego, Rocznik Naukowy AWFiS w Gdańsku 07, t. 17, s M. Ostrowska, Nowatorstwo pedagogiczne dz. cyt. 13. T. Maszczak, O kształceniu nauczycieli wychowania fizycznego, Kultura Fizyczna 09, nr 7-, s K. Janiszewska, Postulowany i rzeczywisty model absolwenta studiów pedagogicznych, Lider 05, nr 9, s