Pożary pojazdów samochodowych jako potencjalna podstawa oszustwa ubezpieczeniowego

Transkrypt

1 OŚCIŁOWSKA Barbara 1 KOTULEK Grzegorz 2 BARANOWSKI Dariusz 3 Pożary pojazdów samochodowych jako potencjalna podstawa oszustwa ubezpieczeniowego WSTĘP Uzyskiwanie nienależnego odszkodowania od towarzystw ubezpieczeniowych w ubezpieczeniach majątkowych od ognia nie jest zjawiskiem rozpoznanym w Polsce. Nie jest wiadome ile takich przypadków występuje na rynku ubezpieczeniowym. Pożary są zjawiskiem dość specyficznym. W pogorzelisku zacierane są w większości dowody popełnienia przestępstwa. Tylko podejmowanie bardzo wyspecjalizowanych czynności na miejscu zdarzenia i ścisła współpraca stron postępowania może doprowadzić do ujawnienia tej kategorii przestępstw, zabezpieczenia materiału dowodowego niezbędnego do wykrycia i ukarania sprawcy. W przypadku pojazdów mechanicznych możliwości wykrycie próby oszustwa jest możliwe poprzez stosowanie wymiany informacji pomiędzy towarzystwami ubezpieczeniowymi i innymi organami biorącymi udział w ustalaniu przyczyn pożarów. Poniżej zostały zaprezentowane najczęściej spotykane metody wykorzystywane do wyłudzania odszkodowań w ubezpieczeniach pojazdów od ognia. 1. DEFINICJA OSZUSTWA UBEZPIECZENIOWEGO Oszustwo zostało spenalizowane w artykule 286 ustawy [1]. Zgodnie z tym artykułem Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Dodatkowo w artykule 298 tej samej ustawy [1] zdefiniowano pojęcie oszustwa ubezpieczeniowego. I tak Kto, w celu uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia, powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty takiego odszkodowania, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Zatem zgodnie z powyższymi definicjami oszustwem ubezpieczeniowym tylko i wyłącznie będzie umyślne powodowanie zdarzenia, a inne działania na szkodę towarzystw ubezpieczeń będą kwalifikowane tylko jako zwykłe oszustwa. Na bazie tych definicji zarysowuje się podział na dwie kategorie przestępstw. Są to przestępstwa zaplanowane oraz przestępstwa popełnianie przy okazji wystąpienia szkody. 2. PRZESTĘPSTWA ZAPLANOWANE W tej kategorii oszustw sprawca pozoruje przyczynę obiektywną lub częściej podpala przedmiot ubezpieczenia. W przypadku pojazdów samochodowych istnieje pewna grupa pożarów związana z pojazdami trudno zbywalnymi. Jednakże należy zauważyć, że znacznie atrakcyjniejsze dla potencjalnych sprawców jest zmaksymalizowanie zysku poprzez wprowadzenie pewnych modyfikacji tej grupy zdarzeń. W tych modyfikacjach należy wymienić demontaż części pojazdu przed pożarem w celu odsprzedaży tych elementów na rynku samochodowym, spowodowanie pożaru w pojeździe, w którym uprzednio likwidowano szkody komunikacyjne. Odrębnym zagadnieniem bardzo rzadko spotykanym jest próba wyłudzenia odszkodowania przez osobę podającą się za poszkodowanego. 1 bryg. dr Barbara Ościłowska Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Katedra Podstaw Procesów Spalania, Wybuchu i Gaszenia, Zakład Badania Przyczyn Pożarów ul. Słowackiego 52/54, PL Warszawa. 2 st. kpt. mgr inż. Grzegorz Kotulek Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Katedra Bezpieczeństwa Budowli i Rozpoznawania Zagrożeń, Zakład Analiz i Rozpoznawania Zagrożeń ul. Słowackiego 52/54, PL Warszawa. 3 sekc. mgr inż. Dariusz Baranowski Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Katedra Podstaw Procesów Spalania, Wybuchu i Gaszenia, Zakład Badania Przyczyn Pożarów ul. Słowackiego 52/54, PL Warszawa. 4924

2 2.1. Spowodowanie pożaru uszkodzonego pojazdu po zdemontowaniu elementów W tej kategorii przestępstw sprawca (sprawcy) wykorzystuje wcześniejsze kolizje (wypadki ubezpieczeniowe) niezależnie od ich charakteru i genezy do wyłudzenia odszkodowania po pożarze z polisy autocasco. Często dochodzi równolegle do zdemontowania części pojazdu przed zainicjowaniem pożaru. Na poniższych fotografiach zaprezentowano stan pojazdu przed i po pożarze z widocznymi śladami wskazującymi na demontaż części przed pożarem pojazdu. Fot. 1. Pojazd przed pożarem [2]. Fot. 2. Pojazd przed pożarem [2]. 4925

3 Fot. 3. Pojazd po pożarze [2]. Fot. 4. Pojazd po pożarze [2]. Fot. 5 i 6. Brak naprawy elementów w pojeździe [2]. 4926

4 Fot. 7 i 8. Brak śrub mocujących elementy po pożarze [2]. Zestawienie powyższych fotografii prowadzi do wniosku, że elementy przymocowane stalowymi śrubami zostały zdemontowane z pojazdu przed pożarem. Dodatkowo należy zauważyć, że zgłoszone wcześniej uszkodzenia ze szkody komunikacyjnej nie zostały przed pożarem naprawione Podanie się za poszkodowanego i przejęcie odszkodowania Metoda ta wymaga sporej wiedzy o ubezpieczonym pojeździe, właścicielu, numerze polisy, danych o towarzystwie ubezpieczeniowym oraz informacji o prowadzeniu postępowania likwidacyjnego w danym pojeździe. Na poniższych fotografiach zaprezentowano pojazd podpalony w celu uzyskania odszkodowania. 4927

5 Fot. 9. Tylna część pojazdu [2]. Fot. 10. Przednia część pojazdu [2]. Powyższy pojazd nie był ubezpieczony w zakresie autocasco i nie mógł posłużyć do wyłudzenia odszkodowania. Natomiast w tym samym okresie podpalono drugi pojazd tej samej marki po uprzednim umówieniu jazdy próbnej i spowodowaniu kolizji. Mechanizm działania sprawcy lub sprawców można podzielić na następujące etapy: umówienie się na jazdę próbną pojazdem danej marki, spowodowanie kolizji z powyższym pojazdem w celu uzyskania danych o pojeździe, numeru polisy, zakładu ubezpieczeń w kolizji brał udział wcześniej skradziony pojazd, podpalenie pojazdu, kontakt z zakładem ubezpieczeń w celu zmiany dyspozycji wypłaty odszkodowania na konto założone na fikcyjną osobę, przesłanie informacji o nowym numerze konta do wypłaty odszkodowania, 4928

6 wypłata odszkodowania przez zakład ubezpieczeniowy na konto wskazane przez osobę zmieniającą dyspozycję wypłaty, realizacja wypłaty odszkodowania z konta. Powyższa operacja wymagała zaangażowania sporych środków związanych z obserwacją pojazdu, dbałością o szczegóły i bardzo dużą wiedzą z zakresu sposobu działania towarzystwa ubezpieczeniowego i stosowanych procedur przy likwidacji szkody. 3. PRZESTĘPSTWA POPEŁNIANE PRZY OKAZJI POWSTANIA SZKODY W tej kategorii sprawca wykorzystuje wystąpienie szkody do wyłudzenia odszkodowania. W przypadku pożarów pojazdów samochodowych bardzo często dochodzi do szkody kwalifikowanej jako całkowita (wypalenie pojazdu w całości). W takim przypadku zawyżanie kwoty odszkodowania jest znacznie ograniczone lub nawet niemożliwe. Wyłudzanie odszkodowań jest możliwe w przypadku niewielkich pożarów, ale nawet wówczas weryfikacja roszczenia jest stosunkowo prosta. W przypadku pojazdów samochodowych ta grupa oszustw ma marginalne znaczenie. WNIOSKI W celu uzyskania niesłusznego odszkodowania sprawcy podejmują bardzo wymyślne działania nacechowane dbałością o szczegóły przy wykorzystaniu elektronicznego przetwarzania danych. Sprawcy znają też sposoby działania towarzystw ubezpieczeniowych w zakresie likwidacji szkód. Ponieważ nie jest możliwe ujawnienie wszystkich przypadków oszustw w zakresie ubezpieczeń od ognia pojazdów mechanicznych trudno jest nawet oszacować liczbę takich przestępstw oraz kwotę niesłusznie wypłaconych odszkodowań. Zapobieganie tego typu przestępstwom możliwe jest tylko i wyłącznie poprzez ścisłą wymianę informacji pomiędzy towarzystwami ubezpieczeniowymi i innymi organami biorącymi udział w ustalaniu przyczyn pożarów, tworzenie baz danych szkód komunikacyjnych wraz z dokumentacją uszkodzeń. Konieczne jest również podnoszenie poziomu wiedzy wśród innych podmiotów czy też organów biorących udział w ustalaniu przyczyny i okoliczności powstania pożarów. Organy te i podmioty wykonują swoje czynności bezpośrednio po otrzymaniu informacji o pożarze, a wytworzone wówczas dokumenty stanowią często jedyne źródło wiedzy o stanie pojazdu po pożarze. Konfrontacja tych informacji z innymi danymi z poprzednich szkód może doprowadzić do ujawnienia próby oszustwa przy różnych wariantach działania sprawców. Streszczenie Autorzy referatu w swojej pracy zawodowej spotykają się często z pożarami, które zostały bądź to spowodowane w sposób umyślny bądź też zostały wykorzystane jako narzędzie do uzyskania nienależnego odszkodowania. W Polsce mechanizmy służące do wyłudzania odszkodowań od towarzystw ubezpieczeń nie są dobrze rozpoznane jeżeli chodzi od pożary pojazdów. W ostatnim czasie nastąpiły zmiany mające ograniczać wyłudzenia po fikcyjnych kradzieżach pojazdów. Pożar jest dość specyficznym zjawiskiem, który może zacierać ślady przestępstw co znacznie utrudnia lub wręcz uniemożliwia uzyskanie dowodów popełnienia przestępstwa. Ogromne znaczenie mają oględziny zniszczonego pojazdu wraz z porównaniem rozwiązań w pojeździe nieuszkodzonym tego samego typu. W referacie zostały zaprezentowane rozpoznane mechanizmy służące do wyłudzania odszkodowania w przypadku szkód w pojazdach mechanicznych Fires of vehicles as a potential ground of insurance fraud Abstract The authors of the paper in their professional career often have to deal with fires which were caused purposely or they were used as a way to obtain unjustified compensation. In Poland, mechanisms used to extort compensation from insurance companies are not properly identified in case of fires of vehicles. Recently, the changes have been introduced aiming at decreasing the number of extortions after fake vehicle thefts. Fire is quite specific phenomenon that can cover traces of crime which significantly makes it difficult or even impossible to obtain evidence of the offense. Examining the damage vehicle and comparing technological solutions used in the undamaged vehicle of the same type are of great importance. This paper presents identified mechanisms used to extort compensation in case of damage to the motor vehicles. 4929

7 Badanie zrealizowane w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) w ramach grantu nr DOBR-BIO4/050/13009/2013 "Opracowanie systemowych rozwiązań wspomagających prowadzenie dochodzeń popożarowych wykorzystujących nowoczesne technologie w tym narzędzia techniczne i informatyczne" BIBLIOGRAFIA 1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny (Dz. U. Nr 88 poz. 553 z późniejszymi zmianami). 2. Zbiory własne autorów. 4930