1 Koœció³ œw. Barbary

Transkrypt

1 GDAÑSKIE MINIATURY Szlkiem koœcio³ów, szpitli i przytu³ków dwnego Gdñsk 1 rbr œw. B Angielsk Grobl dy dy ro ie Og ro ie Og 2 D³ug D³ug Œw. Brbry y ³ Koœció sk oder Krow Œw. Brbry KOŒCIO Y I SZPITALE D UGICH OGRODÓW ORAZ DOLNEGO MIASTA 1 Koœció³ œw. Brbry Œw. Brbry y Brbr ³ œw. Koœció ie D³ug Koœció³ œw. Brbry Szko³ i szpitl œw. Brbry dy Ogro Cmentrz œw. Brbry w ko ow ¹k ¹ 4 i êc or es of Pr Zd cz Po y o eg nn n l i P k ry o p ie j M ³ N ze ió ts œc iê Ko jœw N w ko ¹ w ko ¹ ci 5 w s³ zi is Zd k ur et or Ki es of w s³ Pr zi ê cz Po go ny ne Pn l k ryi po ie j M N ³ ze ió ts œc iê Ko jœw N i k ur et Ki s 4 Koœció³ Niepoklnego Poczêci NMP 5 Szpitl Njœwiêtszej Mryi Pnny

2 GDAÑSKIE MINIATURY Szlkiem koœcio³ów, szpitli i przytu³ków dwnego Gdñsk KOŒCIO Y I SZPITALE D UGICH OGRODÓW ORAZ DOLNEGO MIASTA 1 N pierwszym witr u od strony zchodniej w koœciele œw. Brbry (czyli njbli ej g³ównego wejœci) umieszczono podobizny dwóch mistyczek Koœcio³ ktolickiego. S¹ to: Ktrzyn ze Sieny i Teres z Ávili Ktrzyn z Genui i Dorot z M¹towów Ktrzyn z Plmy i El biet z Hesji 2 Budynek dwnej szko³y œw. Brbry zdobi rzeÿb jej ptronki. Z jkim trybutem zost³ przedstwion mêczennic? 3 W prku urz¹dzonym n terenie dwnego Cmentrz œw. Brbry, by uczyniæ go trkcyjniejszym dl dzieci, utworzono: lodowisko górkê do zje d ni n snkch z mieczem z plm¹ z wie ¹ korty tenisowe 4 Wie koœcio³ Niepoklnego Poczêci NMP m chrkterystyczne zwieñczenie. Jest to: krenel, czyli mur z wystj¹cymi frgmentmi przypominj¹cymi zêby iglic, czyli smuk³e i wysokie zwieñczenie, zbli one kszt³tem do sto k he³m, czyli ozdobne zwieñczenie pokryte blch¹ 5 Dworek Uphgenów, w którym mieœci³ siê szpitl, m bogto zdobione drzwi. Znjduj¹ siê n nich m.in. elementy zbroi rycerskiej g³owy lwów snopki zbo

3 KOŚCIOŁY I SZPITALE DŁUGICH OGRODÓW ORAZ DOLNEGO MIASTA W kwietniu w rmch Gdńskich Minitur będziecie mogli zwiedzić mniej znne części gdńskiego Śródmieści. Odwiedzimy Długie Ogrody, które powstły i rozwinęły się jeszcze w średniowieczu (okres w Europie od V do XV wieku) jko przedmieście Głównego Mist. Równie interesującym miejscem jest Dolne Misto, będące niegdyś główną dzielnicą przemysłową Gdńsk. Długie Ogrody powstły wzdłuż grobli łączącej Gdńsk z Żułwmi, czyli obszrem, gdzie Wisł wpd do morz. Teren był tu podmokły, dltego usypno groblę (rodzj włu ziemnego), któr umożliwił przejzd pojzdom konnym i wygodne przejście pieszym. W XIV wieku tutejsze ziemie zczęto osuszć i wkrótce teren zostł zmieszkny. Po obu stronch drogi, n długich wąskich dziłkch, zkłdno ogrody. To włśnie od nich wzięł nzwę ulic, tkże cł dzielnic. Przy Długich Ogrodch pond 600 lt temu wzniesiono kościół św. Brbry (jest to jedn z njstrszych świątyń Gdńsk). Obszry położone n południe od Długich Ogrodów, wzdłuż obecnej ulicy Łąkowej, długo pozostwły niezgospodrowne. Rozciągły się tu podmokłe łąki, które wykorzystywno jko pstwisk dl zwierząt, stąd pierwsz nzw: Świńskie Łąki. Dopiero w XVII wieku teren ten włączono do systemu obronnego mist (jego pozostłością jest kilk bstionów) orz osuszono dzięki wykopniu sieci knłów. Rejon ten jednk długo jeszcze nie był zbudowywny. Dopiero w XIX wieku zsypno knły, tworząc szerokie wygodne ulice. Powstł tu wtedy pierwsz trwł zbudow, czyli budynki wznoszone z mteriłów odpornych n zniszczenie, tkich jk cegł. Poniewż było tu dużo wolnego miejsc, zczęto stwić fbryki. Zdominowły one przestrzeń Dolnego Mist. W związku z tym powstły w drugiej połowie XIX wieku kościół Niepoklnego Poczęci NMP, który odwiedzimy, nie wyróżni się spośród tutejszej zbudowy. Kościół św. Brbry, Długie Ogrody 19 Pierwsz informcj o kplicy św. Brbry pochodzi z 1387 roku. Dowidujemy się z niej, że t skromn wówczs budowl znjdowł się obok szpitl i modlili się w niej chorzy. Z czsem jednk zczęł służyć tkże mieszkńcom i mieszknkom Długich Ogrodów. Do pierwszej

4 rozbudowy kplicy doszło w roku W 1456 świątyni stł się głównym kościołem tutejszej prfii, co podniosło jej rngę. Obiekt podwyższono i zczęto budowć wieżę. Niestety upiększnie kościoł przerywne było licznymi pożrmi, którym sprzyjł drewnin zbudow ubogiej dzielnicy. Jedn z njwiększych ktstrof, jk dotknęł ten obszr, nstąpił w 1499 roku. Ogień, który strwił wówczs nieml cłe Długie Ogrody, zostł podłożony przez Grzegorz Mternę i jego bndę. Mtern był kupcem i pochodził z zmożnej rodziny, mił domy przy Długim Trgu i przy Trgu Rybnym. Był brdzo porywczy, co miło decydujący wpływ n jego losy. Popdł w konflikt z Jkubem Hrderem, finł tego sporu był trgiczny. Grzegorz zbił Jkub przed Dworem Artus n Długim Trgu, po czym uciekł do Oliwy, któr nie był wtedy dzielnicą Gdńsk, lecz niezleżną osdą. Z zbrodnie zostł skzny n wygnnie i konfisktę mjątku. Mtern poczuł się tym wyrokiem skrzywdzony i zczął się mścić n włdzch mist, które pozbwiły go jk sądził niesłusznie pieniędzy i domu. Zorgnizowł bndę, któr npdł n gdńskie trnsporty i poselstw. Jej członkowie słynęli z wyjątkowego okrucieństw: okleczli npdniętych, obcinjąc im ręce i nogi, bądź domgli się wysokich okupów. Żądz zemsty u Mterny był tk wielk, że prgnął splić cły Gdńsk. Ogień, podłożony przez jego wspólników, strwił jednk głównie niezmożne przedmieście, jkim były wtedy Długie Ogrody. Grzegorz Mternę schwytno dopiero w 1502 roku n terenie Wielkopolski. Z liczne zbrodnie, w tym splenie Długich Ogrodów wrz ze szpitlem i kościołem, zostł powieszony. W tym czsie szpitl i kościół odbudowno. Świątyni był systemtycznie upiększn, między innymi dodwno nowe elementy wyposżeni: orgny, ołtrz. W ltch ukończono wieżę i zwieńczono ją smukłym hełmem orz zmontowno n niej zegr i dw dzwony. Kościół uzyskł wtedy ksztłt zbliżony do dzisiejszego. Poniewż dzielnic rozwijł się i przybywło w niej mieszkńców, w ltch do jednonwowej dotąd świątyni dobudowno drugą nwę (część kościoł przeznczoną dl wiernych). W czsie wojny o tron Polski w 1734 roku kościół służył z mgzyn. Z kolei w trkcie oblężeni mist w 1807 roku przez wojsk frncuskie świątyni przejściowo stł się szpitlem. Njwiększe zniszczeni spowodowł II wojn świtow. Kościół zostł powżnie uszkodzony: runęł wież, dchy i szczyty (czyli ozdobne zwieńczeni ścin). Cłkowicie spliło się wnętrze wrz z cłym gromdzonym tu od wieków wyposżeniem. Przez pond dziesięć lt świątyni

5 był w ruinie. Powojenne włdze chciły przeksztłcić kościół n slę gimnstyczną dl pobliskiej szkoły podstwowej. Jk wiecie z poprzednich Minitur, tki włśnie los spotkł brdzo zniszczony kościół św. Duch przy ulicy Grobl n Głównym Mieście. W tym wypdku jednk dzięki protestom mieszkńców i mieszknek Długich Ogrodów, którzy uwżli, że świątyni jest potrzebn, zniechno tych plnów. Pozwolono n odbudowę obiektu, le tylko jego njstrszej, powstłej w średniowieczu części wrz z wieżą. Nw południow mił być rozebrn, co tłumczono potrzebą poszerzeni ulicy. I tk w 1967 roku brył kościoł św. Brbry zostł powżnie okleczon przez rozebrnie jej południowej nwy. W 1968 roku kościół ponownie stł się świątynią prfilną. W 1969 roku n odbudownej wieży zwisły trzy dzwony: pokuty, pokoju i miłości, które były drem kpłnów z niemieckiego mist Mgdeburg. Bicie dzwonów miło uczcić pmięć wszystkich ofir II wojny świtowej. W 1972 roku po rz drugi nkryto wieżę kościoł smukłym hełmem. W świątyni zmontowno orgny. Wskutek zniszczeń wojennych wnętrze budowli jest pozbwione zbytków, le wrto przestąpić jej progi, by zobczyć jedne z njpiękniejszych w Gdńsku witrży (czyli ozdobnie wypełnionych okien). Cztery duże witrże przedstwiją: świętych, postołów (wybrnych uczniów Chrystus), ewngelistów (utorów ewngelii) orz mistyczki (osoby, które doświdczyły odczuwni boskiej obecności). Witrże powstły z dużych brył szkł, które osdzono w betonowej koronce. Dzieło według projektu mlrki Brbry Msslskiej ukończono w 1976 roku. Ptronk kościoł zostł ukzn n witrżu nd ołtrzem głównym. Szkoł i szpitl św. Brbry, ulic św. Brbry 3 Jk wiecie z poprzednich spcerów, w średniowieczu pielęgncj osób chorych i strszych wyglądł inczej niż obecnie. Nie było powszechnego systemu opieki, chorymi musił się zjmowć rodzin. Istniły jednk instytucje niosące pomoc potrzebującym. Były one zkłdne i utrzymywne przez włdze, kościół bądź przez zmożnych ludzi zwnych filntropmi (dobroczyńcmi). Chociż określno je minem szpitli, tk nprwdę brdziej przypominły przytułki. Obok szpitl zwsze budowno kplicę i cły kompleks powierzno opiece świętego.

6 Pierwsz wzmink o szpitlu i kplicy św. Brbry pochodzi już z 1387 roku. Zgodnie z trdycją święt Brbr żył n przełomie III i IV wieku n terenie Nikodemii (obecnie jest to Turcj). Był brdzo piękną, pobożną dziewczyną i jedynym dzieckiem zmożnego urzędnik Dioskur. W tjemnicy przed ojcem zostł chrześcijnką. Dioskur, który był pogninem (wierzył w bóstw mitologii rzymskiej), zpłł wielkim gniewem, gdy się dowiedził, że Brbr przystąpił do wyznwców Chrystus. Postnowił wydć ją z mąż, oczywiście z pognin. Dziewczyn jednk stwił opór i nie zgodził się n ten związek. Rozzłoszczony ojciec wybudowł wieżę, w której uwięził nieposłuszną córkę. Tortury i głodzenie nie dły jednk rezulttu, Brbr nie wyrzekł się wiry. Wściekły Dioskur w swej bezsilności zbił córkę, ścinjąc ją mieczem. Kult Brbry rozpowszechnił się w krjch chrześcijńskich od VI wieku, w Polsce zś od XIII. W niektórych regionch Niemiec kojrzono ją ze św. Mikołjem, uwżjąc nwet, że to święt Brbr wręcz upominki dzieciom. Ze względu n gwłtowną śmierć, jką poniosł, Brbr zostł uznn z ptronkę osób w trudnym położeniu orz wykonujących niebezpieczne zwody. Święt opiekuje się górnikmi, więźnimi, hutnikmi, żeglrzmi, tkże fliskmi. Fliscy zjmowli się spłwiniem towrów drogą wodną. W dwnych wiekch stnowili liczną grupę zwodową, jednk z biegiem czsu rozwój nowoczesnych środków trnsportu sprwił, że zwód ten nieml zupełnie znikł. Od XV wieku Gdńsk był njwiększym portem Polski. Po żniwch zboże z cłego krju spływło Wisłą, któr był doskonłym szlkiem trnsportowym. Prc przy spłwiniu zboż był trudn i męcząc. Wiązł się też z dużym ryzykiem nieszczęśliwego wypdku. Chorych i cierpiących flisków umieszczno njczęściej w szpitlu św. Brbry. Do szpitl przyjmowno tkże ubogich orz osoby zmożne, które musiły zpłcić z swój pobyt. Według przepisów z 1551 roku przyjmowno tu również chorych n schorzeni budzące odrzę (chodziło zpewne o choroby skórne). Szpitl, podobnie jk kościół, kilkkrotnie płonął. Z kżdym rzem jednk był podnoszony z ruin. Po zniszczenich w 1945 roku nie zostł odbudowny i obecnie po szpitlu św. Brbry nie m żdnego śldu. Więcej szczęści mił szkoł. Zostł złożon w 1456 roku, kiedy kościół św. Brbry stł się świątynią prfilną. W średniowieczu bowiem szkoły zkłdno przy kościołch prfilnych.

7 Utrzymywne były z funduszy miejskich i kościelnych, nuczyciele otrzymywli bezpłtne mieszknie w gmchu, w którym uczyli. Do szkół uczęszczli chłopcy powyżej siódmego roku życi (dziewczynki w tmtych czsch uczyły się w domch lbo szkołch przyklsztornych). Dl uczniów z niezmożnych rodzin tworzono klsy dl ubogich, w których nuczno podstwowych umiejętności. Nuk trwł przez cły rok, nie było wkcji letnich ni zimowych. Uczniowie zwolnieni byli z zjęć w dni świąteczne, których było zncznie więcej niż dzisij. Uczono się średnio przez 5 6 godzin dziennie. Zjęci prowdzone były w języku łcińskim. Pod koniec XVI wieku drugim językiem wykłdowym (obok łciny) stł się niemiecki. Podobnie jk kościół i szpitl, szkoł był powiększn. Osttni rozbudow przypdł n sm koniec XIX wieku. Budynek uzyskł wtedy swój obecny ksztłt. Po wojnie umieszczono w nim szkołę podstwową numer 5, którą zlikwidowno w roku Od tej pory budynek stł się siedzibą Odzieżowej Szkoły Zwodowej, którą z kolei zmknięto n początku XX wieku. Obecnie mieści się tutj niepubliczn Gdńsk Szkoł Podstwow Lingwist im. Zjednoczonej Europy. Do dzisij budynek zdobi figur ptronki, umieszczon n elewcji (zewnętrznej ścinie), od strony kościoł. Cmentrz św. Brbry, ulic św. Brbry W poprzednich Miniturch dowiedzieliście się, że w dwnych czsch, ż do XIX wieku, kościół i jego otoczenie służył jko cmentrz. Bogtsi gdńszcznie i gdńszcznki fundowli we wnętrzch okzłe epitfi (ozdobne tblice ku czci zmrłego) i grobowce. Mniej zmożni byli grzebni n cmentrzch wokół świątyń. Prfi św. Brbry tkże mił swój cmentrz, położony z szkołą i ciągnący się w kierunku Angielskiej Grobli. Poniewż przy ulicy łączącej Długie Ogrody z Angielską Groblą nie było w zsdzie zbudowy mieszklnej, tylko tory do skręcni lin okrętowych i cmentrz, nzwno ją ulicą Zmrłych. Dopiero gdy przy ulicy Zmrłych zczęto stwić kmienice, postnowiono zmienić jej tę dość mkbryczną nzwę i od 1901 roku jest to ulic św. Brbry. Sm cmentrz zlikwidowno w 1945 roku. Usunięto ngrobki, część cmentrz wykorzystno n ogród dl szkoły, część, po połączeniu z zieleńcem przy ulicy Krowoderskiej, zmieniono n prk.

8 Kościół Niepoklnego Poczęci NMP, ulic Łąkow 34 Histori kościoł Niepoklnego Poczęci NMP jest podobn do historii kościoł św. Brbry. Przy szpitlu n Dolnym Mieście powstł kplic dl prcujących w szpitlu sióstr boromeuszek orz dl chorych. Z czsem kplicę powiększono, tworząc kościół, który jest obecnie świątynią prfilną dl gdńskich dzielnic: Dolnego Mist orz Olszynki. Początkowo, gdy szpitl był skromną plcówką mieszczącą się w dworze rodziny Uphgenów n Dolnym Mieście, zkonnice modliły się w jednej z sl, zmienionych n prowizoryczną kplicę. Gdy kompleks (zespół budynków) zczął się rozrstć, pomyślno tkże o budowie kplicy z prwdziwego zdrzeni. Osobą, któr w sposób szczególny przyczynił się do powstni świątyni, był Felicyt Tietz. Felicyt był protestntką, któr przeszł n ktolicyzm i zczęł dziłć n rzecz gdńskich współwyznwców. Zleżło jej, by n Dolnym Mieście powstł świątyni i szpitl dl ktolików. Pozysknie odpowiednich środków n ten cel kosztowło ją dużo trudu i energii. Felicyt odwiedzł zmożne i wpływowe osoby, w tym dwory książęce, i skutecznie nkłnił do skłdni dtków. Dzięki temu budowę zwieńczonej wieżą kplicy ukończono w 1860 roku. Z kplicy oprócz sióstr boromeuszek i chorych korzystli tkże okoliczni mieszkńcy i mieszknki, którzy do njbliższego ktolickiego kościoł (Kplicy Królewskiej bądź kościoł św. Mikołj n Głównym Mieście) mieli dleko. Skromną kplicę powiększono w 1894 roku. Z kolei w roku 1911 powiększono kplicę dl zkonnic, której wejście znjdowło się od strony szpitl. Dzięki osobnej kplicy, siostry miły swobodny dostęp do miejsc, gdzie ukryte przed spojrzenimi wiernych, mogły się w skupieniu oddwć modlitwie. W okresie letnim chorzy modlili się tkże w ogrodzie szpitlnym. W 1905 roku powstł tu grot wzorown n słynnym miejscu z Lourdes. Lourdes to frncuskie misteczko, gdzie skromnej psterce Berndecie ukzł się Mtk Bosk. Wkrótce do Lourdes zczęli przybywć pielgrzymi i rozkwitł tutj kult Mtki Boskiej. Jego przejwem są kopie jskini z Lourdes, w której św. Berndet ujrzł Mrię. Grot ndl znjduje się n tyłch szpitl i jest jedyną pozostłością po rosnącym tu niegdyś pięknym ogrodzie. Kościół był świątynią szpitlną do 1949 roku, kiedy to zostł kościołem prfilnym. W jego wnętrzu zwrc uwgę przede wszystkim ołtrz z rzeźbmi ptronki, czyli Mrii, orz dwóch

9 niołów. O związku ze szpitlem przypominją rzeźby świętych (św. Anny, św. Teresy, św. Elżbiety, św. Krol), przeniesione ze szpitlnych korytrzy. Święci ci byli ptronmi poszczególnych oddziłów. W kościele znjduje się tkże piękn monstrncj (nczynie niezbędne do odprwieni mszy świętej), wykonn w Wiedniu, stolicy Austrii, dzięki biżuterii zebrnej przez Felicytę Tietz podczs blów. Z powodu wielkiej dobroci i poświęceni Felicyt nzywn był niołem Dolnego Mist. Szpitl Njświętszej Mryi Pnny (szpitl mricki, Szpitl n Łąkowej), ulic Kieturkis 1 Szpitl n Łąkowej zostł złożony w 1853 roku jko skromn lecznic prowdzon przez ktolickie siostry boromeuszki. Plcówk powstł w XIX wieku, wtedy bowiem w mieście osiedliło się wielu ktolików. Dwniej przywiązywno brdzo dużą wgę do wyznwnej wiry. Było to wżniejsze niż np. przynleżność nrodow. Również pcjentów i pcjentki dzielono według wyznni. Osobne szpitle mieli ktolicy, protestnci i żydzi. Pierwotnie szpitl zostł ulokowny w niewielkim dworze Uphgenów (dwór zbudowno około 1800 roku) u zbiegu obecnej ulicy Łąkowej i Kieturkis. Umieszczono tu 24 pcjentów, którymi opiekowły się trzy siostry i jeden lekrz. Po rz pierwszy szpitl powiększono w ltch Dzięki funduszom zpisnym w testmencie przez mieszkjącą w Gdńsku księżną Mrię Hohenzollern Hechingen szpitl ponownie rozbudowno (w ltch ), tym rzem dodjąc nowy oddził chirurgiczny orz budynki gospodrcze. W okresie postwiono nowy gmch główny według projektu berlińskiego rchitekt August Menken. Dzięki współprcy projektnt z ordyntorem oddziłu, znnym chirurgiem doktorem Pwłem Schröterem, wnętrz budynku zostły doskonle przystosowne do leczeni chorych. N prterze znjdowły się sle dl pcjentów I i II klsy (płcących dodtkowo z lepsze wrunki pobytu w szpitlu, sle I klsy były jednoosobowe, II klsy czteroosobowe) orz prcowni rentgenowsk. Wyższe kondygncje zjmowli chorzy klsy III, umieszczni w slch wieloosobowych, były tu też izoltki i pomieszczeni pomocnicze. Poddsze przeznczono n pokoje rehbilitcyjne, suterenę (pomieszczeni pod ziemią) m.in. n izbę przyjęć. Sercem gmchu był sl opercyjn n pierwszym piętrze. W celu zchowni szczególnej higieny, podłogi i ściny

10 wyłożono płytkmi, które były łtwe w czyszczeniu. Sl zostł wyposżon w nowoczesne, jk n tmte czsy, sprzęty chirurgiczne. Wzniesiono też kuchnię, prlnię i kostnicę (pomieszczenie do przechowywni cił zmrłych). Po II wojnie świtowej obiekt ndl służył chorym. Początkowo mieścił się tu szpitl Polskiego Czerwonego Krzyż, później zś klinik Akdemii Medycznej (obecnie Gdński Uniwersytet Medyczny). Ze względu n zdłużenie szpitl zostł zmknięty w 2004 roku i wystwiony n sprzedż. Obecnie zespół budynków stoi opuszczony, czekjąc n nowego gospodrz. Czy wiesz, że: Według legendy w kościele św. Brbry przechowywno relikwie (czyli szczątki osoby świętej bądź nleżące do niej przedmioty) świętej męczennicy. Podobno miły trfić do Gdńsk w XIII wieku dzięki ppieżowi Innocentemu IV, który wysłł swojego posł z głową św. Brbry jko drem dl król Dnii. Podczs szlejącego n Błtyku sztormu, okręt ppieski rozbił się n pomorskim wybrzeżu. Ppieski krdynł urtowł się z ktstrofy, le zostł pojmny przez miejscowego rybk, poniewż tzw. prwo brzegowe pozwlło n ztrzymnie przez ludność wszystkiego, co wyrzuciło morze. Wieść o rozbitku mówiącym w dziwnym języku dotrł do księci Świętopełk (włdcy Gdńsk i Pomorz w XIII wieku), który nkzł uwolnić krdynł. Z wdzięczności ppieski poseł przekzł księciu głowę dziewczyny owiniętą wrkoczem, jedyną rzecz, jką urtowł z rozbitego sttku. Świętopełk, wzruszony losem krdynł, zmienił okrutne prwo brzegowe, czyniące z rozbitków niewolników. Funkcje kościoł prfilnego dl Długich Ogrodów w okresie, gdy kościół świętej Brbry był zrujnowny (do 1968 roku), pełnił świątyni Mtki Boskiej Bolesnej. Kościół ten zbudowno w ltch w mlowniczym miejscu, nd Opływem Motłwy. Obecnie prfi Mtki Boskiej Bolesnej obejmuje gdńskie dzielnice: Rudno, Błoni orz Przeróbkę. Dwie njstrsze świątynie prfilne w Gdńsku to kościół św. Ktrzyny i kościół NMP. W 1456 roku przeprowdzono reformę prfilną, w wyniku której z dwóch dużych prfii wyodrębniono jeszcze cztery: św. Piotr i Pwł, św. Jn, św. Brtłomiej orz św. Brbry.

11 Zrówno mieszkńcy, jk i turyści często nie odróżniją Długich Ogrodów od Dolnego Mist i nzywją cły ten obszr Dolnym Mistem. Źródłem tej pomyłki są zminy dministrcyjne. W XIX wieku teren Dolnego Mist, Długich Ogrodów i wyspy Ołowinki połączono w jedną dzielnicę, którą nzwno Dolnym Mistem. Po 1945 roku dministrcyjnie zmieniono nzwę ulicy Długie Ogrody n Elbląską, wymzując strą nzwę ze świdomości mieszkńców. Do historycznego min ulicy wrócono w ltch 90. XX wieku. Obecn ulic Kieturkis był przedłużeniem ulicy Śluzy. Odcinek ulicy Śluzy wydzielono dopiero w ltch 70. ubiegłego wieku po śmierci profesor Zdzisłw Kieturkis. Ten znkomity gdński chirurg słynął ze swych niezwykłych umiejętności urtowł życie wielu pcjentów, przeprowdzjąc skomplikowne opercje. Tlent lekrz znlzł odbicie w powiedzeniu, które w ltch 60. możn było usłyszeć n gdńskich ulicch: Ciebie to już tylko Kieturkis może poskłdć. Istnił też inn wersj, będąc żrtobliwą groźbą: Jk cię złtwię, to nwet Kieturkis cię nie poskłd. Autor: Kludiusz Grbowski Redkcj, korekt: Ann Mckiewicz Oprcownie grficzne: Agt Grbn Pomysłodwczyni projektu: Młgorzt Kmicińsk Koncepcj cyklu: Dominik Ikonnikow, Ryszrd Kopittke, Kludiusz Grbowski Koordyncj projektu: Ann Urbńczyk Bibliogrfi: Aureli Bldowsk, Szpitl n Łąkowej, plnsz wystwy Gdńsk od wewnątrz, Gdńsk Encyklopedi Gdńsk, prc zbiorow, Gdńsk Edwrd Klmnn, Andrzej Michlczyk, Długie Ogrody i kościół św. Brbry w Gdńsku, Jntrowe Szlki, R. XXXVIII, nr 4(238), Zygmunt Pwłowicz, Kościoły Gdńsk i Sopotu, Gdńsk 1991.

12 Jerzy Smp, Bedeker gdński, Gdńsk Wikipedi Publikcj udostępnin jest n licencji Cretive Commons: Uznnie Autorstw, N Tych Smych Wrunkch 3.0 Polsk. Zezwl się n dowolne wykorzystnie treści pod wrunkiem wskzni utorów/ek Kludiusz Grbowski, Instytut Kultury Miejskiej jko utorów/ek orz zchowni niniejszej informcji licencyjnej tk długo, jk tylko n utwory zleżne będzie udzieln tk sm licencj. Tekst licencji dostępny jest n stronie