Drogowskazy sukcesu W poszukiwaniu szans na rynkach finansowych 17 marca 2010, Warszawa

Transkrypt

1 1

2 Bezradni czy samowystarczalni postawy polskich przedsiębiorców wobec finansowania swojej działalności w czasach kryzysu Karolina Flaht, Dorota Szubert

3 CO Z TYM KRYZYSEM? Rok 2009 był rokiem pod znakiem KRYZYSU. Zastanawialiśmy się:? Kto zyska, a kto straci na kryzysie? Rafał Janowicz, Konferencja bankowa 2009? Kataklizm czy tylko dramat? Chronologia kryzysu. Marcin Idzik, Konferencja bankowa 2009? Czy istnieje życie po końcu świata? Symbole kryzysu w polskich mediach Piotr Kwiatkowski, Konferencja bankowa 2009? Jak radzą sobie firmy innowacyjne w kryzysie? listopad 2009? Koniec kredytowej suszy? Banki pożyczą firmom pieniądze. Gazeta Wyborcza, listopad 2009? Jak rynki zarażają się kryzysem finansowym? Gazeta Bankowa, wrzesień 2008 A jak efekty kryzysu prezentują się w kontekście polskich MSP?

4 CO Z TYM KRYZYSEM? Silna zależność od rynku krajowego i krajowej konkurencji Umiarkowany wpływ kryzysu na funkcjonowanie polskich przedsiębiorstw Deklarowane objawy wpływu kryzysu na funkcjonowanie firm nie są typowymi dla czasu recesji Deklarowane główne zagrożenia (system podatkowy, regulacje prawne) mają charakter higieniczny

5 CO Z TYM KRYZYSEM? OBJAWY WPŁYWU KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE FIRMY Mniejsza liczba zleceń, spadek sprzedaży / obrotów Przekrój: wielkość firmy 79% 78% 76% 88% Powszechnie wskazywane, pomimo, że polski rynek zachował dodatnią dynamikę rozwoju 28% Spadek rentowności firmy 24% 31% Opóźnione lub wstrzymane płatności ze strony klientów firmy 24% 24% 30% 51% Zjawiska, które powinny towarzyszyć kryzysowi 25% Trudności w uzyskaniu kredytu, pożyczki 3% 8% 3% 3% Samozatrudnieni [N=145] Mikrofirmy [N=208] Małe firmy [N=176] Średnie firmy [N=124] Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP

6 Podjęte i planowane na 2010 rok działania w związku z kryzysem CO Z TYM KRYZYSEM? Silna zależność od rynku krajowego i krajowej konkurencji Wyraźnie bardziej optymistyczna ocena sytuacji firmy w związku z kryzysem niż ocena sytuacji polskiej gospodarki Umiarkowany wpływ kryzysu na funkcjonowanie polskich przedsiębiorstw Deklarowane objawy wpływu kryzysu na funkcjonowanie firm nie są typowymi dla czasu recesji Deklarowane główne zagrożenia (system podatkowy, regulacje prawne) mają charakter higieniczny

7 CO Z TYM KRYZYSEM? DZIAŁANIA PODJĘTE W ZWIĄZKU Z KRYZYSEM Ogólnie ograniczenie kosztów, oszczędzanie Szukanie nowych rynków (branż), klientów, większa aktywność na rynku Ograniczenie wydatków na usługi telekomunikacyjne, telefony, Internet Intensywniejsza promocja, reklama Obniżenie cen swoich produktów/ usług Rabaty dla klientów płacących terminowo Ograniczenie wydatków inwestycyjnych, odłożenie inwestycji na później Wstrzymanie podwyżek pracowników 2% 14% 18% 19% 22% 10% 13% 12% 15% 9% 10% 7% 9% 9% 9% 5% 9% 7% 12% 7% 8% 8% 11% 9% 9% 12% 15% 16% 26% 32% 28% 33% Brak wiedzy Dominują cięcia kosztów o charakterze doraźnym Wyraźny deficyt strategii finansowej: Nieuświadomiona potrzeba Obawy przed utratą elastyczności Wskazania pow. 3% Redukcja zatrudnienia, zwolnienia pracowników Zmiana formy zatrudnienia pracowników 1% 5% 9% 5% 5% 6% 7% Samozatrudnieni [N=280] Mikrofirmy [N=406] Małe firmy [N=319] Redukcja wynagrodzeń pracowników Firma nie podjęła, nie planuje podjąć żadnych działań 3% 7% 7% Średnie firmy [N=201] 42% 47% 32% 54% Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP

8 W POSZUKIWANIU ŹRÓDEŁ PODEJŚCIE DO ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA W OBLICZU KRYZYSU Bez względu na sytuację gospodarczą zawsze korzystamy z tych samych źródeł finansowania 41% 53% 56% 59% 1% W wyniku kryzysu mojej firmie odmówiono kredytu 3% 3% 4% Samozatrudnieni [N=280] Brak radykalnych działań restrukturyzacyjnych W wyniki kryzysu moja firma zaczęła korzystać z nowych źródeł finansowania 1% 1% 2% 1% Mikrofirmy [N=406] Małe firmy [N=319] Średnie firmy [N=201] Większość nie wykorzystała kryzysu do przeprowadzenia głębszych, długookresowych zmian 56% Żadne z powyższych 41% 44% 37% Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP

9 W POSZUKIWANIU ŹRÓDEŁ BARIERY Wysokość wymaganych zabezpieczeń 25% Wysokość oprocentowania kredytów 22% Wysokość prowizji 5% Strona kosztowa Niechęć banków do udzielania kredytów 20% Brak atrakcyjnej oferty dla MSP 7% Biurokracja związana z aplikowaniem o kredyt 5% Strona produktowo - wizerunkowa Źródło: M. Starczewska-Krzysztoszek, Konkurencyjność Pracodawców Prywatnych Lewiatan, Warszawa 2007 sektora małych i średnich przedsiębiorstw 2007, Polska Konfederacja

10 W POSZUKIWANIU ŹRÓDEŁ WIEDZA I WYKORZYSTANIE Niewielka wiedza przedsiębiorców na temat potencjalnych źródeł finansowania Źródła finansowania MSP: wiedza i wykorzystanie

11 Własne zasoby finansowe Kredyty bankowe udzielane na działalność gospodarczą Leasing Fundusze unijne Linia kredytowa w banku Kredyty konsumpcyjne Dotacje z innych źródeł niż fundusze unijne Preferencyjne kredyty (oprocentowane niżej niż w bankach) Pożyczki od znajomych, rodziny Kredyty udzielane przez fundusze pożyczkowe Kredyty udzielane przez instytucje typu Provident Inwestorzy prywatni (Business Angels) Żadne Nie wiem, trudno powiedzieć W POSZUKIWANIU ŹRÓDEŁ 54% 66% 59% 60% 49% 55% 63% 65% 41% 43% 57% 70% 31% 30% 39% 47% 27% 29% 44% 45% 33% 25% 30% 25% 21% 26% 27% 30% 21% 21% 28% 23% 23% 21% 16% 6% 14% 13% 15% 9% 14% 13% 12% Wskazania pow. 3% 8% 4% 3% Samozatrudnieni [N=280] 6% 4% Mikrofirmy [N=406] 10% 6% 4% Małe firmy [N=319] 2% 2% Średnie firmy [N=201] 4% 4% 4% WIEDZA Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP

12 W POSZUKIWANIU ŹRÓDEŁ WIEDZA I WYKORZYSTANIE Niewielka wiedza przedsiębiorców na temat potencjalnych źródeł finansowania Źródła finansowania MSP: wiedza i wykorzystanie Specjalizacja wykorzystanych środków finansowych pochodzących z różnych źródeł

13 W POSZUKIWANIU ŹRÓDEŁ WYKORZYSTANIE Własne zasoby finansowe Leasing Kredyty bankowe udzielane na działalność gospodarczą Linia kredytowa w banku Fundusze unijne Preferencyjne kredyty (oprocentowane niżej niż w bankach) Dotacje z innych źródeł niż fundusze unijne Żadne Nie wiem / trudno powiedzieć 6% 11% 29% 8% 16% 21% 31% 4% 10% 16% 25% 1% 3% 5% 18% 1% 2% 8% 8% 2% 2% 6% 7% 27% 22% 12% 4% 6% 5% 5% 41% 49% 43% 50% 44% 47% Samozatrudnieni [N=280] Mikrofirmy [N=406] Małe firmy [N=319] Finansowanie: 1. Większych inwestycji 71% 2. Działalności bieżącej 10% 3. Mniejszych inwestycji 9% Finansowanie: 1. Działalności bieżącej 57% 2. Większych inwestycji 15% Wskazania 3. Mniejszych pow. 3% inwestycji 11% 4. Rozpoczęcia działalności 6% Finansowanie: 1. Działalności bieżącej 67% 2. Mniejszych inwestycji 9% 3. Większych inwestycji 7% 4. Pomoc w przetrwaniu 6% Średnie firmy [N=201] Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP

14 W POSZUKIWANIU ŹRÓDEŁ WIEDZA I WYKORZYSTANIE Wiedza o źródłach finansowania oraz ich wykorzystanie zdaje się być ściśle powiązana z efektywnością działalności ekonomicznej Łączy się ona bowiem z posiadaniem przez firmy strategii oraz planów inwestycyjnych Konieczność i chęć rozwoju firmy przekłada się na większą znajomość ofert rynku finansowego oraz korzystanie z szerszej puli ofert Firmy, które oceniają swoją kondycję jako złą, mają mniejszą ogólną wiedzę o źródłach finansowania i bardziej skłonne są polegać na środkach niedostosowanych do specyfiki działalności gospodarczej, jak pomoc finansowa ze strony rodziny

15 Spontaniczna znajomość instytucji wspierających MSP Banki kom ercyjne Urząd pracy W POSZUKIWANIU ŹRÓDEŁ WIEDZA I WYKORZYSTANIE Ogólnie fundusze europejskie Urząd miasta, gminy Polska Agencja Rozwoju Agencja Rozwoju Regionalnego Państwow y Fundusz Urząd marszałkowski Nie wiem, żadne Samozatrudnieni [N=280] Mikrofirmy [N=406] Małe firmy [N=319] Średnie firm y [N=201] Źródła finansowania MSP: wiedza i wykorzystanie Plany współpracy z instytucjami wspierającymi MSP Niewielka wiedza przedsiębiorców na temat potencjalnych źródeł finansowania Specjalizacja wykorzystanych środków finansowych pochodzących z różnych źródeł Banki komercyjne Urząd pracy Banki jako instytucje wspierające MSP Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) Urząd miasta, gminy Agencja Rozwoju Regionalnego Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Żadne Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP Nie wiem / trudno powiedzieć

16 PRZEDSIĘBIORCY W OBLICZU KRYZYSU W ramach badania Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu wyłonionych zostało 6 segmentów przedsiębiorstw MSP różniących się między sobą następującymi zmiennymi: POSTAWA WOBEC FINANSOWANIA POSTAWA WOBEC KRYZYSU POSTAWA WOBEC ZARZĄDZANIA, PODEJMOWANIA DECYZJI OCZEKIWANIA WOBEC WSPARCIA ZEWNĘTRZNEGO

17 PRZEDSIĘBIORCY W OBLICZU KRYZYSU Wyłonione zostały następujące segmenty przedsiębiorców Wierzący w siebie 2% Pesymiści szukający wyjścia 3% Antyformaliści 41% Bezradni 7% Racjonalnizdystansowani 19% Samowystarczalni 28%

18 Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Zarządzanie jak najmniej formalności, spisanie celów i zasad funkcjonowania to duża bariera dla efektywnego zarządzania Dystans do kredytów trudno przewidzieć możliwość ich spłaty Dotacje chętnie, lecz tylko deklaratywnie DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 8% Linia kredytowa: 11% Dotacje: 2% Antyformaliści 41% Kryzys realne zagrożenie, ale w dużej mierze nakręcane przez media Brak obaw przed bankructwem, ale to nie jest dobry czas na inwestycje (7% ma takie plany) i poszukiwanie szans rozwoju Optymistyczna postawa wobec kryzysu Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania

19 Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Zarządzanie bez przesady, ale raczej warto posiadać określoną strategię Antyformaliści 41% Dystans do kredytów i dotacji wyraźna postawa radzenia sobie ze wszystkim własnymi siłami Optymistyczna postawa wobec kryzysu Kryzys to fakt medialny Brak obaw przed bankructwem, to jest dobry czas na inwestycje (28% ma takie plany) i poszukiwanie szans rozwoju Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Samowystarczalni 28% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 4% Linia kredytowa: 2% Dotacje: 2%

20 Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Racjonalni - zdystansowani 19% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 37% Linia kredytowa: 21% Dotacje: 7% Kryzys realne zagrożenie, ale w dużej mierze nakręcane przez media Brak obaw przed bankructwem, to umiarkowanie dobry czas na inwestycje (33% ma takie plany) Kredyt to normalne źródło finansowania, brak obaw przed brakiem możliwości jego uzyskania, czy spłaty Zarządzanie bez przesady, ale raczej warto posiadać określoną strategię Antyformaliści 41% Optymistyczna postawa wobec kryzysu Samowystarczalni 28% Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania

21 Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Racjonalni - zdystansowani 19% Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Zarządzanie brak jednoznacznego stosunku do określania celów i założeń działania firmy Kryzys realne zagrożenie, nie wiadomo kiedy się skończy Obawy przed bankructwem, to nie jest dobry czas na inwestycje (8% ma takie plany) Antyformaliści 41% Dystans do kredytów i dotacji brak zaufania do instytucji finansowych, wyraźna obawa przed brakiem możliwości uzyskania i spłaty kredytu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Bezradni 7% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 1% Linia kredytowa: 0% Dotacje: 0% Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Samowystarczalni 28%

22 Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Racjonalni - zdystansowani 19% Kredyt to normalne źródło finansowania, brak obaw przed brakiem możliwości jego uzyskania, czy spłaty Kryzys to fakt medialny Brak obaw przed bankructwem, to jest dobry czas na inwestycje (70% ma takie plany) i poszukiwanie szans rozwoju Wierzący w siebie 2% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 58% Linia kredytowa: 30% Dotacje: 5% Zarządzanie zdecydowanie w oparciu o o jasno sprecyzowany plan działania Antyformaliści 41% Optymistyczna postawa wobec kryzysu Bezradni 7% Samowystarczalni 28% Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania

23 Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Racjonalni - zdystansowani 19% Wierzący w siebie 2% Kredyt to normalne źródło finansowania, brak obaw przed brakiem możliwości jego uzyskania, czy spłaty Dotacje dystans, są problematyczne, czasochłonne, bez gwarancji sukcesu Pesymiści szukający wyjścia 3% Pesymistyczna postawa wobec kryzysu DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 69% Linia kredytowa: 21% Dotacje: 0% Zarządzanie brak jednoznacznego stosunku do określania celów i założeń działania firmy Antyformaliści 41% Kryzys realne zagrożenie, czas, w którym należy nastawić się na przetrwanie a nie na inwestycje (5% ma takie plany) Optymistyczna postawa wobec kryzysu Bezradni 7% Samowystarczalni 28% Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania

24 Perspektywa finansowa - Podsumowanie Wewnętrzne bariery w korzystaniu ze źródeł finansowania Finansowanie widziane jest raczej przez pryzmat zagrożeń, niż szans rozwojowych Jednak kluczowym problemem jest stosunkowo niski poziom wiedzy finansowych, brak umiejętności oceny ryzyka świadomość finansowa polskich MSP Przekłada się o działaniu instrumentów finansowego i generalnie ciągle jeszcze niska to na niekorzystanie z jakichkolwiek źródeł finansowania i bazowanie na własnych zasobach oraz niski poziom zaufania Wynika to z ograniczonych umiejętności menadżerskich (planowanie strategiczne, ocena zysków i kosztów, aktywne poszukiwanie szans rynkowych umożliwiających tworzenie długotrwałej przewagi konkurencyjnej) Najlepszą metodą przewidywania przyszłości jest jej tworzenie P. Drucker Edukacja finansowa przedsiębiorców rola uświadamiająca wykorzystania narzędzi zewnętrznego finansowania Allianse strategiczne / współpraca z instytucjami otoczenia biznesowego jako sposób na tworzenie klienta

25 25