Zgniecenie p?uc: wykaszlesz swoje p?uca a mo?e nie!

Transkrypt

1 Zgniecenie p?uc: wykaszlesz swoje p?uca a mo?e nie! Wprowadzenie: Zgniecenie p?uc (ang. 'Lung squeeze') jest stanem, który jest praktycznie wy??cznie spotykany podczas nurkowania ze wstrzymanym oddechem. P?etwonurkowie nie s??wiadomi tego i, co zasmuca jeszcze bardziej, wielu lekarzy nigdy o tym nie s?ysza?o. Nie mówi?c ju? o nauczeniu si?, jak to leczy?. Jest wiele legend na temat tego raczej s?abo zdefiniowanego i niezrozumia?ego fenomenu. Zatem zag??bmy si? w ten temat i mo?e przy okazji uda nam si? unikn?? zgniecenia mózgu! Definicja: Zgniecenie p?uc jest równie? znane jako?ci?ni?cie klatki piersiowej lub bardziej formalnie jako uraz ci?nieniowy (barotrauma) p?uc przy zanurzaniu (ang.: pulmonary barotrauma of descent, w tym artykule równie? oznaczana jako PBT). PBT jest zatem: uszkodzeniem lub urazem p?uc w wyniku dzia?ania zwi?kszonego ci?nienia otoczenia na zamkni?te przestrzenie powietrzne w p?ucach podczas nurkowania ze wstrzymanym oddechem. Opis i definicja odnosz? si? do tego, co dzieje si? z p?ucami w wyniku zwi?kszaj?cego si? ci?nienia podczas zanurzania. Niektórzy autorzy w??czaj? zgniecenie tchawicy do elementów rozszerzonej koncepcji PBT. Zatem, u?ywaj?c tej niedoskona?ej definicji zastanówmy si? czym s? te efekty: jak zwi?kszone ci?nienie otoczenia wp?ywa na zamkni?te przestrzenie powietrzne p?uc? Fizyka i fizjologia: Aby lepiej zrozumie? PBT nale?y przypomnie? sobie podstawy fizyki i fizjologii. Pierwsze prawo Boyle a mówi: Obj?to?? danej masy gazu jest odwrotnie proporcjonalna do jego ci?nienia, o ile temperatura pozostaje sta?a. To prawo gazowe mówi,?e obj?to?? gazu w systemie zamkni?tym lub przestrzeni zmniejszy si?, je?li zwi?kszy si? ci?nienie zewn?trzne i na odwrót. W nurkowaniu ze wstrzymanym oddechem, nasze p?uca to zamkni?ta przestrze? wype?niona gazem, ze wzrostem ci?nienia zewn?trznego wynikaj?cego z ci?nienia hydrostatycznego (ci?nienia s?upa wody nad nurkiem). Na ka?de 10 metrów s?upa wody (msw, ang. meters of seawater) ci?nienie zwi?ksza si? o oko?o 1 atmosfer? (ATA). Zauwa?,?e to odwrotne zmniejszenie obj?to?ci wraz ze wzrostem ci?nienia przebiega po krzywej wyk?adniczej, jak to pokazano na rys. 1 poni?ej.

2 G??boko?? ATM/BAR (Ci?nienie w atmosferach) Obj?to?? p?uc Wspó?czynnik obj?to?ci 0 m 1 8 l 1 10 m 2 4 l ½ 20 m l 1/3 30 m 4 2 l ¼ Rys 1. Po drugie, potrzebne jest pewne zrozumienie co to jest obj?to?? p?uc. Ca?kowita pojemno?? p?uc (ang. Total Lung Capacity, TLC) m??czyzny wzrostu 1,7 m i masie cia?a 70 kg wynosi oko?o 7 litrów. Wraz z wydychaniem powietrza a? do absolutnego minimum, ta najmniejsza obj?to?? powietrza w p?ucach nazywana jest obj?to?ci? zalegaj?ca (ang. residual volume, RV). Inne obj?to?ci nie s? tak wa?ne dla naszego tematu i podane s? dla informacji. Rys. 2 poni?ej pokazuje obj?to?ci p?uc i sk?adowe w przypadku nurkuj?cego ze wstrzymanym oddechem.

3 Image not found or type unknown Image not found or type unknown Rys. 2.

4 TLC = Total Lung Capacity ca?kowita pojemno?? p?uc VC = Vital Capacity pojemno???yciowa FRC = Functional Reserve Capacity czynno?ciowa pojemno?? zalegaj?ca RV = Reserve Volume obj?to?? zalegaj?ca ERV = Expiratory Reserve Volume obj?to?? zapasowa (wydechowa) IRV = Inspiratory Reserve Volume obj?to?? zapasowa (wdechowa) TV = Tidal Volume obj?to?? oddechowa Pocz?tkowo zak?adano,?e obj?to?? zalegaj?ca (ang. residual volume, RV) przedstawia najmniejsz? obj?to??, jak? p?uca mog? przyj??, zanim zacznie si? ich mechaniczne uszkadzanie. Innymi s?owy, powinno by? bezpieczne nurkowanie ze wstrzymanym oddechem do g??boko?ci, gdzie efekt kompresji dzia?aj?cy na p?uca nie przekroczy zmniejszenia obj?to?ci poni?ej obj?to?ci zalegaj?cej. Obj?to?? zalegaj?ca to od 20 do 25% ca?kowitej pojemno?ci p?uc po pe?nym wdechu. Zatem, zgodnie z prawem Boyle a, obj?to?? zalegaj?ca mo?e by? osi?gni?ta na g??boko?ci od 35 do 45 msw (czyli dla ci?nienia od 4,5 do 5,5 ATA), co oznacza?o by?e jest to limit w nurkowaniu ze wstrzymanym oddechem. Wiemy,?e to tak nie jest, poniewa? obecne rekordy g??boko?ci nurkowania ze wstrzymanym oddechem przekraczaj? 200 msw. To spowodowa?o szukanie i odkrycie innych mechanizmów fizjologicznych, które maj? tutaj znaczenie. Oprócz faktycznego cz??ciowego zapadni?cia si? klatki piersiowej, najwa?niejszym mechanizmem kompensacyjnym jest centralizacja kr??enia i gromadzenie si? krwi z okolicznych tkanek w obszarze klatki piersiowej. To pozwala na zebranie do 1,5 l krwi w naczyniach krwiono?nych klatki piersiowej. Zasadniczo zbieranie si? krwi w klatce piersiowej wyrównuje ró?nic? ci?nie?, gdy osi?gnie si? obj?to?? zalegaj?c? a przez to zmniejsza efektywn? obj?to?? zalegaj?c?. To pozwala na osi?ganie wi?kszych g??boko?ci bez uszczerbku na zdrowiu. Ten mechanizm zwi?ksza ci?nienie w p?ucnym?o?ysku naczyniowym a w konsekwencji w p?ucnych naczyniach w?osowatych, co mo?e prowadzi? do ich rozerwania i krwotoku. W praktyce te mechanizmy pozwalaj??cisn?? p?uca do oko?o 5% ca?kowitej pojemno?ci p?uc (TLC) w przypadku dobrze wytrenowanych mistrzów nurkowania ze wstrzymanym oddechem. Ale to prosi si? o odpowied? na pytanie, czy to jest granica g??boko?ci w nurkowaniu ze wstrzymanym oddechem? Nawet je?li tak, to nie jest niezwyk?ym,?e ci nurkowie wynurzaj? si? na powierzchni? kaszl?c krwi? a ich osi?gni?cia nie przek?adaj? si? na reszt? populacji. Objawy: Mo?e si? wydawa?,?e barotrauma p?uc przy zanurzaniu dotyczy tylko bardzo g??bokich nurkowa?. Ale jest kilka raportów na temat przypadków PBT, które wyst?pi?y w czasie p?ytkich nurkowa? typowych powtórzeniowych nurkowa? z krótkimi czasami powierzchniowymi, nawet tak p?ytkimi jak 4 msw. Mo?e chodzi o co? wi?cej ni? samo zgniecenie. Wiadomo,?e p?yn mo?e gromadzi? si? w p?ucach jako reakcja na przebywanie w wodzie lub podczas p?ywania po powierzchni. Indywidualne anatomiczne, fizjologiczne, patologiczne i codzienne zmiany graj? rol? w procesie rozwoju PBT. Nie wszystkie przypadki PBT s? natychmiast rozpoznawane. Niektóre cechy s? przemijaj?ce. Inne mog? by? pomylone z innymi, bardziej powszechnymi niedomaganiami w rejonie klatki piersiowej,

5 jak w przypadku grypy czy zapaleniem p?uc. Kiedy dochodzi do manifestacji i rozpoznania, nast?puj?ce symptomy (czyli co?, na co skar?y si? pacjent) i objawy (czyli zaobserwowane odchylenia od normalnego funkcjonowania) s? zwi?zane z PBT: Symptomy: ból w klatce piersiowej, krótki oddech, uczucie p?ynu w p?ucach, kaszel, zm?czenie, uczucie?ci?ni?cie lub uci?ni?cia klatki piersiowej podczas zanurzania, zawroty g?owy, nudno?ci, os?abienie, mrowienie lub dr?twienie (parastezje), omdlenie. Objawy: hiperwentylacja, kaszel z jasnoczerwon? krwi?, wykaszliwanie krwawej piany, wymioty, problem z oddychaniem, dezorientacja, utrata przytomno?ci, zatrzymanie kr??enia,?mier?. Z d?ugiej listy manifestacji tego stanu wida?,?e barotrauma p?uc przy zanurzaniu mo?e mie? przebieg od?agodnego do?miertelnego. W kategoriach czasu trwania mo?e by? bardzo krótkim epizodem, a mo?e trwa? nawet kilka miesi?cy. Ponowne wyst?pienia s? powszechne i pojawia si? pytanie o trwa?e skutki PBT. Unikanie i minimalizacja skutków Niezale?nie czy jeste? uczestnikiem zawodów w nurkowaniu ze wstrzymanym oddechem, czy po prostu sp?dzasz du?o czasu w wodzie warto,?eby? wzi?? pod rozwag? wymienione poni?ej rady, aby zminimalizowa? lub unikn?? PBT: Utrzymuj dobr? form?, zw?aszcza w zakresie uk?adu oddechowego. Rozwijaj swoj? tolerancj? na CO? aby ograniczy? skurcze klatki piersiowej. Te skurcze klatki piersiowej s? mimowolnymi ruchami?apania powietrza przy zamkni?tej g?o?ni lub ustach. W przypadku nurkuj?cych ze wstrzymanym powietrzem jest to fizjologiczny punkt zwrotny, poniewa? podniesiony poziom CO? stymuluje ch?? wzi?cia oddechu. Rozgrzej si? aby zmniejszy? skurcze podczas nurkowania. Unikaj wyci?gania ramion lub szyi podczas przebywania na g??boko?ci. Nie nale?y wykonywa??adnych gwa?townych lub wyt??onych ruchów. Popraw i trenuj swoj? klatk? piersiow?, by by?a elastyczna. Zacznij wynurzanie zanim poczujesz skurcze podczas nurkowania. Powoli zwi?kszaj g??boko??, gdy zaczynasz nurkowanie. Unikaj g??bokich nurkowa? zaraz po d?ugiej podró?y, zw?aszcza je?li zmienia?e? strefy czasowe lub do?wiadczasz skutków syndromu nag?ej zmiany strefy czasowej (ang. Jet Lag). Najpierw pozb?d? si? jego objawów, odpocznij. Naucz si? technik relaksacji podczas nurkowania, zw?aszcza na g??boko?ci i koncentruj si? na uwolnieniu napi?cia, zw?aszcza z rejonu klatki piersiowej. Naucz si? manewru Frenzel a do wyrównywania ci?nienia, poniewa? jest?agodniejszy i powoduje zu?ycie mniejszej ilo?ci powietrza. Je?li mia?e? w przesz?o?ci przypadki PBT, odpocznij do ko?ca dnia po nurkowaniu na du?? g??boko??, poniewa? wydaje si?,?e drugiego dnia ro?nie ryzyko PBT, nawet na mniejszych g??boko?ciach. Je?li podczas nurkowania zaczynasz odczuwa? symptomy podobne do poprzednich wyst?pie? PBT, niezw?ocznie przerwij nurkowanie. Regularnie trenuj nurkowanie nawet poza sezonem. Zaczynaj wydycha? powietrze tu? przed powierzchni?. Zalecany jest wcze?niejszy trening w tym zakresie. Post?powanie w przypadku barotraumy p?uc: Post?powanie w przypadku PBT wymaga stosowania podstawowych zasad pierwszej pomocy, gdzie poziom udzielanej pomocy jest zwi?kszany lub utrzymywany w zale?no?ci od pocz?tkowych

6 objawów klinicznych i rozwoju problemu. Logiczny protokó? obejmuje: Przewij nurkowanie i zapewnij bezpiecze?stwo poszkodowanego nurka Zatrzymaj jak?kolwiek aktywno?? fizyczn?. Niech partner nurkowy pomo?e w utrzymaniu p?ywalno?ci i holowaniu poszkodowanego nurka do miejsca, gdzie b?dzie mo?na wyj?? z wody. Pozwól poszkodowanemu nurkowy odpocz?? i zapewnij komfort. Je?li jest dost?pny tlen, podaj go poszkodowanemu tak, by móg? oddycha? 100% tlenem medycznym. Zach?caj do picia, o ile drogi oddechowe nurka s? zabezpieczone i nurek jest w pe?ni przytomny. Nie podawaj alkoholu. Tak szybko jak to mo?liwe wezwij s?u?by medyczne (w zale?no?ci od dost?pnych mo?liwo?ci i poziomu kompetencji). Warto najpierw skontaktowa? si? z lini? awaryjn? DAN, poniewa? konsultacji mog? by? bardzo pomocni w uzyskaniu pomocy medycznej i mówi? j?zykiem nurków. Tak szybko jak to mo?liwe uzyskaj konsultacj? medyczn?, najlepiej przeprowadzon? przez lekarza nurkowego. Odpoczywaj przez co najmniej dwa tygodnie zanim wznowisz nurkowania. Najlepiej b?dzie, je?li wcze?niej zbada ci? lekarz nurkowy i stwierdzi,?e mo?esz nurkowa?. Ostro?ne planowanie jest lepsze ni? reagowanie na niezaplanowany wypadek. Podsumowanie: Barotrauma p?uc podczas zanurzania jest ciekawym i cz?sto omawianym przez nurkuj?cych ze wstrzymanym oddechem problemem. Wci?? jest wiele do nauczenia si? na temat PBT i jest szereg sposobów, które pozwalaj? unikn?? lub ograniczy? skutki tego stanu. By? mo?e faktycznie jest absolutna bariera g??boko?ci dla nurkuj?cych ze wstrzymanym oddechem? Kto wie? Dzisiejsze bariery jutro mog? by? kolejnymi rekordami. W mi?dzyczasie nurkuj bezpiecznie i nie zapomnij czerpa? z nurkowania rado??.