A. Działania konsultacyjne obejmujące: 1. Spotkania konsultacyjne organizowane na obszarach zlewni większych rzek

Transkrypt

1 Sprawozdanie z drugiego etapu konsultacji społecznych dotyczących Przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy oraz działań wspierających proces konsultacji prowadzonych przez Zespół ds. Komunikacji Społecznej RZGW w Krakowie 22 czerwca 2008 r. zakończyła się druga tura konsultacji społecznych dotycząca Przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy. Przegląd.. był drugim dokumentem, który został poddany opinii społeczeństwa w trakcie sporządzania planów gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy. Celem prowadzonych konsultacji było zebranie uwag do konsultowanego dokumentu. Określenie istotnych problemów gospodarki wodnej, czyli najwaŝniejszych problemów, które mogą utrudnić osiągnięcie dobrego stanu wód i środowiska wodnego było jednym z waŝniejszych etapów opracowania planów gospodarowania wodami. Działania zaplanowane do realizacji będą odpowiedzią właśnie na zdiagnozowane problemy. Konsultacje społeczne prowadzone były w okresie od 22 grudnia 2007 r. do 22 czerwca 2008 r. W okresie tym w ramach konsultacji przeprowadzono szereg działań: A. Działania konsultacyjne obejmujące: 1. Spotkania konsultacyjne organizowane na obszarach zlewni większych rzek 2. Badania ankietowe prowadzone za pomocą rozpowszechniania ankiet drogą: elektroniczną na stronie internetowej RZGW w Krakowie, przez pocztę elektroniczną pocztową wysyłanie ankiet do instytucji, organizacji, przedsiębiorstw reprezentujących środowiska mające wpływ na stan wód udostępniania ankiet w miejscach publicznych oraz przy okazji konferencji, seminariów, 3. Konsultacje z Radą Gospodarki Wodnej Regionu Wodnego Górnej Wisły oraz Stałą Komisją ds. Udziału Społeczeństwa 1

2 B. Działania informacyjne i promocyjne opracowanie i rozpowszechnianie ulotek i broszur udział w konferencjach, seminariach, itp. publikacje artykułów w czasopismach branŝowych C. Działania edukacyjne prowadzenie warsztatów i szkoleń. Rezultaty działań konsultacyjnych Ad 1. Spotkania konsultacyjne Istotną częścią działań związanych z konsultacjami społecznymi były spotkania konsultacyjne, zorganizowane przy współpracy Zarządów Zlewni: 1. Spotkania konsultacyjne w zlewni Górnego Sanu na obszarze dorzecza Wisły (w Jarosławiu i Przemyślu) oraz w polskiej części obszaru dorzecza Dniestru (w Ustrzykach Dolnych) 4 6 grudnia 2007 r. 2. Spotkanie konsultacyjne w zlewni Dolnego Dunajca Nowy Sącz, 2 kwietnia 2008 r. 3. Spotkanie warsztatowe w zlewni Wisłoki Tarnów, 17 kwietnia 2008 r. 4. Spotkanie konsultacyjne w zlewni Skawy Sucha Beskidzka, 23 kwietnia 2008 r. 5. Spotkanie konsultacyjne w zlewni Dolnego Sanu LeŜajsk, 7 maja 2008 r. 6. Spotkanie konsultacyjne w zlewni Raby Myślenice, 29 maja 2008 r. 7. Spotkanie konsultacyjne w zlewni Górnego Dunajca i zlewni Czarnej Orawy Nowy Targ, 5 czerwca 2008 r. 8. Spotkanie konsultacyjne w zlewni Wisły sandomierskiej Staszów, 17 czerwca 2008 r. Uczestnikami tych spotkań byli przedstawiciele środowisk, które odczują skutki wdroŝenia planów gospodarowania wodami: przedstawiciele uŝytkowników wód róŝnych sektorów (produkcja, rolnictwo, leśnictwo, hodowla, gospodarka komunalna, usługi i handel), przedstawiciele administracji odpowiedzialnej za gospodarowanie wodami, monitorowanie środowiska wodnego oraz dbałość o jego stan, a takŝe reprezentanci organizacji pozarządowych, których celem jest ochrona środowiska. 2

3 W spotkaniu w zlewni Górnego Dunajca i zlewni Czarnej Orawy uczestniczyli takŝe Słowacy reprezentujący administrację odpowiedzialną za gospodarowanie wodami. Frekwencja na spotkaniach wynosiła od 46 do 67 osób, w spotkaniach wzięło udział w sumie 371 osób. Podczas spotkań uczestnicy byli zapoznani z gospodarowaniem wodami w świetle Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz wstępnie opracowanym przeglądem istotnych problemów gospodarki wodnej. WaŜnym elementem spotkań było omówienie przez przedstawicieli lokalnych instytucji obecnego stanu wód oraz działań zmierzających w kierunku jego poprawy. Druga część kaŝdego spotkania prowadzona była w formie warsztatów. W trakcie dyskusji uczestnicy określali najwaŝniejsze problemy gospodarki wodnej na danym obszarze, a następnie odnosili je do problemów określonych w dokumencie konsultacyjnym dla obszaru dorzecza Wisły i części międzynarodowych obszarów dorzeczy. Ostatecznym efektem dyskusji w grupach była weryfikacja listy problemów określonych dla dorzecza Wisły i wskazanie pięciu najistotniejszych problemów wymagających pilnego wprowadzenia działań naprawczych. Mimo róŝnic w postrzeganiu problemów związanych z gospodarowaniem wodami, moŝna zauwaŝyć duŝą zgodność poglądów, odnośnie kilku problemów. Uczestnicy wszystkich spotkań wymieniali wśród najwaŝniejszych problemów odprowadzanie nieoczyszczonych i niedostatecznie oczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych oraz niedostateczną sanitację obszarów wiejskich i rekreacyjnych. W większości prowadzonych dyskusji sygnalizowano ścisłą zaleŝność tych dwóch problemów, wskazując niedostateczną sanitację jako przyczynę odprowadzania nieczyszczonych ścieków do wód i do ziemi. RównieŜ na wszystkich spotkaniach wskazywano jako jeden z najistotniejszych problemów brak dostatecznego finansowania gospodarki wodnej. Jednak nie moŝna tu mówić o całkowitej zgodności co do sformułowania problemu w konsultowanym dokumencie. Problem ten był w odmienny sposób definiowany przez uczestników reprezentujących róŝne środowiska. Część uczestników dostrzegała brak środków finansowych na inwestycje w gospodarce wodnej. Pojawiały się jednak głosy potwierdzające brak dostatecznego finansowania gospodarki wodnej, ale realizowanej z uwzględnieniem potrzeb środowiska naturalnego. Część dyskutujących uwaŝała równieŝ, Ŝe środki finansowe są wykorzystywane w nieodpowiedni sposób. 3

4 Podobne róŝnice w postrzeganiu problemu, ale równoczesną zgodność co do uznania jego wagi dało się zauwaŝyć w odniesieniu do problemu ochrony przed powodzią. Problem ten był zgłaszany jako jeden z najistotniejszych na wszystkich spotkaniach, przez większość uczestników. Część uczestników rozumiała go jako brak inwestycji hydrotechnicznych zapewniających ochronę przed powodzią, lub teŝ jako istniejącą, nie modernizowaną zabudowę przeciwpowodziową. Problem ten był jednak równieŝ rozumiany jako niewystarczająca ochrona przed powodzią poprzez wyznaczanie terenów zalewowych i właściwą gospodarkę przestrzenną, lub teŝ brak ochrony przeciwpowodziowej nie ingerującej w środowisko wodne, zgodnej z obowiązującymi wymogami RDW. Część uczestników wskazywała równieŝ na zagroŝenie dla środowiska ze strony niewłaściwie prowadzonej ochrony przeciwpowodziowej. Istotnym problemem według większości uczestników spotkań była równieŝ niedostateczna edukacja i świadomość ekologiczna. Zwiększenie świadomości ekologicznej według dyskutujących spowodowałoby znaczne zmniejszenie, lub wręcz wyeliminowanie wielu innych problemów związanych z zanieczyszczeniem wód. Podobnie uczestnicy postrzegali niespójność i niejednoznaczność przepisów prawnych wskazując ten problem, jako przyczynę wielu pozostałych wymienianych w trakcie dyskusji. Wśród najistotniejszych problemów zgłaszanych przez uczestników spotkań znalazły się równieŝ zaśmiecenie koryt rzek i potoków oraz eksploatacja kruszyw z koryt rzek i dolin rzecznych. Uczestnicy dyskusji wskazywali równieŝ na problemy nie wymieniane w konsultowanym dokumencie. Wśród nich najczęściej sygnalizowano: trudności w wykorzystaniu środków unijnych (brak moŝliwości korzystania ze środków, nieracjonalne kryteria korzystania ze środków) niewłaściwą gospodarkę przestrzenną (brak planów zagospodarowania przestrzennego, brak ograniczeń zabudowy rozproszonej) brak uwzględniania bilansów wodnych w wydawanych pozwoleniach wodnoprawnych, co skutkuje nadmiernym rozdysponowaniem zasobów wodnych brak motywacyjnego systemu dopłat i ulg za działania proekologiczne (brak promowania i nagradzania rozwiązań sprzyjających ochronie wód) 4

5 źle funkcjonujący system kontroli, rzadka kontrola zrzutu ścieków z małych oczyszczalni ścieków, brak kontroli zbiorników wybieralnych w gospodarstwach domowych. Ocena spotkań konsultacyjnych przez uczestników Uczestnicy kaŝdego spotkania konsultacyjnego zostali włączeni w jego ocenę poprzez wypełnienie ankiety. Analiza ankiet pokazuje, ze spotkania były bardzo pozytywnie odbierane przez większość osób w nich uczestniczących. Prawie wszyscy uczestnicy spotkań (98 %) ocenili sposób przeprowadzenia spotkań jako interesujący (27 % - bardzo interesujący, 71% - interesujący). RównieŜ znaczna większość osób (88 %) wyraziła chęć zaangaŝowania w podobny sposób w proces planowania w gospodarce wodnej na dalszych jego etapach. DuŜa część uczestników (42%) zmieniła swoje postrzeganie problemów po przeprowadzonym spotkaniu podając za powód: zwiększenie wiedzy, poszerzenie perspektywy postrzegania problemów, dostrzeŝenie problemów (interesów) innych uŝytkowników oraz dostrzeŝenie problemów, o których brak ogólnie informacji. W ankietach oceniających spotkania znalazły się takŝe uwagi na temat sposobu informowania społeczeństwa o sprawach związanych z gospodarką wodną. Większość uczestników uznała, iŝ dyskusje publiczne są bardzo dobrym sposobem przekazywania informacji na temat gospodarki wodnej. Jako waŝny środek przekazu informacji wskazywano równieŝ lokalne media, internet, warsztaty. Za istotne uznano takŝe prowadzenie edukacji w szkołach. Do oczekiwań uczestników w zakresie informacji o gospodarce wodnej naleŝą przede wszystkim informacje dotyczące problemów lokalnych, stanu środowiska (szczególnie w okolicy miejsca zamieszkania), uwzględnienia efektów konsultacji społecznych. Wśród zgłoszonych uwag powtarzały się sugestie organizowania większej ilości podobnych spotkań i ich kontynuacji. Uczestnicy wyraŝali równieŝ nadzieję, Ŝe efekty spotkania w postaci zgłoszonych uwag i opinii dotyczących problemów gospodarki wodnej będą uwzględnione przez decydentów. 5

6 Ad. 2. Badania ankietowe Podstawą badań ankietowych był kwestionariusz opracowany i opublikowany przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. Ankieta rozpowszechniana była wśród administracji samorządowej (gminnej, powiatowej i wojewódzkiej), administracji rządowej, uŝytkowników wód, organizacji pozarządowych, ekologicznych oraz wśród osób prywatnych. Ankietowani administracja samorządowa 12,46% administracja rządowa 9,64% 23,35% organizacje pozarządowe (NGO) ekologiczne 12,85% 0,16% 18,26% uŝykownicy (produkcja, rolnictwo, leśnictwo, hodowla, usługi komunalne, usługi i handel) osoby prywatne Inne RZGW w Krakowie rozprowadził 2500 ankiet, z czego otrzymano 1276 wypełnionych ankiet, co stanowi 51,04% zwrotu (dla porównania, w I turze konsultacji uzyskano 21,05% zwrotu ankiet). Tak wysoki procent zwrotu ankiet został osiągnięty dzięki wykorzystaniu wniosków z I tury konsultacji społecznych i prowadzeniu dodatkowych działań zwiększających zaangaŝowanie społeczne w konsultacje. Badania ankietowe poprzedzono komunikatem, rozesłanym pocztą elektroniczną do kilkuset instytucji i organizacji, informującym o rozpoczętych konsultacjach i zachęcającym do zaangaŝowania w ten proces. Wraz z komunikatem przesłane zostały równieŝ linki do strony internetowej RZGW w Krakowie, na której umieszczono informacje o prowadzonych konsultacjach oraz dokumenty konsultacyjne. DuŜym zaangaŝowaniem w badania ankietowe wykazały się Zarządy Zlewni (które rozprowadziły 800 ankiet i uzyskały dzięki swoim staraniom 54% zwrotu) oraz szereg innych instytucji, do których ankiety zostały wysyłane pocztą tradycyjną lub elektroniczną. 6

7 Respondenci Spośród 1276 osób, które odpowiedziały na ankietę 35,9% stanowiły kobiety, a 64,1% męŝczyźni. Wiek osób ankietowanych jest bardzo zróŝnicowany, jednak znaczna większość respondentów (61,02% ankietowanych) to osoby w przedziale wiekowym lat. Najliczniejsza grupa respondentów (28,28%) deklarowała wykształcenie wyŝsze, osoby o wykształceniu średnim stanowią 20,44%, a wykształcenie podstawowe lub zawodowe miało 4,59% osób. Zdecydowana większość respondentów (71,37%) to osoby nie związane zawodowo z gospodarką wodną, związek z tą branŝą deklarowało 21,63% osób, które odpowiedziały na ankietę. wiek ankietowanych poniŝej 25 lat 13,21% 6,11% 0,07% 8,42% lat lat 10,56% lat lat 61,02% pow yŝej 65 lat Analiza ankiet Kluczowe pytania w ankiecie dotyczyły opinii ankietowanych na temat stanu wód w okolicy zamieszkania. W pierwszej kolejności ankietowani zapytani zostali o problemy dotyczące stanu wód. Proszę wskazać, które z wymienionych problemów dotyczących stanu wód, dotyczą Pana/Pani miejsca zamieszkania 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 71,67% 76,46% bardzo duŝy/znaczący problem 1. z powodu braku zabezpieczeń (np. wałów, systemów ostrzeŝeń itp.) występuje zagroŝenie powodzią 2. woda w okolicznych zbiornikach wodnych, rzekach, potokach jest zanieczyszczona przez zakłady przemysłowe 3. okoliczne zbiorniki wodne, rzeki, potoki są zanieczyszczone przez gospodarstwa rolne (np. przez nawozy) 4. brakuje kanalizacji i ludzie odprowadzają ścieki do okolicznych rzek, potoków czy zbiorników wodnych 5. w przypadku suszy brakuje zbiorników z zapasową wodą 6. koryta rzek i potoków są zaśmiecone przez ludzi, przypominają wysypiska 7. nie ma Ŝadnej kontroli nad poborem wód, więc nie wiadomo, ile kto zuŝywa i na ile jej wystarczy 8. tereny ze zbiornikami wodnymi, które mogłyby być rekreacyjne, są zanieczyszczone i zaniedbane 7

8 Według respondentów najbardziej istotny jest problem braku kanalizacji i odprowadzania ścieków do okolicznych rzek (uznany został za bardzo duŝy bądź znaczący problem przez 71,67% osób, które odpowiedziały na ankietę) oraz problem zaśmiecenia koryt rzek i potoków (wskazany przez 76,46% respondentów). Pytanie to zostało rozwinięte dodatkowo o wskazanie maksymalnie trzech najistotniejszych spośród zidentyfikowanych problemów. Odpowiedzi na to pytanie były zbieŝne z dopowiedziami na pytanie poprzednie. Większość osób wymieniła wśród trzech najwaŝniejszych problemów brak kanalizacji oraz zaśmiecenie koryt rzek i potoków. 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Proszę wskazać maksymalnie trzy problemy, które uwaŝa Pan/Pani za najistotniejsze 49,61% 47,18% 1. z pow odu braku zabezpieczeń (np. w ałów, systemów ostrzeŝeń itp.) w ystępuje zagroŝenie pow odzią 2. w oda w okolicznych zbiornikach w odnych, rzekach, potokach jest zanieczyszczona przez zakłady przemysłow e 3. okoliczne zbiorniki w odne, rzeki, potoki są zanieczyszczone przez gospodarstw a rolne (np. przez naw ozy) 4. brakuje kanalizacji i ludzie odprow adzają ścieki do okolicznych rzek, potoków czy zbiorników w odnych 5. w przypadku suszy brakuje zbiorników z zapasową w odą 6. koryta rzek i potoków są zaśmiecone przez ludzi, przypominają w ysypiska 7. nie ma Ŝadnej kontroli nad poborem w ód, w ięc nie w iadomo, ile kto zuŝyw a i na ile jej w ystarczy 8. tereny ze zbiornikami w odnymi, które mogłyby być rekreacyjne, są zanieczyszczone i zaniedbane Ankietowani zostali równieŝ poproszeni o wskazanie przyczyn problemów ze stanem wód. Za główną przyczynę większość respondentów (61,9%) uznała brak świadomości ekologicznej oraz brak pieniędzy na realizację inwestycji takich jak oczyszczalnie, wały przeciwpowodziowe itp. (przyczyna wskazana przez 59,56%). Wśród przyczyn powstawania problemów wymieniano równieŝ brak motywacji, aby ludzie zaczęli dbać o stan środowiska, a takŝe nieegzekwowanie przepisów chroniących stan wód. 8

9 70,00% 60,00% 50,00% Główne przyczyny problemów stanu wód w Pana/Pani miejscu zamieszkania 61,91% 59,56% 1. Nie są egzekw ow ane przepisy chroniące stan w ód (np. ludzie lub instytucje nie ponoszą kar za zanieczyszczanie zbiorników ) 2. Ludzie nie mają św iadomości ekologicznej 3. Lokalny samorząd nie robi nic, aby popraw ić sytuację 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 4. Brakuje pieniędzy na odpowiednie inwestycje (np. oczyszczalnie, wały przeciwpowodziowe itp.), aby poprawić stan wód 5. Przepisy praw ne są złe (są niespójne, niejednoznaczne itd.) 6. Brakuje odpow iedniej motyw acji, aby ludzie zaczęli dbać o stan środow iska Kolejne pytanie ankiety dotyczyło akceptacji ankietowanych dla zmian na rzecz poprawy stanu i ochrony środowiska wodnego. Na płacenie niewielkiego podatku wyraziło zgodę 36,53% respondentów. Większa grupa osób, które odpowiedziały na ankietę (48, 69%) nie zaakceptowałaby płacenia większego podatku. zgodziłbym(-abym) się płacić niewielki podatek 10,96% 25,65% 25,57% zdecydowanie tak raczej tak 23,04% 14,78% nie mam zdania raczej nie zdecydowanie nie Większa część respondentów (64%) wyraziła natomiast zgodę na ograniczenie zuŝycia wody w domu/w gospodarstwie poprzez powtórne wykorzystanie wody. Takiej zgody nie wyraziło 27% odpowiadających osób. 15% zgodziłbym(-abym) się na ograniczenie zuŝycia wody w domu/w gospodarstwie poprzez powtórne wykorzystanie wody 12% 5% 44% 24% zdecydowanie tak raczej tak nie mam zdania raczej nie zdecydowanie nie 9

10 mógłbym (mogłabym) społecznie brać udział w pracach organizacji proekologicznej Podobnie duŝa grupa respondentów (59,08%) zadeklarowała chęć społecznego 20,19% 5,31% 14,26% udziału w pracach organizacji proekologicznej. 15,41% 44,82% zdecydowanie tak raczej tak nie mam zdania raczej nie zdecydowanie nie Zdecydowana większość osób, które odpowiedziały na ankietę (74,89%) wyraziło brałbym(-abym) udział w programach edukacyjnych i akcjach informacyjnych dot. problematyki ochrony wód chęć uczestniczenia w programach edukacyjnych i akcjach informacyjnych 11,05% 10,79% 3,27% 24,85% dotyczących problematyki ochrony wód. 50,04% zdecydowanie tak raczej tak nie mam zdania raczej nie zdecydowanie nie Ankietowani zamieszczali równieŝ dodatkowe uwagi i propozycje działań przyczyniających się do poprawy stanu wód. Najczęściej sygnalizowano konieczność restrykcyjnego egzekwowania przepisów o ochronie wód, jak równieŝ ich zaostrzenie oraz zmianę przepisów prawnych. Istotna według respondentów jest równieŝ edukacja ekologiczna dzieci, młodzieŝy i dorosłych. Zgłaszano takŝe propozycję nadania uprawnień organizacjom ekologicznym do występowania na prawach strony w postępowaniach wodnoprawnych. Ad.3. Konsultacje z Radą Gospodarki Wodnej Regionu Wodnego Górnej Wisły oraz Stałą Komisją ds. Udziału Społeczeństwa Przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej został równieŝ poddany opinii Stałej Komisji ds. Udziału Społeczeństwa i Radzie Gospodarki Wodnej Regionu Wodnego Górnej Wisły. Wybór Komisji i Rady Regionu, jako organów konsultacji jest oczywisty, ciała te stanowią bowiem reprezentację wielu środowisk zainteresowanych z róŝnych względów stanem wód i środowiska wodnego. Zarówno Komisja działająca przy Radzie Gospodarki Wodnej Regionu Wodnego Górnej Wisły, jak i sama Rada Regionu stanowią zrównowaŝoną reprezentację wielu grup interesu skupionych wokół korzystania ze środowiska wodnego. 10

11 Konsultacjom Przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej poświęcone były dwa posiedzenia Stałej Komisji do spraw Udziału Społeczeństwa - w dniu 28 lutego 2008 r. oraz 10 kwietnia 2008 r. Podczas pierwszego posiedzenia dokument wywołał tak długą i pełną zróŝnicowanych zdań dyskusję, Ŝe członkowie Komisji zadecydowali, Ŝe potrzebują więcej czasu na wypracowanie wspólnego stanowiska oraz sformułowanie projektu opinii i zgodnie wyrazili konieczność dalszej dyskusji na kolejnym posiedzeniu. W międzyczasie członkowie Komisji opracowali pisemnie swoje uwagi i spostrzeŝenia dotyczące Przeglądu.., które były przedmiotem dyskusji podczas drugiego posiedzenia. W rezultacie wypracowano wspólne stanowisko i Komisja większością głosów przyjęła Opinię nr 7/VI/2008 w sprawie Przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy (załącznik nr 1 do niniejszego sprawozdania). Opinia ta została przekazana Radzie Regionu, która opiniowała konsultowany Przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej na posiedzeniu w dniu 18 czerwca 2008 r. Członkowie Rady Regionu otrzymali Opinię Komisji przed spotkaniem, w celu zapoznania się z nią i przygotowania uwag. W trakcie dyskusji odnośnie konsultowanego dokumentu członkowie Rady Regionu ustalili, Ŝe Opinia Komisji nie moŝe być przyjęta w całości, jako zbyt szczegółowa i zbyt restrykcyjna, jednak naleŝy uwzględnić najistotniejsze uwagi w niej zawarte. Ostatecznie Członkowie Rady Gospodarki Wodnej Regionu Wodnego Górnej Wisły podjęli Uchwałę Nr 3/II/2008 w sprawie zaopiniowania dokumentu Przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy, (załącznik nr 2 do sprawozdania). Rada Regionu zaopiniowała pozytywnie konsultowany dokument, wskazując na: Brak wyraźnego określenia roli, jaką ma spełniać przedmiotowa publikacja w procesie konsultacji społecznych wdraŝania Ramowej Dyrektywy Wodnej w Polsce Nielogiczne zdefiniowanie istotnych problemów gospodarki wodnej, brak rozgraniczenia w analizie problemów bezpośrednich zagroŝeń i ich przyczyn Niepełne informacje na temat istotnych problemów gospodarki wodnej (IP) Przemieszanie informacji na temat IP z opisami działań zaradczych, obniŝające klarowność przekazu informacji na temat IP Brak oceny intensywności występowania IP w poszczególnych dorzeczach 11

12 Brak rankingu problemów pod kątem waŝności ich wpływu na osiągnięcie środowiskowych celów gospodarki wodnej Język i forma dokumentu nie wskazują kto jest adresatem Przeglądu Brak w dokumencie informacji na temat roli, jaką mają pełnić jego adresaci Brak informacji i danych kontaktowych instytucji zaangaŝowanych w proces planowania. Podsumowanie rezultatów działań konsultacyjnych Analiza uwag uzyskanych w trakcie II tury konsultacji wskazuje na znaczną róŝnicę otrzymywanych opinii w zaleŝności od sposobu ich pozyskiwania. MoŜna zauwaŝyć, Ŝe badania ankietowe dały rezultaty częściowo zbliŝone do rezultatów spotkań konsultacyjnych. Zarówno uczestnicy spotkań, jak i respondenci ankiet za najistotniejszy problem wskazali niedostateczną sanitację oraz odprowadzanie nieczyszczonych ścieków do wód. RównieŜ zaśmiecanie koryt rzek i potoków sygnalizowane było w ankietach, jak i w trakcie dyskusji na spotkaniach. Respondenci ankiet wskazali za najwaŝniejsze przyczyny problemów brak środków finansowych na inwestycje gospodarki wodnej oraz brak świadomości ekologicznej. Uczestnicy spotkań wskazywali takŝe na problemy finansowe i niską świadomość ekologiczną jako istotną przyczynę problemów związanych z gospodarką wodną. RównieŜ zagroŝenie powodzią wskazywane było niezaleŝnie od tych dwóch sposobów pozyskiwania uwag. Całkowicie odmienne rezultaty uzyskano w wyniku konsultacji z Radą Regionu i Stałą Komisją. O ile uczestnicy spotkań konsultacyjnych i badań ankietowych odnieśli się do samych problemów gospodarki wodnej, o tyle Rada Regionu oraz Stała Komisja dokonały wnikliwej oceny całego konsultowanego dokumentu, oceniając przede wszystkim jego zawartość merytoryczną, w tym podejście do zdefiniowania problemów gospodarki wodnej. Dokonana została równieŝ ocena dokumentu pod kątem jego przydatności do prowadzenia konsultacji, ze szczególnym uwzględnieniem formy i języka przystępnego dla ogółu społeczeństwa. Uwagi te w istotny sposób mogą poprawić proces konsultacji społecznych na kolejnych etapach planowania. Wszystkie uwagi zgłoszone przez uczestników konsultacji, uzyskane opisanymi powyŝej sposobami, naleŝy uznać za niezwykle istotne dla realizacji dalszych etapów procesu planowania. RóŜnice w uwagach, w zaleŝności od sposobu ich 12

13 pozyskiwania, wskazują na konieczność prowadzenia konsultacji róŝnymi sposobami, co umoŝliwia spojrzenie na te same problemy z perspektywy wielu środowisk w oparciu o odmienne doświadczenia uczestników. Spotkania konsultacyjne pozwalają na obszerną dyskusję omawianego tematu w gronie zróŝnicowanych środowisk. Dzięki temu pozyskane uwagi oparte są o kompromis pomiędzy tymi środowiskami. O potrzebie spotkań świadczy zarówno wysoka frekwencja, jak i pozytywna ocena tych spotkań przez uczestników. RównieŜ kierowane do RZGW w Krakowie zapytania o kontynuację spotkań, czy teŝ o kolejne spotkania na innych obszarach świadczą o konieczności organizowania spotkań konsultacyjnych. Z kolei badania ankietowe dają moŝliwość indywidualnego spojrzenia na konsultowaną tematykę. Istotną ich zaletą jest moŝliwość dotarcia do szerokiej grupy adresatów. MoŜliwości takiej nie dają inne sposoby konsultacji. DuŜy zwrot ankiet (ponad 51%) pokazuje, Ŝe badania ankietowe mogą być bardzo skutecznym sposobem konsultacji. Konsultacje z Radą Regionu i Stałą Komisją są równieŝ bardzo istotnym elementem konsultacji. Z jednej strony pozwalają bowiem uzyskać cenne wsparcie doświadczonych ekspertów w róŝnorodnych dziedzinach związanych z problematyką gospodarki wodnej, z drugiej strony mają ogromne znaczenie w osiąganiu porozumienia i kompromisu pomiędzy róŝnymi środowiskami korzystającymi ze środowiska wodnego i mającymi wpływ na jego stan, co jest jednym z istotnych celów samego procesu konsultacji. Rezultaty działań informacyjnych i promocyjnych Pierwsza tura konsultacji społecznych wykazała duŝe zapotrzebowanie na informację zarówno o prowadzonych konsultacjach, jak i o procesie planowania zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną. Działania informacyjne są nieodzownym elementem wspierającym proces konsultacji społecznych. Dlatego teŝ RZGW w Krakowie opracował i wydał kolejne juŝ materiały informacyjne : a) Broszury Planowanie w gospodarce wodnej na obszarze działania RZGW w Krakowie - stan prac na grudzień 2007 r.. b) Ulotki Woda dla rozwoju Program poprawy stanu środowiska wodnego 13

14 Broszury te dostarczają informacje zarówno o stanie zaawansowania prac nad sporządzaniem planów gospodarowania wodami w odniesieniu do obszaru działania RZGW w Krakowie, jak równieŝ o samej filozofii wdraŝania RDW oraz o powodach i konieczności jej wdroŝenia. W procesie informowania wykorzystano równieŝ broszury Przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy opracowane przez KZGW. Materiały te zostały rozesłane pocztą do 1000 róŝnych instytucji i organizacji: administracji samorządowej, administracji rządowej, uŝytkowników (w tym organizacji branŝowych, zawodowych, stowarzyszeń zawodowych, zakładów przemysłowych, izb gospodarczych i przemysłowych, gospodarstw rybackich, związków i izb rolniczych, kółek rolniczych, zakładów usług leśnych, publicznych i niepublicznych zakładów i spółek wodno-kanalizacyjnych, przedsiębiorstw handlowych i usługowych), organizacji pozarządowych ekologicznych, czyli wszystkich, którzy poprzez swoją działalność mają wpływ na stan środowiska wodnego. Do waŝnych działań informacyjnych naleŝy takŝe aktualizowana informacja o konsultacjach społecznych na stronie internetowej RZGW w Krakowie. Do 831 instytucji i organizacji rozesłano komunikat informujący o konsultacjach z prośbą o zamieszczenie na portalach internetowych informacji i linków do materiałów informacyjnych dostępnych na stronach RZGW w Krakowie. 44 instytucje zamieściły na swoich stronach internetowych informacje o II turze konsultacji społecznych oraz linki bądź logo w trosce o wodę, które są odnośnikiem do strony RZGW w Krakowie. Działanie to w znacznym stopniu przyczyniło się do uzyskania duŝego zwrotu ankiet w tej turze konsultacji. Istotnym elementem jest równieŝ zwiększenie ilości działań adresowanych do mediów lokalnych. Przed kaŝdym spotkaniem konsultacyjnym wysyłano komunikat do mediów, czego efektem była obecność dziennikarzy na spotkaniach oraz późniejsze informacje w mediach o prowadzonych konsultacjach. W ramach informowania o procesie planowania, w tym równieŝ o prowadzonych konsultacjach społecznych przedstawiciele RZGW w Krakowie brali równieŝ udział w konferencjach, szkoleniach czy seminariach m.in.: 12 lutego 2008 r. spotkanie w Słomnikach dotyczące gospodarki wodnej w zlewni Szreniawy Poinformowano uczestników o rozpoczęciu II tury konsultacji społecznych dotyczących istotnych problemów gospodarki wodnej i o działaniach podjętych 14

15 przez RZGW w Krakowie. Rozdano materiały informacyjne (broszury, ankiety) i zaproszono do wzięcia aktywnego udziału w procesie konsultacji. 22 kwietnia 2008 r. Konferencja Naukowo-Techniczna poświęcona ocenie stanu gospodarki wodnej na Sądecczyźnie, zorganizowana przez Starostę Nowosądeckiego i Sądecką Radę Federacji SNT NOT w Nowym Sączu Omówiono problematykę związaną z oceną ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych oraz zaproszono do zaangaŝowania się w prowadzoną II turę konsultacji społecznych. Poinformowano uczestników o trwających konsultacjach społecznych dotyczących istotnych problemów gospodarki wodnej i o realizowanych w związku z tym działaniach. Rozdano materiały informacyjne (broszury, ankiety) i zaproszono do wzięcia aktywnego udziału w procesie konsultacji kwietnia 2008 r. V Konferencja Naukowo-Techniczna Błękitny San, zorganizowana w Dydni Omówiono proces identyfikacji istotnych problemów gospodarki wodnej na przykładzie zlewni Sanu, z uwzględnieniem rezultatów konsultacji społecznych dotyczących istotnych problemów, prowadzonych na tym obszarze. Rozdano równieŝ materiały informacyjne (broszury, ankiety) i zaproszono do wzięcia aktywnego udziału w procesie konsultacji. 12 maja 2008r. konferencja zorganizowana przez SITWM w Krakowie w ramach Tygodnia Hydrotechnika. Podczas konferencji przedstawiono proces planowania zgodny z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej ze szczególnym uwzględnieniem identyfikacji istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy. 2 czerwca 2008 r. szkolenie dla studentów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, Wydział Ochrony Środowiska Uczestników zapoznano m.in. z podejściem do procesu planowania w gospodarce wodnej, zgodnie z wymaganiami Radowej Dyrektywy Wodnej. Omówiono równieŝ działania planistyczne realizowane przez RZGW w Krakowie. Studenci otrzymali materiały informacyjne i mieli moŝliwość wypełnienia ankiety dotyczącej istotnych problemów gospodarki wodnej. 15

16 Rezultaty działań edukacyjnych Pierwsza tura konsultacji pokazała, Ŝe wiedza na temat Ramowej Dyrektywy Wodnej jej celów, zadań i terminów, moŝliwych zmian, jakie jej wdroŝenie spowoduje w uŝytkowaniu wód, narzędzi jakie ułatwią to wdroŝenie oraz procesu planowania zgodnego z jej wymogami jest bardzo niewielka. Dotyczy to nie tylko ogółu społeczeństwa, ale równieŝ środowisk zawodowych, które w duŝym stopniu będą brać udział we wdraŝaniu Dyrektywy i które najmocniej odczują skutki tego wdroŝenia, tak w pozytywnym, jak i negatywnym sensie. Same działania informacyjne nie wyrównają tego braku wiedzy. I tura konsultacji pokazała duŝe zapotrzebowanie na działania edukacyjne, stąd teŝ RZGW w Krakowie podjął próbę prowadzenia takich działań. Działania edukacyjne adresowane do grup interesu Działania edukacyjne skierowane powinny być do grup docelowych konsultacji społecznych, czyli do wszystkich wspomnianych juŝ wcześniej grup interesu, zarówno do administracji rządowej i samorządowej, jak i uŝytkowników środowiska wodnego. Pierwszym działaniem edukacyjnym RZGW w Krakowie mającym na celu dotarcie do uŝytkowników z informacją o RDW i jej wpływie na dotychczasową działalność były warsztaty pt. Program ochrony wód szansa czy zagroŝenie. Warsztaty adresowane były do przedsiębiorców zrzeszonych w Izbie Przemysłowo-Handlowej w Krakowie, czyli przedstawicieli sektora produkcyjnego i usług. Celem warsztatów było przekazanie przedsiębiorcom wiedzy w jaki sposób działania na rzecz poprawy stanu i ochrony środowiska wodnego wpłyną na działalność firm, zakładów usługowych i przedsiębiorstw produkcyjnych. Szczególnie istotne było pokazanie, Ŝe poprawa stanu wód, chociaŝ wiąŝe się z kosztami i moŝe wprowadzić utrudnienia w dotychczasowym funkcjonowaniu przedsiębiorstw, to w dłuŝszej perspektywie czasu przyniesie korzyści wszystkim, równieŝ przedsiębiorcom. W pierwszej części spotkania uczestnicy zostali zapoznani z gospodarowaniem wodami w świetle Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz wpływem tej dyrektywy na Ŝycie społeczno-gospodarcze, ze szczególnym uwzględnieniem korzyści oraz kosztów związanych z poprawą środowiska wodnego. Druga część spotkania prowadzona była w formie warsztatów. Dyskusje przebiegały równolegle w dwóch grupach. 16

17 Jedna grupa identyfikowała, w jakim zakresie wdroŝenie RDW moŝe utrudnić pracę lub pogorszyć perspektywy rozwoju firmy, zakładu usługowego, lokalnej społeczności. Druga grupa dyskutowała, w jakim zakresie wdroŝenie RDW moŝe poprawić działalność przedsiębiorców i jakie elementy mogą to spowodować. Na zakończenie warsztatów uczestnicy wypełnili ankietę na temat istotnych problemów gospodarki wodnej. Mimo, Ŝe warsztaty organizowane były przy współpracy z Izbą Przemysłowo- Handlową, sporym wyzwaniem było zainteresowanie przedsiębiorców tematem szkolenia. Stanowi to kolejną juŝ wskazówkę do konieczności przeprowadzenia kampanii informacyjnej, medialnej, która umoŝliwiłaby dotarcie z informacją do ogółu społeczeństwa. Bez takiej kampanii, wszystkie działania, zarówno konsultacyjne, jak i edukacyjne są mniej efektywne. Działania adresowane do młodzieŝy szkolnej Sukces wdroŝenia Ramowej Dyrektywy Wodnej wymaga nie tylko działań edukacyjnych skierowanych do tzw. grup interesu. Konieczna jest równieŝ edukacja dzieci i młodzieŝy, która umoŝliwi proces zmiany sposobu myślenia o uŝytkowaniu środowiska wodnego oraz przyczyni się do zwiększenia poziomu świadomości w tym zakresie. Zaletą edukacji adresowanej do dzieci i młodzieŝy jest równieŝ dotarcie z informacją i wiedzą do ich rodziców, czyli do dorosłych. Stąd teŝ RZGW w Krakowie rozpoczął równieŝ działania edukacyjne adresowane do szkół. 21 maja 2008 r. warsztaty pt. Program poprawy stanu wód zlewni Soły a moŝliwości rozwoju lokalnych grup interesu z uczniami Zespołu Szkół Drzewnych i Leśnych w śywcu. Celem warsztatów było przekazanie wiedzy o gospodarowaniu wodami, zobowiązaniach wynikających z Ramowej Dyrektywy Wodnej i wymogu uzyskania dobrego stanu wód i środowiska wodnego, a takŝe wykształcenie umiejętności patrzenia na sprawy związane z planowaniem i zarządzaniem gospodarką wodną z punktu widzenia róŝnych grup interesu. Ponadto zamierzeniem warsztatów było uświadomienie konieczności wypracowania kompromisowych rozwiązań dotyczących gospodarki wodnej i zwrócenie uwagi na trudności związane z wypracowaniem akceptowalnych społecznie (przez róŝne środowiska) działań naprawczych zmierzających do osiągnięcia dobrego stanu środowiska wodnego. 17

18 Warsztaty zostały poprzedzone spotkaniem informacyjnym, na którym uczniowie z Zespołu Szkół Drzewnych i Leśnych w śywcu (z klasy o profilu ochrona środowiska) zostali zapoznani z wybranymi zagadnieniami związanymi z gospodarką wodną oraz z programem warsztatów, otrzymali takŝe materiały informacyjne. W ramach przygotowań do warsztatów uczniowie zostali podzieleni na pięć grup i kaŝdej grupie przypisano inną kategorię uŝytkowników wód: Grupa 1 - władze lokalne (samorządowe) URZĄD MIASTA śywiec Grupa 2 - środowisko wędkarzy POLSKI ZWIĄZEK WĘDKARSKI Grupa 3 - organizacje rządowe działające w ochronie przyrody śywiecki PARK KRAJOBRAZOWY Grupa 4 - uŝytkownicy wód - BROWAR śywiec Grupa 5 - społeczność lokalna - MIESZKAŃCY GMINY śywiec. Zadaniem kaŝdej grupy była identyfikacja z przypisaną im instytucją, organizacją bądź inną grupą interesu poprzez zapoznanie się z działalnością związaną bezpośrednio lub pośrednio z uŝytkowaniem wód. Uczniowie mieli czas na kontakt z grupami interesu, które mieli reprezentować w czasie warsztatów i wykazali się inicjatywą w zdobywaniu potrzebnych im informacji. Dalsza część warsztatów miała formę pracy w grupach dyskusyjnych. Uczniowie opracowywali programy działań zmierzające do osiągnięcia dobrego stanu wód w zlewni Soły w oparciu o kompromis lokalnych grup interesu, który ponadto powinien sprzyjać rozwojowi działalności wszystkich uŝytkowników wód. Następnie przedstawiciele kaŝdej grupy kolejno zaprezentowali wszystkim uczestnikom warsztatów wypracowane w grupach listy zidentyfikowanych istotnych problemów gospodarki wodnej oraz proponowane rozwiązania naprawcze. Warsztaty były pierwszą próbą wyjścia do uczniów z informacją o RDW i konsekwencjach jej wdroŝenia. Szkolenie spotkało się z duŝym zainteresowaniem tak uczniów, jak i nauczycieli prowadzących. W szkołach powadzona jest edukacja ekologiczna, ale nie ukierunkowana na środowisko wodne takiej edukacji brakuje i podobne warsztaty mogą być jedną z form jej uzupełnienia. 2 lutego 2008 r. szkolenie dla studentów studiów podyplomowych w zakresie ochrony środowiska prowadzonych przez Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Celem szkolenia było przekazanie studentom Instytutu Ochrony Przyrody PAN (kierunek Ochrona Przyrody podstawy naukowe, uwarunkowania prawne 18

19 i praktyczne zastosowanie w działalności zawodowej ) wiedzy o Ramowej Dyrektywie Wodnej (w ramach sesji poświęconej prawodawstwu Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska). Studia te skierowane są do absolwentów uczelni wyŝszych, a szczególnie do osób związanych zawodowo z problematyką ochrony przyrody: pracowników odpowiedzialnych za sprawy ochrony środowiska w administracji rządowej i samorządowej wszystkich szczebli, pracowników administracji, Lasów Państwowych, pracowników parków narodowych i krajobrazowych, nauczycieli i dziennikarzy. Są to zatem przedstawiciele sektorów związanych bezpośrednio lub pośrednio z gospodarką wodną. W ramach szkolenia omówiono szczegółowo Ramową Dyrektywę Wodną. Jednym z istotnych elementów było przedstawienie tematyki udziału społeczeństwa wynikającego z Dyrektywy, jak i innych regulacji krajowych i unijnych. Omówiono równieŝ organizację konsultacji społecznych w procesie planowania w gospodarce wodnej ze szczególnym uwzględnieniem rozpoczętej II tury konsultacji. Przedstawiony został Przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej, a następnie uczestnicy szkolenia wypełnili ankietę dotyczącą istotnych problemów gospodarki wodnej. Zajęcia spotkały się z duŝym zainteresowaniem studentów, którzy po zakończonym spotkaniu zadawali wiele pytań związanych z tematyką szkolenia. Instytut Ochrony Przyrody wyraził zainteresowanie podobną współpracę z RZGW w Krakowie w przyszłości. Wnioski dotyczące działań edukacyjnych Działania edukacyjne przeprowadzone przez RZGW w Krakowie naleŝy traktować jako działania pilotaŝowe będące odpowiedzią na wnioski wyniesione z pierwszej tury konsultacji. Działania te pokazały, Ŝe jest to konieczna i efektywna metoda dotarcia z informacją o filozofii RDW do róŝnych środowisk. Jednak zwiększenie skuteczności tego typu działań wymaga równolegle prowadzonej kampanii informacyjnej. Konieczne jest równieŝ przygotowanie oferty edukacyjnej ukierunkowanej na róŝne grupy docelowe. Opracowanie i wykonanie takiej oferty (odpowiednich materiałów edukacyjnych i dydaktycznych) umoŝliwi prowadzenie podobnych działań w większym zakresie i na całym obszarze działania RZGW w Krakowie. 19

20 Podsumowanie Jednym z efektów przeprowadzonych konsultacji społecznych są zgromadzone uwagi i opinie dotyczące Przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej. Wszystkie uwagi zostały przekazane do KZGW. Zostaną one przeanalizowane i w miarę moŝliwości uwzględnione na etapie opracowywania ostatecznej wersji Przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej. Rezultaty konsultacji społecznych po ich pełnej analizie i ocenie będą rozpowszechnione na obszarze działania RZGW w Krakowie w formie sprawozdania z przebiegu konsultacji oraz broszury podsumowującej proces konsultacji. Sprawozdanie z drugiego etapu konsultacji społecznych zamieszczone zostanie na stronie internetowej RZGW w Krakowie, a takŝe przekazane członkom Rady Gospodarki Wodnej Regionu Wodnego Górnej Wisły oraz Stałej Komisji ds. Udziału Społeczeństwa, jak równieŝ przekazane stronie słowackiej (której przedstawiciele uczestniczyli w spotkaniu konsultacyjnym w zlewni Górnego Dunajca i zlewni Czarnej Orawy) w ramach współpracy Polsko-Słowackiej Grupy Roboczej do spraw zapewnienia realizacji zadań wynikających z RDW. Sprawozdanie zostanie przesłane takŝe do osób, które wzięły udział w spotkaniach konsultacyjnych. Wszystkie prowadzone działania konsultacyjne w trakcie II tury konsultacji spotkały się z duŝym zainteresowaniem, co świadczy zarówno o zapotrzebowaniu na zaangaŝowanie społeczne w rozwiązywanie problemów dotyczących środowiska wodnego, jak równieŝ o trosce o jego stan. Konsultacje pozwoliły na zgromadzenie uwag, które są bardzo istotne dla dalszego procesu planowania. Dzięki konsultacjom pozyskano merytoryczne wskazówki oparte o doświadczenia i wiedzę róŝnych środowisk wpływających na stan wód. Równocześnie konsultacje, a przede wszystkim spotkania konsultacyjne, pozwoliły na przybliŝenie całkowicie nieraz odmiennego spojrzenia tych środowisk na sprawy związane z uŝytkowaniem wód. II tura konsultacji, a przede wszystkim zaangaŝowanie Komisji ds. Udziału Społeczeństwa pozwoliły równieŝ rzetelnie przeanalizować konsultowany dokument, oraz zgromadzić uwagi dotyczące samego sposobu konsultacji, jak i wskazówki umoŝliwiające poprawę komunikacji ze środowiskami zawodowymi i społecznymi. Działania konsultacyjne potwierdziły równieŝ duŝe zapotrzebowanie na działania informacyjne i edukacyjne sygnalizowane juŝ w I turze konsultacji społecznych. Szczególnie potrzebna jest kampania informacyjna prowadzona w mediach, która 20

21 umoŝliwi dotarcie z informacją do ogółu społeczeństwa. Promocja medialna jest nieodzowna dla zwiększenia oddźwięku społecznego na prowadzone działania konsultacyjne, a tym samym dla zwiększenia efektywności prowadzonych działań. II tura konsultacji prowadzona przez RZGW w Krakowie przyniosła znacznie lepsze efekty w porównaniu z I turą konsultacji, co świadczy o coraz większych staraniach jednostki o polepszenie procesu konsultacji, jak równieŝ o wzrastającej świadomości społecznej dotyczącej potrzeby angaŝowania się w sprawy związane z wodą i środowiskiem wodnym oraz korzyści z tego wynikających. 21