WARSZAWA I.RYNEK POWIERZCHNI BIUROWYCH.

Transkrypt

1 Ober-Haus Nieruchomości Marszałkowska 111 Warszawa , Polska Tel.: Fax: Raport Komercyjny IV kwartał

2 WARSZAWA I.RYNEK POWIERZCHNI BIUROWYCH. W trzecim kwartale 2008 r. zostało oddanych ponad 100 tys. m 2 powierzchni biurowych. Większość zlokalizowanych jest w dzielnicy Mokotów. Tym samym łączna powierzchnia biurowa na rynku warszawskim wynosi ok. 3 mln m 2. W 2009 r. przewiduje się oddanie ok. 340 tys. m 2, z czego 1/3 jest już wynajęta. W trzecim kwartale 2008 r. popyt na najem powierzchni biurowych znacznie przewyższał podaż. IV kwartał również charakteryzuje się wysokim popytem, niemniej jednak pojawiły się powierzchnie biurowe z racji kończących się umów najmu. Wiele firm, które podpisały umowy 3-5 lat temu, na bardzo preferencyjnych warunkach, nie było w stanie zaakceptować nowych, wysokich stawek. Największy współczynnik powierzchni nie wynajętej znajduje się w Centralnym Obszarze Biznesu, np. Millennium Plaza ponad m 2, w Warszawskim Centrum Finansowym ponad m 2. Popyt od wielu miesięcy jest bardzo duży, jednak zdecydowana większość transakcji na rynku powierzchni biurowych odbyła się poza Centrum. Ostatnie trzy miesiące były pełne doniesień na temat światowego kryzysu gospodarczego. Kryzys jednak nie przyczynił się w znaczącym stopniu do obniżenia stawek najmu za powierzchnie biurowe. Stawki w najlepszych lokalizacjach Warszawy wynoszą ok euro za m2. W dzielnicach poza Centrum, np. na Mokotowie euro/m 2 obniżono stawki, np. w biurowcu Lumen z 30 euro na 29 euro/m 2 i Sky Light z 31 na 29 euro/m 2. Stawki spadły także w Orco Tower, które w pewnym momencie sięgały euro/m 2, a teraz wyjściowa stawka to 24 euro/m 2. Jednak obniżki te nie są znaczące i czynsze nadal utrzymują się na bardzo wysokim i stabilnym poziomie. Trudności z uzyskaniem kredytów finansujących inwestycje spowodowały kryzys, jednak na rynku biurowym przebiega on znacznie łagodniej niż na rynku mieszkaniowym. Deweloperzy, w obecnej sytuacji nie mają pewności, iż rozpoczęte przez nich inwestycje znajdą najemców za bardzo wysokie stawki czynszów, najlepiej jeszcze na wstępnym etapie budowy. Niektórzy z nich podejmują decyzje o wstrzymaniu lub spowolnieniu budowy i przeczekaniu na uspokojenie się sytuacji na rynku nieruchomości. Aby uzyskać więcej informacji, prosimy o kontakt: Iwona Wypych, tel iwona.wypych@ober-haus.pl II. RYNEK POWIERZCHNI HANDLOWYCH. W ostatnim kwartale 2008 r. w Warszawie nie zmieniła się ilość powierzchni handlowej, a co za tym idzie, nie oddano żadnych nowych projektów (nie licząc powierzchni handlowo-usługowych zlokalizowanych na parterach budynków mieszkalnych i rozbudowywanych istniejących: Targówek). W chwili obecnej Warszawa posiada około 1,3 mln m2 powierzchni we wszystkich rodzajach centrów handlowych. 2

3 Galeria Mokotów, Arkadia i Złote Tarasy są nadal najchętniej odwiedzanymi przez klientów centrami handlowymi w Warszawie. Ich marka i pozycja na rynku stale rośnie i przekłada się na ilość klientów, którzy odwiedzają te centra. Niewiele wskazuje na to, aby w najbliższym czasie miała nastąpić zmiana i aby konkurencja mogła rywalizować o klientów tych najbardziej lubianych i popularnych obiektów. W IV kwartale 2008 r., w porównaniu z poprzednim, wskaźnik pustostanów w centrach handlowych nie zmienił się i nadal jest bardzo niski. Popyt na powierzchnie w galeriach handlowych jest nadal bardzo duży. Mimo niepewnej sytuacji gospodarczej właściciele projektów handlowych, które będą oddawane w najbliższym czasie, nie muszą martwić się, iż ich obiekty nie znajdą najemców. Klienci wciąż szukają powierzchni na rozszerzenie swojej dotychczasowej działalności lub na wprowadzenie nowych marek. Nie zmieniły się również stawki czynszu i w najbliższym czasie pozostaną na podobnym poziomie. Średnio za m2 powierzchnie w najlepszych centrach handlowych trzeba zapłacić od 50 EURO do 100 EURO za m2. Oczywiście stawki czynszów ustalane są indywidualnie i zależą od mnóstwa czynników, tj. renomy centrum na rynku, lokalizacji powierzchni w centrum, stabilności i wizerunku najemcy itd. Bardzo duże zainteresowanie potencjalnych klientów utrzymuje rynek lokali handlowo-usługowych przy głównych ulicach handlowych Warszawy. W tym sektorze w miejscach o największym ruchu w dalszym ciągu popyt przewyższa podaż. W miejscach najbardziej prestiżowych: ul. Nowy Świat, AL. Jana Pawła II trzeba liczyć się, iż właściciele mogą żądać nawet 100 EURO za m2 powierzchni. W ostatnim kwartale 2008 r. w sektorze lokali usługowych zauważyć możemy spowolnienie w wynajmowaniu powierzchni przez instytucje finansowe. To dobra wiadomość dla klientów, którzy skazani byli na porażkę w walce z sektorem finansowym o dobre lokalizacje przy głównych ciągach handlowych Warszawy. Aby uzyskać więcej informacji, prosimy o kontakt: Przemysław Ziółkowski, tel przemyslaw.ziolkowski@ober-haus.pl III.RYNEK POWIERZCHNI MAGAZYNOWYCH. Sytuacja na rynkach finansowych ma również wpływ na rynek powierzchni magazynowych. Nastąpił spadek podaży. Przewidujemy dalsze jej spowolnienie z uwagi na problemy w uzyskaniu przez deweloperów finansowania na projekty magazynowe. Przyczynia się do tego również ostrożne podejście samych deweloperów do podejmowania inwestycji. Zmniejszyło się ich zainteresowanie ziemią pod nowe projekty. Popyt utrzymywał się na stabilnym poziomie, ale wystąpiły pierwsze symptomy prawdopodobnego jego obniżenia, np. utrzymujące się pustostany. Ceny 3

4 wynajmu za magazyn w okolicach Warszawy są stabilne. Średnia cena wahała się w przedziale 4 EUR/mkw 5,5EUR/mkw. Niepewna sytuacja rynkowa spowoduje odłożenie realizacji ambitnych planów deweloperów na lepsze czasy. IV.GRUNTY. Utrzymywanie się małego popytu na rynku pierwotnym mieszkań w związku z załamaniem się rynku finansowego prowadzi do tego, że coraz więcej deweloperów odczuwa skutki kryzysu. Jak sygnalizują deweloperzy, zainteresowanie zakupem mieszkań nadal istnieje, lecz brak finansowania uniemożliwia klientom dokonanie zakupu. Taki stan rzeczy powoduje, że realne wydają się obawy co do płynności deweloperów, co w konsekwencji może doprowadzić do ogłoszenia pierwszych upadłości. Powyższa sytuacja prowadzi do podejmowania przez deweloperów działań wyprzedzających, tj. wygaszania rozpoczętych projektów, ale również podejmowania decyzji o zbyciu posiadanych gruntów. Pojawiają się więc na rynku już pierwsze ciekawe grunty, ale wciąż są one wycenione bardzo wysoko. Ponieważ popyt wciąż jest bardzo niski, oczekujemy obniżki cen. Jeżeli obecna sytuacja na rynku będzie się utrzymywać przez następny kwartał, można spodziewać się dużych obniżek. Prognozy są pesymistyczne, bo nawet duża obniżka cen może nie spowodować zwiększenia zainteresowania gruntem zlokalizowanym w miejscu, gdzie sprzedaż mieszkań właściwie jest na bardzo niskim poziomie, np. Miasteczko Wilanów. Powagę sytuacji potęguje odwrócenie się sytuacji na rynku komercyjnym, tj. spadek cen wynajmu biur w ciągu kwartału. Wytwarza to sytuację, że nawet tam, gdzie deweloperzy zdecydowali się na zmianę projektu z mieszkaniowego na biurowy, może to nie zapewnić sukcesu inwestycji; np. Lubasa, GBC, ul. Inflancka. Ceny, jakie inwestorzy chcą zapłacić za grunty, spadają, wciąż jednak w większości sprzedający nie są gotowi zaakceptować obecnych cen, pamiętając o cenach wcześniejszych. Sytuacja taka prowadzi do znikomej ilości transakcji na rynku gruntów inwestycyjnych, np. nikt nie złożył oferty zakupu działki położonej przy ul. Wybrzeże Gdyńskie o pow. 7,5 ha, czyli tzw. Pasa Nadwiślańskiego, ponieważ m.st. Warszawa żądało za nią aż 366mln PLN. Aby uzyskać więcej informacji, prosimy o kontakt: Tomasz Zamorski, tel tomasz.zamorski@ober-haus.pl KRAKÓW IV kwartał 2008 roku to kolejne miesiące wyraźnego osłabienia na rynku powierzchni komercyjnych w Krakowie. Niepewna sytuacja sektora finansowego oraz zawirowania na Światowej GPW dały negatywny wydźwięk sektorowi nieruchomości komercyjnych. 4

5 I.RYNEK POWIERZCHNI BIUROWYCH. 1.1 Podaż: Deweloperzy realizują zgodnie z planem inwestycje, których oddanie prognozowane jest na I oraz II kwartał 2009 roku. Krakowskim wydarzeniem tej zimy była uroczystość Wiechy biurowca klasy A M65 Meduza. W I Q 2009 r. nieruchomość ta zaoferuje swoim najemcą powierzchnię 3950 m2. Aktualny (na grudzień 2008 roku) status wynajęcia to 93% powierzchni. M65 Meduza - budynek zaprojektowano zgodnie ze standardem biurowym klasy A. Rzut piętra typowego o powierzchni ponad 500 m², konstrukcja żelbetowa płytowo-słupowa oraz przesunięty na jedną ze ścian trzon windowo-komunikacyjny, ułatwią dowolną aranżację wnętrz. Systemy wentylacji, klimatyzacji, a także odpowiednie instalacje elektryczne i teletechniczne, umożliwią stworzenie wygodnego środowiska pracy, także dla wielu najemców. Bezpieczeństwo zapewnią: centrum ochrony z systemem telewizji przemysłowej CCTV i elektroniczny system kontroli dostępu w holu wejściowym oraz dwudziestoczterogodzinna ochrona. ONYX - to nowoczesny budynek biurowy klasy B+ o powierzchni wynajmowalnej m2 położony w Krakowie w rejonie Ronda Matecznego. Inwestycja ta została zrealizowana w październiku 2008r. Biura zostały tak zaprojektowane, aby zapewnić im maksymalny dostęp światła dziennego. Budynek wyróżniać się będzie niecodzienną architekturą - nowoczesna elewacja, tarasy na III i IV piętrze. Biura wyposażone będą w klimatyzację, wentylację, okablowanie strukturalne oraz windy szybkobieżne. Na parterze zlokalizowana będzie recepcja przy wejściu głównym oraz samoobsługowa restauracja. W podziemiu parking dla samochodów osobowych. Sieć komunikacyjna w tym rejonie miasta, obejmująca kilkanaście linii autobusowych, pozwala dotrzeć do centrum w kilka minut. ONYX będzie dysponować 156 miejscami parkingowymi. Budynek został już w 100 % skomercjalizowany. Rondo Business Park - to nowoczesny kompleks biurowy klasy A o powierzchni wynajmowalnej m2. Położony jest w Krakowie u zbiegu ulic Lublańskiej i Bora-Komorowskiego. Inwestycja została zrealizowana w dwóch etapach. W I etapie zostały oddane do użytku dwa budynki (3 i 14-to kondygnacyjny), natomiast w II etapie 5-cio kondygnacyjny biurowiec. Kompleks Rondo Business Park dysponuje 434 miejscami parkingowymi. Wyposażony jest w klimatyzację, wentylację, okablowanie strukturalne oraz windy szybkobieżne. Na parterze znajduje się recepcja, samoobsługowa restauracja oraz Klinika Medyczna. Edison po Galileo i Newtonie to trzeci budynek GTC zrealizowany przy ul. Armii Krajowej w Krakowie. XI kondygnacyjny biurowiec oferuje m 2 wysokiej klasy powierzchni biurowej. Edison został oddany do użytku najemców w lutym tego roku. 100% powierzchni w budynku jest wynajęte swoje biura otworzyły m.in. IBM oraz centrum księgowe firmy Ahold, Citibank i Ergomed. 5

6 1.2 Popyt i czynsz. Popyt w IV Q 2008 roku był niski. Czynsze utrzymują się na stałym poziomie. Najem powierzchni biurowej klasy A to wydatek rzędu 15 a 17 EUR / m2, klasa B to oscylacja pomiędzy 11 a 15 EUR / m2. Koszty eksploatacyjne to kwota pomiędzy 3 a 6 EUR / m Nowopowstające projekty. Quattro Business Park (QBP) - to nowoczesny kompleks biurowy klasy A o powierzchni użytkowej wynajmowalnej m 2. W skład kompleksu wchodzić będą: cztery czternastokondygnacyjne budynki biurowe, dziedziniec pomiędzy budynkami z kawiarnią i małą architekturą zewnętrzną (ławki, fontanna, powierzchnie zielone) oraz parking wielopoziomowy z pięcioma kondygnacjami nadziemnymi i jedną podziemną. Budowa kompleksu QPB została podzielona na 4 etapy. W grudniu 2009 roku zostanie zrealizowany pierwszy etap budowy, będzie to pierwszy budynek wraz z przyporządkowaną do niego infrastrukturą techniczną. Każdy z obiektów kompleksu wyróżniać się będzie nowoczesną architekturą z dużym dostępem światła przez zastosowanie nowoczesnej elewacji wykonanej ze szkła i płyt elewacyjnych. Wszystkie budynki biurowe kompleksu wyposażone będą w klimatyzację, wentylację, okablowanie strukturalne ze 100 procentową gwarancją zasilania energetycznego oraz windy szybkobieżne. Zakończenie całej inwestycji zaplanowano na rok QBP powstaje w północnej części miasta. Vinci - budynek Vinci będzie posiadał m2 nowoczesnej powierzchni biurowej. Starannie zaprojektowana przestrzeń wspólna to reprezentacyjny hall wejściowy z recepcją, przestronny hall windowy z sześcioma windami, wygodny parking podziemny oraz lokal gastronomiczny typu bistro. Powierzchnia biurowa kondygnacji powtarzalnej wynosi ok. 1640m2. Biurowiec zostanie oddany do użytku najemców w III Q 2009r. Inwestycja położona jest przy skrzyżowaniu dwóch ważnych dróg krajowych. Pozwala to na łatwy i szybki dojazd do Międzynarodowego Portu Lotniczego Kraków- Balice (10 km) oraz do ścisłego centrum miasta. Pascal czwarty biurowiec GTC zlokalizowany w kompleksie budynków przy ul. Armii Krajowej. W 2009 roku do dyspozycji najemców oddanych zostanie m 2 najwyższej klasy powierzchni biurowej z parkingiem podziemnym. Mosiężnicza - inwestycja komercyjna zaoferuje nowoczesną powierzchnię użytkową 1625 m 2. Ten ekskluzywny VI kondygnacyjny budynek biurowy to konstrukcja, która pozwoli na dowolną aranżacje przestrzeni poszczególnych kondygnacji. Nieruchomość zlokalizowana zostanie w prestiżowym sąsiedztwie gmachu Sądu Apelacyjnego dla Miasta Krakowa i siedzibą Sądu Okręgowego. 6

7 II. RYNEK POWIERZCHNI HANDLOWYCH. 2.1 Podaż: W Krakowie inwestycje komercyjne o przeznaczeniu handlowym, to profil nieruchomości, którymi zainteresowanie wśród deweloperów nie ustaje. W listopadzie 2008r. oddano m2 powierzchni handlowo usługowej w centrum Krakowa. Powierzchnia lokali to konfiguracja od 35m2 do 1300m2. Główne galerie handlowe; Galeria Krakowska przyległa do krakowskiego Dworca Głównego jest I etapem rozległego założenia inwestycyjnego Nowego Miasta, które za 2 kilka lat będzie oferować hotele, apartamenty i m powierzchni biurowej. Centrum warte 250 milionów EUR (zrealizowane przez ECE) 2 zostało otwarte we wrześniu oferując najemcom m powierzchni handlowej na trzech kondygnacjach. Na rok przed otwarciem powierzchnia obiektu była wynajęta w 90 %. Główni najemcy to: Alma, Saturn, Peek & Cloppenburg, H&M, C&A, New Yorker i Reserved, Intersport, Smyk. Galeria Kazimierz centrum zrealizowane przez GTC w marcu 2005 roku. Inwestycja warta jest około 70 milionów EUR, składa się z m 2 wynajętych przez 160 sklepów, punktów usługowych i 10 sal kinowych. Galeria jest położona w popularnej dzielnicy Kazimierz przy Wiśle około 1,5 km od centrum. Główni najemcy to: Cinema City, Zara, H&M, C&A, Reserved, Alma Market, Empik i Smyk. Galerię w pierwszych trzech miesiącach odwiedziło ponad milion klientów. Galeria Handlowa Solvay Park to centrum handlowe otwarte na początku 2007 roku, zlokalizowane w południowej części Krakowa. Jego realizatorem jest WP Investment. Solvay Park zlokalizowany jest w sąsiedztwie sklepów Carrefour i Castoramy. Powierzchnia obiektu to m 2. Do głównych najemców należą; m.in. MediaMarkt, BOMI, Immedia, ExiSport i Americanos. BONARKA CITY CENTER - wielofunkcyjne centrum miejskie powstaje na poprzemysłowym terenie w dzielnicy Krakowa - Podgórza. Inwestycja będzie realizowana w 3 etapach: w ramach etapu pierwszego powstanie centrum handlowo - usługowo - rozrywkowe. Etap drugi i trzeci to wysokiej klasy biurowce oraz osiedle mieszkaniowe. I budynek projektu Bonarka City Center to powierzchnia 7720m2, drugi zaś to 8200 m2. W ofercie znajdzie się 250 lokali handlowych. Planowany termin realizacji dwu pierwszych etapów to IV kwartał 2009 roku. Mayland Retail Park ma zostać zlokalizowany w dzielnicy Olsza wzdłuż drogi łączącej Stare Miasto z Nową Hutą, sąsiadujące z istniejącym CH Krokus, Aqua Parkiem i Multikinem. Park zaoferuje wysokiej klasy powierzchnię wynoszącą m 2 (przeznaczoną na powierzchnie handlową, biura i hotel). 7

8 2.2 Popyt. Popyt na nowoczesną powierzchnie handlową wciąż rośnie. Inwestorzy poszukują lokalizacji atrakcyjnych dla konsumentów, którzy dobrze odnajdują się w nowych Galeriach Handlowych. Ogromnym sukcesem okazała się Galeria Krakowska zlokalizowana w ścisłym sąsiedztwie z Dworcem Głównym oraz Krakowskim Rynkiem Głównym. 2.3 Czynsze. Średni czynsz za powierzchnie handlowe na głównych ulicach na Starym Mieście jest stały i waha się między 108 a 288 PLN/m 2 (30-80 EUR). Stawki czynszu w centrach handlowych wynoszą od 65 do 180 PLN/m 2 (18 50 EUR) z kosztami eksploatacyjnymi od 11 do 22 PLN/m 2 (3-6 EUR). III. RYNEK POWIERZCHNI MAGAZYNOWYCH. 3.1 Podaż. Struktura rozmieszczenia powierzchni tego sektora jest skoncentrowana w rejonie: Rybitw, Nowej Huty oraz Dębnik. Należy jednak zaznaczyć, iż powierzchnie te nie należą do wysokiej jakości. Fakt ten skłania inwestorów do rozważenia możliwości zaistnienia na tym dotąd niedowartościowanym rynku. 3.2 Istniejące i nowe powierzchnie magazynowe. Alstar Centrum Logistyczne nowoczesna powierzchnia magazynowobiurowa w zachodniej części Krakowa. Całkowita powierzchnia magazynowa wynosi 4300 m 2,a biurowa 3120 m2 obecnie w całości jest wynajęta. Kompleks Alstar zostanie rozbudowany o m2 do 2010 roku. Grudzień 2008 to termin, od którego dostępna stała się nowa powierzchnia 1350 m 2 biur + ok. 200 m 2 powierzchni magazynowej. Kraków II Centrum Logistyczne inwestycja zakończona we wrześniu 2006 roku to jeden z największych i najbardziej nowoczesnych parków magazynowych zlokalizowanych na Rybitwach, obejmuje m 2. ANWA Baza magazynowa nowoczesna powierzchnia magazynowa ukończona w latach Całkowita powierzchnia to m 2. Jest to kompleks pięciu hal magazynowych. Baza magazynowa BIK Rybitwy m 2 nowoczesnej powierzchni magazynowej, z wysokością pomieszczeń 8 m oraz czterema regulowanymi rampami. GMG Baza magazynowa powierzchnia magazynowo-biurowa na południowym-wschodzie Krakowa. Otwarta do użytku w 1999 roku. Baza 8

9 składa się z m 2 wysokiego składowania, 460 m 2 niskiego składowania oraz 850 m 2 zaplecza biurowo-administracyjnego. 3.3 Nowe Projekty. Kraków Airport Logistics Center powierzchnia obiektu magazynowego to 1500 m2. Hala magazynowa będzie miała od 6 do 8 m wysokości i dwie bramy o wymiarach 4,5x4 m. Nowoczesny budynek socjalno-biurowy wyposażony zostanie w klimatyzację. Istnieje możliwość dostosowania obiektu do potrzeb najemcy. Teren wokół obiektu zostanie ogrodzony i wyłożony kostką. Powstaną też place manewrowe i miejsca parkingowe. 3.4 Popyt. Szacuje się, iż popyt na powierzchnię magazynową w Krakowie corocznie będzie się zwiększał o m2. Podaż wciąż nie nadąża z tym zapotrzebowaniem. 3.5 Czynsze. Stawki czynszowe za powierzchnie magazynową to od 4 do 10 EUR /m2 podwyższonego standardu, zaś od 2 do 4 EUR / m2 za niski standard, przeważnie nieogrzewanych, powierzchni składowania. Aby uzyskać więcej informacji, prosimy o kontakt: Joanna Ociepka Wojciechowska, tel joanna.ociepka@ober-haus.pl IV. GRUNTY. 4.1 Podaż. Podaż gruntów z wydanymi decyzjami o warunkach zabudowy w IV kwartale 2008 utrzymuje się na wysokim poziomie. 4.2 Popyt. Zainteresowanie gruntami przygotowanymi pod inwestycje utrzymuje się na stałym poziomie, lecz brakuje ze strony inwestorów decyzji o zakupie. Zauważalne jest wyczekiwanie z podejmowaniem końcowej decyzji. 4.3 Koszty. Cena ofertowa gruntu w przeliczeniu na 1 m2 powierzchni użytkowej budynku kształtuje się na poziomie 1300 do 1900 zł, inwestorzy są skłonni zaakceptować cenę od 800 do 1400 zł do metra kwadratowego powierzchni użytkowej budynku, który może być zrealizowany na przedmiotowym gruncie. 9

10 4.4 Inwestycje. Zauważamy mniejszy popyt w sektorze nieruchomości komercyjnych niż w III kwartale 2008 r., który był bezpieczniejszym okresem do uruchamiania nowych inwestycji z segmentu powierzchni biurowych oraz magazynowych. Aby uzyskać więcej informacji, prosimy o kontakt: Jacek Augustyn, tel jacek.augustyn@ober-haus.pl POZNAŃ I.RYNEK POWIERZCHNI BIUROWYCH. Ostatni kwartał 2009 roku przedstawia stabilną sytuację pod względem popytu i podaży. W grudniu do użytku oddany został biurowiec Westpoint, zlokalizowany przy ul. Dąbrowskiego, 7 min. od lotniska Ławica, przy wyjeździe z Poznania na trasę A2. Całkowita powierzchnia biurowca to 4764 m2, powierzchnia piętra to ok m2, najemcami w budynku będą firmy z branży ubezpieczeniowej, finansowej i medycznej. Do wynajmu są jeszcze wolne lokale. Atutem budynku jest bardzo wysoki standard wykończenia powierzchni i rozwiązań technicznych oraz bezpośredni i bezpłatny transport autobusowy dla pracowników biurowca, zapewniony przez właściciela. Skończył się także 1 etap wynajmu powierzchni w Malta Office Park, obecnie trwa komercjalizacja 2 etapu (budynek C, D i E) o łącznej powierzchni ok m2. Budynki mają zostać oddane do użytku w III kwartale 2009 roku. Na koniec 2010 planowane jest oddanie do użytku ostatniego biurowca. Trwa również komercjalizacja biurowca zlokalizowanego przy ul. Szyperskiej. Budynek charakteryzuje się bardzo dobrą lokalizacją w centrum miasta, przy jednej z głównych ulic Garbary / Szyperska. Powierzchnia siedmiokondygnacyjnego biurowca to ponad 26000m2 (wliczając w to garaże w parkingu podziemnym). Oddanie budynku do użytku planowane jest na przełom II i III kwartału 2009 r. Stawki czynszu w nowych biurowcach pozostają niezmienne i wahają się w przedziale EUR / m2, dodatkowe opłaty eksploatacyjne są na poziomie 3 5 EUR / m2 lub kalkulowane są w złotówkach i wynoszą od 14 do 17 zł / m2. Zauważyć można nasilającą się tendencję, która pojawiła się już na przełomie roku, i związana jest ze słabszą sytuacją na rynku mieszkaniowym - właściciele mniejszych willi miejskich oraz deweloperzy budynków mieszkalnych przekształcają swoje nieruchomości (te już istniejące i te zaplanowane) na nieruchomości komercyjne. Oczywiście taka inwestycja musi znajdować się w centrum lub być bardzo dobrze z nim skomunikowana i mieć podwyższony standard. 10

11 Aby uzyskać więcej informacji, prosimy o kontakt: Justyna Płonka, tel justyna.plonka@ober-haus.pl II.RYNEK POWIERZCHNI HANDLOWYCH. Ostatnie miesiące na rynku powierzchni handlowych w Poznaniu to przede wszystkim gwałtowny spadek zainteresowania firm z sektora finansowego lokalami usytuowanymi na parterze, na najatrakcyjniejszych ulicach handlowych. W ostatnich latach to właśnie te firmy generowały olbrzymi ruch na rynku wynajmu lokali handlowych w centrum miasta, powodując jednocześnie wzrost stawek czynszu nawet do 300 zł/m2. Nieruchomości położone nawet w najbardziej prestiżowych lokalizacjach stały się więc dostępne nie tylko dla firm z branży finansowej. Należy zakładać, że stawki czynszu za najlepsze lokale w centrum miasta będą nieznacznie spadać. Zapotrzebowanie na powierzchnie handlowe w Poznaniu jest duże, galerie handlowe wynajęte są praktycznie w 100 %. Podaż nadal nie zaspokaja popytu, w związku z tym, oprócz już istniejących galerii handlowych oraz aktualnie budowanych, w ciągu następnych kilku lat dołączą następne projekty. Obecnie w Poznaniu funkcjonuje 14 dużych centrów handlowych o łącznej powierzchni 280 tys. m2. Zgodnie z prognozami, do 2010 r. w Poznaniu przybędzie ok. 300 tys. m2 powierzchni handlowej. W ostatnich miesiącach żaden z nowych projektów nie został oddany do użytku. Rozpoczęła się natomiast budowa największego centrum handlowego w zachodniej Polsce Galerii Malta inwestycji jednego z czołowych międzynarodowych deweloperów firmy Neinver. Na generalnego wykonawcę wybrano HOCHTIEF Polska Oddział Poz-Building. Powierzchnia centrum wyniesie 153 tys. m2, z czego 52 tys. przeznaczonych jest na handel i usługi. Prace posuwają się w bardzo szybkim tempie, łącznie z przebudową ulic prowadzących do galerii. Aktualnie komercjalizowane jest też centrum handlowe Bulwary Poznańskie - miasteczko handlowe, które w przyszłości ma całkowicie odmienić Centrum Franowo. Inwestorem jest firma Inter Ikea Centre Group. Popyt na powierzchnie handlowe dotyczy powierzchni od 50 m2 do 2000 m2. Najsilniejszy popyt występuje w przedziale m2, firmy sieciowe zainteresowane są również powierzchnią powyżej 1500 m2. Zgodnie z najnowszymi prognozami Poznań wysuwa się na topowe miasto w Polsce, jeśli chodzi o ilość metrów kwadratowych powierzchni handlowej przypadającej na jednego mieszkańca miasta. Aktualnie czynsze osiągają poziom między 45 a 55 euro/m 2 /m-c i są porównywalne do stawek najmu lokali. 11

12 III.RYNEK POWIERZCHNI MAGAZYNOWYCH. W związku z kryzysem na rynkach finansowych całego świata, sytuacja na rynku nieruchomości komercyjnych zmienia się dość szybko. Aczkolwiek można odnieść wrażenie, że sektor powierzchni magazynowych przeznaczonych pod wynajem cierpi na razie w relatywnie małym stopniu. Odnotowany w ostatnim czasie nieznaczny spadek popytu na nowoczesne powierzchnie magazynowe spowodowany jest w dużej mierze ostrożnością, która cechuje w obecnej sytuacji potencjalnych najemców. Jeśli chodzi o zainteresowanie inwestorów gruntami pod parki logistyczne, to obserwujemy nieznaczny spadek wywołany zmianą podstawowych wymogów finansowania inwestycji przez banki. Stawki czynszu najmu za nowoczesne powierzchnie w parkach magazynowych dość stabilnie i nieznacznie rosną (ze względu na wzrost kosztów finansowania inwestycji). Na terenie aglomeracji poznańskiej funkcjonuje obecnie ponad 700 tysięcy metrów kwadratowych nowoczesnych hal magazynowych, z czego ok. 80 % skupionych jest na terenie kilku wciąż rozwijających się parków technologicznych przeznaczonych pod wynajem. Największymi z nich są obecnie Panattoni Park Poznań I,II, Centrum Logistyczno-Inwestycyjne Poznań, ProLogis Park Poznań I,II, Point Park Poznań, Tulipan Park Poznań I,II. Oferowane stawki czynszu za powierzchnię magazynową w nowoczesnych obiektach oscylują między 3 a 5 Euro za 1 m2 i są uzależnione od lokalizacji nieruchomości oraz oferowanego standardu wykończenia. Aby uzyskać więcej informacji, prosimy o kontakt: Krzysztof Kacprzyk, tel krzysztof.kacprzyk@ober-haus.pl IV.GRUNTY W ostatnim kwartale 2008 roku zainteresowanie gruntami jest mniejsze. Wielu inwestorów wstrzymuje decyzję, czekając na zdecydowaną obniżkę cen. Jednak właściciele gruntów nie wydają się być zainteresowani sprzedażą nieruchomości dużo taniej - wolą poczekać. W ostatnim kwartale nie zanotowano żadnych spektakularnych transakcji gruntami w Poznaniu. Popyt na grunty zarówno komercyjne, jak i pod budownictwo mieszkaniowe nieznacznie spadł. Jednak wciąż pojawiają się inwestorzy, głównie zagraniczni, szukający gruntu w centrum, na którym mogliby wybudować od 2000 do 5000 m2 powierzchni biurowej. Do spowolnienia na tym rynku doszło również z powodu zwiększonej ostrożności banków przy udzielaniu kredytów oraz zagranicznych inwestorów, którzy wystawili swoje nieruchomości na sprzedaż, chcąc upłynnić kapitał potrzebny im w kraju, z którego pochodzą. 12

13 Niektórzy deweloperzy szukają cały czas ciekawych gruntów z dala od centrum, jednak bardzo dobrze skomunikowanych z miastem, głównie pod budownictwo wielorodzinne (projekty ze średniej półki cenowej), jak i jednorodzinne, przewidując, że dokładnie takim produktem będą zainteresowani kupujący. Aby uzyskać więcej informacji, prosimy o kontakt: Justyna Płonka, tel justyna.plonka@ober-haus.pl Gdańsk, Gdynia, Sopot Trójmiejski rynek nieruchomości komercyjnych przeżywał w 2009 roku dość dynamiczny rozwój. Dotyczy to głównie sektora biurowego. Ci spośród inwestorów, którzy podjęli decyzję (mimo złej koniunktury w latach 2005 i 2006) o realizacji nowych projektów biurowych, postąpili bardzo słusznie, odnosząc wielki sukces. Również istniejące na rynku od wielu lat budynki biurowe, w których jeszcze przed kilkunastoma miesiącami wynajętych było 30-40% powierzchni, zasiedlone zostały przez najemców niemal w 100 %. Taki wzrost zainteresowania powierzchniami biurowymi wynika z ciągle dynamicznie rozwijającej się gospodarki, a co za tym idzie, lokowaniem się na naszym rynku nowych firm z różnych branż. Ma to również znaczący wpływ na wzrastający w bardzo szybkim tempie popyt na nowoczesne powierzchnie magazynowe. Tak znaczący wzrost popytu na nieruchomości komercyjne spowodował wzrost czynszu najmu i to zarówno na powierzchniach handlowych, jak i biurowych czy magazynowych. Co więcej, w ciągu ostatnich miesięcy widać wyraźnie coraz większe zapotrzebowanie wśród najemców na duże powierzchnie. Warto również podkreślić, że nie bez znaczenia pozostaje dla najemców standard powierzchni i budynku. Najemcy coraz mniej chętnie decydują się na powierzchnie w starych budynkach. Jeśli w ogóle, to na lokalizację tymczasową (na rok lub krócej) w oczekiwaniu na docelową powierzchnię w obiekcie o wyższym standardzie pozostającym jeszcze w fazie realizacji. I. RYNEK POWIERZCHNI BIUROWYCH 1. Podaż. Szacuje się, że ogólna podaż powierzchni biurowej w Trójmieście to ok m2. - ostatnio oddane projekty: * I etap projektu Arkońska Business Park (budynki A1 i A2). Obiekty zlokalizowane są w Gdańsku na ul. Arkońskiej. Inwestorem tego projektu jest trójmiejska firma Torus Sp. z o.o. Dwa pierwsze budynki mają powierzchnię najmu m 2. Cały projekt będzie wynosić m 2 w pięciu budynkach. Oba budynki zostały wynajęte. Jednym z największych najemcą jest GE Money Bank * I etap projektu Łużycka Office Park (2 budynki) obiekt zlokalizowany jest w Gdyni na ul. Łużyckiej na działce o powierzchni ok. 2,3 ha i składać 13

14 się będzie docelowo z pięciu budynków. Inwestorem jest gdyński deweloper Allcon. Oddane do użytku budynki mają powierzchnię najmu ok m 2 każdy. Cały projekt ma liczyć ok m 2 powierzchni nadziemnych, a wraz z powierzchniami podziemnymi m 2. * I etap Centrum Biurowe Grunwaldzka jest to część zakrojonego na dużą skalę przedsięwzięcia realizowanego pod roboczą i obiegową nazwą Stare koszary. Inwestorem jest Grupa Inwestycyjna Hossa S.A. Projekt realizowany jest na ponad 20 ha działce położonej w Gdańsku (Gdańsk Wrzeszcz), na której jeszcze do niedawna funkcjonowały koszary wojskowe. Część budynków będących pod ochroną konserwatora zabytków odrestaurowano i przystosowano na potrzeby biurowe. Docelowo ma tu powstać ok m 2 powierzchni biurowej. W zrewitalizowanych starych budynkach oddano do użytku ok m 2 powierzchni w standardzie B+. * Budynek biurowy Ka5 oddany do użytku w marcu tego roku przez Grupę Inwestycyjną MART. Jest to obiekt biurowy klasy B zlokalizowany w Gdańsku przy ul. Kartuskiej. Ma powierzchnie 3800 m 2 i jest wynajęty w 100% - nowe projekty: * W czerwcu 2008 roku rozpoczęto realizację II etapu projektu Arkońska Business Park (budynki A3, A4, A5), o powierzchni najmu m 2 * Trwa realizacja kolejnego etapu projektu Łużycka Office Park (trzy budynki). Planowany termin oddania do użytku koniec 2009 roku. Powierzchnia najmu całego projektu to ok m 2 ( m 2 wraz z powierzchniami podziemnymi) ok. 650 miejsc parkingowych naziemnych i podziemnych. * Rozpoczęła się realizacja jednego z największych i chyba najbardziej nowoczesnych biurowców na terenie Trójmiasta. Projekt o nazwie Tryton realizowany przez Echo Investment położony jest w Gdańsku przy ul. Jana z Kolna Placu Solidarności. Planowana powierzchnia najmu to ok m 2. Projekt składa się z trzech przylegających do siebie budynków stanowiących zwartą całość. Planowane oddanie do użytku w 2010 roku. * W ostatniej fazie realizacji jest zlokalizowany w Gdańsku przy ul. Abrahama nowy budynek biurowy o pow. najmu ok m 2. Inwestor firma Konsultant. Planowane oddanie do użytku jeszcze w 2008 roku. * Trwa budowa niewielkiego biurowca zlokalizowanego w Gdańsku przy ul. Hynka. Pow. budynku to ok m 2. Inwestorem jest Inpro S.A. Oddanie do użytku koniec 2009 roku. * W ostatniej fazie realizacji pozostaje projekt Centrum Majkowskiego. Jest to budynek biurowo-parkingowy realizowany w ramach dużego projektu pod nazwą Centrum Sopotu. Inwestorem jest spółka celowa Centrum Majkowskiego Sp. z o.o. Jej udziałowcami są min. Miasto Sopot, NDI S.A. i Bank PKO BP S.A. Budynek liczy m2 powierzchni i oddany do użytku 14

15 ma być jeszcze w tym roku. Swoją siedzibę w tym budynku będzie miał generalny wykonawca, a zarazem inwestor NDI S.A. Budynek zlokalizowany jest w Sopocie u zbiegu ulic Powstańców Warszawy i Majkowskiego. * Również w realizacji pozostaje zlokalizowany w Gdańsku Oliwie budynek o powierzchni ok m 2. Projekt o nazwie Alfa realizowany jest przez Alfa Investment. 2. Popyt. W zasadzie od 2007 roku obserwujemy bardzo wyraźny wzrost popytu na powierzchnie biurowe. W budynkach klasy A wskaźnik niewynajętej powierzchni zmalał w zasadzie do 0 co więcej właściciele mogą wybierać najemcę. Jeszcze w 2007 roku ten wskaźnik w budynkach klasy A oscylował na poziomie 2-4%, a w budynkach klasy B 6-8%. Tymczasem również powierzchnie biurowe w budynkach klasy B są wynajęte niemal w całości, a wskaźnik niewynajętej powierzchni nie przekracza 2 %. 3. Czynsze. Stawki czynszu w ciągu ostatnich miesięcy mają wyraźny trend wzrostowy. Jeszcze w 2007 roku obserwowano czynsze na poziomie zł za m 2. Tymczasem już w 2008 roku zdecydowanie wzrosła dolna stawka czynszu. I tak szacuje się, że za powierzchnie biurowe w biurowcach klasy A czy B+ trzeba już zapłacić zł za m 2. Przy dodatkowych kosztach eksploatacyjnych na poziomie zł za m 2. Przy czym za powierzchnie mniejsze (do 250 m 2 stawki czynszu wahają się między zł za m 2, natomiast za duże powierzchnie m 2 stawki te rozpoczynają się od kwoty zł za m 2, a w niektórych lokalizacjach osiągają nawet wartość 65 zł za m 2. Warto zaznaczyć, że w związku z niestabilnym kursem PLN do EUR właściciele coraz częściej zawierają umowy z PLN co jeszcze do niedawna było rzadkością. USD natomiast został zupełnie wyparty z umów najmu. 4. Inwestycje. Na trójmiejskim rynku w zasadzie nie odnotowano zakupów projektów biurowych, ponieważ większość transakcji na takie obiekty została dokonana w 2007 roku. W tym roku w ofercie sprzedaży są na rynku 4 obiekty biurowe o łącznej powierzchni ok m 2. II. RYNEK POWIERZCHNI HANDLOWYCH. 1. Podaż: Całkowita powierzchnia handlowa w trójmiejskich centrach handlowych szacowana jest na ok m 2. - główne galerie handlowe GALERIA BAŁTYCKA a. lokalizacja Gdańsk Wrzeszcz ul. Grunwaldzka b. powierzchnia 15

16 powierzchnia całkowita m2 powierzchnia handlowa m2 obiekt w całości wynajęty c. główni najemcy Saturn Carrefour Peek & Clopenburg PARK HANDLOWY MATARNIA (III ETAP) a. lokalizacja Gdańsk Matarnia ul. Złota Karczma b. powierzchnia handlowa po zakończeniu III etapu m2 (I etap , II etap , III etap ) Wolnej powierzchni ok m2 (jest to powierzchnia do ewentualnego wygospodarowania na I piętrze po wykonaniu niezbędnych prac) c. główni najemcy OBI, Electro Word, C&A, BOMI,EMPIK PORT RUMIA CENTRUM HANDLOWE AUCHAN a. lokalizacja Rumia (koło Gdyni) ul. Grunwaldzka b. powierzchnia handlowa m2 (brak wolnej powierzchni) c. głowni najemcy Auchan, Leroy Merlin, C&A, - ostatnio oddane projekty: W ostatnim czasie na terenie Trójmiasta został oddany jeden obiekt. Jest to kolejny obiekt Tesco. Został wybudowany w Gdańsku Chełmie. Jeszcze w 2008 roku zaplanowano do oddania budowane przez WKKS Inwestycje Sp. z o.o. Centrum Handlowe Oliwa. Powierzchnia całkowita tego centrum to m 2, a powierzchnia handlowa m2. Centrum jest już niemal całkowicie wynajęte. Powierzchnie na parterze ok m2 wynajął, znany już od lat na rynku, Market Budowlany Leroy Merlin, a na I piętrze swój sklep otworzy sieć handlowa BOMI. - nowo planowane projekty: W Trójmieście realizowanych jest kilka projektów. Warto zaznaczyć, że oprócz nowych inwestycji trwa również rozbudowa i modernizacja istniejących obiektów. Należą do nich, przede wszystkim, Park Handlowy Matarnia, którego rozbudowa powinna zakończyć się w 2009 roku. Centrum Handlowe Klif w Gdyni Orłowie (planuje się zakończenie przebudowy na 2009 rok) czy też rozbudowywane przez Apsyd Group Centrum Handlowe Wzgórze w Gdyni. Ten obiekt powinien być oddany najwcześniej wiosną 2010 roku i zaoferuje klientom ponad 250 sklepów na powierzchni m 2 Trwa również budowa nowego centrum handlowego w Gdańsku Szadółkach. Firma Liebrecht & Wood buduje tu centrum handlowe Gdańsk Retail Park, który ma do zaoferowania m 2 powierzchni. Swój sklep ma mieć tu 16

17 duży operator spożywczy i min. sklepy meblowe. Jak można przypuszczać, centrum powinno zostać oddane do użytku na przełomie 2009/2010 roku. Warto podkreślić, że niemal wszystkie duże sieci handlowe poszukują intensywnie nieruchomości gruntowych, na których można będzie rozpocząć realizację kolejnych projektów. 2. Popyt. W dalszym ciągu odczuwalny jest na rynku wyraźny wzrost zainteresowania powierzchniami handlowymi. Wskaźnik niewynajętej powierzchni zmalał w ostatnim czasie do poziomu 2-3%. Zdecydowanie w ostatnich miesiącach wzrasta również zainteresowanie powierzchniami w mniejszych obiektach handlowych, zlokalizowanych na dużych osiedlach mieszkaniowych. Niezmiennie bardzo dużym zainteresowaniem, przede wszystkim instytucji finansowych, cieszą się lokale handlowe położone wzdłuż najpopularniejszych ulic handlowych. (Gdańsk Wrzeszcz ul. Grunwaldzka, Sopot ul. Boh. Monte Cassino, Gdynia ul. Świętojańska). 3. Czynsze. Skala stawek czynszów za lokale handlowe o powierzchniach ok. 100 m2 wynosi EUR za m 2. Za większe powierzchnie trzeba liczyć się z czynszem na poziomie EUR za m 2. Podobne stawki uzyskiwane są za lokale handlowe położone wzdłuż głównych ulic. Tam za lokal o powierzchni m 2 trzeba zapłacić EUR za m Inwestycje. W ostatnim czasie nie odnotowano transakcji sprzedaży obiektów handlowych, co wynika z faktu, że większość z istniejących obiektów zmieniło właściciela na przełomie 2006 i 2007 roku. III. RYNEK POWIERZCHNI MAGAZYNOWYCH. 1. Podaż. Na terenie Trójmiasta lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie istnieją obecnie trzy nowoczesne parki magazynowe oraz kilka nowoczesnych obiektów magazynowych o mniejszej kubaturze. Parki logistyczne położone są przy obwodnicy trójmiejskiej lub w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Na terenie trójmiasta istnieje dość duża liczba starych obiektów magazynowych na terenach postyczniowych, czy też w obszarach portów morskich. Jest to jednak powierzchnia nienowoczesna, często w budynkach wielopiętrowych, w lokalizacjach o bardzo utrudnionej komunikacji. 2. Istniejące i nowe powierzchnie magazynowe. Logistic Center Pruszcz Gdański to zlokalizowany w Pruszczu Gdańskim przy ul. Zastawnej (ok. 500 m od trójmiejskiej 17

18 obwodnicy) park magazynowy oferujący powierzchnię m 2. Głowni Najemcy to Nagle Polska, LPP, Crown Packaging. Panattoni Park Gdańsk zlokalizowany jest 4 km od Centrum Gdańska, przy obwodnicy południowej Trójmiasta i drodze krajowej nr 7. Odległość wynosi 2 km od Portu Gdańskiego. Oferuje średnim i dużym najemcom łącznie m 2 powierzchni magazynowej i produkcyjnej. ProLogis Park Gdańsk jest to nowoczesny park logistyczny położony w Gdańsku Kokoszkach przy ul. Bysewskiej w sąsiedztwie trójmiejskiej obwodnicy. Oferuje najemcom m 2 nowoczesnej powierzchni magazynowej. Głowni Najemcy to min. Emperia Holding, Solid Logistics, Marcopol, Lekkerland, DSV, C.Hartwig Gdynia, Iron Mountain, DHL/Exel, Schenker Centrum Magazynowe Hutnicza położone w Gdyni przy ul. Hutniczej oferuje ok m 2 powierzchni magazynowej i 1653 m 2 powierzchni biurowej. W Gdańsku przy ul. Energetycznej firma Torus Sp. z o.o. oferuje klientom nowoczesną powierzchnię magazynową (6000 m 2 ). Powierzchnia ta stanowi I etap inwestycji. W kolejnym etapie ma powstać druga hala magazynowa o powierzchni 1325 m 2 i wysokości składowania 8,4 m. Całość inwestycji położona jest na działce o powierzchni m 2 3. Popyt. Popyt na nowoczesne powierzchnie magazynowe wyraźnie rośnie. Brak jednak odpowiednich rozwiązań komunikacyjnych na terenie Trójmiasta skutecznie ten popyt hamuje. Oddanie do użytku pierwszego odcinka autostrady A1, której naturalnym przedłużeniem jest trójmiejska obwodnica zwiększyło zainteresowanie najemców nowoczesną powierzchnią magazynową. Maleje w dość szybkim tempie zainteresowanie starymi obiektami magazynowymi. Jako główną przyczynę podaje się brak odpowiednich nowoczesnych rozwiązań przeładunkowych i dramatyczną wręcz komunikację. 4. Czynsze. Stawki czynszu na nowoczesne powierzchnie magazynowe wahają się w granicach zł za m 2,, przy czym najmniejsze powierzchnie do wynajęcia to w zasadzie 1000 m 2. W starych budynkach te stawki są sporo niższe i wynoszą 5-12 zł za m 2. 18

19 IV. GRUNTY 1. Podaż. Podaż gruntów przeznaczonych na projekty komercyjne jest bardzo niska. Szacuje się, że tylko ok. 20% zapotrzebowania na działki komercyjne może zostać zaspokojona. Podstawową przyczyną takiego stany rzeczy jest fakt istnienia uchwalanych w ostatnich latach dla atrakcyjnych lokalizacji planów zagospodarowania przestrzennego, które uchwalano pod rządami ustawy o handlu wielkopowierzchniowym. Plany te mocno ograniczają możliwości inwestycyjne, a grunty nieobjęte planem są w dużo gorszych, zdaniem potencjalnych inwestorów lokalizacjach. 2. Popyt. Popyt na grunty przeznaczone pod inwestycje komercyjne jest bardzo wysoki i niemal z miesiąca na miesiąc rośnie. Niemal wszystkie duże sieci handlowe czy też inwestorzy, którzy chcą budować parki biurowe czy hotele, poszukują lokalizacji. 3. Koszty. Ceny działek przeznaczonych pod budownictwo komercyjne stale rosną. Wynika to przede wszystkim z bardzo niskiej podaży takich gruntów. W najlepszych lokalizacjach (blisko centów miast) za m 2 takiej działki trzeba już zapłacić zł. Nie ma większego znaczenia czy nieruchomość taka przeznaczona jest pod handel, czy też powierzchnie biurowe. W lokalizacjach mniej atrakcyjnych ceny kształtują się na poziomie zł za m 2. Jeszcze stosunkowo atrakcyjne ceny można uzyskać za gruntu o dość dużym arealne przeznaczone pod produkcje lub usługi logistyczne. Ceny oferowane przez właścicieli to ok zł za m Inwestycje. W zasadzie największe transakcje, jakie odbywały się na trójmiejskim rynku gruntów miały miejsce w latach 2006 i Aby uzyskać więcej informacji, prosimy o kontakt: Przemysław Szkutnik, tel przemysław.szkutnik@ober-haus.com Łódź Łódź staje się obecnie naturalnym kierunkiem rozwoju dla wielu renomowanych inwestorów (takich jak Philips, Bosch, Siemens, Panattoni, Gilette, Procter&Gamble, Dell). Obecnie trwa realizacja strategicznych dla miasta budynków biurowych klasy A (University Business Park, Taurus, 19

20 Forum76, Cross Point). Bardzo cenione są rewitalizacje zabytkowych budynków pofabrycznych (Textorial Park, St. Paul's Development, Centrum Biznesowe Synergia, Zenit), w których również powstaną powierzchnie biurowe o wysokim standardzie. Łódź powoli staje się dla stolicy poważnym partnerem biznesowym - znajduje się na tyle blisko Warszawy, aby móc stworzyć dla niej zaplecze gospodarcze. I.RYNEK POWIERZCHNI BIUROWYCH. 1.Popyt. W bieżącym roku oddano kilka powierzchniowo niewielkich obiektów klasy B i B+, ale nadal jest to zbyt mało, aby zadowolić potencjalnych inwestorów i dać im możliwości do lokowania swoich przedsięwzięć w tym mieście. Inwestorzy oczekują na powierzchnie klasy A, które w 2009 roku oddawane będą do użytku. Najemcy poszukują głównie budynków dobrze zlokalizowanych, reprezentacyjnie wykończonych, z pełną infrastrukturą techniczno - telekomunikacyjną. Standardem staje się klimatyzacja oraz nowoczesne systemy bezpieczeństwa. Biurowce zlokalizowane w ścisłym centrum miasta nie mają wolnych powierzchni. Najbardziej znane, znakomicie zlokalizowane, to obiekt przy ul. Sienkiewicza Orion, Red Tower przy Piotrkowskiej oraz Centrum Biznesu przy Al. Mickiewicza. 2.Podaż. Podaż powierzchni biurowych wysokiej klasy nadal nie jest na zadowalającym poziomie. Dostrzeżony niedobór tego typu powierzchni spowodował, iż Łódź jest w tej chwili swoistym placem budowy centrów biznesowych. Kilka projektów jest obecnie w fazie budowy (University Business Park, Cross Point, Aurus, Forum 76, Synergia, Zenit). Można przypuszczać, iż znaczący wzrost podaży powierzchni biurowych klasy A przyciągnie inwestorów mających możliwość ulokowania tutaj swoich przedsiębiorstw wpłynie pozytywnie na rozwój całego regionu. Ceny na łódzkim rynku powierzchni biurowych klasy A kształtują się na poziomie od 15 EURO/mkw do 19 EURO/mkw. II. RYNEK POWIERZCHNI HANDLOWYCH. Łódź jest miastem, które ma jeden z najwyższych współczynników powierzchni handlowych przypadającej na tysiąc mieszkańców. Większość istniejących obiektów handlowych stanowią hipermarkety wraz z pasażami handlowymi. Większość z nich powstała w latach Najbardziej lubianym obiektem jest Manufaktura, która stanowi nie tylko miejsce dokonywania zakupów i spędzania wolnego czasu, ale jest również obiektem wycieczek turystycznych. Dużą popularnością cieszą się Galeria Łódzka, Pasaż Łódzki oraz King Cross. Kilka lat temu ogromne znaczenie dla handlu łódzkiego miały sklepy na ul. Piotrkowskiej. Obecnie zakazy wjazdu na tę ulicę oraz trudności z parkowaniem pojazdów zniechęciły klientów. Sklepy są wypierane przez kawiarnie oraz, bardzo lubiące tę ulice, banki. Duże znaczenie dla Łodzi ma mieszczące się w Rzgowie Centrum Handlowe Ptak. Przyciąga ono handlowców z całej Europy. 20